gang van zaken chemotherapie Zutphen

Chemotherapie –
gang van zaken
Behandelwijzer chemotherapie
Wat is chemotherapie?
Chemotherapie omvat vele verschillende soorten stoffen (cytostatica) die worden
gebruikt om kanker te genezen of symptomen van kanker te verlichten. Sommige stoffen
zijn gevonden door het bestuderen van planten, andere stoffen worden vervaardigd en
getest in laboratoria. Er worden voortdurend nieuwe chemische substanties getest.
Hoe tast chemotherapie de kankercellen aan?
Chemotherapie vernietigt kankercellen of remt hun vermogen tot groei en
vermenigvuldiging. Zoals verschillende soorten bacteriën gevoelig zijn voor verschillende
antibiotica, zijn verschillende soorten tumoren gevoelig voor verschillende soorten
chemotherapie.
De chemotherapie moet de kankercellen bereiken om ze te kunnen vernietigen en wordt
in het lichaam door het bloed vervoerd. Cellen die zich veel delen, zoals kankercellen,
nemen het meeste geneesmiddel op. De kankercellen die in een bepaalde groeifase
verkeren, worden vernietigd. Daarom moet de behandeling worden herhaald, zodat
zoveel mogelijk kankercellen bereikt kunnen worden. De mate waarin de cellen worden
vernietigd, hangt af van de soort tumor.
Op grond van ervaring weet men welke chemotherapie het meest doeltreffend is tegen
verschillende kankercellen. Ook is het bekend dat verschillende middelen de kankercellen
op verschillende manieren bestrijden. Daarom worden verschillende therapeutische
middelen gecombineerd. Op deze manier is het effect op de kankercellen groter.
Aangetaste gezonde cellen
Chemotherapie vernietigt kankercellen. Sommige van de lichaamseigen gezonde cellen
kunnen ook worden aangetast. Cellen die bijzonder gevoelig zijn, bevinden zich in:
 haarfollikels;
 slijmvliezen (mondholte, maagdarmkanaal);
 beenmerg.
Patiënteninformatie wordt
met de grootste zorg
samengesteld. Het betreft
algemene informatie.
U kunt aan deze uitgave
geen rechten ontlenen.
© Gelre ziekenhuizen
www.gelreziekenhuizen.nl
Cellen hebben een vermogen ‘zichzelf te herstellen’. De bijwerkingen tijdens de
behandeling worden veroorzaakt door het effect van de behandeling op de gezonde
lichaamscellen.
Oncologie | ONCO-524.1 | versie 5 | pagina 1/5
Wanneer wordt chemotherapie gegeven?
Chemotherapie wordt gegeven om kanker te genezen of om de symptomen te verlichten.
In sommige gevallen wordt chemotherapie gebruikt als preventieve behandeling.
Bijvoorbeeld om het risico van terugkeer van de ziekte, na bijvoorbeeld een operatie, te
verminderen. Chemotherapie kan alleen worden gegeven of in combinatie met bestraling
of operatie.
Hoe wordt de behandeling gegeven?
Cytostatica kunnen op de volgende manieren worden toegediend:
 via de mond (tablet, capsule, drank);
 via een injectie onder de huid of in een spier;
 via een infuus;
 via inspuiting rechtstreeks in een ader;
 via spoeling (bijvoorbeeld in de blaas).
De behandelingen die in Gelre ziekenhuizen Zutphen het meest worden toegepast zijn
tabletvorm, infuus of een combinatie daarvan.
Bij behandeling met een infuus worden de cytostatica opgelost in een infuusvloeistof. De
vloeistof druppelt via een slangetje in de bloedbaan. De tijd, nodig voor toedieningen, is
afhankelijk van de hoeveelheid vloeistof en van de soort cytostatica. De kleur van de
vloeistof kan verschillen. Deze kan blank, rood, geel of blauw zijn. Het infuus wordt door
een arts of bevoegd verpleegkundige ingebracht. Soms irriteert de naald het bloedvat,
maar u mag geen pijn hebben. Pijn betekent meestal dat het middel buiten het bloedvat
terecht komt, dit geeft dan pijn, zwelling en huideffecten.
Krijgt u cytostatica per tablet of capsule? Dan geeft uw behandelend arts u een recept
mee. U kunt de medicijnen dan bij de apotheek gaan halen. U kunt hiervoor ook terecht
bij de Gelre apotheek in de hal van het ziekenhuis. Dit geldt ook voor de medicijnen die
de arts voorschrijft tegen misselijkheid of braken.
Gang van zaken tijdens de chemotherapie
De voorbereiding op uw chemotherapie
Afhankelijk van uw kuurgegevens, komt u regelmatig op de polikliniek bij uw
behandelend arts of de oncologieverpleegkundige. Meestal gaat er een bloedonderzoek
aan vooraf. Op basis van de uitslagen bekijkt de arts of verpleegkundige of u een
volgende kuur kunt krijgen.
