Vrouwen, laagopgeleiden en 75-plussers hebben de

Geestelijke ongezondheid in Nederland
Vrouwen, laagopgeleiden en 75-plussers
hebben de meeste psychische problemen
Het CBS brengt stelselmatig de geestelijke ongezondheid van Nederland in kaart. Uit het
jongste rapport blijkt dat onder vrouwen, laagopgeleiden en 75-plussers de meeste psychische
problemen voorkomen. Getrouwde mensen zijn er geestelijk gezonder aan toe dan mensen die
geen echtgenoot hebben. Jongeren tussen de 18 en 25 zijn geestelijk het meest gezond.
Door Irene Muller-Schoof | Foto's iStockphoto
wonen. Ouderen in verzorgingste-
gezondheid van de Nederlanders.
over de geestelijke ongezondheid
huizen of jongeren in gevangenis-
Deze kennis kan behulpzaam zijn
van de Nederlandse bevolking
sen worden dus niet meegenomen
bij het signaleren en voorkomen
boven de 18 jaar. Woordvoerster
in het onderzoek. Toch geeft het
van depressies en ander psy-
Chantal Melser geeft aan dat de
onderzoek ook voor de activitei-
chisch leed.
metingen gedaan zijn onder men-
tenbegeleiding een aardige inkijk
In de periode 2001-2009 had
sen die niet in een instelling
in de status van de geestelijke
gemiddeld bijna 14 procent van de
Het CBS verzamelt informatie
volwassen Nederlanders psychische klachten. Het merendeel van
de mensen met psychische klach-
Symptomen van een depressie
ten is in lichte mate geestelijk
ongezond (9,6 procent); 2,5 pro-
Een depressie kan zich op veel verschillende manieren uiten. Een paar belang-
cent heeft last van matige en 1,6
rijke symptomen zijn:
procent van ernstige psychische
- Aanhoudende somberheid.
klachten. Bij bepaalde groepen is
- Interesseverlies.
de aanwezigheid van psychische
- Slechte eetlust en gewichtsverlies.
klachten relatief hoog. Bij ouderen
- Slapeloosheid, overmatig slapen en moeheid.
boven de 75 zijn de problemen het
- Gering gevoel van eigenwaarde.
grootst: bijna 19 procent kampt
- Aandachts- en concentratiestoornissen en geheugenproblemen.
met psychische problemen.
- Besluiteloosheid en piekeren.
Vrouwen blijken een minder
- Doodsverlangens.
goede geestelijke gezondheid te
- Soms rusteloosheid, boosheid en snel geïrriteerd raken.
hebben dan mannen. Terwijl van
- Soms wanen en psychotische verschijnselen.
de vrouwen één op de zes klach-
Bij ouderen staat vermoeidheid vaak voorop. Men krijgt problemen met denken
ten had, was dat voor mannen één
en zich concentreren, wat weer leidt tot vergeetachtigheid. Hierdoor denkt men
op de tien. Bij de vrouwen zijn
soms eerder aan dementie dan aan depressie. Depressiviteit bij ouderen kan zich
psychische klachten voornamelijk
ook uiten in lichamelijke klachten, zoals buikklachten of pijn.
te vinden bij de oudere leeftijdsgroepen. Onder mannen komen
as nr. 3
AS_11_03.indd 8
8
maart 2011
3/2/11 11:30 AM
psychische problemen het meest
ling van een huishouding valt op
procent, voor de autochtone
voor boven de 75 jaar, maar ook
dat de meeste psychische klachten
Nederlanders rond de 12 procent.
zijn er wat meer mannen met psy-
voorkomen bij leden van een een-
Dit verschil is voor een deel te ver-
chische klachten in de groep tus-
oudergezin (bijna 25 procent),
klaren door het lage opleidingsni-
sen de 45 en 55 jaar.
gevolgd door degenen die een een-
veau en lage inkomen van de eer-
Verder blijkt uit het onderzoek dat
persoonshuishouden runnen (circa
ste groep. Met betrekking tot het
lager opgeleiden vaker psychische
22 procent). Het gezondst zijn
geloof kampt 33 procent van de
klachten hebben: bijna 24 procent
degenen die samenwonen en
moslims met een minder goede
van de mensen die alleen basison-
thuiswonende kinderen hebben.
geestelijke gezondheid. Rooms-
derwijs gevolgd hebben kampen
Van hen heeft minder dan 11 pro-
katholieken zijn op geestelijk vlak
met psychische problemen.
cent last van psychische klachten.
even gezond als mensen die aan-
Ook maakt het nogal uit of je veel
geven niet religieus te zijn: in
Relaties en andere factoren
of weinig contact hebt met je
beide groepen komt ruim 13 pro-
Andere interessante feiten uit het
vrienden of familie. Mensen die
cent geestelijk ongezonden voor.
onderzoek gaan over relaties.
zelden tot geen contact hebben,
Arbeidsongeschikte mensen heb-
Mensen die getrouwd zijn hebben
hebben veruit het meeste last van
ben veruit de meeste psychische
een betere geestelijke gezondheid
psychische klachten. Het gaat
klachten: ruim 40 procent, gevolgd
dan mensen zonder echtgenoot.
hierbij om ruim 30 procent.
door werklozen met 24 procent.
