0-4 jaar - Downloads

0-4 jaar
0-4 jaar
Tot ongeveer 1 jaar noemen we kinderen een baby. Een dreumes is een kind van ongeveer 1 tot 2,5
jaar en een kind tussen de 2,5 en de 4 jaar is een peuter. In de periode van 0-4 jaar ontwikkelen
kinderen zich snel. De lichamelijke ontwikkeling is een ononderbroken proces. De ene vaardigheid
bouwt voort op de volgende. Op hoofdlijnen doorlopen alle kinderen dezelfde ontwikkeling. Maar ieder
kind doorloopt die ontwikkeling wel op zijn of haar eigen manier (Singer & Kleerekoper, 2009).
Een baby is vrijwel tot niets in staat, wat betreft zorgen voor zichzelf. Dit komt doordat de hersenen nog
onvoldoende ontwikkeld zijn. Baby’s zijn louter gericht op het ervaren van zintuigen. Door te voelen, te
luisteren, te kijken, proeven en ruiken ontdekken ze de wereld. Het knuffelen en strelen van de baby is
heel belangrijk omdat dit de basis legt voor zijn/haar latere gezonde sociale en emotionele ontwikkeling
(Levensfase, 2014).
Een baby groeit spectaculair in het eerst jaar, gemiddeld vijf kilo in gewicht en 25 centimeter in lengte in
het eerste levensjaar (Delfos, 2011).
Baby's voedingsbron is moedermelk of kunstmatige zuigelingenvoeding. Vanaf de zesde maand gaat de
baby geleidelijk beginnen met vast voedsel. Vanaf ongeveer 1 jaar kan het kind mee-eten. Een dreumes
of peuter kan alles eten, maar nog wel in klein porties (Levensfase, 2014).
De snelle groei van het eerste levensjaar is er uit. In de peuterleeftijd is er een omslag in het eten.
Tegelijk met het zelf willen eten en minder groei gaat een peuter minder eten. Als de eerste tanden
doorkomen wordt begonnen met tandenpoetsen. Peuters hebben nog extra fluoride nodig (Delfos,
2011).
Kinderen doen veel en graag samen, maar hebben ook behoefte aan rust en privacy. Bij hun spel- en
leer- activiteiten willen ze soms niet gestoord worden en geconcentreerd bezig kunnen zijn. De meeste
dreumesen slapen tussen de middag. Sommige peuters hebben het middagslaapje niet meer nodig
(Singer & Kleerekoper, 2009).
Baby’s en peuters ontdekken ook hun eigen lichaam. Zij raken zichzelf aan en ontdekken hun eigen
geslachtsdelen. Dit gebeurt veelal onbewust door toevallige aanrakingen. Peuters leren dat ze er anders
uitzien dan andere kinderen en volwassenen. Ze beginnen hun identiteit te vormen. Ze leren ook al een
beetje wat ‘wel en niet mag’ (sociale normen). Peuters merken al verschillen op tussen meisjes en
jongens en ze hebben nog steeds veel behoefte aan lichamelijk contact. Zij zitten graag op schoot en
houden van knuffelen (Rutgers WPF, 2011).
De meeste kinderen worden zindelijk in de peuterleeftijd (Levensfase, 2014). Jonge kinderen staan bloot
aan ongelukken, zoals vallen, verstikking, vergiftiging, verbranding en verdrinking (Delfos, 2011;
Veiligheid, 2013).
De volgende thema's komen aan de orde bij de levensfase 0-4 jaar.
