Executieve Functies en Werkgeheugen

Executieve Functies
en
Werkgeheugen
Dr. Dorine Slaats
Klinisch neuropsycholoog
U krijgt antwoord op:
1.
Wat is het werkgeheugen?
2.
Hoe belangrijk is het werkgeheugen?
3.
En wat als het werkgeheugen faalt?
Tot slot ….
…………………waarom u dagdroomt tijdens uw werk….
Hoe goed is ons
geheugen??
Werkgeheugen
“Het WERKGEHEUGEN verwijst naar een systeem
van het brein dat zorgt voor
tijdelijke opslag en bewerking
van informatie die nodig is voor complexe
cognitieve taken “
Alan Baddeley
Werkgeheugen
Nodig bij:
•
•
•
•
Instructies onthouden
Meervoudige opdrachten uitvoeren
Twee taken tegelijk uitvoeren
Rekenen, lezen, taalbegrip, redeneren
Werkgeheugen
21 x 4 =
21 x 42 =
21 x 2 = 42
21 x 40 =
Werkgeheugen
21 x 4 = 84
21 x 42 =
21 x 2 = 42
21 x 40 = 840
Werkgeheugen
21 x 4 = 84
21 x 42 =
21 x 2 = 42
21 x 40 = 840
….. + 42 = 882
Werkgeheugen
Baddeley’s multi-component model (1986, 2000)
1.
2.
3.
4.
Verbaal opslagsysteem (opslag talige informatie)
Visuospatieel opslagsysteem (opslag ruimtelijke
informatie/positie én objectidentificatie)
‘Central executive’ → regulatie/manipulatie van systemen
Recent toegevoegd: episodische buffer: interface tussen
LTM en andere 3 systemen van WM
Baddeley, 2000
Werkgeheugen
Executieve functies: regulerende functies
-Inhibitie
-Werkgeheugen
-Planning en organisatie van gedrag
-Mentale flexibiliteit
-Zelfregulatie, regulatie van aandacht
-Conceptueel redeneren
Inhibitie
Werkgeheugen
Flexibiliteit
Planning
Frontal lobe
Werkgeheugen
• Ontwikkeling van executieve functies van 0 tot >20
0-3 jaar:
motorische inhibitie, werkgeheugen
3-6 jaar:
verbale inhibitie, planningsvaardigheden, conceptueel
denken
6-13 jaar:
mentale flexibiliteit, abstract denken, conceptueel
redeneren
Werkgeheugen
• Ontwikkeling van executieve functies van 0 tot >20
0-3 jaar:
motorische inhibitie, werkgeheugen
3-6 jaar:
verbale inhibitie, planningsvaardigheden, conceptueel
denken
6-13 jaar:
mentale flexibiliteit, abstract denken, conceptueel
redeneren
Werkgeheugen
Wynn (1992) Nature
Werkgeheugen
1+1=2
1+1=1
Wynn (1992) Nature
Klingberg, 2011
8
Aantal digits
7
6
5
4
3
2
1
0
0
5
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
Leeftijd
1.
Wat is het werkgeheugen?
2.
Hoe belangrijk is het werkgeheugen?
3.
En wat als het werkgeheugen faalt?
Tot slot ….
…………………waarom u dagdroomt tijdens uw werk….
Werkgeheugen
Werkgeheugen
Concentratie
Afleidbaarheid
Baddeley:
werkgeheugen
werkconcentratie
Werkgeheugen belangrijk?
• 10% van kinderen heeft WM problemen
• Hoge correlatie tussen visueel-ruimtelijk werkgeheugen en rekenen:
0.62
• Visueel-ruimtelijk WM belangrijke voorspeller voor
rekenvaardigheden en tempo van ontwikkeling
• Verbaal en visueel-ruimtelijk WM belangrijk voor rekenen en
begrijpend lezen.
Werkgeheugen belangrijk?
