Medicijnwijzer voor nierpatiënten

Medicijnwijzer
voor nierpatiënten
Woord vooraf
Er verandert veel in uw leven als de werking van uw nieren achteruit gaat. Dit kan onzekerheid met zich meebrengen en veel vragen oproepen. Op een gegeven moment kan het zelfs
noodzakelijk zijn dat u moet gaan dialyseren en/of dat u een niertransplantatie nodig heeft.
Tijdens het hele proces van achteruitgang van de nierfunctie kunt u (meer) medicijnen voorgeschreven krijgen. Vaak verschillende medicijnen met elk hun eigen werking, bijwerkingen
en voorschriften.
Natuurlijk mag u verwachten dat uw behandelaars u goed informeren over het hoe en waarom van uw medicijnen en dat zij uw vragen beantwoorden. Ook de apotheker en bijsluiters
bieden waardevolle informatie. Toch is het niet altijd eenvoudig om een goed inzicht in en
overzicht van uw medicijnen te krijgen. Deze Medicijnwijzer - een handig en overzichtelijk
gidsje dat u als naslagwerk kunt gebruiken - wil u hierin graag van dienst zijn.
De Medicijnwijzer beschrijft de meest voorgeschreven medicijnen die gebruikt worden door
patiënten in de predialysefase (de fase waarin de nierfunctie achteruit gaat), patiënten die
dialyseren en patiënten die een niertransplantatie gehad hebben. In deze nieuwe uitgave
van de Medicijnwijzer komen daarom ook de medicijnen aan bod die gebruikt worden na
een transplantatie.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
3
De medicijnen zijn onderverdeeld in groepen, bijvoorbeeld alle bloeddrukmedicatie bij
elkaar. Niet alle bloeddrukmedicijnen werken op dezelfde manier, er zijn verschillende soorten. Deze worden in het kort beschreven: hoe werken ze, wat doen ze
in het lichaam, wanneer worden ze voorgeschreven (indicatie), wat zijn mogelijke bijwerkingen en hoe vaak komen deze voor. Verder vindt u per soort een
overzicht van de meest voorgeschreven medicijnen. Omdat medicijnen steeds
vaker met hun stofnamen worden voorgeschreven, staan in de eerste kolom
de stofnamen op alfabetische volgorde. In de kolom ernaast staan de
eventuele merknamen vermeld.
Uitgebreidere informatie per medicijn kunt u vinden in de bijsluiter van
het desbetreffende medicijn of op de website www.apotheek.nl. Als u
vragen heeft over een medicijn, kunt u altijd contact opnemen met uw
apotheker.
Mede namens de auteurs, organisaties en sponsoren die hun steun
hebben verleend aan de totstandkoming van de Medicijnwijzer, wens ik
u veel gebruiksgemak.
Hans Bart
Directeur Nierpatiënten Vereniging Nederland
4
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Inhoudsopgave
Woord vooraf
3
Soorten medicijnen
1. Middelen tegen bloedarmoede (anemie)
2. Middelen voor stevige botten 3. Middelen tegen hoge bloeddruk en/of hartproblemen
4. Cholesterolverlagers
5. Middelen tegen bloedstolling
6. Plastabletten (om meer te plassen)
7. Vitamines
8. Pijnstillers
9. Hepatitis B-vaccin (om ontsteking van de lever te voorkomen)
10. Antibiotica
11. Laxeermiddelen (tegen verstopping) 12. Maagzuurremmers
13. Kaliumverlagers
14. Middelen na een niertransplantatie (tegen afstoting)
6
9
13
20
22
26
27
27
29
30
30
32
33
34
De ideale bloedwaarden
40
Zelfmanagement
44
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
5
1. Middelen tegen bloedarmoede (anemie)
1.1 Epo (epoëtine)
Bij het ontstaan van bloedarmoede bij patiënten met een gestoorde nierfunctie speelt een
aantal factoren een rol:
• Te weinig aanmaak van rode bloedcellen (erytrocyten), doordat de nieren onvoldoende
epo (erytropoëtine) produceren. Epo regelt de aanmaak van rode bloedcellen in het
beenmerg. Rode bloedcellen zijn van belang voor het transport van zuurstof.
• Tekort aan noodzakelijke bouwstoffen voor de aanmaak van ijzer, vitaminen C, B6, B12
en foliumzuur en van hemoglobine. Hemoglobine (Hb) is een ijzer bevattende, rode
kleurstof in de rode bloedcellen van het bloed, die zuurstof kan binden.
Bij een eiwitbeperkt dieet bevat de voeding minder ijzer.
• Verhoogde afbraak van erytrocyten. Dit kan verschillende oorzaken hebben.
• Bij hemodialysepatiënten kan bloedverlies optreden doordat er bloed achterblijft in
het dialysesysteem.
Zodra het Hb-gehalte onder de 6,8 mmol/l zakt, wordt er gestart met epoëtine. De epoëtine
wordt toegediend (onder de huid of rechtstreeks in de bloedbaan) in een frequentie die
kan variëren van eenmaal per maand tot driemaal per week. Het doel van de behandeling
is herstel van het Hb-gehalte tot een waarde tussen de 6,8 en 7,4 mmol/l.
Indicatie:
6
Bloedarmoede ten gevolge van niet goed werkende nieren.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Bijwerkingen:
riepachtige symptomen, hoge bloeddruk, hoofdpijn, shunttrombose
G
(bij hemodialyse) en pijn op de injectiesplaats. Bij trombose wordt
er een stolsel in het bloedvat gevormd.
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Darbepoëtine alfa
Aranesp®
Via infuus of injectie
Epoëtine alfa
Abseamed®, Binocrit®,
Eprex®
Via infuus of injectie
Epoëtine beta
NeoRecormon®
Via infuus of injectie
Epoëtine theta
Eporatio
Via infuus of injectie
Epoëtine zeta
®
Retacrit
Via infuus of injectie
Methoxypolyethyleenglycol-epoëtine beta Mircera®
Via infuus of injectie
®
1.2IJzer
Vaak hebben dialysepatiënten extra ijzer nodig. Soms lukt het om met ijzertabletten het
ijzertekort aan te vullen. Bij de hemodialysebehandeling wordt het ijzer in de bloedbaan
toegediend en wordt dan niet of nauwelijks uitgedialyseerd.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
7
Indicatie: Bloedarmoede door ijzergebrek.
Bijwerkingen: Na toediening van een tablet of drank: maag- en darmklachten, zoals
obstipatie, diarree, maagpijn en misselijkheid. Deze bijwerkingen zijn
dosisafhankelijk. Bij maagklachten kan ijzer tijdens of na het eten worden
ingenomen. De ontlasting kan zwart kleuren. IJzeroplossingen kunnen ook
verkleuring van de tanden geven.
Na toediening via een infuus: tijdelijk smaakverlies, metaalsmaak,
misselijkheid, overgevoeligheidsreactie.
Meest voorgeschreven middelen
8
Naam Merk Toediening
Ferricarboxymaltose
Ferinject®
Via infuus
Ferrioxidesaccharaat
Venofer®
Via infuus
Ferrofumaraat
Ferrofumaraat®
Tablet of drank
Ferrogluconaat
Losferron®
Bruistablet
IJzer(III)isomaltoside-1000
Monofer®
Via infuus
IJzerdextrancomplex
CosmoFer
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
®
Via infuus
2. Middelen voor stevige botten
2.1Fosfaatbinders
De hoeveelheid kalk en fosfaat in het bloed wordt geregeld door een aantal organen en
weefsels: de darmen, de botten, de bijschildklieren, de lever, de nieren en de huid. Kalk
(calcium) en fosfaat zorgen samen voor sterke botten.