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Voeding
Bewegen en sport
Persoonlijke verzorging
Genotmiddelen
Relaties en seksualiteit
Fysieke veiligheid
Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl
1
Sociaal-emotionele ontwikkeling
0-4 jaar
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Kern Zelf
Baby 0-1 jaar
Inhouden Gevoelens
Non-verbaal, met lichaamstaal en bijvoorbeeld door lachen en huilen uiten van primaire gevoelens
zoals blij, boos, bang, verdrietig, honger en pijn
Inhouden Kwaliteiten
Inhouden Zelfbeeld
Herkennen van en reageren op primaire verzorger(s)
Herkennen van en reageren op eigen naam
Baby ervaart zichzelf eerst als onderdeel van primaire verzorger(s) en herkent vanaf 4 tot 6
maanden dat ‘ik’ los staat van primaire verzorger(s)
Dreumes 1-2 jaar
Inhouden Gevoelens
Verbaal en non-verbaal uiten van primaire gevoelens zoals blij, boos, bang, verdrietig, honger en
pijn
Inhouden Kwaliteiten
Tonen non-verbaal en verbaal primaire behoeften aan zoals honger, dorst, plassen/schone luier of
knuffel
Inhouden Zelfbeeld
Kunnen gebruik maken van eigen naam
Herkennen zich in de spiegel (responsief)
Kunnen benoemen hoe zij er uit zien zoals kleur trui, lang of kort haar
Herkennen zich op recente foto’s en kunnen zichzelf in een video aanwijzen
Peuter 2-4 jaar
Inhouden Gevoelens
Verbaal en non-verbaal benoemen (eind peutertijd) en uiten van primaire gevoelens zoals blij, boos,
bang, verdrietig, trots, jaloers, honger en pijn
Verbaal en non-verbaal reageren op en omgaan met gevoelens, nog niet altijd passend bij de
gebeurtenis
Verbaal en non-verbaal laten zien dat zij fijne en nare gevoelens verschillend ervaren
Herkennen van frustratie en reageren hier (meestal boos) op, zoeken steun bij volwassenen
waardoor zij de gevoelens enigszins kunnen reguleren
Inhouden Kwaliteiten
Benoemen van en omgaan met wat ze wel en niet kunnen en leuk en niet leuk vinden.
(let op: bij peuters speelt ook over- en/of onderschatting een rol en kunnen peuters zich in hun
reactie spiegelen aan de verwachting van anderen)
Herkennen dat anderen ook behoeften hebben
Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl
2
Sociaal-emotionele ontwikkeling
0-4 jaar
Inhouden Zelfbeeld
Kunnen gebruik maken van hun eigen naam en zichzelf benoemen als ‘ik'
Herkennen zich in de spiegel
Begrijpen van en aanwijzen dat hun schaduw hetzelfde doet als zijzelf (reflectief)
Benoemen van observeerbare eigenschappen zoals jongen/meisje, stijl of krullend haar
Herkennen en benoemen van zichzelf op foto’s van verschillende leeftijden
Kern Zelfsturing
Baby 0-1 jaar
Inhouden Gevoelens hanteren
Laten zich troosten door primaire, vertrouwde verzorger(s)
Reageren non-verbaal op anderen met primaire gevoelens zoals blij en boos
Omgaan met schrik, angst en verdriet door gebruik van een vertrouwde volwassene als
emotieregulator
Inhouden Impulscontrole
Reageren op prikkels door middel van een reflex (impulsief en niet beheerst)
Inhouden Doelgericht gedrag
Herkennen van en reageren op patronen in onderdelen van de dagelijkse verzorging (vanaf 6 weken
al zichtbaar mogelijk)
Anticiperen op te verwachten stap in een vertrouwd ritueel, dit is zichtbaar in lichaamstaal
Doen wat plezier oplevert of interesse opwekt
Dreumes 1-2 jaar
Inhouden Gevoelens hanteren
Herkennen van primaire gevoelens bij anderen zoals blij, boos en jaloezie
Non-verbaal en verbaal reageren op anderen vanuit eigen primaire gevoelens zoals blij, boos en
jaloezie
Non-verbaal en verbaal omgaan met gevoelens door intentioneel gebruik van vertrouwde volwassene
als emotieregulator
Laten zich troosten door primaire, vertrouwde verzorger(s)
Inhouden Impulscontrole
Reageren op prikkels door middel van impulsief gedrag (niet proportioneel of beheerst)
Reageren (nog niet proportioneel) door tonen gevoelens op gebod of verbod
Inhouden Doelgericht gedrag
