Werkgeheugen - nr1educatief

Informatie over het werkgeheugen
Wat is het Werkgeheugen?
“De mogelijkheid om informatie van verschillende aard vast te houden en deze
informatie te gebruiken in een denkproces waarbij nieuwe en reeds aanwezige
kennis gecombineerd kunnen worden”.
“Vasthouden en Bewerken” maakt dat het werkgeheugen zich onderscheidt van het
geheugen;
Om informatie vast te kunnen houden heb je capaciteit nodig; het vasthouden van
informatie terwijl je met een bewerking bezig bent.
Bijvoorbeeld; Je bent de was aan het verzamelen en komt onderweg iets anders
tegen waardoor je niet meer weet wat je eigenlijk aan het doen was.
Binnen een klas, een leeftijdscategorie, bestaan er grote verschillen in de capaciteit
van het werkgeheugen.
Het Post-It papiertje van het brein
Het werkgeheugen is ons vermogen om informatie te kunnen onthouden en te
kunnen verwerken, vergelijkbaar met een Post-it papiertje. De bekende kleine gele
papiertjes gebruiken we niet alleen om iets te onthouden, maar ook om er iets mee te
doen, bijvoorbeeld als we iets willen gaan schrijven of een lijstje willen afwerken.
Op dezelfde manier gebruiken we het werkgeheugen om kleine aantekeningen te
maken of daar iets mee te doen.
Voor succes in de klas is het nodig dat je informatie kunt vasthouden en er iets mee
kunt doen en is dus het werkgeheugen nodig. Ons gele Post-It papiertje is de basis
voor het leren op school, van tekstbegrip, rekenen en schrijfvaardigheid tot aan
eenvoudige taken als iets overschrijven van het bord of de weg weten in de school.
Om te begrijpen wat je aan het lezen bent, moet je onthouden waar je bent in de zin,
de betekenis van een woord kunnen ophalen uit je geheugen én dit kunnen koppelen
aan de strekking van wat je daarvoor hebt gelezen.
1
Schrijven is zelfs nóg moeilijker omdat het nog meer van het werkgeheugen vergt
vanwege het ordenen en opschrijven van informatie op een zinvolle manier.
Het werkgeheugen blijkt één van de belangrijkste voorspellers
voorspellers van schoolsucces te
zijn, iets meer nog dan het IQ.
Werkgeheugenproblemen hebben dan ook een grote impact
mpact op het leren.
Het centraal executieve
e systeem is het belangrijkst; Door
Door een sterk en goed
werkgeheugen is de selectieve aandacht beter.
2
De basis van ons werkgeheugen is gelokaliseerd aan de voorzijde van het brein,
in een gebied dat we kennen als de Prefrontale Cortex, ook wel PFC genoemd.
Het brein
rein kan de aandacht op twee manieren regelen:
-
Stimulus; door een prikkel, reageren op iets,
iets dit kost weinig energie
Overmatig gamen is makkelijk voor het brein, makkelijk aanzetten van de
stimulus.
-
Gecontroleerde aandacht; dit is nodig als de taak niet zo interessant is, en dit
moet je bewust “aanzetten” en kost veel energie, het is een soort bochtig pad.
Belangrijk is bewustwording hiervan.
Hoe herken je werkgeheugenproblemen in de klas?
- Informatie gaat het ene
e oor in, andere oor uit.
- De leerling krijgt
ijgt instructies niet of slechts gedeeltelijk mee.
mee
- De leerling voert
oert opdrachten slechts gedeeltelijk uit.
- De leerling kan moeilijk beginnen met zijn werk, stelt dit uit.
uit
- Als er al begonnen wordt, dan haakt hij halverwege af.
- De leerling vraagt
raagt herhaaldelijk om dezelfde uitleg.
uitleg
- De leerling lijkt
ijkt te dagdromen, zelfs wanneer je rechtstreeks tegen
tege hem praat.
- De leerling is meestal
eestal als laatste klaar.
klaar
- De leerling maakt
aakt een ongeïnteresseerde indruk .
- De leerling maakt
aakt slechts een deel van het huiswerk, vergeet dat er nog meer
was.
3
Centraal
executieve
systeem
Fonologische lus
Episodische
buffer
VisueelRuimtelijk
kladblok
Werkgeheugenmodel van Baddeley:
Het centraal executieve systeem bestaat uit:
- gecontroleerde aandacht
- executief werkgeheugen
Het executieve systeem is uitvoerend en zorgt voor:
-
Het vermogen om je te kunnen concentreren en te bewerken.
Informatie vast te houden terwijl je bezig bent.
