Proefexamen havo

PROEFEXAMEN GESCHIEDENIS HAVO 2008-2009
SCHOOLEXAMEN VWO 6 GESCHIEDENIS HERKANSING
Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen
Opdrachten
Algemene aanwijzingen:
 Als bij een vraag een verklaring of uitleg wordt gevraagd, wordt het antwoord niet goed
gerekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.
 Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden en dergelijke) dan er worden gevraagd.
Als er twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, worden alleen de
eerste twee redenen meegeteld.
1
a Leg uit wat de émigrés te maken hebben met de beslissing van de Franse regering in
1792 om de Eerste Coalitieoorlog te beginnen.
b Geef nog een ander voorbeeld van de samenhang tussen de binnenlandse en
buitenlandse politiek van Frankrijk tijdens de Coalitieoorlogen.
c Geef twee redenen waarom de rest van Europa zo bang was van Frankrijk
2
Bestudeer bron 1.
a Waarom was het voor Napoleon van belang dat de paus aanwezig was bij zijn kroning tot
keizer?
b Welke elementen uit de eerste fase van de revolutie ontbreken in het bewind van
Napoleon? Noem er twee.
c Motiveer: In hoeverre kun je Napoleon zien als een product van de Franse Revolutie?
3
Bestudeer bron 2.
a Hoe denkt Nicolaas I over de toekomst van het Osmaanse rijk?
b Waarom zou het volgens Nicolaas I ‘een ramp’ zijn als ‘de beer mocht overlijden’?
c Leg uit dat de geo-politieke aspiraties van de Russen in tegenspraak zijn met deze bron.
4
Bestudeer bron 3.
a Over wie gaat het in deze bron? Waar bevindt zij zich?
b Geeft deze bron een betrouwbaar beeld van haar rol?
c Leg uit dat de Engelse legerleiding er baat bij had dat dit beeld ontstond.
5
Bestudeer bron 4.
a Welke ontwikkeling wordt in deze bron behandeld?
b Leg uit waarom in Frankrijk deze ontwikkeling werd gezien als een onwelkome
ontwikkeling.
6
Bestudeer bron 5.
a Waarom zou volgens deze bron Frankrijk een oorlog moeten beginnen tegen Pruisen?
b Op grond waarvan verklaarde Frankrijk een paar dagen later daadwerkelijk Pruisen de
oorlog?
c Geef twee redenen waarom iedereen(behalve de Duitsers) dacht dat Frankrijk deze
oorlog gemakkelijk zou gaan winnen
DOCENTENHANDLEIDING STUDIEGIDS 2008-2009 TEN OORLOG! EUROPESE OORLOGEN 1789-1919.
OORLOG ALS MAATSCHAPPELIJK FENOMEEN. © THIEMEMEULENHOFF, UTRECHT/ZUTPHEN 2007
-1-
PROEFEXAMEN GESCHIEDENIS HAVO 2008-2009
7
Vergelijk de ontstaansgeschiedenis van de Frans-Duitse oorlog en de Eerste Wereldoorlog
met elkaar.
a In de aanloop naar welke oorlog speelde de publieke opinie de belangrijkste rol?
b Leg uit waarom in Oostenrijk-Hongarije en Duitsland de legerleiding de publieke opinie
niet hoefde te bewerken om een oorlog te beginnen.
8
Bestudeer bron 6.
a Leg uit hoe deze bron aantoont dat de hoge populariteit van het nationalisme de Eerste
Wereldoorlog mogelijk maakte.
b Welke in 1914 nog wijd verbreide aanname maakt Broesilov verderop in deze bron?
9
Geef drie redenen waarom de classificering ‘wereldoorlog’ past bij de oorlog van 1914-1918.
10
a Geef de belangrijkste oorzaak waarom Duitsland de Eerste Wereldoorlog verloren heeft.
b Geef twee negatieve gevolgen van de Eerste Wereldoorlog. Leg deze gevolgen uit
c Geef twee positieve gevolgen van de Eerste Wereldoorlog. Leg deze gevolgen uit.
11
Bestudeer bron 7.
a Geef bij twee punten van Wilson aan waarom hier niet aan is voldaan tijdens de
vredesbesprekingen in Versailles in 1919. Leg dit per punt uit.
b Verdedig de volgende stelling: “president Wilson heeft met zijn veertien punten gezorgd
voor instabiliteit in Europa”
c Bewijs de volgende stelling: “president Wilson heeft met zijn veertien punten vooral de
belangen van de VS willen dienen” Maak hierbij gebruik van bron 7
d Verdedig de volgende stelling: “president Wilson wilde een eerlijke vrede voor iedereen”
e Zie vraag d. Leg uit waarom dit niet gelukt is
f Verdedig de volgende stelling: “president Wilson is mede verantwoordelijk voor het
uitbreken van de Tweede Wereldoorlog”
DOCENTENHANDLEIDING STUDIEGIDS 2008-2009 TEN OORLOG! EUROPESE OORLOGEN 1789-1919.
OORLOG ALS MAATSCHAPPELIJK FENOMEEN. © THIEMEMEULENHOFF, UTRECHT/ZUTPHEN 2007
-2-
PROEFEXAMEN GESCHIEDENIS HAVO 2008-2009
Bronnen
Bron 1
‘Sacre de l’empereu Napoleon 1804’
Bron 2
Tsaar Nicolaas I tegen de Britse gezant in St.-Petersburg, Sir Hamilton Seymour, januari 1853:
‘De Turkse zaken verkeren in een wanordelijke toestand… We hebben met een zieke
man te maken, een ernstig zieke man. De beer is stervende. Ik moet u eerlijk zeggen dat
het een ramp zou zijn als hij een dezer dagen mocht overlijden, vóórdat de nodige
voorzieningen getroffen zijn.’