Bij daling van de nierfunctie ontstaat er een probleem met het uitplassen van fosfaat in
de urine. Het fosfaatgehalte in het bloed stijgt. Ook de hoeveelheid PTH (hormoon geproduceerd in de bijschildklieren) stijgt. Te veel PTH leidt tot een te hard werkende schildklier.
Als deze situatie lang blijft bestaan, kunnen de botten zwak worden.
Een teveel aan fosfaat in het bloed wordt voorkomen door een beperking van fosfaat in de
voeding en het gebruik van fosfaatbinders. Fosfaatbinders zijn medicijnen die het fosfaat in
de voeding binden. Deze moeten samen met (of vlak voor) de maaltijd worden ingenomen.
Indicatie:
Te hoog fosfaat ten gevolge van niet goed werkende nieren.
Bijwerkingen: Maag- en darmklachten zoals misselijkheid en verstopping,
oprispingen, braken, diarree, winderigheid.
Te veel kalk in het bloed bij tabletten die calcium bevatten.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
9
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Calciumacetaat
Osvaren®, PhosLo®
Tablet geheel innemen
tijdens de maaltijd
Calciumcarbonaat
Cacit®, Calci-chew®
Bruis- of kauwtablet innemen tijdens de maaltijd
Calciumcarbonaat/calciumlactogluconaat
Calcium-Sandoz®
Bruistablet of poeder innemen tijdens de maaltijd
Calciumcitraat
Poeder innemen tijdens
de maaltijd
Sevelamer
Renagel®, Renvela®
Tablet geheel innemen
tijdens de maaltijd
Lanthanumcarbonaat
Fosrenol®
De tabletten goed kauwen
alvorens door te slikken;
innemen tijdens of onmiddellijk na de maaltijd.
10
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
2.2Vitamine D
Vitamine D is een vitamine die met de voeding wordt opgenomen en onder invloed van
zonlicht in de huid wordt aangemaakt. Het wordt in de lever en de nieren omgezet in de
actieve vorm. Deze stimuleert de opname van kalk (calcium) uit de darm. Vitamine D is
nodig om, samen met calcium en fosfaat, de botten sterker te maken. Als de nierfunctie
achteruit gaat, zijn de nieren niet meer in staat om vitamine D te activeren.
Vitamine D wordt dan ook als actief vitamine D gegeven, zodat geen omzetting in de nieren
meer plaats hoeft te vinden. Door deze medicijnen wordt de calciumspiegel verhoogd. Ook
zorgen zij ervoor dat de bijschildklieren minder PTH produceren.
Indicatie:Botaandoeningen die het gevolg zijn van verminderde productie van
actief vitamine D in de nieren, zoals een groeistoornis van het bot.
Te hard werkende bijschildklieren bij dialysepatiënten.
Bijwerkingen:Bij verminderde nierfunctie bestaat het risico dat het calciumgehalte in
het bloed te hoog wordt. Hierdoor kan jeuk en huiduitslag ontstaan.
Misselijkheid en braken.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
11
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Alfacalcidol
Etalpha®
Capsule, druppelvloeistof, via infuus
Colecalciferol
Devaron®
Tablet of drank
Paricalcitol
Zemplar®
Capsule of via infuus
2.3Andere middelen
Als de behandeling met fosfaatbinders en vitamine D onvoldoende resultaat biedt, kan als
aanvulling gekozen worden voor Cinacalcet (Mimpara®). Dit zorgt voor een vermindering van
PTH, calcium en fosfaat in het bloed.
Indicatie:Te hard werkende bijschildklieren bij dialysepatiënten met ernstig
nierfalen. Als onderdeel van een therapeutisch behandelplan
(bijv. samen met een fosfaatbinder en vitamine D).
Bijwerkingen:Zeer vaak (bij meer dan 10 procent van de gebruikers): misselijkheid, braken.
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Cinacalcet
Mimpara
12
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Toediening
®
Tablet geheel innemen
tijdens de maaltijd
3. Middelen tegen hoge bloeddruk en/of hartproblemen
Hoge bloeddruk is een veel voorkomend probleem bij patiënten met niet goed werkende
nieren. De behandeling van hoge bloeddruk is gericht op het voorkomen van herseninfarcten, hersenbloedingen en hartinfarcten. Er zijn verschillende soorten medicijnen om hoge
bloeddruk te behandelen. De meest gebruikte soorten worden hier beschreven.
3.1Plastabletten
Plastabletten (thiazidediuretica) zorgen ervoor dat minder zout en water worden vastgehouden, waardoor de bloeddruk daalt.
Indicatie: Hoge bloeddruk.
Bijwerkingen:Droge mond, moeheid en spierkrampen. Vooral in de startfase kan
duizeligheid optreden.
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Chloorthiazide
Idem
Tablet
Hydrochloorthiazide
Idem
Tablet
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
13
Verwante verbindingen
Naam Merk Toediening
Chloortalidon
Idem
Tablet
Indapamide
Idem
Tablet
3.2RAS-remmers
RAS-remmers (ACE-remmers en Angiotensine-II-remmers) zorgen ervoor dat de bloedvaten
minder samentrekken en minder zout en water vasthouden. Hierdoor wordt de bloeddruk
lager.
Indicatie:
Hoge bloeddruk / verhoogd eiwitgehalte in de urine.
Bijwerkingen:Duizeligheid, hoofdpijn en prikkelhoest. Minder vaak: vermoeidheid,
misselijkheid, diarree, spierkrampen en huiduitslag. Deze medicijnen
kunnen (ernstige) lage bloeddruk veroorzaken na instellen van de
behandeling en bij dosisverhoging. Dit geldt vooral voor bepaalde
risicogroepen (bijv. dialysepatiënten). Vooral bij nier- en hartfalen
kunnen deze medicijnen het kaliumgehalte in het bloed verhogen.
14
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Meest voorgeschreven ACE-remmers
Naam Merk Toediening
Benazepril
Ciabacen
Tablet
Captopril
Idem
Tablet
Cilazapril
Vascase®
Tablet
Enalapril(aat)
Renitec
Tablet
Fosinopril
Idem
Tablet
Lisinopril
Zestril®
Tablet
Perindopril
Coversyl®
Tablet
Quinapril(aat)
®
Acupril
Tablet
Ramipril
Tricate®
Tablet
Zofenopril
Zofil®
Tablet
®
®
Meest voorgeschreven Angiotensine-II-remmers
Naam Merk Toediening
Candesartan
®
Atacand
Tablet
Eprosartan
Teveten®
Tablet
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
15
Irbesartan
Aprovel®
Tablet
Losartan
Cozaar®, Entrizen®,
Losanox®
Tablet of poeder
voor drank
Olmesartan
Olmetec®
Tablet
Telmisartan
Kinzalmono®, Micardis®
Tablet
Valsartan
Diovan
Tablet of drank
®
3.3Bètablokkers
Bètablokkers verlagen de hartslag en hiermee de bloeddruk.
Indicatie:
Hoge bloeddruk.
