Assessment Kernwaarden – Visie op Zorg

Patiënteninformatie
Orgaan- en weefseldonatie
Wat is orgaan- en weefseldonatie?
Wat is orgaan- en weefseldonatie?
Orgaan- en weefseldonatie is het overbrengen van gezond weefsel en organen van een overleden patiënt op of
in het lichaam van een andere patiënt. Weefsels die geschikt zijn voor donatie zijn huid, botweefsel,
hoornvliezen, hartkleppen en bloedvaten. Geschikte organen zijn hart, nieren, lever, longen, alvleesklier en
dunne darm.
Wie is geschikt om weefsels en organen af te staan?
Bijna iedereen is geschikt om donor te zijn. Zowel jonge en oude personen kunnen een ander nieuw leven
geven of de kwaliteit van het leven van iemand anders verbeteren. Of u uiteindelijk geschikt bent als donor,
hangt af van het moment, de oorzaak en de plaats van het overlijden.
Weefseldonatie is in veel gevallen mogelijk. Of u of een van uw naasten nu thuis, in een verzorgingshuis,
verpleeghuis of ziekenhuis overlijdt, heeft geen invloed.
Orgaandonatie is mogelijk als u of een van uw naasten (dit noemen we de donor) op de Intensive Care afdeling
is overleden en als de hersendoodprocedure is doorlopen. De hersendode donor krijgt kunstmatige beademing
zodat de bloedcirculatie in tact blijft. Dit is nodig om de te doneren organen in goede conditie te houden. Deze
vorm van orgaandonatie wordt heartbeating orgaandonatie genoemd. Deze vorm van orgaandonatie is mogelijk
bij patiënten die een aandoening hebben waarbij een medisch zinloze behandeling wordt gestaakt. Deze
patiënten voldoen niet aan de criteria voor hersendood. De arts op de Intensive Care bepaalt na het
toestemmingstraject voor welke procedure de donor in aanmerking komt. Meer informatie over deze vormen
van orgaandonatie vindt u op www.transplantatiestichting.nl.
De grootste groep orgaandonoren bestaat uit personen die zijn overleden als gevolg van een spontane
hersenbloeding (45%), een (geïsoleerd) schedelhersenletsel (30%) en een primaire hersentumor (5%).
Leeftijdcriteria voor het doneren van organen(heart-beating)** en weefsels
Hart
tot ± 65 jaar
Hoornvlies
2 tot 86 jaar
Longen
tot ± 75 jaar
Huid
20 tot 81 jaar
Nieren
geen leeftijdsbeperking
Bot- en peesweefsel
17 tot 56 jaar
Lever
geen leeftijdsbeperking
Hartkleppen man*
1 tot 61 jaar
Alvleesklier (geheel)
tot ± 60 jaar
Hartkleppen vrouw
1 tot 66 jaar
Eilandjes van Langerhans
tot ± 75 jaar
Bloedvaten
20 tot 46 jaar
Dunne darm
1 tot ± 50 jaar
* orgaandonoren tot 66 jaar
** bij non-heartbeating kunnen het hart en de dunne darm niet gedoneerd worden
Bron: Afdeling Donorvoorlichting van de Nederlandse Transplantatie Stichting
Patiënteninformatie
Wetgeving
Wet op de orgaandonatie
Bij ieder overlijden is de betrokken arts verplicht om na te gaan of de overledene geschikt is voor orgaan- of
weefseldonatie. Dit gebeurt op basis van criteria van de Nederlandse Transplantatie Stichting en hiervoor zal hij
of zij een donatieformulier invullen. De criteria voor orgaan- en weefseldonatie en het invullen van het
donatieformulier helpen de arts te bepalen of de overledene een potentiële donor is.
Indien dit het geval is, dan raadpleegt hij/zij hoe de overledene zich heeft laten registreren in het Donorregister.
In dit register kan iedereen die twaalf jaar of ouder is en in Nederland woont zijn of haar keuze over orgaan- en
weefseldonatie vastleggen.
Bron: Afdeling Donorvoorlichting van de Nederlandse Transplantatie Stichting
Donatieprocedure
Hoe geeft iemand toestemming voor donatie?
Donatie is uitsluitend mogelijk met toestemming van u of uw naasten (potentiële donor). Artsen zijn verplicht na
het overlijden van een potentiële donor het donorregister te raadplegen. In dit donorregister kan iedereen vanaf
twaalf jaar laten vastleggen wat de wens is voor orgaan en weefseldonatie. Helaas heeft ruim 60% van de
Nederlanders zich nog niet laten registreren.
In het register kunnen u of uw naasten de volgende keuzen laten vastleggen.
Keuze 1: Ik geef toestemming
Keuze 2: Ik geef geen toestemming
Keuze 3: Ik laat mijn nabestaanden beslissen.