• Slecht werkgeheugen vergroot risico op slechte schoolprestaties:
• > 85% met zwak WM heeft lees- of rekenproblemen
• 70% lees- en rekenproblemen
Alloway & Gathercole (2006); Gathercole & Alloway (2008)
Werkgeheugen belangrijk?
IQ
Lezen
WM 5 jr
Rekenen
Spellen
Werkgeheugen het nieuwe IQ?
Alloway & Alloway, 2008
Intraparietale cortex
Zwarte cirkels= alleen verbaal WM
Witte cirkels= alleen visueel WM
Stippellijnen= verbaal + visueel WM
Intrapariëtale cortex= geheugenkaart:
Gebied voor gecontroleerde aandacht
Schakel tussen visueel-ruimtelijk werkgeheugen, getalbegrip
Ook van belang voor lezen
Daarom: zwak WM
lezen, rekenen en concentreren
zwak
Werkgeheugen belangrijk?
Werkgeheugen en psychopathologie
Werkgeheugenproblemen bij ontwikkelings- en genetische stoornissen:
•
•
•
•
•
•
LVG populatie
NAH populatie
ADHD
ASS
DCD
Leerstoornissen
Correct
Working Memory
Control
ADHD
95
85
75
65
55
45
35
25
15
5
7,5
8,5
9,5
10,5 11,5 12,5 13,5 14,5 15,5
Age
Cogmed
ADHD
Dyscalculie
Dyslexie
Willcut et al., 2010
ADHD
Dyscalculie
Werkgeheugen
problemen
Dyslexie
U krijgt antwoord op:
1.
Wat is het werkgeheugen?
2.
Hoe belangrijk is het werkgeheugen?
3.
En wat als het werkgeheugen faalt?
Tot slot ….
…………………waarom u dagdroomt tijdens uw werk….
Falend Werkgeheugen
7 Principes (Susan Gathercole)
Werkgeheugenproblemen herkennen: signaleren
Het kind monitoren: checken
Evalueer de werkgeheugenbelasting
Verminder de werkgeheugenbelasting
Herhaal belangrijke informatie
Moedig het gebruik van hulpmiddelen aan
Laat het kind zijn eigen strategieën gebruiken
Falend Werkgeheugen
Cogmed werkgeheugen trainingprogramma:
3 versies (4-7 jaar /8-12 jaar/volwassenen)
•
•
•
•
•
•
•
Computer programma
Locatie thuis/school
25 trainingen, 5 weken
Trainingscoach wekelijks contact
Ouders fysiek en mentaal aanwezig
Stickerspaarsysteem
Beloningsprogramma
Falend Werkgeheugen
Klingberg et al. (2005):
Multicenter randomised controlled double-blind study
•53 non-medicated ADHD children (7 -12)
•ADHD: rating scale DSM, Conners
•4 neurocognitieve taken:
•Spanboard (visuospatiele WM)
•Digit span (verbale WM)
•Stroop (interentiegevoeligheid)
•Raven (nonverbaal redeneren)
Falend Werkgeheugen
Klingberg et al. (2005):
Resultaten:
•Sign betere prestaties op visuospatiele WM taken (effect size 0.93)
•Sign beter Verbaal WM, response inhibitie en complex redeneren
•Sign Verbetering op Parent ratings inattentie en hyp/imp
•Alle verbeteringen post-interventie en bij follow-up 3 maanden later
Afwijkende ontwikkeling
Tot slot…..
Waarom wij dagdromen
Onderzoek bij studenten
 Vooraf meting werkgeheugencapaciteit
 Pieper op zak
 Bij signaal bezigheid noteren
 Resultaten:
Bij toename mentale eisen icm lagere
werkgeheugencapaciteit: afgeleid
Kane, 2007
Dank voor uw aandacht…..
Dank voor uw aandacht…..
of beter gezegd ….uw werkconcentratie!!
Afwijkende ontwikkeling
Inhoud lezing