Wanneer uw bloed zich niet voldoende hersteld heeft van de kuur, kan het nodig zijn de
volgende kuur uit te stellen. Een andere mogelijkheid is de kuur wel te laten doorgaan
maar met een lagere dosis cytostatica. Ook zijn er medicijnen die de aanmaak van
bloedcellen kunnen stimuleren. Een andere mogelijkheid is dat u niet via uw arts maar
via de afdeling een briefje meekrijgt voor bloedonderzoek bij het laboratorium.
Oncologie | ONCO-524.1 | versie 5 | pagina 2/5
Vervoer naar het ziekenhuis
Het is niet verstandig zelf met de auto naar het ziekenhuis te rijden. U weet niet hoe u
zich voelt na afloop van de kuur. Overleg dit met uw arts of vraag dit aan de
verpleegkundige.
Er zijn cytostatica die worden opgelost in medicinaal alcohol. Dit kan de rijvaardigheid
tijdelijk beïnvloeden.
Waar vindt uw chemotherapie plaats?
De chemotherapie vindt volgens afspraak plaats op Dagbehandeling Chemotherapie of
tijdens een opname op afdeling Oncologie. In deze ruimte staan geen bedden, maar een
aantal makkelijk zittende, verstelbare stoelen. Indien nodig kunt u natuurlijk wel een bed
krijgen.
Het verloop van uw chemotherapie
Tijdens de behandeling bent u niet alleen. Vaak zit u samen met andere patiënten, die
ook een kuur krijgen. U mag ook een familielid of kennis meebrengen die tijdens de kuur
mag blijven. U krijgt drinken aangeboden en als het nodig is, kunt u mee-eten (alleen
voor patiënten). U mag de ruimte niet verlaten, behalve voor toiletbezoek. Neem voor
uzelf iets te lezen mee of een draagbare muziekspeler om naar uw favoriete muziek te
luisteren.
Er zijn gespecialiseerde verpleegkundigen aanwezig die u observeren en begeleiden. De
kuur wordt gegeven in dagbehandeling of tijdens een opname. In dagopname kunt u
dezelfde dag het ziekenhuis weer verlaten. De tijdsduur van de behandeling is afhankelijk
van de soort en de hoeveelheid cytostatica. Op uw kuurgegevens staan de tijden globaal
vermeld.
Duur van de behandeling
Gewoonlijk wordt de chemotherapie gegeven in de vorm van ‘kuren’. Deze duren van
enkele uren tot dagen. De kuren worden met tussenpozen herhaald. U krijgt een kuur en
daarna volgt een periode van rust. De gezonde cellen kunnen zich dan herstellen. Het
aantal kuren en de duur van de behandelingsperiode zijn afhankelijk van de soort kanker,
de gebruikte chemotherapie, de werking van de behandeling en de reactie van het
lichaam. De arts en verpleegkundige vertellen u hoe de kuur er voor u uit gaat zien.
De behandelingsperiode duurt meestal een aantal maanden, soms zelfs een jaar of nog
langer.
Tussentijdse controles
Patiënteninformatie wordt
met de grootste zorg
samengesteld. Het betreft
algemene informatie.
U kunt aan deze uitgave
geen rechten ontlenen.
© Gelre ziekenhuizen
www.gelreziekenhuizen.nl
Tijdens de kuur wordt bekeken of de kuur effect heeft. Tussen de kuren door wordt in de
meeste gevallen uw bloed gecontroleerd. Soms kan het bloedonderzoek iets zeggen over
het effect van de kuren. Dit kan echter niet bij alle kuren. Kuren die ‘preventief’ worden
gegeven, hebben geen graadmeter. De arts kan hierover dan ook geen enkele uitspraak
doen. Ook ander onderzoek kan plaatsvinden om de ‘stand van zaken’ te kunnen
beoordelen.
Oncologie | ONCO-524.1 | versie 5 | pagina 3/5
Wat kunt u zelf doen tijdens de behandeling?
Uw medewerking is belangrijk tijdens de therapie. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat u de
geneesmiddelen inneemt zoals staat voorgeschreven. Daarnaast moet uw lichaam
voldoende vocht, voedsel en rust krijgen. Als u problemen heeft met eten, kan de diëtiste
u adviseren. Vraag hiernaar bij de verpleegkundige.
Houd er rekening mee dat u tussen de kuren door niet zoveel energie zult hebben. Uw
lichaam is voortdurend bezig tumorcellen te vernietigen en dat vraagt energie. Probeer
daarom iedere dag een beetje te plannen.
Stel een haalbaar doel en eis dan ook niet meer dan wat op dat moment voor u haalbaar
is. Voer zware taken niet te snel uit. U wordt er alleen maar verdrietig van als het niet
lukt. Wees niet te veeleisend voor u zelf en uw omgeving. Plan gezellige dingen voor de
dagen waarop u zich beter voelt. Doe dingen die onderhoudend zijn en die u amuseren.