Verbaal en/of non-verbaal reageren op patronen in onderdelen van de dagelijkse verzorging
Anticiperen op te verwachten stap in een vertrouwd ritueel
Herkennen dat 'nee' zeggen en het weigeren van een verzoek mogelijk is en maken hier gebruik van
Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl
3
Sociaal-emotionele ontwikkeling
0-4 jaar
Peuter 2-4 jaar
Inhouden Gevoelens hanteren
Non-verbaal en verbaal reageren op anderen vanuit eigen primaire gevoelens zoals blij, boos en
jaloezie
Kunnen primaire gevoelens beperkt reguleren, zoals relatief zelfstandig rustig worden na heftige
emoties
Reageren op gevoelens van anderen, bijvoorbeeld door alternatief speelgoed aan te bieden of een
ander te troosten bij verdriet door vallen
Kunnen herkennen en non-verbaal en verbaal reageren op dat bepaalde situaties gevoelens
oproepen, zoals slaan is niet leuk want doet pijn
Inhouden Impulscontrole
Herkennen van en reageren op frustratie, nog niet proportioneel; uit zich in stampvoeten, gooien met
objecten (jonge peuter)
Inhouden Doelgericht gedrag
Herkennen van situaties waarin gebruikelijke regels anders zijn dan dat zij normaal gelden
Herkennen van eigen wil en kunnen deze uiten
Bespelen van ouders en/of verzorgers om hun zin te krijgen
Kunnen zelf materialen op ruimen als zij overgaan naar een ander spel (oudere peuter)
Kern De ander
Baby 0-1 jaar
Inhouden Inlevingsvermogen
Herkennen van bekende gezichten om zich heen
Verbaal en non-verbaal laten zien dat zij primaire verzorger(s) herkennen
Tonen belangstelling voor hun omgeving, luisteren (kort) naar andere kinderen
Spiegelen primaire gevoelens van anderen
Inhouden Individu en groep
Non-verbaal reageren op bekende gezichten en personen (lachen, kirren, enthousiast met armen of
benen bewegen)
Tonen belangstelling voor hun omgeving, kijken en volgen andere kinderen met de ogen
Inhouden Gedrag inschatten van de ander
Herkennen van bekende gezichten en reageren door het maken van oogcontact
Herkennen patroon in gedrag van anderen en kunnen hierop anticiperen
Dreumes 1-2 jaar
Inhouden Inlevingsvermogen
Verbaal en non-verbaal laten zien dat zij reageren op signalen van andere mensen
Imiteren van het gedrag van anderen (zoals telefoneren en op knopjes drukken)
Inhouden Individu en groep
Herkennen situaties waarin zij op hun beurt moeten wachten
Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl
4
Sociaal-emotionele ontwikkeling
0-4 jaar
Herkennen situaties waarin zij zich aan de regels van de groep moeten houden
Spelen doorgaans alleen, of ruggelings met een ander, zijn nog erg op zichzelf gericht
Benoemen wie er bij hun thuis wonen
Inhouden Gedrag inschatten van de ander
Herkennen de situatie waarin zij mee doen aan de dagelijkse routines
Herkennen de situatie waarin zij mee kunnen helpen met het opruimen van materialen na het spelen
Peuter 2-4 jaar
Inhouden Inlevingsvermogen
Verbaal en non-verbaal laten zien dat zij reageren op signalen van andere mensen
Herkennen van verschillen en overeenkomsten tussen zichzelf en andere kinderen in de groep (de
ander vindt hetzelfde spel leuk als ik)
Kunnen gevoelens bij anderen waarnemen
Herkennen dat anderen ook behoeften hebben en reageren hierop (niet altijd gepast of proportioneel)
Inhouden Individu en groep
Herkennen situaties en kunnen steeds beter op hun beurt wachten
Herkennen situaties en kunnen zich steeds beter aan de regels van de groep houden
Inhouden Gedrag inschatten van de ander
Weten steeds beter wat wel en niet mag en verkennen hun grenzen
Herkennen de situatie en houden zich aan regels van de groep
Kern Relaties
Baby 0-1 jaar
Inhouden Omgaan met elkaar
Aangaan van een eerste relatie op basis van afhankelijkheid van de verzorger
Inzetten van lachjes als reactie op anderen en/of als reactie op een stimulatie van een ander
Kunnen actief contact maken met anderen (oudere baby)
Inhouden Samenwerken