Opvallend is dat gescheiden men-
Allochtone Nederlanders van
sen het slechtst af zijn. Na schei-
Turkse of Marokkaanse herkomst
Trend
ding heeft 22 procent psychische
hebben veel meer last van geeste-
Tussen 2001 en 2009 is de geeste-
klachten en na het overlijden van
lijke ongezondheid dan autochto-
lijke gezondheid van Nederlanders
een partner minder dan 19 pro-
ne Nederlanders. Bij de eerste
verbeterd, blijkt uit het rapport. In
cent. Kijkend naar de samenstel-
groep ligt het aantal boven de 30
2001 had nog ruim 15 procent van
as nr. 3
AS_11_03.indd 9
9
maart 2011
3/2/11 11:30 AM
de volwassen Nederlanders te
omgeving. Voor de activiteitenbe-
maken met een minder goede
geleiding in de ouderenzorg kan
geestelijke gezondheid, in 2009
dit een belangrijk moment zijn
daalde dit naar minder dan 14
om alert te observeren, omdat
procent. De daling vond voorna-
ouderen die naar een verzorgings-
melijk plaats onder vrouwen. Het
huis verhuizen nogal eens in een
aantal vrouwen met psychische
depressie raken. Psychische facto-
klachten is afgenomen van 19 pro-
ren zijn bijvoorbeeld de vaardig-
cent in 2001 naar ruim 16 procent
heid om problemen op te lossen,
in 2009. Bij de mannen deed zich
sociale weerbaarheid, faalangst,
geen opvallende verandering voor.
moeite om steun te vragen, per-
Psychische klachten, zoals depres-
fectionisme of negatief denken.
sie of angststoornissen, staan
Het is een ingewikkeld samenspel
wereldwijd in de top vier
van al deze factoren of zich wel of
van meest voorkomende ziekten.
geen psychische problemen ont-
Ook in Nederland is dat het geval,
wikkelen bij een bepaalde levens-
waarbij men vermoedt dat het
gebeurtenis. Wanneer iemand
probleem nog onderschat wordt.
psychische klachten heeft dan
Die onderschatting komt ener-
kan dat verstrekkende gevolgen
zijds doordat artsen niet alle
hebben voor die persoon. De kwa-
klachten herkennen en anderzijds
liteit van leven neemt af met 42
doordat niet iedereen met klach-
procent, zo blijkt uit een ander
ten hulp zoekt.
onderzoek. Men heeft veel moeite
om te blijven functioneren. Een
Psychische ongezondheid
depressie is soms moeilijk te her-
waarderen en inzicht krijgen in
Uit het rapport blijkt dat sommige
kennen, en dat kan voor onnodig
eigen gedrag en gevoelens.
groepen mensen meer risico lopen
veel leed zorgen.
Toevallig of niet, maar al deze
interventies liggen op het werkter-
om psychische klachten te ontwikkelen dan andere. Daarbij
Signaleren en verwijzen
rein van de activiteitenbegeleiding.
speelt een aantal factoren een rol,
Een depressie is goed te behande-
Kortom, activiteitenbegeleiding
die elkaar ook nog kunnen beïn-
len bij tijdige herkenning. Als AB’er
leidt tot een betere geestelijke
vloeden. Depressies hebben niet
kun je hierbij een rol spelen. Je
gezondheid van Nederland.
één duidelijke oorzaak, maar ont-
kent je cliënten goed en je kunt
staan door een combinatie van
goed beroepsmatig observeren.
biologische-, sociale- en psychi-
Belangrijk is om de risicofactoren
sche factoren. De belangrijkste
van een depressie uit het CBS-
Voor meer informatie:
biologische factor is erfelijkheid.
rapport te kennen, symptomen
www.CBS.nl: Geestelijke ongezondheid
In sommige families komen
van psychische problemen te her-
in Nederland in kaart gebracht, Marian
depressies vaker voor dan in
kennen (zie kader), te weten welke
Driessen (januari 2011).
andere. De belangrijkste sociale
(zelf)hulpmogelijkheden er zijn en
www.depressiecentrum.nl, algemene
factoren zijn verdrietige of schok-
hier ook daadkrachtig naar door te
informatie over depressie.
kende gebeurtenissen, zoals bij-
verwijzen.
www.trimbos.nl, algemene info over
voorbeeld een scheiding of het
Wetenschappelijk is bewezen dat
depressie en over preventie van een
overlijden van een partner, of een
een combinatie van interventies
depressie.
ingrijpende gebeurtenis als een
goed werkt om depressies te voor-
www.stichtingpandora.nl, informatie
verhuizing. De kans op psychische
komen. Denk hierbij aan het meer
over psychische en psychiatrische
klachten is vooral groot wanneer
aangaan van sociale contacten,
problemen
mensen hun oude sociale contac-
plezierige activiteiten, regelmatig
ten moeten missen of niet kun-
intensief bewegen, versterken van
Met dank aan Chantal Melser, woord-
nen wennen aan hun nieuwe
zelfvertrouwen, kleine successen
voerder CBS.
as nr. 3
AS_11_03.indd 11
11
e
maart 2011
3/2/11 11:30 AM