Bijwerkingen:Langzame hartslag, lage bloeddruk en duizeligheid, hartfalen en koude,
blauwe handen en voeten, maag-darmklachten, moeheid, impotentie
(seksueel onvermogen), verminderd concentratie- en reactievermogen en
hoofdpijn. Stemmingsveranderingen en slaapstoornissen komen een enkele
keer voor.
16
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Acebutolol
Sectral®
Tablet
Atenolol
Idem
Tablet
Betaxolol
Kerlon®
Tablet
Bisoprolol
Emcor
Tablet
Carvedilol
Eucardic®
Tablet
Celiprolol
Dilanorm®
Tablet
Labetolol
Trandate®
Tablet of via infuus
Metoprolol
Selokeen
Tablet of via infuus
Nebivolol
Nebivolol®
Tablet
Oxprenolol
Idem
Tablet
Pindolol
Viskeen®
Tablet
Propanolol
Idem
Tablet of via infuus
®
®
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
17
3.4Calciumantagonisten
Deze medicijnen zorgen ervoor dat de cellen minder calcium opnemen. Hierdoor worden
deze cellen minder actief. Dit heeft tot gevolg dat de hartslag en soms ook de samentrekkingskracht van het hart afneemt en er verwijding van de bloedvaten optreedt.
Indicatie:
Hoge bloeddruk.
Bijwerkingen: Vooral in het begin roodheid in het gezicht, warmtesensaties, hoofdpijn.
Verder: hartkloppingen, vocht in de enkels, duizeligheid, vermoeidheid en maag- en darmklachten.
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Amlodipine
Norvasc®
Tablet
Barnidipine
Cyress®
Capsule
Felodipine
Plendil
Tablet
Isradipine
Lomir®
Capsule, tablet
Iacidipine
Lacidipine®, Motens®
Tablet
Lercanidipine
Lerdip®
Tablet
Nicardipine
Cardene oraal
Capsule
Nifedipine
Adalat®
Tablet
Nitrendipine
Baypress®
Tablet
18
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
®
®
3.5Combinatiepreparaten:
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Amlodipine/valsartan/hydrochloorthiazide Exforge HCT
Tablet
Atenolol/chloortalidon
Idem
Tablet
Bisoprolol/hydrochloorthiazide
Emcoretic®
Tablet
Candesartan/hydrochloorthiazide
Atacand Plus®
Tablet
Captopril/hydrochloorthiazide
Idem
Tablet
Enalapril/hydrochloorthiazide
Co-Renitec®, Renitec® Plus® Tablet
Eprosartan/hydrochloorthiazide
Teveten Plus®
Tablet
Fosinopril/hydrochloorthiazide
Idem
Tablet
®
Irbesartan/hydrochloorthiazide
®
CoAprovel
Tablet
Lisinopril/hydrochloorthiazide
Zestoretic®
Tablet
Losartan/hydrochloorthiazide
Cozaar Plus®, Entrizen®,
Fortzaar®, Hyzaar®
Tablet
Metoprolol/hydrochloorthiazide
Selokomb®
Tablet
Olmesartan/hydrochloorthiazide
Olmetec HCTZ®
Tablet
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
19
Quinapril/hydrochloorthiazide
Acuzide®
Ramipril/hydrochloorthiazide
Tritace®
Tablet
Telmisartan/hydrochloorthiazide
Kinzalkomb , MicardisPlus
Tablet
Valsartan/hydrochloorthiazide
Co-Diovan®
Tablet
Tablet
®
®
4. Cholesterolverlagers
Veel nierpatiënten hebben slagaderverkalking. Deze aandoening is in principe overal
aanwezig, maar vooral in de nieren, het hart, de hersenen en de ogen. In de nieren kan
hierdoor een verlies van functionerend nierweefsel ontstaan. Veel patiënten worden daarom
behandeld met cholesterolverlagende medicijnen. Deze medicijnen remmen de aanmaak van
cholesterol in de lever, waardoor het cholesterol in het bloed daalt met 25-45%. Hierdoor
vermindert het risico op hart- en vaatziekten.
Indicatie:Behandeling van een te hoog cholesterol als een dieet en andere maatregelen niet voldoende zijn. Preventie bij slagaderverkalking of suikerziekte, met een normaal of een verhoogd cholesterol, als aanvulling op
andere maatregelen.
Bijwerkingen: Vaak (bij 1 tot 10 procent van de gebruikers): misselijkheid, verstopping,
winderigheid, diarree, overgevoeligheidsreacties, duizeligheid, hoofdpijn.
20
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Pijn op de borst, rugpijn en vocht in de benen. Huiduitslag, slapeloosheid.
Soms (bij 0,1 tot 1 procent van de gebruikers): geen eetlust, braken,
impotentie (seksueel onvermogen), een algeheel gevoel van ziek zijn en
gewichtstoename. Te hoog of te laag suikergehalte.
Zelden (bij 0,01 tot 0,1 procent van de gebruikers): hepatitis (leverontsteking).
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Atorvastatine
Lipitor®
Tablet ’s avonds innemen
Fluvastatine
Lescol®
Tablet ’s avonds innemen
Pravastatine
Selektine®
Tablet ’s avonds innemen
Rosuvastatine
Crestor
Tablet ’s avonds innemen
Simvastatine
Zocor®
Tablet ’s avonds innemen
®
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
21
5. Middelen tegen bloedstolling
In het lichaam vindt een continu proces van stolling en antistolling plaats. In het bloed
bevinden zich stoffen die stolling bevorderen of juist tegengaan. Deze stoffen zijn met elkaar
in evenwicht. Dit evenwicht kan door verschillende oorzaken worden verstoord: het bloed
gaat stollen. Ook gaat het bloed stollen wanneer het bloed buiten het lichaam komt. Dit is
het geval bij hemodialyse.
Er zijn verschillende soorten medicatie om stolling te voorkomen. Deze worden hieronder
beschreven:
5.1Bloedplaatjesremmers
Deze remmen het samenklonteren van bloedplaatjes. Ze worden vooral voorgeschreven aan
mensen die een hersen- of hartinfarct hebben gehad.
Indicatie:Angina pectoris (hartkramp, met pijn in de hartstreek). Behandeling na
een hartinfarct, na een TIA (lichte beroerte) en na een herseninfarct zonder
restverschijnselen. Ter voorkoming van het dicht gaan zitten van een omleiding van de kransslagaders van het hart. Ter voorkoming van trombose
(stolling) van shunt voor nierdialyse.
Bijwerkingen:Maagklachten, bloedverlies in het maag-darmkanaal; bij langdurig of
veelvuldig gebruik kan dit leiden tot bloedarmoede. Overgevoeligheidsverschijnselen. Verlenging bloedingstijd.
22
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening*
Acetylsalicylzuur
Aspro bruis®
Tablet
Carbasalaatcalcium
Ascal®
Bruistablet, poeder*
* Het poeder oplossen in een ruime hoeveelheid water. Goed roeren. De bruistablet in
opgeloste vorm (bij voorkeur in water) op de nuchtere maag innemen.
5.2Coumarinederivaten
Dit zijn sterkere stollingsremmende middelen. Elke week wordt er bloed afgenomen om
te kijken of de dosering van de medicijnen goed is. Of het bloed niet te dun is geworden
bijvoorbeeld.
Indicatie:Voorkomen en behandelen van aandoeningen waarbij stollingen op
kunnen treden.
