Chemotherapie voorafgaand aan een operatie bij borstkanker

9.1 Chemotherapie voorafgaand aan de
operatie bij borstkanker
Uw behandelend chirurg heeft na overleg met de internist-oncoloog
(internist gespecialiseerd in de behandeling van kanker) en in overleg
met u besloten om uw behandeling van borstkanker te starten met
chemotherapie. Deze behandeling wordt neo-adjuvante chemotherapie
genoemd. Dit betekent dat u chemotherapie krijgt voorafgaand aan de
borstoperatie. In deze brochure vindt u meer informatie over de gang
van zaken tijdens deze behandeling. Het is goed u te realiseren dat voor
u persoonlijk de situatie anders kan zijn dan hier wordt beschreven.
Wat is chemotherapie
Chemotherapie is het toedienen van speciale medicijnen (cytostatica)
om kankercellen te doden. De chemotherapie komt via een infuus direct
in de bloedbaan terecht en wordt zo verder door het lichaam verspreid.
Chemotherapie kan kankercellen vrijwel overal in het lichaam bereiken.
Er zijn tientallen verschillende soorten chemotherapie beschikbaar.
Afhankelijk van het soort kanker en de kenmerken van deze soort
kanker kunnen één of een aantal daarvan voor een behandeling worden
gebruikt. Om een zo goed mogelijk resultaat te bereiken, wordt vaak
een combinatie van verschillende soorten chemotherapie gebruikt. De
gevoeligheid voor bepaalde chemotherapie kan tijdens de behandeling
veranderen, daarom kan het nodig zijn om na enige tijd over te gaan
op andere chemotherapie. Elke chemotherapie is een behandeling op
maat. Chemotherapie is een veelgebruikte therapie bij mensen met
borstkanker.
Chemotherapie bij borstkanker
Bij borstkanker zijn er verschillende toepassingen voor chemotherapie.
• Neo-adjuvante chemotherapie: Deze wordt gegeven vóór de operatie
van de borst. De behandeling is erop gericht de grootte van de tumor
te verkleinen, voordat er geopereerd wordt. Op deze manier kan er
mogelijk borstbesparend geopereerd worden. Daarnaast zorgt deze
behandeling ervoor dat kankercellen die zich mogelijk ergens anders
in het lichaam bevinden in een vroeg stadium worden bestreden.
Ten slotte kunnen we beoordelen of de behandeling aanslaat, en zo
nodig de medicijnen aanpassen.
PIM108 / Chemotherapie voorafgaand aan een operatie bij borstkanker / 09-10-2014
• Adjuvante chemotherapie: Deze chemotherapie wordt gegeven
als aanvulling op een operatie. De behandeling moet ervoor
zorgen dat cellen die na de operatie en/of bestraling mogelijk zijn
achtergebleven (micrometastasen) worden gedood. Daarnaast wordt
de kans dat kankercellen in gezond weefsel ingroeien verkleind.
Zo wordt de kans op terugkeer van de ziekte zoveel mogelijk
voorkomen.
• Chemotherapie voor het stoppen van de groei: Wanneer de
borstkanker uitgezaaid is wordt chemotherapie gebruikt om de
tumoren te verkleinen, de tumorgroei te stoppen of te vertragen.
Mogelijk kunnen door dit effect ook klachten verminderen.
Chemotherapie kan dus ook worden ingezet om de kwaliteit van
leven te vergroten. De verschillende behandelingen kunnen de ziekte
soms lang onder controle houden.
Deze folder is speciaal bedoeld voor patiënten die neo-adjuvante
chemotherapie bij borstkanker gaan krijgen. Hierbij wordt u eerst een
periode behandeld met chemotherapie waarna de operatie van de borst
zal plaatsvinden.
De specialisten die u in gezamenlijk overleg behandelen (chirurg en
internist-oncoloog en eventueel de radiotherapeut) bepalen of u in
aanmerking komt voor deze vorm van chemotherapie. Voor deze
behandeling wordt u doorverwezen naar de internist-oncoloog.
Deze bepaalt, aan de hand van uw specifieke situatie en op basis van
landelijke richtlijnen, welke chemotherapie voor u het meest geschikt
is. Deze keuze is onder meer afhankelijk van factoren zoals de grootte
van de tumor, de agressiviteit en de eventuele aanwezigheid van
kankercellen in de lymfeklieren in de oksel.
Wat kunt u verwachten?
De chirurg heeft u verteld dat u in aanmerking komt voor een
behandeling met chemotherapie vooraf aan de operatie. De
polikliniekassistente van de afdeling Chirurgie maakt voor u een eerste
afspraak voor een gesprek met de internist-oncoloog. Tijdens dit
gesprek stelt de internist-oncoloog u een aantal vragen over uw ziekte
en algemene gezondheidstoestand. Daarnaast geeft hij u informatie
over de voorgestelde behandeling. Vervolgens schrijft deze specialist de
eerste behandeling voor.
In het verdere verloop van de behandeling krijgt u naast de internist
ook te maken met de verpleegkundig specialist oncologie. De
verpleegkundig specialist oncologie is een verpleegkundige met een
aanvullende opleiding op het gebied van kanker. Na het eerste gesprek
met de internist-oncoloog, krijgt u een afspraak bij de verpleegkundig
specialist. Deze verzorgt mede uw behandeling en begeleiding tijdens de
periode van chemotherapie in samenspraak met de internist-oncoloog.