Keuze 4: Ik laat de keuze over aan een specifiek persoon
Iedere Nederlander krijgt in het jaar waarop hij/zij achttien wordt een registratieformulier toegestuurd. Uw
registratie, of de registratie van uw naasten, kunt u of kunnen zij op ieder gewenst moment veranderen. Wilt u,
of willen uw naasten, zich laten registreren en heeft u of hebben zij een formulier nodig? Dan kunt u het
formulier hier downloaden of surfen naar www.donorvoorlichting.nl.
Wat gebeurt er als een overleden donor zich niet heeft laten registreren?
Het komt helaas nog heel vaak voor dat de overledene geen keuze heeft laten vastleggen. In dat geval zal u, of
uw naasten, een beslissing moeten nemen. U of uw naasten krijgen enige tijd om over donatie na te
denken. Dit is voor sommigen een hele moeilijke opgave. De verpleegkundige en arts hebben de taak u, of uw
naasten te begeleiden en bij te staan. De arts zal aan u of uw naasten de donatievraag stellen. De wachtlijsten
voor een transplantatie zijn enorm.
Wie regelt de hele donatieprocedure in ’t LangeLand Ziekenhuis?
De donatiefunctionaris zorgt ervoor dat iedereen in het ziekenhuis alert is op het belang van orgaan- en
weefseldonatie en ziet erop toe dat de Wet op de Orgaandonatie wordt nageleefd. Een van haar andere taken
is bijvoorbeeld advisering, scholing aan de artsen en medewerkers van het ziekenhuis en nabestaandenzorg.
Patiënteninformatie
Hoe verloopt de donatieprocedure in ’t LangeLand Ziekenhuis?
De orgaanprocedure start als de donor toestemming heeft laten vastleggen, of wanneer dat niet het geval is, u
of uw nabestaanden toestemming hebben gegeven voor donatie.
De dienstdoende transplantatiecoördinator uit Amsterdam, Leiden of Rotterdam wordt verzocht zo
spoedig mogelijk naar het ziekenhuis te komen.
De transplantatiecoördinator zorgt voor aanmelding bij het orgaancentrum, de Nederlandse
transplantatestichting. Er zijn veel gegevens nodig zoals lengte, gewicht en bloeduitslagen. Ook gaat de
transplantatiecoördinator nogmaals na of de diagnostiek naar hersendood op de juiste manier heeft
plaatsgevonden en is vastgelegd op het hersendoodformulier.
Wanneer tijdens de voorbereiding aan alle voorwaarden is voldaan, kan de uitnameprocedure
plaatsvinden op de operatie afdeling . Dit kan alleen wanneer er een geschikte ontvanger is gevonden. De
uren voorafgaand aan de uitnamen zijn voor IC-personeel en u of uw naasten intensief. Het is van groot
belang de donor stabiel te houden tot aan de donoroperatie. Een gespecialiseerd chirurgisch team komt
naar het ziekenhuis en voert de operatie uit. Deze operatie kan tussen de twee en zeven uur duren.
Tijdens de eerste fase van de operatie blijft de circulatie intact en daarom is het noodzakelijk dat een
anesthesist ondersteuning verleent. Na enige tijd gaat men over op orgaanpersfusie met gekoelde
persfusievloeistof. Op dat moment wordt de beademing gestopt en treedt de circulatiestilstand op.
In de tweede fase van de operatie worden de organen in een bepaalde vaste volgorde uitgenomen en
(steriel) verpakt.
Vervolgens wordt de operatiewond zorgvuldig gesloten met hechtingen en verbandmateriaal.
Uitnamen van weefsels (met uitzondering van bot- en peesweefsel) gebeurt bijna altijd in het mortuarium. Ook
hiervoor komt een speciaal team van mensen in het ziekenhuis.
Bij beide vormen van donatie is het belangrijk om het volgende te weten:
De overledene kan op de gebruikelijke manier worden begraven of gecremeerd.
De overledenen kan op de gebruikelijke manier worden opgebaard. Belangrijk om te weten is dat de
overledene een extra bleke huidskleur heeft na een orgaandonatieprocedure.
Indien gewenst kan de overledene ook thuis opgebaard worden.
Bron: Afdeling Donorvoorlichting van de Nederlandse Transplantatie Stichting
Over hersendood
Wat is hersendood?
Het Landelijke hersendoodprotocol is de wettelijke norm voor het vaststellen van de hersendood. Hersenen
hebben constant zuurstofrijk bloed nodig. Wanneer de hersenen – bij een normale lichaamstemperatuur en
zonder beïnvloeding van medicijnen – langer dan een paar minuten geen zuurstofrijk bloed krijgen, zijn zij totaal
en onherstelbaar beschadigd. Hierdoor vallen alle hersenfuncties voor altijd uit. Zelfs met medicijnen en
kunstmatige beademing kan het bloed de hersenen niet meer bereiken. De donor is dan overleden. Door de
kunstmatige beademing ziet de hersendode donor er niet dood uit. De donor lijkt te slapen, heeft een normale
huidkleur en voelt warm aan. Op de monitor is een hartslag te zien. Toch is de donor overleden.