Dit helpt u een positieve instelling te hebben.
Doe die activiteiten die u afleiden van de ziekte en behandeling. Ga daarnaast regelmatig
de buitenlucht in. Sommige mensen ontspannen door het luisteren naar muziek. Een
eenvoudig dagboekje bijhouden tijdens de behandeling kan u helpen uw gevoelens tijdens
de behandeling te noteren en bespreekbaar te maken. Ook kan het zo zijn dat als u
terugbladert, u zelf constateert dat u zich beter voelt en dat uw conditie verbetert.
Zie ook de brochures: Fysiotherapie: oncologische revalidatie en Onco-move.
De verpleegkundige
De verpleegkundige speelt een grote rol in de opvang en begeleiding van patiënten die
behandeld worden met chemotherapie. U, maar ook uw familie, kunt altijd met vragen
bij de verpleegkundige terecht. Het is belangrijk dat u als patiënt iemand naast u heeft,
zoals een partner of vrienden, die ook weet welke problemen zich kunnen voordoen.
Soms zien chemotherapiepatiënten er uiterlijk goed uit, terwijl zij zich erg moe voelen.
Voor buitenstaanders is dit moeilijk te zien. Daarom kunnen regelmatige gesprekken met
de verpleegkundige op de chemokamer voor patiënt en eventuele partner nuttig zijn.
Door deskundige begeleiding van de verpleegkundige kan een goede relatie met de
patiënt worden opgebouwd.
Beschermende maatregelen
De cytostatica kunnen voor mensen schadelijk zijn. Ze zijn bedoeld om tumorcellen te
doden, maar ze tasten ook gezonde cellen aan. Vooral de verpleegkundigen, die bij hun
taakuitoefening veelvuldig met de cytostatica te maken hebben, lopen daarbij een
verhoogd risico. Daarom is het nodig dat zij zichzelf hiertegen beschermen. Als zij een
handeling verrichten waarbij zij een verhoogd risico lopen, dragen verpleegkundigen een
schort, handschoenen, een mond-neus-masker en/of een bril.
Oncologie | ONCO-524.1 | versie 5 | pagina 4/5
Belangrijk!
De cytostatica worden in uw lichaam verwerkt tot afvalstoffen die door uw lichaam
worden uitgescheiden via de urine en de ontlasting. U wordt geadviseerd na de
toediening van de chemotherapie, het toilet altijd twee keer te spoelen met het wc-deksel
dicht. Voor mannen geldt dat zij er verstandig aan doen altijd op het toilet te gaan
zitten.
Draag bij het opruimen van braaksel of bloed handschoenen, zeker als u wondjes aan uw
handen heeft. Als u de normale hygiënische maatregelen neemt, zoals handen wassen,
niet morsen op de wc-bril en dergelijke, dan loopt u geen risico. Dit geldt ook voor de
overige huisgenoten. Transpiratievocht en sperma zijn onschadelijk. De verpleegkundige
informeert u hierover, omdat het verwerken van afvalstoffen per soort cytostatica
verschillend is. Dit kan variëren van enkele dagen tot een week na toediening.
Gebruik van andere medicijnen
Andere medicijnen kunnen de werking van cytostatica beïnvloeden. Het is daarom
belangrijk dat uw behandelend arts weet welke medicijnen u gebruikt. Omgekeerd is het
voor andere specialisten – ook voor de tandarts – belangrijk, dat zij weten dat u met
cytostatica wordt behandeld.
Vraag daarom regelmatig een nieuw medicatie-overzicht aan uw apotheek en draag dit
tezamen met uw kuurgegevens bij u. U kunt het dan laten zien aan uw zorgverleners.
Kuurgegevens
Uw huisarts krijgt informatie toegestuurd van het ziekenhuis over uw behandeling met
chemotherapie. U krijgt zelf uw kuurgegevens. Dit is een computeruitdraai waarop de
bijwerkingen en adviezen van uw kuur staan Met deze kuurgegevens kunt u tevens een
waarnemend (huis)arts, wijkverpleegkundige of andere zorgverleners informeren over de
gegeven kuur.
Wat te doen bij ziekte?
Bent u niet in staat om de chemotherapie te ontvangen, bijvoorbeeld door koorts of als u
te ziek bent? Geef dit dan zo spoedig mogelijk door via tel:
0575 - 592 635 of 0575 - 592 639.
De chemotherapie die voor u is klaargemaakt moet anders vernietigd worden.
Patiënteninformatie wordt
met de grootste zorg
samengesteld. Het betreft
algemene informatie.
U kunt aan deze uitgave
geen rechten ontlenen.
© Gelre ziekenhuizen
www.gelreziekenhuizen.nl
Oncologie | ONCO-524.1 | versie 5 | pagina 5/5