Tijdens deze afspraak bespreekt de verpleegkundig specialist met u:
• hoe de behandeling eruit ziet;
• wat de werking en bijwerkingen van de chemotherapie zijn;
• wat u zelf kunt doen om bijwerkingen te voorkomen of wanneer u
last heeft van bijwerkingen;
• wie u kunt bereiken bij vragen en problemen.
De verpleegkundig specialist verricht tevens een kort lichamelijk
onderzoek en zorgt ervoor dat alle verdere afspraken geregeld worden.
Ook is de verpleegkundig specialist uw aanspreekpunt bij vragen over
uw behandeling met chemotherapie.
Deelname klinisch wetenschappelijk onderzoek
Het is mogelijk dat u in aanmerking komt voor deelname aan klinisch
wetenschappelijk onderzoek met chemotherapie. Als dit voor u het
geval is, bespreekt de internist dit uitgebreid met u. Ook krijgt u
hierover schriftelijke informatie mee. Zo kunt u tot een weloverwogen
beslissing komen of u hieraan deel wil nemen. Als u deelneemt
aan dit onderzoek krijgt u in de volgende fase een afspraak met de
onderzoeksverpleegkundige. Deze informeert u over de behandeling en
begeleidt u verder in samenwerking met de internist-oncoloog.
Hoe ziet de behandeling eruit:
Op dit moment is het nog niet mogelijk om precies te beschrijven welke
kuur u persoonlijk gaat krijgen. Over het algemeen gaat het om 6 tot 8
kuren die gegeven worden met tussenpozen van 3 weken. Dit kan per
persoon verschillen. Deze kuren kunnen gepaard gaan met bijwerkingen.
Ook deze bijwerkingen verschillen per kuur en per persoon. U wordt
hierover vooraf aan de behandeling uitgebreid geïnformeerd. U krijgt
ook aanvullende medicijnen om eventuele bijwerkingen zoveel mogelijk
te voorkomen.
Gang van zaken tijdens de chemotherapie
Vóór elke kuur krijgt u een controleafspraak met de Verpleegkundig
specialist of de internist-oncoloog. De Verpleegkundig specialist
of internistoncoloog bespreekt tijdens uw controleafspraak de
uitslagen van het laboratoriumonderzoek met u en hoe de vorige kuur
verlopen is. Naar aanleiding hiervan wordt de volgende behandeling
met chemotherapie afgesproken. Als u naast de afspraak met de
verpleegkundig specialist een aanvullende afspraak met de internistoncoloog wenst, is dit altijd mogelijk.
Een half uur vóór uw controleafspraak laat u bloed prikken op het
laboratorium op de 2e etage (route 66).
De behandeling
De behandeling zelf vindt in de meeste gevallen plaats op de
dagbehandeling van de afdeling Multi Disciplinaire Oncologie (MDO). De
afdeling dagbehandeling bevindt zich in het Oncologiecentrum, route
54. Op de afdeling dagbehandeling brengt de verpleegkundige bij u een
infuus in de arm in. Via dit infuus wordt de chemotherapie en eventueel
aanvullende medicatie toegediend. U zit hierbij in een comfortabele
stoel en draagt uw gewone kleding. Uw partner/ familie of vertrouwd
persoon mag tijdens de behandeling op de dagbehandeling aanwezig
zijn.
Verdere informatie:
U hoeft niet nuchter te zijn voor de behandeling, vaak is het zelfs beter
om juist wél wat te eten.
De behandeling duurt gemiddeld 2½ tot 4 uur (afhankelijk van de exacte
behandeling die u krijgt). U hoeft dus niet te worden opgenomen en
hoeft geen nachtkleding mee te brengen. Bij sommige kuren duurt de
opname op de dagbehandeling bij de eerste kuur langer (6 – 8 uur)
Bij een aantal kuren bestaat de mogelijkheid om hoofdhuidkoeling toe
te passen. Hiermee kan het risico op haaruitval (één van de mogelijke
bijwerkingen van chemotherapie) verkleind worden. Bespreek dit met
uw arts of verpleegkundig specialist vooraf aan de behandeling.
Praktische tips voor elke afspraak
Om zo goed mogelijk voorbereid op uw afspraak te komen kunt u aan
het volgende denken:
• Denk vooraf na over vragen die u hebt en over eventuele problemen
die u ervaart. Noteer deze (bijvoorbeeld achter in deze brochure) en
neem pen en deze notities mee.
• Breng, wanneer u dit prettig vindt, uw partner of een ander
vertrouwd persoon mee.
• Neem, als u deze heeft, uw volledig ingevulde medicijnkaart mee. U
kunt ook uw apotheek vragen om een overzicht te maken van alle
medicijnen die u gebruikt.
• Neem uw ponsplaatje mee.
Tot slot
Voor vragen kunt u de verpleegkundig specialist oncologie tijdens
kantooruren telefonisch bereiken van maandag tot en met donderdag,
via telefoonnummer 040-239 7500 (afdeling MDO) of via 040-239 5900
(polikliniek Inwendige geneeskunde). De secretaresse verbindt u indien
mogelijk door met de verpleegkundig specialist, of maakt een afspraak
wanneer u wordt teruggebeld.
Ruimte voor uw vragen en aantekeningen