Hyperacusis - Een en al oor

Hyperacousis
Overgevoelig horen
Voor de meeste mensen is het voortdurend horen van lawaai een bron van ergernis. Dat is
logisch. Sommigen hebben echter een bijzonder gevoelig gehoor en kunnen geen normale
omgevingsgeluiden verdragen. Dit komt zowel voor bij mensen met als zonder
gehoorverlies. Er zijn verschillende vormen van overgevoelig horen: hyperacusis,
misofonie, fonofobie en recruitment. In de tekst die volgt, gaan we hier dieper op in.
De kennis gebaseerd op het Jastreboff-model en de technieken die worden gebruikt om
iemand minder gevoelig te maken voor geluid (zogenaamde desensibilisatietechnieken)
ontwikkeld in de jaren tachtig, laten een doeltreffende behandeling toe van overgevoelig
horen in zijn verschillende vormen.
Wat zijn misofonie, hyperacusis en fonofobie?
Mensen met misofonie hebben een hekel aan een welbepaald geluid. Ze vrezen dat het
geluid hun gehoor zal beschadigen. Het gaat over complexe geluiden die een ongemak
veroorzaken omdat er een negatieve betekenis aan wordt gegeven. Aangename geluiden
(muziek bijvoorbeeld) vormen geen probleem, ook al worden deze veel luider aangeboden
dan de geluiden met een negatieve betekenis.
Misofonie kan leiden tot hyperacusis. Dit is het fenomeen dat je normale geluiden
voortdurend als te luid ervaart. Het wordt veroorzaakt door een verandering in de
verwerking van het geluid in de hersenen. Het gehoororgaan is echter vaak volledig intact.
Toch zijn veel mensen met hyperacusis ervan overtuigd dat hun gehoor onherstelbaar
beschadigd is. Ervaring leert ons dat bijna alle hyperacusisklachten kunnen worden
verholpen met gedrags- en geluidstherapie. Er is dus geen onherstelbare schade aan het
oor.
Bij mensen met een heel sterke afkeer voor normale omgevingsgeluiden spreken we van
fonofobie. Normale omgevingsgeluiden zijn geluiden afkomstig van het verkeer,
huishoudtoestellen, dichtslaande deuren, gepraat, enz. Dergelijke geluiden brengen in
geen geval schade toe aan het oor. Een goed voorbeeld van misofonie is te vinden bij
ouders van adolescenten die luisteren naar ‘moderne muziek’. Velen huiveren voor die
1
muziek, ook als ze maar in de verte te horen is. Er zijn er zelfs met een afkeer voor de
muziek die ontsnapt uit koptelefoons van draagbare CD-spelers. Andere voorbeelden van
fonofobie zijn sommige geluiden die van nature onaangenaam klinken, zoals het schril
geluid van krijt op een schoolbord. Nochtans is het aantal decibels geproduceerd door dit
geluid zeer klein. Dat laatste noemen we culturele of soortspecifieke fonofobie.
In de praktijk valt op dat hyperacusis en fonofobie veelal samen voorkomen (in
verschillende verhoudingen) bij mensen met een overgevoeligheid voor omgevingsgeluiden.
Vooraleer over te gaan tot behandeling is het van groot belang uit te maken welke vormen
van geluidsgevoeligheid aanwezig zijn en welke vorm overheerst.
Wat is recruitment?
Een normaal oor kan heel stille geluiden waarnemen (tussen 0 en 20 decibel), maar ook
heel sterke geluiden verdragen (tot 115 decibel). Sommige mensen met gehoorverlies
hebben problemen om zachte geluiden waar te nemen en zijn tegelijk overgevoelig voor
harde geluiden. Dit verschijnsel noemen we recruitment. Een oor met recruitment is dus
niet in staat om hoogfrequente geluiden onder de 20 decibel te horen en tegelijk geluiden
van meer dan 80 decibel te verdragen. Vaak worden die geluiden vervormd waargenomen.
Bij recruitment leidt een kleine verandering in de geluidssterkte tot een veel grotere
verandering in het binnenoor. Als een geluid harder wordt, ervaren mensen met
recruitment een grotere luidheidstoename. De oorzaak hiervan ligt in het binnenoor. Er
worden te veel haarcellen tegelijk geactiveerd, waardoor het geluid veel harder wordt
ervaren dan het in werkelijkheid is.
Recruitment komt minder voor dan hyperacusis. De meeste mensen die kampen met
gehoorverlies en overgevoelig horen hebben eerder hyperacusis dan recruitment. Soms
komen hyperacusis en recruitment samen voor. Ook bij recruitment kan de centrale
verwerking worden hertraind en de beoordeling van de luidheid gewijzigd. Bij een normaal
of bijna normaal gehoor is de overgevoeligheid altijd te wijten aan hyperacusis (of aan
misofonie), NOOIT aan recruitment.
Het inzicht dat overgevoelig horen niet altijd te wijten is aan een beschadiging van het
binnenoor, kan een fundamentele verandering teweegbrengen in het traditionele denken
van veel professionelen.
2
Hyperacusis: wat gebeurt er in de hersenen?
De hersenen spelen een belangrijke rol in het waarnemen van geluid. Geluiden worden in
het binnenoor omgezet in elektrische signalen die via de gehoorzenuw naar de
hersenschors worden gestuurd. De gehoorzenuw bevat het individuele, elektrische patroon
van ieder complex geluid dat we horen. Na een fractie van een seconde bereiken de
patronen de hersenschors en horen we geluiden bewust. We horen dus niets vooraleer het
geluid de hersenschors heeft bereikt. In de hersenen ondergaan de elektrische signalen
heel wat complexe bewerkingen, waardoor we ze bewust als geluid kunnen horen.
3