Bron 3
Uit The Times:
Zij is een ‘dienende engel’. Zodra haar slanke figuurtje stilletjes door de hospitaalgangen
glijdt, wordt het gezicht van iedere arme stakker verlicht van dankbaarheid, puur door
haar aanblik. Als alle medische stafleden ’s avonds laat de diensttijd erop hebben zitten,
kan het zijn dat men haar in haar eentje ontwaart, met een lampje in haar hand, om de
eenzame rondes te maken.
DOCENTENHANDLEIDING STUDIEGIDS 2008-2009 TEN OORLOG! EUROPESE OORLOGEN 1789-1919.
OORLOG ALS MAATSCHAPPELIJK FENOMEEN. © THIEMEMEULENHOFF, UTRECHT/ZUTPHEN 2007
-3-
PROEFEXAMEN GESCHIEDENIS HAVO 2008-2009
Bron 4
‘De Duitse menseneter: Le grand ôcre Allemand’
Bron 5
Uit Le Pays, juli 1870:
Men biedt Frankrijk, dat door nationaal elan in beweging is gekomen, een vrede aan
zonder waarborg… Schaamrood kleurt de kaken. De Fransen moeten zich blijkbaar door
de Pruisen laten nationaliseren. Maar dit alles is niet mogelijk. De keizer kan ons niet nog
langer in het stof gebogen laten. Gisteravond vulde een verontruste menigte de
boulevards. Groepen studenten trokken door de stad en declameerden ‘Le Chant du
Départ’. Vijf dagen geleden al besloot het Franse volk tot de strijd. Het volk mort en
vraagt of wij nog langer terugwijken en richt zich tot de keizer. Laat hem die kletsers
wegbezemen, al die leveranciers van holle woorden, en laat ons daden stellen!
DOCENTENHANDLEIDING STUDIEGIDS 2008-2009 TEN OORLOG! EUROPESE OORLOGEN 1789-1919.
OORLOG ALS MAATSCHAPPELIJK FENOMEEN. © THIEMEMEULENHOFF, UTRECHT/ZUTPHEN 2007
-4-
PROEFEXAMEN GESCHIEDENIS HAVO 2008-2009
Bron 6
Generaal Broesilov in 1914:
‘Het hele slagveld ligt bezaaid met lijken. Er zijn niet genoeg mensen of brancards om ze
allemaal weg te dragen. Het is zelfs onmogelijk om de gewonden eten en drinken te
geven. Dat is het meest pijnlijke en smerige gezicht van de oorlog. Maar we moeten onze
moeilijke en verschrikkelijke taak volbrengen voor het heil van het vaderland en ik bid tot
god dat hij me de geestelijke kracht om mijn plicht te kunnen vervullen. Hoe meer bloed
er vloeit, des te beter de resultaten zullen zijn en des te sneller de oorlog voorbij is.’
Bron 7: DE VEERTIEN PUNTEN VAN WILSON
1. Vredesonderhandelingen dienden volledig in het openbaar te worden gevoerd;
2. Het principe van de vrije zee diende door alle landen te worden aanvaard;
3. In de 'nieuwe orde' moesten alle economische barrières verdwijnen, dus open grenzen en vrije
handel voor iedereen;
4. De bewapeningswedloop zou terstond worden beëindigd en alle landen moesten zich
ontwapenen;
5. Er moest een eerlijke regeling komen met betrekking tot alle koloniale afspraken, waarbij het
belang van de betrokken bevolking even zwaar moest wegen als dat van de kolonialiserende
macht;
6. Het westen zou niet mogen interveniëren in Polen;
7. Herstel van België als vrije onafhankelijke natie;
8. Duitsland diende Frankrijk te verlaten en Elzas-Lotharingen aan Frankrijk terug te geven;
9. Voor Italië moesten definitieve grenzen worden vastgesteld langs lijnen van nationaliteit;
10. Handhaving van Oostenrijk-Hongarije als staat, maar met het recht op autonome
ontwikkeling voor de verschillende volken in de dubbelmonarchie;
11. De Balkanstaten zouden het recht krijgen op zelfbeschikking en Servië kreeg een uitweg naar
zee;
12. Turkije kon behouden wat haar etnisch toekwam, maar alle andere nationaliteiten in het
Ottomaanse Rijk dienden het recht op een autonome ontwikkeling te krijgen en de Dardanellen
zou vrij toegankelijk moeten worden voor alle scheepvaart;
13. Polen moest een onafhankelijke staat worden met een duidelijk Poolse bevolking. Ook zou
Polen een haven aan zee moeten krijgen;
14. Er zou een Volkerenbond moeten komen waarin alle naties, groot en klein, dezelfde rechten
op politieke onafhankelijkheid en territoriale integriteit dienden te krijgen.
DOCENTENHANDLEIDING STUDIEGIDS 2008-2009 TEN OORLOG! EUROPESE OORLOGEN 1789-1919.
OORLOG ALS MAATSCHAPPELIJK FENOMEEN. © THIEMEMEULENHOFF, UTRECHT/ZUTPHEN 2007
-5-