Elf november

overpeinzingen 1574
Elf november
oen ik een jaar of acht was, namen mijn
vader en moeder mij in de herfstvakantie
mee naar Londen. Op 11 november
gingen we ’s avonds naar Trafalgar Square om de
Wapenstilstand te herdenken. Daar stonden
duizenden mensen. Om acht uur was het zo ver.
Plotseling een diepe stilte. En daar liet ergens in
een huis een klok acht slagen horen. Nooit meer
heb ik een klok zo helder horen slaan. De Eerste
Wereldoorlog had voor mij relatief weinig geheimen. Thuis bewaarde mijn moeder vier ingebonden jaargangen van De Prins der Geillustreerde
Bladen, van 1914 tot en met 1918. Daarmee werd
ik zoet gehouden als ik een kinderziekte had,
mazelen, rode hond of een griepje. Zo heb ik, tevreden in bed, die honderden zwart-wit foto’s bestudeerd, van de verwoesting van Belgische en
Noord-Franse steden, het leven in de loopgraven,
de fonteinen van aarde en puin die na de inslag
van een granaat omhoog spoten, de gesneuvelden
in het modderig niemandsland, de rijen soldaten
die door een gasaanval blind waren geworden en
met een hand op de schouder van een voorganger
op weg waren naar het veldhospitaal. Was dat een
goede opvoeding? Dat wordt altijd door anderen
bepaald. Godzijdank keken mijn vader en moeder
niet zo nauw.
In de zomervakantie gingen we naar Knokke
Le Zoute. Meer Wereldoorlog. In de buurt van
de badplaats hadden de Duitsers de Batterij
Wilhelm II gebouwd. Daarvan was nog één stuk
geschut over, een roestig kanon van enorme
omvang. Het stond in een grote betonnen kom.
Rails voor het karretje waarop de granaten werden aangevoerd. Voor mij een fascinerend relikwie uit een vervaarlijke, gruwelijke tijd.
We gingen met de tram naar Zeebrugge. Daar
was een oorlogsmuseum. Niet kinderachtig aangepakt. In een betrekkelijk schemerige kelder
was een loopgraaf nagebouwd, in de toestand na
een stormaanval. Op een soort bankjes, kisten,
kratten zaten de natuurgetrouwe poppen van de
verdedigers. In het prikkeldraad voor de loopgraaf hingen een paar dode aanvallers, Duitsers
natuurlijk, met gescheurd uniform en bebloed
hoofd. Op de kermis, denk ik nu, was het een
mooie gruwelkamer geweest. Maar dit was echt,
het was geschiedenis. Thuis begon ik de boeken
van Barbusse en Remarque te lezen. Barbusse
leek me meer waarheidsgetrouw. Daar werd ongelofelijk gevloekt. Voor de Tweede Wereldoorlog waren er weinig schrijvers die hun persona-
T
Fokker G1
Maar in de oorlog moest
je vloeken, dat leek me zo
klaar als een klontje
ges zo tekeer lieten gaan. Maar in de oorlog moest
je vloeken, dat leek me zo klaar als een klontje.
In de loop van de jaren dertig werden we
steeds nader beslopen door de Tweede Wereldoorlog. De vliegtuigen hadden mijn grootste belangstelling. In de boekjes stonden de foto’s, van
de Supermarine Spitfire, de Hawker Hurricane,
de Messerschmidt ME 109, de Junkers 88, en ons
eigen prachtstuk de Fokker G1, de onoverwinlijke jachtkruiser met vier machinegeweren in de
neus. Eerst hadden we alleen een vrij gebrekkig
boek, Moderne vliegtuigen van P.H. van Steenderen.
En toen, nog vóór mei 1940, kwam het onbetwiste meesterwerk, Oorlogsvliegtuigen der belligerenten
van kolonel Zeegers. Toen ik ze op 10 mei 1940
voor het eerst echt in de lucht zag, hoefde niemand me iets te vertellen. Vier dagen later verschenen de Heinkels 111, de bommenwerpers,
laag en langzaam vliegend. Ze hadden niets meer
van de vijand te vrezen. De eerste bom op Rotterdam is tachtig meter ten noorden van het huis
gevallen waar mijn vader en moeder en ik in de
kelder zaten.
Toen is na bijna honderd jaar vrede onze eigen
echte oorlog begonnen. Daar hebben we het nu
niet over. Op 11 november herdenken de Amerikanen de Eerste Wereldoorlog en alle oorlogen
daarna. Armistice Day. Dat gebeurt elk jaar ook
in België, Frankrijk, Engeland, ik denk alle landen die aan de grote slachting deelnamen. Wij
doen het op 4 mei, omdat we er bij die eerste oorlog in zijn geslaagd neutraal te blijven. Maar we
hebben in elk geval ook onze twee minuten.
In New York, niet ver van de East River, op
Veteran Square, staat een van de mooiste oorlogsmonumenten die ik ken. Het is een groene muur
van dof glas, waarop in reliëf fragmenten staan
uit brieven die soldaten in Vietnam naar huis
hebben geschreven. De werkelijkheid van de
oorlog. Angst, heimwee, wanhoop, woede. En
nu, een paar dagen geleden zijn ter gelegenheid
van het verschijnen van de memoires van George
Bush op CNN een paar filmfragmenten uit het
begin van de oorlog in Irak vertoond. De hel van
Shock and Awe, schrik en ontzag. In Irak en Afghanistan gaat de oorlog verder. Nog geen tijd voor
twee minuten stilte.
...m a a r wie zo rg t
e r vo o r h a a r?
wo rd
d o n a te u r
He e ft u kle in kin d e re n ?
Gu n a lle kin d e re n e e n lie fd e vo l th u is !
S te lt u zich da n e e ns voor da t ze e r a lle e n voor s ta a n.
Wij zorge n e rvoor da t kinde re n die nie ma nd me e r he bbe n,
Hulpeloos en ontredderd. In Nederland is het vrijwel ondenkba a r,
kunnen opgroeien in een liefdevolle gezinssituatie. Zo krijgen ze een
ma a r voor ve le duize nde n kinde re n ove r de he le we re ld is he t
basis voor een betere toekomst.
re a lite it. Ie de re da g we e r. Door a rmoe de , na tuurra mpe n e n
oorloge n moe te n ze voor zichze lf zorge n. Hun oude rs zijn e r nie t
Helpt u mee dit waar te maken? Wilt u meer weten dan kunt u ons
me e r voor ze . Ma a r S OS Kinde rdorpe n wé l.
bellen op het nummer 020 408 01 90.
Wo rd d o n a te u r
g iro 2280
www.s o s kin d e rd o rp e n .n l
Alva s t hé é l ha rte lijk be da nkt.
26