Herkennen van handelingen in dagelijkse routines en kunnen anticiperen op volgende handeling
Kunnen iets aanpakken en teruggeven, zien dit als interessant spelletje (oudere baby)
Inhouden Omgaan met sociale druk
Inhouden Conflicten hanteren
Dreumes 1-2 jaar
Inhouden Omgaan met elkaar
Tonen contact met een ander door het geven van verbale en non-verbale reacties
Inhouden Samenwerken
Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl
5
Sociaal-emotionele ontwikkeling
0-4 jaar
Herkennen van handelingen in dagelijkse routines en kunnen actief de volgende te verwachten
handeling aan gaan
Maken steeds meer actief en uit eigen wens contact met anderen
Inhouden Omgaan met sociale druk
Herkennen van regels die in een groep gelden
Herkennen verhoudingen in een groep (bijvoorbeeld grotere kinderen vs kleinere kinderen)
Inhouden Conflicten hanteren
Herkennen opkomende conflictsituaties niet van te voren
Reageren uit eigen belang of wens in een conflict
Verkennen grenzen in conflicten
Peuter 2-4 jaar
Inhouden Omgaan met elkaar
Tonen belangstelling en geven reacties op de naam van groepsgenoten
Kunnen interactie aangaan en proberen anderen te helpen
Tonen 'zorg' voor andere kinderen (bijvoorbeeld door hand vast te houden of arm om schouder bij
verdriet)
Inhouden Samenwerken
Kunnen kortdurend samen spelen en houden steeds vaker rekening met anderen
Kunnen steeds beter delen en anderen betrekken in een spel
Herkennen spelsituaties waarin samengewerkt kan worden om iets groters en/of leukers te bereiken
Inhouden Omgaan met sociale druk
Herkennen van regels die in een groep gelden, benoemen wat wel en niet mag en verkennen waar
de grenzen liggen
Herkennen en omgaan met verhoudingen in een groep (grotere kinderen vs kleinere kinderen en
machtsverhoudingen)
Benoemen wat goed en fout is en kan sorry zeggen
Inhouden Conflicten hanteren
Beginnen conflictsituatie te herkennen en proberen mee te denken over een oplossing (oudere
peuter)
Kern Kiezen
Baby 0-1 jaar
Inhouden Weloverwogen kiezen
Kunnen voorkeur aangeven door non-verbaal gedrag en kenbaar maken dat zij bijvoorbeeld wel of
niet opgepakt willen worden
Kunnen actief een gebaar of geluid inzetten om de aandacht van de verzorger te krijgen
Inhouden Verantwoordelijkheid nemen
Kunnen instemmen met of afwijzen van voorstel van verzorger (bv zich op laten tillen of weigeren
mee te werken)
Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl
6
Sociaal-emotionele ontwikkeling
0-4 jaar
Dreumes 1-2 jaar
Inhouden Weloverwogen kiezen
Kunnen met verbaal en non-verbale kenbaar maken welke voorkeur zij hebben, bijvoorbeeld als zij
willen kiezen tussen twee soorten broodbeleg
Kunnen verbaal en non-verbaal taal en gebaren inzetten om duidelijk te maken dat zij iets willen
Inhouden Verantwoordelijkheid nemen
Gebruiken taal en gebaren om iets voor elkaar te krijgen
Peuter 2-4 jaar
Inhouden Weloverwogen kiezen
Kunnen kiezen tussen twee keuzemogelijkheden en verbaal duidelijk maken wat die keuze is
Herkennen de consequenties van een keuze, maar kunnen daar nog niet altijd adequaat mee
omgaan
Kiezen waarmee ze willen spelen
Inhouden Verantwoordelijkheid nemen
Voeren zelfstandig opdrachten uit en vragen om hulp als iets niet lukt (bv jas dichtdoen)
Kunnen een taak afmaken (bijvoorbeeld een puzzel leggen)
Laten zien dat ze dingen graag zelf willen doen
Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl
7
Voeding
0-4 jaar
Voeding
Kern Voeding en gezondheid
Inhouden Voeding en groei
Correct hanteren van de begrippen eten, drinken, snoep, honger, trek, dorst
Inhouden Functies van voeding
Inhouden Voeding en lichaamsgewicht
Kern Voedselkwaliteit
Inhouden Eten en duurzaamheid
Inhouden Voedselveiligheid
Handen wassen voordat je gaat eten
Inhouden Voedselproductie en bewerking
De groei van planten die voedsel geven in hun natuurlijke omgeving volgen
inhouden Etiketten
Eten kopen bereiden beleven