Bijwerkingen:Verhoogde kans op bloedingen. Misselijkheid, diarree en huidontstekingen.
Zelden: haaruitval, plaatselijk afsterven van de huid.
Af en toe: hepatitis (leverontsteking), al dan niet met geelzucht en meestal
van voorbijgaande aard.
Overgevoeligheidsreacties kunnen optreden.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
23
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Acenocoumarol
Idem
Tablet dagelijks op hetzelfde moment innemen
Fenprocoumon
Marcoumar®
Tablet dagelijks op hetzelfde moment innemen
5.3Heparine
Heparine remt de stolling door in het bloed een stollingsremmende stof te activeren. Het
wordt in de ader of onder de huid toegediend en is na 2 à 3 uur uitgewerkt. De dosering die
een patiënt nodig heeft, is lastig te voorspellen. Door de korte werkingsduur moet heparine
bij hemodialyse continu worden toegediend. Daarom worden tegenwoordig vaker andere
soorten heparines toegepast.
5.4Laagmoleculaire heparines
Het voordeel van laagmoleculaire heparines is dat het antistollend effect van een bepaalde
dosis beter is te voorspellen. Ook werken ze langer. Hierdoor kunnen deze middelen eenmalig bij dialyse worden toegediend.
24
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Indicatie:Diep veneuze trombose (niet oppervlakkig stolsel). Preventie en therapie
van aandoeningen waarbij stollingen op kunnen treden.
Voorkomen van stolling tijdens hemodialyse.
Bijwerkingen:Bloedingen. Zelden: overgevoeligheidsreacties zoals rode uitslag, astma,
koorts, flauw vallen en vaatkrampen. Afsterven van de huid op de injectieplaats, voorafgegaan door paarse vlekken.
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening*
Dalteparine
Fragmin®
Via infuus
Enoxaparine
Clexane®
Nadroparine
Fraxiparine , Fraxodi
Via infuus
Tinzaparine
Innohep®
Via infuus
Via infuus
®
®
* Het wordt via een infuus tijdens dialyse in de ader toegediend.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
25
6. Plastabletten (om meer te plassen)
Als dialysepatiënten nog een beetje plassen, kan het zinvol zijn om de urineproductie te
bevorderen met plastabletten. Hiervoor wordt alleen krachtige plasmedicatie gebruikt. Omdat
deze middelen in de nier zelf werken, en de nieren bij dialysepatiënten relatief ongevoelig
zijn, worden ze vaak in zeer hoge doseringen voorgeschreven.
Indicatie:Benauwdheid en vochtophopingen ten gevolge van hartfalen, nierfalen
en schrompelen van de lever. Vergiftigingen waarbij extra ontwatering
gewenst is. Bevordering van de urineproductie of behandeling van hoge
bloeddruk bij chronisch nierfalen.
Bijwerkingen:Verstoring van de water- en zoutbalans, met name bij hoge dosering en
zoutbeperkt dieet, kan snel leiden tot uitdroging en een te laag kalium-,
calcium- of natriumgehalte. Symptomen hiervan kunnen zijn: duizeligheid,
lage bloeddruk, spierkrampen, zwakte, soms stoornissen in het zien en
verwardheid.
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Furosemide
Lasix
Capsule, tablet, via infuus
Bumetanide
Burinex®
Tablet, via infuus
26
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
®
7. Vitamines
7.1 In water oplosbare vitamines
Vitamines die in water oplosbaar zijn, worden over het algemeen uitgedialyseerd. Dit wil
zeggen dat deze vitamines tijdens het dialyseren uit het bloed verdwijnen. Hierdoor kunnen
dialysepatiënten, ook bij een gezonde voeding, een tekort aan dit soort vitamines krijgen.
In water oplosbare vitamines worden dan ook extra voorgeschreven in de vorm van een
multivitaminepreparaat.
7.2Vitamine D
Vitamine D is een vitamine die met de voeding wordt opgenomen en onder invloed van
zonlicht in de huid wordt aangemaakt. Meer informatie over vitamine D vindt u op pagina 11.
8. Pijnstillers
De door nierpatiënten meest gebruikte pijnstiller is paracetamol (al dan niet in combinatie
met caffeine of codeïne). Ontstekingsremmers (NSAID’s als ibuprofen, diclofenac en naproxen) worden zo min mogelijk voorgeschreven, omdat deze ervoor kunnen zorgen dat
de nierfunctie nog verder achteruit gaat.
Indicatie:
Paracetamol: koorts en pijn.
Tramadol: acute en chronische matige tot ernstige pijn.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
27
Bijwerkingen:Paracetamol: weinig (in de gebruikelijke, pijnstillende dosering). Bij een te
hoge dosis wordt het omgezet in een schadelijke stof.
Tramadol: zeer vaak (bij meer dan 10 procent van de gebruikers):
misselijkheid, duizeligheid.
Vaak (bij 1 tot 10 procent van de gebruikers): verstopping, braken, droge
mond, zweten, verwardheid, hoofdpijn.
Soms (bij 0,1 tot 1 procent van de gebruikers): kokhalzen, vermoeidheid,
jeuk en huiduitslag.
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Paracetamol
Panadol , Perfalgan ,
Sinaspril®
Tablet, kauwtablet, zetpil,
via infuus
Tramadol
Tramagetic®, Tramal®
Capsule, bruistablet,
zetpil, via infuus
28
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Toediening
®
®
9. Hepatitis B-vaccin (om ontsteking van de lever te voorkomen)
Door de grotere kans op contact met materiaal dat besmet is met bloed en door de minder
goede weerstand tegen andere ziektes, lopen hemodialysepatiënten een grotere kans op
besmetting met hepatitis B. Om deze reden wordt elke patiënt ingeënt tegen het hepatitis
B-virus.
Indicatie:Vaccinatie tegen hepatitis B-virus bij personen met verhoogde kans op
deze infectie.
Bijwerkingen:Meest voorkomend: pijn op de injectieplaats, eventueel met roodheid,
zwelling of warmte. Deze lokale reacties worden in het algemeen goed
verdragen en verdwijnen meestal binnen twee dagen na vaccinatie.
Verder algemene klachten waaronder koorts, overgevoeligheidsreacties,
griepachtige symptomen, algeheel gevoel van ziek zijn, vermoeidheid,
hoofdpijn, misselijkheid, braken, diarree, buikpijn, duizeligheid en
spierpijn.
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Hepatitis-B vaccin
Engerix-B®, HBVAXPRO®
Via injectie
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
29
10.Antibiotica
Antibiotica worden voorgeschreven om infecties te voorkomen of te behandelen. Bij nierpatiënten moet de dosis aangepast worden, omdat de antibiotica niet meer via de nieren
worden uitgescheiden en in het lichaam zullen opstapelen. Sommige antibiotica worden bij
dialysepatiënten uitgedialyseerd. Hierdoor moet ook hier de dosis of het tijdstip van toedienen aangepast worden. Er zijn diverse soorten antibiotica. Specifieke informatie vindt u in
de bijsluiter van het antibioticum.
