Huidige status van gen-omgevingstudies in alcoholgebruik

Gen-omgevinginteracties in
alcoholgebruik
Carmen S. van der Zwaluw en Rutger C. M. E. Engels
Inhoudstabel
●
●
●
●
●
●
●
Samenvatting
Inleiding
Gedragsgenetische gen-omgevingstudies
Gen-omgevingstudies bij primaten
Specifieke gen-omgevingstudies naar
alcoholgebruik bij mensen
Huidige status van gen-omgevingstudies in
alcoholgebruik-en afhankelijkheid
Problemen en uitdagingen in genomgevingonderzoek
Samenvatting
– Tot nu slechts zeventien exemplaren
– Grote verscheidenheid in:
1. Kandidaat-genen
2. Risicofactoren uit de omgeving
► Heterogeniteit
DUS sterke conclusies zijn onmogelijk
– Toch van cruciaal belang voor toekomstige
studies
Inleiding
– Alcoholmisbruik- of verslaving komt vaker voor
binnen families (familie-, adoptie-en
tweelingstudies)
↓
► Overerving
↓
40 tot 60%
– Al in de adolescentie kan dit tot uiting komen
→ Drinken om dronken te worden voor 56%
te verklaren aan genetische invloeden !
– Maar welke genen liggen hier aan de basis ???

– Veranderingen in de structuur van het DNA
= Polyformisen of mutaties
Dit verandert de synthese van de eiwitten of
proteïnen
► Wijziging in °uiterlijke kenmerken
°gedrag
!!! Maar enkel genen bestuderen is niet genoeg, dit
gaat samen met de omgevingsfactoren !!!
– Belang van gen-omgevinginteracties in
het onderzoek naar alcoholgebruik?
1. Negeren van genetische invloeden
leidt tot verkeerde conclusies over de
rol van de direct sociale omgeving
(vb.: assortative mating)
2. Sommige genetische invloeden komen pas tot
uiting in een specifieke omgeving
Gedragsgenetische genomgevingstudies
= Vanuit gedragsgenetisch design genomgevinginteracties onderzoeken
(Vb.: steekproeven bestaande uit tweelingen,
interactie tussen genen en huwelijksstatus, ...)
De bevindingen van dit soort studies is echter nog
niet gerepliceerd.
Gen-omgevingstudies bij
primaten
– De genetische opmaak van primaten komt sterk
overeen met die van de mens (onderzoek o.b.v.
vrijwillige alcoholconsumptie bij makaken)
– Onderzoek als model voor de zoektocht naar
genetisch oorzakelijke factoren voor
alcoholgebruik bij mensen
Specifieke genomgevingstudies naar
alcoholgebruik bij mensen
– Noodzakelijke aandacht voor gen-omgeving
interacties in studies naar gedrag
– M.b.t. Alcoholuitkomsten zeer weinig van deze
empirische studies
► Een klassieke studie = Polyformisme in het
MAOA gen geassocieerd met latere antisociale
gedragsproblematiek (wanneer kind werd
mishandeld)
– Sinds publicatie van het artikel slechts zeventien
bekende gen-omgevingstudies omtrent
alcoholgebruik waaronder:
* DRD2: Studies rond dopamine die een belangrijke
rol speelt als neurotransmitter bij alcoholgebruiken afhankelijkheid.
► Alcoholconsumptie zorgt voor een toename van
de dopaminerge activiteit in het brein
► Zorgt voor het plezierige gevoel van alcohol
*DRD4: Studies rond interactie
tussen DRD4-gen en alcoholgebruik in de sociale omgeving.
Hier kwam men echter
tegengestelde resultaten uit.
► Ook deze studies handelen
rond de neurotransmitter
dopamine.
*SLC6A4: Studies rond het serotonerge systeem dat vaak
in verband wordt gebracht met alcoholgebruik-en
misbruik, maar ook met depressie.
► Ook deze resultaten geven geen consistent beeld,
sommige resultaten zijn zelfs tegengesteld aan elkaar.
*TPH2: Studie rond dit gen dat een grote rol speelt in de
regulatie van serotonine en diverse maten van
alcoholgebruik.
► Uit de resultaten bleek geen interactie
*MAOA: Studies rond dit enzym
dat verantwoordelijk is voor de
afbraak van dopamine en serotonine, dus is het ook betrokken bij
de effecten van
alcohol.
*GABRA2: Genoomwijde studies, waarbij
het genoom wordt afgezocht naar markers die
een relatie met alcoholafhankelijkheid laten zien,
GABRA2 is zo'n genoom.
*CRHR1: Studies die zich richten
op een gen dat betrokken is bij de
reactie op stress
Huidige status van genomgevingstudies in
alcoholgebruik-en
afhankelijkheid
– Deze studies bieden interessante inzichten in het
samenspel tussen specifieke genotypes en
omgevingsstressoren op alcoholgebruik.
Toch zijn er te veel verschillen in de resultaten om
stevige conclusies en patronen te vinden.
Problemen en uitdagingen in
gen-omgevingonderzoek
– Gen-omgevinginteracties brengen vele
problemen met zich mee. Deze maken de
onafhankelijke replicatie heel moeilijk, waardoor
het moeilijk is het aantal fouten te verminderen.
BEDANKT !!!
Bruneel Florence
Informatievaardigheden
1BaTP A
2012-2013