Inhouden Eetgewoonten
Eetgewoonten onder woorden brengen
Inhouden Voedsel kopen
Inhouden Vergelijkend warenonderzoek
Dagelijks te gebruiken voedingsmiddelen herkennen in de winkel
Inhouden Eten bereiden
Inhouden Sociale aspecten van eten
Plezier beleven aan samen eten met anderen
Rekening houden met anderen die een speciaal dieet (moeten) volgen
Inhouden Culturele aspecten van eten
Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl
8
Bewegen en sport
0-4 jaar
Bewegen en sport
Kern Bewegen verbeteren
Inhouden Vaardiger bewegen
Veel en gevarieerd spelen en bewegen: vormen van lopen, fietsen, steppen, balanceren, springen,
mikken, werpen en vangen, stoeien, dansen, klimmen, schommelen, wegslaan, et cetera
Inhouden Veilig bewegen
Regels accepteren en je daar aan houden
Kern Bewegen regelen
Inhouden Regelende taken vervullen
Volgen en accepteren van regels
Inhouden Gerichtheid op jezelf vervullen
Alles proberen
Kern Bewegen waarderen
Inhouden Bewegen beleven
Natuurlijk plezier aan bewegen bekrachtigen
Inhouden De inbreng van anderen waarderen
Kijken naar de manier waarop andere kinderen deelnemen
Inhouden Bewegen kiezen
Verschillende activiteiten en materialen kiezen
Kern Gezond bewegen
Inhouden Trainen
Actief deelnemen aan allerlei bewegingsactiviteiten
Inhouden Intensief bewegen
Normaal vinden dat je elke dag actief meedoet aan allerlei speel- en bewegingsactiviteiten
Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl
9
Persoonlijke verzorging/Genotmiddelen
0-4 jaar
Persoonlijke verzorging
Kern Lichaamshygiëne
Geen inhouden
Kern Je huid gezond houden
Geen inhouden
Kern Je gehoor gezond houden
Inhouden Gehoor beschermen
Inhouden Het gehoor als zintuig
Inhouden Soorten geluiden
Soorten geluiden benoemen
Kern Je mond en gebit verzorgen
Inhouden Focus op je mond en gebit
Oefenen met tandenpoetsen
Genotmiddelen
Kern Alcohol
Geen inhouden
Kern Roken
Geen inhouden
Kern Cannabis
Geen inhouden
Kern Harddrugs
Geen inhouden
Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl
10
Relaties en seksualiteit
0-4 jaar
Relaties en seksualiteit
Kern Lichamelijke ontwikkeling en zelfbeeld
Inhouden Lichamelijke ontwikkeling
Aanwijzen van lichaamsdelen inclusief de geslachtsdelen
Herkennen van verschillende lichamen (jongens, meisjes, huidskleur, grootte)
Vertellen dat lichamen groeien en veranderen gedurende het leven
Inhouden Zelfbeeld
Herkennen zich in spiegel en op foto
Benoemen dat zij een jongen of meisje zijn
Kern Intieme relaties
Inhouden Soorten relaties
Benoemen verschillende soorten relaties (vrouw-man, man-man, vrouw-vrouw)
Inhouden Relatievorming
Herkennen van personen die voor hen belangrijk zijn
Kern Voortplanting, gezinsvorming en anticonceptie
Inhouden Voortplanting en gezinsvorming
Globaal benoemen waar baby’s vandaan komen
Benoemen van de samenstelling van het eigen gezin
Inhouden Anticonceptie, zwangerschapspreventie
Kern Seksualiteit
Inhouden Seksuele ontwikkeling
Herkennen van tederheid en fysieke nabijheid als uitingen van affectie en liefde
Inhouden Seksuele gezondheid en welzijn
Herkennen van prettige en onprettige aanrakingen
Weten wie je mag aanraken en waar je deze persoon mag aanraken
Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl
11
Fysieke veiligheid
0-4 jaar
Fysieke veiligheid
Inhouden Risico's inschatten
Herkennen op welke plekken je veilig kunt spelen
Inhouden Preventie
Watervrij zijn (gewend zijn aan in water zijn)
Instructies van volwassenen opvolgen over wat wel of niet kan
Niet aan hete dingen komen (oven, kraan, pannen, thee, vuur, kaarsen)
Geen plastic zak over je hoofd trekken
Niet eten/drinken van huishoudchemicaliën en medicijnen
Wachten bij oversteken
Niet spelen met koorden van raambekleding
Voorkom vallen (spullen opruimen)
Leren fietsen
Inhouden EHBO / Behandeling
Hulp vragen/ halen
Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl
12