11.Laxeermiddelen (tegen verstopping)
Nierpatiënten kunnen om verschillende redenen last hebben van verstopping. Enkele oorzaken: te weinig bewegen (met name bij invalide en bedlegerige patiënten), een onvoldoende
gezonde voeding (chronisch te weinig drinken en te weinig vezels in de voeding) en het
ophouden van de ontlasting. Oorzaak van verstopping is ook het gebruik en misbruik van
bepaalde geneesmiddelen zoals opiaten (pijnstillende, verdovende en kalmerende middelen), sterk werkende plastabletten en ijzerpreparaten.
Bij verstopping kan gekozen worden om een laxeermiddel voor te schrijven.
Indicatie: Verstopping.
Bijwerkingen: Buikpijn, diarree en verlies van kalium, overgevoeligheidsreactie.
30
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Bisacodyl
Dulcolax®, Nourilax®
Lactilol
Importal®
Lactulose
Duphalac Stroop®,
Legendal®
Macrogol
Forlax®, Movicolon®
Tabletten, zetpillen. Bij voorkeur
’s avonds doseren maximaal
3 opeenvolgende dagen.*
Drank, poeder. Bij voorkeur in
1 dosis ‘s morgens of ‘s avonds
tijdens de maaltijd.
Stroop, poeder of granulaat. Bij voorkeur in 1 dosis ‘s morgens bij het
ontbijt innemen gedurende 3 dagen.
Poeder. Bij voorkeur in 1 dosis ‘s
morgens bij het ontbijt innemen.
Poeder. 1 dosis ‘s morgens op de
nuchtere maag.
Magnesiumsulfaat
Psylliumzaad
Metamucil®, Volcolon®
Poeder of granulaat.
Sennosiden A + B
X-praep®
Stroop
Sennosiden/dexpanthenol
Prunacolon®, Prunasine® Stroop
*B
isacodyl kortdurend gebruiken. Bij gebruik wordt aangeraden per dag 1,5-2 liter vocht te drinken.
Bij patiënten met vochtverlies, bij wie uitdroging schadelijk kan zijn (nierinsufficiëntie, ouderen),
alleen toepassen onder medisch toezicht.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
31
Sterculiagom
Normacol®
Granulaat. Innemen met veel
vocht na het eten. Niet innemen
vlak voor het slapengaan.
12.Maagzuurremmers
Door het gebruik van veel verschillende soorten medicatie, kunnen patiënten last krijgen van
brandend maagzuur of oprispingen. Om dit te voorkomen, kan gebruik gemaakt worden van
maagzuurremmers.
Indicatie:Zweer in de dunne darm. Behandeling van symptomen van terugvloeiing
van de inhoud van de maag en de slokdarm. Verstoring van de spijsvertering.
Bijwerkingen: Vaak (bij 1 tot 10 procent van de gebruikers): pijn in de bovenbuik,
diarree, verstopping, winderigheid, hoofdpijn. Soms (bij 0,1 tot 1 procent
van de gebruikers): misselijkheid, duizeligheid, stoornissen in het zien,
overgevoeligheidsreacties zoals jeuk en huiduitslag.
32
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening*
Esomeprazol
Nexium®
Capsule, tablet of
granulaat
Lansoprazol
Prezal®
Capsule
Omeprazol
Buscozol®, Losec®,
Losecosan®, Omolin®
Capsule, tablet
Pantoprazol
Pantozol®
Tablet
* Bij voorkeur tabletten en capsules een half uur tot een uur voor het ontbijt geheel innemen.
13.Kaliumverlagers
Kalium komt voornamelijk voor in de (spier)cellen in het lichaam. Het speelt een belangrijke
rol bij de prikkeloverdracht van de zenuwen. Omdat kalium niet meer, of onvoldoende, door
de nieren wordt uitgescheiden, kan het kaliumgehalte in het bloed te hoog worden. Hierdoor kunnen hartritmestoornissen ontstaan. Er kunnen dan kaliumverlagers voorgeschreven
worden. Deze halen kalium uit het bloed en geven natrium of calcium terug.
Indicatie:Te hoog kaliumgehalte in het bloed bij plotseling of blijvend nierfalen. Als
ondersteunende therapie bij chronische hemodialyse of peritoneale dialyse
(buikdialyse).
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
33
Bijwerkingen:Geen eetlust, misselijkheid en braken. Te laag kalium en een te hoog natrium.
Verstopping en eventueel een darmafsluiting door samenklonteren van het
medicijn in de darm.
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Calciumpolystyreensulfonaat
Sorbisterit
Poeder oplossen in water,
zo nodig in een klysma
Natriumpolystyreensulfonaat
Resonium A®
Poeder oplossen in water,
zo nodig in een klysma
®
14.Middelen na een niertransplantatie (tegen afstoting)
Om na een transplantatie afstoting van de nier tegen te gaan, worden verschillende
medicijnen voorgeschreven. Stop nooit met deze medicijnen! Het zomaar stoppen, hoe
kort ook, kan leiden tot afstoting van de getransplanteerde nier. Als u last heeft van
bijwerkingen, overleg dan altijd met de arts op de polikliniek.
34
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Geen ander merk
Het is heel belangrijk dat u goed controleert welke medicatie u van de apotheek meekrijgt.
Voor medicijnen na transplantatie geldt dat u geen ander merk mag krijgen dan is voorgeschreven. Het merk dat u voorgeschreven heeft gekregen, heeft de samenstelling zoals
die voor u geschikt is. Als dit medicijn na verloop van tijd onder een andere merknaam
op de markt komt, is de werking en samenstelling vaak niet 100% hetzelfde. Dat kan het
getransplanteerde orgaan in gevaar brengen. Een wijziging van merk is dan ook alleen
verantwoord met instemming van de behandelend specialist. Als u twijfelt of u de juiste
medicatie heeft meegekregen van de apotheek, neem dan contact op met de arts op de
polikliniek.
Medicijnkaartje
De Nierpatiënten Vereniging Nederland (NVN) heeft, ondersteund door de Transplantatie
Vereniging (NTV) en de Nederlandse Federatie voor Nefrologie (NFN), een medicijnkaartje
uitgebracht. Uw nefroloog of internist kan hierop invullen welke middelen tegen afstoting
u nodig heeft. De tekst op het kaartje legt uit dat daar absoluut niets in veranderd mag
worden. Zo kunt u aantonen dat u daadwerkelijk een bepaald merk moet krijgen. Dat
voorkomt mogelijke discussies met huisarts of apotheek. U kunt het medicijnkaartje
gratis aanvragen bij de NVN.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
35
Hieronder staan de meest voorgeschreven medicijnen na een niertransplantatie vermeld.
Azathioprine (Imuran®)
Indicatie: Ter voorkoming van een afstotingsreactie.
Bijwerkingen: Toegenomen vatbaarheid voor infecties, bloedarmoede.
Ciclosporine (Neoral®, Sandimmune®)
Indicatie: Ter voorkoming van een afstotingsreactie.
Bijwerkingen: Toegenomen vatbaarheid voor infecties, nierfunctiestoornis, hoge bloeddruk,
trillen van de handen, brandend gevoel in handen en voeten, hoofdpijn, verhoogd cholesterol, gezwollen of bloedend tandvlees, groei van lichaamshaar.
Everolimus (Certican®)
Indicatie: Ter voorkoming van een afstotingsreactie.
Bijwerkingen: Toegenomen vatbaarheid voor infecties, verhoogd cholesterol, trombose,
vocht vasthouden in de enkels.
Mycofenolzuur (Myfortic®)
Indicatie: Ter voorkoming van een afstotingsreactie.