Is iemand die hersendood is wel echt overleden?
Ja, iemand die hersendood is, is ook daadwerkelijk en definitief overleden. Een mens is hersendood als alle
hersenfuncties voor altijd zijn uitgevallen en de hersenen en de hersenstam geen prikkels meer kunnen
produceren en ontvangen. Dit is onomkeerbaar. Voor u of uw nabestaanden is het niet altijd eenvoudig te
bevatten dat hun dierbare is overleden door alle apparatuur (beademing, monitoring) die volop functioneert.
Patiënteninformatie
Waarom is er vaak zo'n tijdsdruk bij orgaandonatie?
De donor moet kunstmatig beademd blijven na het vaststellen van de hersendood. Deze beademing is nodig
om de circulatie op gang te houden, maar dit kan niet onbeperkt. Deze vorm van orgaandonatie noemen we,
zoals eerder uitgelegd, heartbeating orgaandonatie. Bij een hersendode donor is altijd sprake van een snelle
achteruitgang van de bloeddruk en circulatie. Vandaar de tijdsdruk.
Daarnaast moeten de vitale organen na de uitnamen bij de donor in vaak zeer korte tijd worden
getransplanteerd naar het lichaam van de ontvangende patiënt. Anders loopt de kwaliteit van het orgaan
zodanig terug dat deze niet meer geschikt is voor transplantatie.
Voor het uitnemen van de organen moeten de ontvangende patiënten bekend zijn en moeten deze patiënten
voorbereid worden op hun naderende transplantatie. Dit gebeurt heel zorgvuldig. Het is belangrijk voor u of uw
nabestaanden dat er niet onnodig organen worden uitgenomen.
Een orgaandonatieprocedure duurt in totaal tussen de zes en vijftien uur. Voor u of uw nabestaanden is deze
periode vaak moeilijk. Helemaal omdat u of uw nabestaanden meestal niet voorbereid bent of zijn op de vraag
of er gedoneerd mag worden.
Bij weefseldonatie is er veel minder tijdsdruk, de weefsels kunnen tot vierentwintig uur na het overlijden (mits
lichaam gekoeld in het mortuarium), worden uitgenomen.
Bron: Afdeling Donorvoorlichting van de Nederlandse Transplantatie Stichting
Na de donatie
Wat gebeurt er na de donatie?
Weefseldonatie
Bij weefseldonatie begeleiden en informeren de arts en verpleegkundigen van de afdeling waar de donor is
overleden de nabestaanden. Na enkele weken krijgen de nabestaanden, als zij dit wensen, van de
donatiefunctionaris een brief over het resultaat van de weefseldonatie. Ook kunnen zij telefonisch of per post
informatie van de donatiefunctionaris krijgen over de uitgevoerde procedure. Gever en ontvanger blijven naar
elkaar toe anoniem. De donatiefunctionaris controleert of de gehele procedure correct is verlopen.
Orgaandonatie
De begeleiding van de nabestaanden tijdens en na de donatieprocedure is een taak van de
transplantatiecoördinator samen met de verpleegkundigen en artsen. U of uw nabestaanden ontvangen van de
transplantatiecoördinator een brief waarin staat hoe de transplantatie is verlopen. Na vier tot zes weken kunnen
u of uw nabestaanden, als dit gewenst is, een huisbezoek krijgen van de transplantatiecoördinator. Tijdens dit
bezoek wordt de gevolgde procedure nog eens uitgelegd en worden uw vragen, of die van uw nabestaanden,
beantwoord. Veel nabestaanden maken hier gebruik van. De gever en ontvanger blijven naar elkaar toe
anoniem. De donatiefunctionaris controleert of de gehele procedure correct is verlopen.
Hoe komt het donororgaan of -weefsel bij de ontvangende patiënt?
De Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) is door de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
(VWS) als Orgaancentrum aangewezen. De NTS bemiddelt bij het ontvangen, typeren en vervoeren van
organen van donoren. Ook wijst de NTS de organen toe aan geschikte ontvangers. De NTS heeft een deel van
de uitvoering van deze orgaancentrum taken in handen gelegd van Eurotransplant International (ETI).
ETI verzorgt de internationale uitwisseling voor organen. Het werkterrein van ETI omvat Nederland, België,
Duitsland, Luxemburg, Kroatië, Oostenrijk en Slovenië. Door de internationale uitwisseling is de kans groter een
passend donororgaan te vinden voor een patiënt op de wachtlijst. Bovendien kunnen dankzij de internationale
samenwerking hoogurgente patiënten en specifieke patiëntengroepen, zoals kinderen, beter worden geholpen.
Bron: Afdeling Donorvoorlichting van de Nederlandse Transplantatie Stichting
P00.548