Taalgeschiedenis

TAALGESCHIEDENIS
2016-2017
cw 4
DOELEN
1 . Je herhaalt enkele punten van de theorie van week 2 en 3.
2. Je maakt kennis met de klanken van het gesproken
Middelnederlands.
3. Je maakt kennis met klankveranderingen: vocalisering,
apocope, procope, fronting, deletie, diftongering,
vocaalreductie, voicing en assimilatie.
4. Je kent het begrip lexicale diffusie.
2
TERUGBLIK COLLEGES/THEORIE
 Geef in tweetallen antwoord op de vragen op de volgende
sheet. Je kunt gebruik maken van de theorie (m.n. De Vries
2007) om de vragen te beantwoorden.
3
VRAGEN TERUGBLIK
Wie zorgde er in 58 v.C. voor welke taalveranderingen?
Welke Ingweoonse* taalverschijnselen zijn nog zichtbaar in
het Engels en het Nederlands? (± 400 n.C.)
Wat is precies ‘Diets’ en wat heeft dat te maken met de
‘romaniseringsbeweging’?
*Ingweonen zijn Noordzeegermanen
.
4
BESPREKING
• Julius Ceasar  Gallo-Romeinse cultuur/invloed VulgairLatijn in Germaans gebied
• Meervoud op –s; pers.vnw. beginnen met h-; verlenging
klinker na verdwijnen –n- tussen een klinker en de
medeklinkers f, s, th > zie De Vries 2007, p. 47 reader
• Diets = ‘volks’/volkstaal’ - nieuwe naam Germaanse
volkstaal na romaniseringsbeweging en ontstaan
‘Franken’ met Frankisch (Romaanse taal) – 7e eeuw
> zie ook kaartje p. 50 reader
5
BEGRIPPEN COLLEGE 3
KLANKVERANDERINGEN
 Vocalisering
 Fronting
■ Deletie
 Diftongering
■ Voicing
■
■
■
■
Apocope
Procope
Assimilatie
Vocaalreductie
 Lexicale dif fusie
6
1. Magnes die es sonder waen
2. LUISTER!
Alse een isermal ghedaen.
3. Sine nature es sulc ghemecket,
4. Dat hi iser na hem trecket,
5. Eist datter gheen seilsteen ne si.
 Waar gaat dit over? 6. Mar esser die seilsteen bi,
7. So segghemen dat hijs niet ne doet.
8. Ter toverien es hi goet,
9. Ende oec hevet hi ene cracht
10. Diemen over wonder acht.
11. Want wie hem dies ontsiet te vele,
12. Dat sijn wijf met andren spele,
13. Hi sal legghen dien magnet
14. Onder hare hovet onghelet,
15. Alsi slapende leghet sachte.
16. Es soe van reinen ghedachte,
17. Soe sal slapende als ende als
18. Haren man nemen omden hals.
19. Die onghetrouwe sal met allen
20. Neder vanden bedde vallen.
7
HTTP://WWW.VOGALA.ORG/
8
KLANKVERANDERINGEN
Tekstmateriaal college 3
Uit tekst 2 (Hebban Olla Vogala) en tekst 3 (Karel ende Elegast).
Welke klankverandering vindt er plaats in de volgende
woordparen?
a) hebban – hebben (tekst 2)
b) hic – ik (tekst 2)
c) sine tale – zijn taal (tekst 3, regel 3 )
9
KLANKVERANDERINGEN
Tekstmateriaal college 2
Kijk opnieu (Karel ende
Welke klan
kverandering vindt er plaats in de volgende woordparen?
a) hebban – hebben = vocaalreductie
b) hic – ik (tekst 2) = procope
c) sine tale – zijn taal = diftongering + apocope
NB: procope = wegstoting klank (vocaal of consonant) aan begin
woord, niet alleen beperkt tot /h/.
10
HAND-OUT KLANKVERANDERINGEN
(BOEKJE COLLEGEMATERIAAL P. 19 +20)
ONL
MNL
vocalisering
cold
coud
fronting
moes
muus
vocaalreductie
hebban
hebben
voicing
findan
vindan
velarisatie:
kraft
kracht
[ft]  [xt]
11
HAND-OUT KLANKVERANDERINGEN
(BOEKJE COLLEGEMATERIAAL P. 19 +20)
MNL
NNL
diftongering
muus
muis
assimilatie
veemnoot
veennoot > vennoot
apocope
tonge
tong
procope
huus
uus
deletie
weder
weer
12
VAN DEN VOS REYNAERDE
'Ik zou een ander niet aanraden om dit boek te lezen, omdat
sommige dingen in het verhaal heel vies besproken worden.
Bijvoorbeeld als Bruun vastzit in de boomstam en hij zich
losrukt en daarmee zijn oor en stukken huid eraf trekt. Dat
wordt zo smerig omschreven, niet echt prettig om te lezen.
Verder eindigt het verhaal gewoon onbevredigend.'
T
ess, 4 vwo, op: www.scholieren.com
13
LUISTER EN LEES MEE
Beluister het fragment van Van den vos Reynaerde
(Willem die Madocke maecte, ± 1260) en lees mee.
Noteer in drietallen:
a. Drie zaken die afwijken van het Oudnederlands.
b. Drie zaken die afwijken van het Nieuwnederlands.
NB: laat de spelling buiten beschouwing.
geluidsfragment Reynaerde
14
LEXICALE DIFFUSIE & KLANKWET
 Lexicale diffusie = niet alle woorden veranderen
tegelijk
Voorbeeld:
- broeder
- vader
- moeder
- hoeder
>
>
>
>
broer
vaar (deels doorgezet)
moer (deels, ook met betekenisverandering)
*hoer
 Echter: klankveranderingen in groot aantal woorden
met systematisch karakter? dan klankwet
15
LEXICALE DIFFUSIE & KLANKWET
Moer:
16
VOORBEREIDING VOLGEND COLLEGE
 Bestuderen:
Zie modulewijzer + hand -out klankverschijnselen
 Doen:
Opdracht ‘Geïntegreerde Taalbank ’
http://gtb.inl.nl/
17
STARTSCHERM
18
ZOEKSCHERM
19
OPDRACHT GEÏNTEGREERDE TAALBANK
 Noteer hoe de volgende woorden uit Karel ende Elegast
(Middelnederlands) zich hebben ontwikkeld:
- gezelschap
- koning
- maagd
(Zie aanvullende vragen)
 Benoem klankveranderingen waar mogelijk met behulp
van de hand-out.
 Inventariseer welke taalkundige informatie de
Geïntegreerde Taalbank geeft over een gevonden
trefwoord.
20
DOELEN
1 . Je herhaalt enkele punten van de theorie van week 2 en 3.
2. Je maakt kennis met de klanken van het gesproken
Middelnederlands.
3. Je maakt kennis met klankveranderingen: vocalisering,
apocope, procope, fronting, deletie, diftongering,
vocaalreductie, voicing en assimilatie.
4. Je kent het begrip lexicale diffusie.
21
VRAGEN?
22