Bijwerkingen: Verhoogde vatbaarheid voor infecties, misselijkheid, braken, buikpijn,
diarree, bloedarmoede.
Mycophenolaat-mofetil (CellCept®)
Indicatie: Ter voorkoming van een afstotingsreactie.
36
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Bijwerkingen: Verhoogde vatbaarheid voor infecties, misselijkheid, braken, buikpijn,
diarree, bloedarmoede.
Prednisolon (Prednison®, Di-Adreson-F aquosum®, Lodotra®)
Indicatie: Ter voorkoming van een afstotingsreactie.
Bijwerkingen: Toegenomen vatbaarheid voor infecties, toename van de eetlust, puistjes,
botontkalking, suikerziekte, vertraagde wondgenezing, dunne broze huid,
vocht vasthouden.
Sirolimus (Rapamune®)
Indicatie: Ter voorkoming van een afstotingsreactie.
Bijwerkingen: Toegenomen vatbaarheid voor infecties, vasthouden van vocht, diarree,
misselijkheid, hoge bloeddruk, hoofdpijn, gewrichtspijn, slechte wondgenezing, bloedarmoede.
Tacrolimus (Advagraf®, Prograft®)
Indicatie: Ter voorkoming van een afstotingsreactie.
Bijwerkingen: Toegenomen vatbaarheid voor infecties, nierfunctiestoornis, diarree,
misselijkheid, hoge bloeddruk, suikerziekte, trillen van de handen,
brandend gevoel in handen en voeten, haaruitval, slapeloosheid.
Thymocytenimmunoglobuline (ATG®)
Indicatie: Ter voorkoming van een afstotingsreactie.
Bijwerkingen: Verhoogde vatbaarheid voor infecties, misselijkheid, braken, buikpijn,
diarree, bloedarmoede, jeuk, lage bloeddruk.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
37
Meest voorgeschreven middelen
Naam Merk Toediening
Azathioprine
Imuran®
Tabletten geheel innemen met een glas
water, niet stukbijten, direct na of tijdens
de maaltijd. Via injectie.
Ciclosporine
Neoral®, Sandimmune®
Capsules in zijn geheel doorslikken,
drank, via infuus. Nooit innemen met
grapefuit(sap).
Everolimus
Certican®
Gewone tabletten in zijn geheel zonder
kauwen met een glas water innemen; de dispergeerbare tabletten oplossen in water en
opdrinken, daarna met wat water de beker
omspoelen en deze oplossing opdrinken.
Mycofenolzuur
Myfortic®
Tablet; Mycofenolzuur kan zowel met als
zonder voedsel worden ingenomen, echter
consequent met één van beide opties.
Mycophenolaat-mofetil
CellCept®
Capsules, tabletten of suspensie op de
lege maag innemen. Via infuus.
Prednisolon /
Di-Adreson-F aquosum®, Capsule, tablet of via infuus. Tablet bij
voorkeur innemen vóór of tijdens de
Lodotra®
Prednison
38
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
maaltijd met melk of water. De capsules
in het geheel innemen met water;
evt. de capsule op een lepel met water
zacht laten worden. Bij maagklachten de
capsules of drank tijdens of vlak na het
eten innemen.
Sirolimus
Rapamune®
Drank of tablet. Sirolimus consequent 4
uur na de ciclosporinedosis en consequent met of zonder voedsel innemen.
Tabletten geheel innemen. De doseerspuit legen in een glazen of plastic
beker met ten minste 60 ml water of
sinaasappelsap (geen andere vloeistoffen
met inbegrip van grapefruitsap); hierna
krachtig roeren en direct opdrinken,
daarna de beker opnieuw vullen met 120
ml water of sinaasappelsap, opnieuw
krachtig roeren en direct opdrinken.
Tacrolimus
Advagraf®, Prograft®
Capsule of via infuus. Capsules bij
voorkeur innemen op een lege maag
(ten minste 1 uur vóór of 2-3 uur na het
eten); nooit innemen met grapefruit(sap).
Thymocytenimmuno-
ATG®
Via infuus in het ziekenhuis bij afstoting.
globuline
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
39
De ideale bloedwaarden
De ideale bloedwaarden (streefwaarden) zijn afhankelijk van uw situatie. Als uw ziekte
verandert zullen uw streefwaarden dat ook doen. Onderstaande tabel geeft de streefwaarden
aan voor predialyse- en dialyse patiënten. Voor patiënten die een niertransplantatie gehad
hebben, zijn de streefwaarden dezelfde als voor gezonde mensen. De haalbaarheid hiervan
is natuurlijk afhankelijk van ieders situatie. In de laatste kolom staan de normaalwaarden
weergegeven zoals die in het Zaans Medisch Centrum op dit moment gelden.
Per laboratorium kunnen de waarden licht verschillen. Overleg daarom altijd met uw
nefroloog welke waarden voor u de streefwaarden zijn.
40
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
(Pre)dialyse
Normaalwaarden algemeen
Eenheid Minimum
Maximum
Minimum
Maximum
Hb
mmol/l
6,8
7,4
8.9 m / 7.8 v
10.7 m / 9.6 v
Natrium
mmol/l
135
145
132
145
Kalium
mmol/l
3,5
5,5
3.4
4.5
Kreatinine
µmol/l
-
-
62
106
Ureum
mmol/l
-
30
-
12
Calcium
mmol/l
2,10
2,60
2.15
2.55
Fosfaat
mmol/l
0,70
1,30
0.80
1.40
Ferritine
µg/l
200
500
30
400
PTH
pmol/l
16 l
33
1.60
6.90
m= waarde voor mannen, v= waarde voor vrouwen
PTH: waarden zullen binnenkort worden aangepast. De bovengrens zal hoger worden,
waarschijnlijk 5x de normaalwaarde.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
41
Toelichting
Hb
Een te laag Hb wijst op bloedarmoede (anemie). Waarschijnlijk is er dan een tekort aan rode
bloedlichaampjes. Dat gaat gepaard met oververmoeidheid, jeuk en energiegebrek. Vaak
worden EPO-injecties voorgeschreven. Soms is extra ijzer nodig.
Natrium (zout)
Een teveel aan natrium wordt uitgescheiden via urine en transpiratievocht. Gebeurt dat niet,
dan worden de nieren en het hart extra belast en ontstaat een hoge bloeddruk. Een teveel
aan natrium kan dus het risico op hart- en vaatziekten verhogen. Ook kan een teveel aan
natrium leiden tot botontkalking.
Kalium
Kalium is van belang voor de waterhuishouding van het lichaam. Een te hoog kaliumgehalte
kan leiden tot hartritmestoornissen. Kalium zit in vrijwel alle voedingsmiddelen. Als het
kaliumgehalte in het bloed te hoog is, zal de hoeveelheid in de voeding moeten worden
beperkt. Dit kan door minder fruit, groenten en tomaten te eten, thee in plaats van koffie te
drinken en aardappelen regelmatig te vervangen door rijst of pasta. Het kalium kan eventueel verder verlaagd worden met medicijnen.
42
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Kreatinine
Kreatinine is een afvalstof die vrijkomt uit spieren. De kreatininewaarde wordt vooral
gebruikt om het percentage van de nierfunctie te berekenen. Van een te hoge of te lage
waarde merkt u als patiënt niets.