Het kunnen buiten sluiten van irrelevante informatie.
Een planning kunnen maken en deze kunnen uitvoeren.
In de gaten blijven houden of je wel met de taak bezig bent.
Een redeneerlijn bedenken en kunnen vasthouden.
Daaronder;
Fonologische lus; De innerlijke stem (jezelf aansturen, taal, hardop denken).
Visueel ruimtelijk kladblok (ruimte, verhoudingen, verschillen in afstanden).
Episodische buffer; onthouden, tijdelijk opslaan van gebeurtenissen en de volgorde
ervan.
Bij een beperkt werkgeheugen kan de gecontroleerde aandacht onvoldoende lang
worden geactiveerd en kunnen afleidende prikkels onvoldoende worden onderdrukt.
Een sterk werkgeheugen geeft meer ruimte om eerder opgeslagen kennis, zoals
strategieën, toe te passen. Bijvoorbeeld het toepassen van spellingregels tijdens het
schrijven.
Als het werkgeheugen sterk is kan de informatie er lang in blijven en wordt deze
opgeslagen in het lange termijn geheugen.
4
Wat is de invloed van het werkgeheugen op het leren lezen en rekenen?
Het werkgeheugen is van belang voor het ondersteunen van schoolse vaardigheden,
zoals het onthouden van uitleg, instructies, deelstappen bij het uitrekenen van een
som, het leren van woordjes en de uitvoering van verschillende taken.
Het onderwijs bestaat meestal uit dubbel taken (nieuwe informatie vasthouden en
bewerken).
Het werkgeheugen (emmertje) tijdens de les helpt bij:
- Luisteren en aantekeningen maken.
- Complexe instructies volgen.
- Decoderen van onbekende woorden.
- Zinnen vanuit het geheugen schrijven.
- Uit het hoofd rekenen.
Er komt allerlei informatie in het werkgeheugen en daar vindt de bewerking plaats.
De informatie moet wel in het werkgeheugen blijven.
Bijvoorbeeld; voor het uitrekenen van de som: som 17+15, moet je de som
vasthouden, je moet bedenken wat je ermee moet doen:
10 +10 = 20 vasthouden
7+5=10+2=12 vasthouden
Als het werkgeheugen groot genoeg is kan deze informatie worden vastgehouden.
Door kinderen strategieën aan te leren hoeven ze minder vast te houden.
Zo kunnen bijvoorbeeld grotere rekenstappen helpen.
Jungle Memory traint de beschikbare capaciteit van het centraal executieve systeem
(emmertje) door in de training te werken met complex span taken (dubbeltaken)
"Complex span taken (dubbeltaken met vasthouden en bedenken) zijn een betere
maat voor de werkgeheugencapaciteit dan simpel span taken".
Een dubbeltaak vraagt iets anders van het brein.
De Correlatie tussen het werkgeheugen en het leren:
Er is een samenhang maar geen oorzakelijk verband.
Het leren verloopt vertraagd op het moment dat het “emmertje” overloopt
(overbelasting van het werkgeheugen).
Ook loopt dit vertraagd wanneer je niet in staat bent om afleidende zaken buiten het
emmertje te houden door bijvoorbeeld slaapgebrek en stress.
Het is lastig te meten hoe groot het emmertje is (capaciteit van het werkgeheugen).
Omgekeerd is het niet zo dat een minder functionerend werkgeheugen dus zorgt
voort een rekenprobleem. In het geval van een rekenprobleem is het verstandig om
open naar dit probleem en dit kind te kijken en je af te vragen of er sprake is van een
werkgeheugenprobleem.
Bij technisch lezen gaat het leerproces met name om de fonologische verwerking
(klanken aan tekens koppelen). Daarbinnen speelt het werkgeheugen een rol.
Onderzoek uit 2013 wijst erop dat het executief werkgeheugen bij een aantal
dyslectische kinderen een grote rol speelt, in de praktijk is dit echter wisselend.
5
De relatie met begrijpend lezen en het executief werkgeheugen is groot.
Jungle Memory heeft groot effect op het begrijpend lezen.
De relatie van het schrijven en stellen met het executief werkgeheugen is groot:
Je hebt immers nodig; voorkennis, herhalen, controleren.
Aan elkaar schrijven zorgt voor een taak erbij; dan speelt ook de motoriek een rol.
De relatie van het rekenen met executief werkgeheugen is groot. Hierbij wordt
voornamelijk het visueel ruimtelijk werkgeheugen benut.
Dat gaat van visueel (zien) naar verbaal (uitspreken) en van aanvankelijk naar
voortgezet, complex rekenen.
6