Ureum
Ureum wordt geproduceerd door de lever. De lever produceert meer ureum na een eiwitrijke
maaltijd en bij infecties, inwendige bloedingen, vergiftigingen, koorts en na weefselbeschadiging.
Calcium en fosfaat
Bij een teveel aan fosfaat zullen fosfaatbinders worden voorgeschreven. Zo wordt geprobeerd om aderverkalking tegen te gaan.
Ferritine
Ferritine geeft informatie over de ijzervoorraad in het lichaam en dient om een teveel of
tekort aan ijzer op te sporen.
PTH
PTH is een hormoon dat in de bijschildklieren wordt geproduceerd en een belangrijke rol
speelt bij het behoud van sterke botten. Bij een te hoge PTH-waarde zal vitamine D worden
voorgeschreven.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
43
Zelfmanagement
Wat kunt u zelf doen om uw kwaliteit van leven zo goed mogelijk te houden?
Neem uw voorgeschreven medicijnen volgens voorschrift in
Mensen met nierproblemen moeten vaak medicijnen innemen. Het kan soms om veel verschillende medicijnen gaan. Houd een actuele lijst van uw medicijnen bij, met daarop ook
de dosering en hoe vaak u ze moet innemen. Het is aan te raden al uw medicijnen mee te
nemen bij een doktersbezoek, zodat er geen onduidelijkheden ontstaan. U kunt ook gebruik
maken van een pillendoos die u iedere week vult met de te nemen medicijnen voor die
week. De apotheek kan uw medicijnen ook voor u verpakken in een medicijnrol. Hierin zitten
uw medicijnen verpakt in zakjes, voor elke keer dat u ze op een dag moet innemen. Vraag
ruim op tijd een herhaalrecept aan, zodat u nooit zonder medicijnen komt te zitten.
Handige tips
Uw behandelteam kan u helpen om te gaan met uw nierziekte. Vertel hoe u zich voelt, welke
medicijnen u neemt (op recept en in de vrije verkoop) en of u een dieet volgt. Schrijf vóór
ieder bezoek vragen op die u wilt stellen aan het team. Schrijf de antwoorden op in uw
aantekenboek. Vertel uw team over alle veranderingen in uw symptomen.
Het kan voorkomen dat u meer dan één arts hebt. Uw artsen hebben niet altijd de mogelijkheid met elkaar te communiceren. Laat elk van hen weten wat u met de ander hebt besproken. Als u het behandelend team van uw ervaringen op de hoogte stelt, kan dit team beter
voor u zorgen en u helpen u zo goed mogelijk te voelen.
44
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
In sommige gevallen kan de nierziekte zelf behandeld worden. Bij blokkade van de urinewegen kan een operatie helpen. Antibiotica kunnen een infectie genezen.
Als schade is ontstaan door medicijnen, kan uw arts andere medicijnen voorschrijven die
minder schadelijk zijn voor uw nieren.
Wees alert op (bij)werkingen van medicatie
Als u chronische nierinsufficiëntie hebt en u krijgt antibiotica voorgeschreven, vraag uw arts
dan naar de eventuele gevolgen hiervan voor uw nieren. Pijnstillers (ook die zijn voorgeschreven door een arts) kunnen schadelijk zijn voor uw nieren. Neem met uw arts alle
medicijnen door die u slikt.
Soms worden onderzoeken met contrastkleurstof aanbevolen. Het kan nodig zijn om dit
onderzoek te ondergaan. Zoek wel eerst uit of er alternatieve methoden zijn. Contraststof
kan namelijk de nieren beschadigen.
Als de bijwerkingen van de medicijnen ernstig zijn, of als u zich zorgen maakt, neem dan
contact op met uw arts of de apotheker. Dit geldt ook voor bijwerkingen die niet in de bijsluiter genoemd staan. Voor het doorgeven van bijwerkingen die niet in de bijsluiter staan,
kunt u terecht bij Lareb, Nederlands Bijwerkingen Centrum (www.lareb.nl)
Bij nierziekten als IgA nefropathie en glomerulonefritis, kunnen de nierfilters door een
ontsteking beschadigen. Het is soms mogelijk om de ziekte te vertragen door het immuunsysteem te onderdrukken met steroïden en/of andere medicijnen.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
45
Pas uw voeding aan
Bepaalde voeding kan bijdragen tot een betere conditie. Vraag daarom bijtijds advies aan
een diëtist. Voor informatie over verschillende voedingstoffen en voor recepten verwijzen wij
u naar het dieetboekje ‘Eten met plezier’ van de Nierstichting. Dit is gratis verkrijgbaar via
de diëtiste. Ook kunt u veel voedingsinformatie vinden op de website www.mijnnieren.nl en
www.mijnnierinzicht.nl.
Pas uw leefstijl aan
Wanneer u nierpatiënt bent wordt u gestimuleerd om met roken te stoppen. Ook zal u
worden geadviseerd uw fysieke inspanningsniveau te verhogen. Denk bijvoorbeeld aan
bewegingstherapie. Kijk in uw zorgpolis of dit wordt vergoed door uw zorgverzekeraar.
Veel patiënten hebben een slechte conditie. Zij hebben daarom een verwijzing nodig voor
fysiotherapie om hun kracht en uithoudingsvermogen te verbeteren. Een inspanning van
minstens 30 minuten op bijna alle dagen van de week verdient aanbeveling.
46
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Verdere mogelijkheden om progressie van de nierziekte te vertragen
Bij alle patiënten met een chronische nierziekte kunnen de volgende maatregelen helpen om
de voortgang van de nierziekte te vertragen:
• Strikte controle van glucosewaarde bij diabetes.
• Strikte controle van de bloeddruk.
• Eiwitbeperking in het dieet.
• Zoutbeperking.
• Persoonlijk dieetvoorschrift.
• Cholesterolverlagende therapie.
• Gedeeltelijke correctie van bloedarmoede.
Handig hulpmiddel
Los van het al genoemde boekje ‘Eten met plezier’ is er sinds kort ook ‘Leven met een
chronische nierschade - Handboek voor preventie en zelfzorg’. Dit boek geeft diverse handvatten om de regie over het eigen leven te behouden. Ook biedt het handige tips, bijvoorbeeld bij het volgen van een bepaald dieet. ‘Leven met een chronische nierschade’ is gratis
verkrijgbaar via de afdeling maatschappelijk werk en wordt uitgegeven door de Nierstichting.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
47
Eigen plek op internet
De Nierpatiënten Vereniging Nederland (NVN) biedt sinds het voorjaar van 2012 nierpatiënten een persoonlijke, veilige plek op internet. Via de website Mijnnieren.nl kunt u zich gratis
inschrijven. Vervolgens kunt u uw persoonlijke gegevens bijhouden, van services gebruik
maken (waar vind ik bijvoorbeeld het dichtstbijzijnde dialyseadres bij mijn vakantiebestemming), maar ook betrouwbare informatie raadplegen. Mijnnieren.nl is nog in ontwikkeling en
wordt samen met andere patiëntenorganisaties verder uitgebreid. Het grote voordeel van die
samenwerking is dat u, als u meer dan één aandoening heeft, ook uw eigen pagina kunnen
maken met combinaties van verschillende ziekten. Uiteraard is de site waar ook ter wereld
te raadplegen. Handig voor op vakantie of op zakenreis. Bijvoorbeeld om het eigen medicijnoverzicht in te zien. Ook Mijnnierinzicht.nl, ondersteund door de Nierstichting, biedt
veel individuele mogelijkheden.
Depressie en angst
Als u last heeft van depressies en/of angsten is het raadzaam contact te zoeken met de
maatschappelijk werker of een psycholoog. Uw nefroloog of dialyseverpleegkundige kan u
doorverwijzen of een afspraak voor u maken.
48
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Transplantatie
Als u in aanmerking komt voor transplantatie wordt de volgende procedure gevolgd:
• U wordt op de hoogte gesteld van de verschillende mogelijkheden (levende donor
of postmortale donor).
• De voor- en nadelen van transplantatie worden besproken.
• Het wachtlijstsysteem wordt uitgelegd.
• Er wordt schriftelijke informatie gegeven.
• Er wordt gecheckt of u nog vragen heeft en of u de informatie begrepen hebt.
De eerste dialysedag bepaalt uw positie op de wachtlijst, maar er zijn uitzonderingen.
Donatie bij leven heeft de laatste jaren een enorme vlucht genomen. Op dit moment is meer
dan zestig procent van de getransplanteerde nieren afkomstig van partners, familieleden of
goede vrienden.
Als u een aanbod krijgt van een levende donor uit uw omgeving, kan dit voor dubbele
gevoelens zorgen. Hierover kunt u altijd praten met een maatschappelijk werker of iemand
van de Nierpatiënten Vereniging Nederland. Over het algemeen kan gesteld worden dat
de kwaliteit van een nier van een levende donor in principe beter is dan een nier van een
overleden persoon. Toch moet u zich realiseren dat er in beide gevallen iets mis kan gaan.
Honderd procent zekerheid kan u nooit worden geboden.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
49
Weigering van behandeling
U hebt altijd het recht een niervervangende therapie te weigeren. Het behandelend team
zal u dan zo goed mogelijk blijven begeleiden. De gevolgen van uw nierfalen zullen dan
uw levensverwachting beperken. Ga met uw vragen naar uw nefroloog of dialyseverpleegkundige, blijf hiermee niet rondlopen.
Meer informatie
Uw behandelaar is de aangewezen persoon om vragen te beantwoorden en u van informatie
te voorzien over uw ziekte. Omdat geen twee patiënten hetzelfde zijn en aanbevelingen per
persoon kunnen verschillen, is het belangrijk om hulp te zoeken bij iemand die uw medische
situatie goed kent.
Aarzel niet om te vragen. Zij zijn er voor u. Daarnaast kan het prettig en steunend zijn
om informatie en ervaringen uit te wisselen met lotgenoten. Dat kan via de Nierpatiënten
Vereniging Nederland (NVN). Bijvoorbeeld via de luistertelefoon, lotgenotencontact of op
een themabijeenkomst (zie www.nvn.nl). Op de website vindt u ook de gegevens van de
lokale nierpatiëntenverenigingen. Zij bieden lotgenotencontact en informatie op lokaal en
regionaal niveau.
Er is veel informatie te vinden over nierziekten, in boeken, tijdschriften en dvd’s. Via uw
behandelteam krijgt u het ‘Zorgboek nierfunctie vervangende behandeling’, het boek ‘Leven
met chronische nierschade’ en het dieetboek ‘Eten met plezier’. Deze worden u aangeboden
door de Nierstichting.
50
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Het internet is ook een goede plek om informatie te zoeken, maar geloof niet alles wat u
leest. Sites die betrouwbare informatie bevatten zijn o.a. die van de NVN (Nierpatiënten
Vereniging Nederland) en die van de Nierstichting.
Nierpatiënten Vereniging Nederland
De Nierpatiënten Vereniging Nederland (NVN) is een actieve vereniging van en voor nierpatiënten en alle betrokkenen: familieleden, partners en donoren. De NVN zet zich in om
nierpatiënten te helpen bij het verbeteren en/of behouden van hun kwaliteit van leven
en zorg en is actief op de terreinen: lotgenotencontact, kwaliteit van zorg, kwaliteit van
leven en financiering en organisatie van de zorg. Binnen deze terreinen biedt de NVN vele
activiteiten, diensten en middelen, zoals themabijeenkomsten, voorlichtingsmateriaal, de
helpdesk, het magazine Wisselwerking en evenementen. Daarnaast behartigt de NVN de
belangen van alle nierpatiënten, bijvoorbeeld door lobby bij de landelijke politiek en overleg met beroepsverenigingen van zorgverleners, zorgverzekeraars, landelijke instituten en
organisaties. Steeds bekeken vanuit het perspectief van de patiënt.
Nierpatienten Vereniging Nederland
Postbus 284, T 035 - 6912128, F 035 - 6919334, www.nvn.nl
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
51
Nierstichting Nederland
De Nierstichting zet zich in voor een toekomst met zo weinig mogelijk nierziekten én een
betere toekomst voor nierpatiënten. Daar waar nierpatiënten knelpunten ervaren, bieden
wij sociaal-maatschappelijke en/of financiële steun. Door te investeren in wetenschappelijk
onderzoek komen we steeds meer te weten over het ontstaan van nierziekten. Hiermee
willen we komen tot betere behandelingsmethoden en optimale preventie van nierziekten
voor alle Nederlanders. Als we nierschade zo vroeg mogelijk weten op te sporen, kunnen
we erger voorkomen. Zo geeft de Nierstichting toekomst.
Nierstichting Nederland
Postbus 2020, 1400 DA Bussum, T 035 - 697 80 00, F 035 - 697 80 08, www.nierstichting.nl
52
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
Informatieve sites:
• www.nvn.nl
• www.nierstichting.nl
• www.mijnnieren.nl
• www.mijnnierinzicht.nl
• www.apotheek.nl
• www.dialyse.startpagina.nl
• www.niernieuws.nl
• www.mijneigenkoers.nl
• www.vmwn.nl
• www.nefro.nl
• www.fk.cvs.nl
• www.lareb.nl
Naast zelf informatie opzoeken, kunt u uiteraard vragen
stellen aan uw arts of verpleegkundige. Als er tussentijds
vragen bij u opkomen, schrijf ze dan op en bespreek
ze met uw arts als u voor controle komt.
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
53
Colofon
Dit boekje is een uitgave van:
Nierpatiënten Vereniging Nederland in samenwerking met het Zaans Medisch Centrum
en is mede tot stand gekomen met bijdragen van:
Abbott, Amgen, Astellas, Baxter, Fresenius, Roche
En met medewerking van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik
Hedda van het Groenewoud
Zaandam, oktober 2012
Zaans Medisch Centrum:
Esther den Hartog, dialyseverpleegkundige, kwaliteitsmedewerker
Anne Van Tellingen, internist-nefroloog
Elsbeth Wesselink, ziekenhuis apotheker
Marja Ho-dac, internist-nefroloog
Nierpatiënten Vereniging Nederland
Vormgeving: Van Lint in vorm, Zierikzee
Projectleiding: Hans Tenniglo
54
NVN Medicijnwijzer voor nierpatiënten
De digitale versie van de Medicijnwijzer op www.nvn.nl,
kunt u eenvoudig in een groter lettertype bekijken.
Postadres:
Postbus 284
1400 AG Bussum
Bezoekadres:
Groot Hertoginnelaan 34
1405 EE Bussum
T 035 691 21 28
F 035 691 93 34
E [email protected]
I www.nvn.nl