De vergeten kant van communicatie: Non-verbale

De vergeten kant van communicatie: Non-verbale communicatie deel II
Op maandag 3 oktober vond in CREA een lezing plaats georganiseerd door de Alumnikring
Communicatiewetenschap. Het thema van deze avond was non-verbale communicatie en met name
(non-verbale) bewuste zelfpresentatie. Hoe nemen mensen elkaar waar en aan welke knoppen kun je
draaien om je uitstraling te optimaliseren? Natalie Holwerda-Mieras, mede eigenaar van het bureau in
presentatietrainingen Nobbe-Mieras, was de spreker van de avond. Dit document is een samenvatting
van hetgeen die avond is besproken.
Natalie heeft twee boeken geschreven met betrekking tot dit onderwerp:
- ‘Meestersprekers’, over de essentie van goed spreken
- ‘Speak up dear!’, over het geheim van sterk geprofileerde vrouwen en de middelen om
strategisch om te gaan met de uitdagingen rond het spreken voor vrouwen
Zelfpresentatie
Eeuwen geleden was men al bewust bezig met zelfpresentatie. Volgens Aristoteles zijn drie factoren
hierbij belangrijk:
- Karakter: ben je persoonlijk geloofwaardig?
- Redenering: heb je een goed verhaal?
- Emotie: roep je het juiste gevoel op bij de ontvanger?
The big two
Volgens Susan Fiske zijn er twee belangrijke kenmerken waarop je iemand direct, onbewust beoordeelt.
Dit zijn warmte en competentie. Bij warmte draait het erom of je vindt dat iemand deugt. Is die ander
voor of tegen mij? Heeft hij of zij goede intenties? Bij competentie draait het erom of je vindt dat de
ander in staat is zijn of haar intenties ook uit te voeren.
Deze twee kenmerken zijn tegen elkaar af te zetten op een assenstelsel. Uit onderzoek is gebleken dat
we mensen automatisch indelen op dit assenstelsel en dus stereotyperen. In onderstaand figuur is te
zien in welke van de vier kwadranten we mensen automatisch indelen.
Alle groepen in de samenleving delen we in op dit assenstelsel. Zo blijkt dat we vrouwen zien als warmer
dan competent en mannen juist competenter dan warm. Werklozen zien we als minder competent dan
warm. En zo zien we lesbische vrouwen als minder warm dan homoseksuele mannen. Op deze manier
delen we iedereen automatisch in.
Wanneer iemand zich niet volgens zijn stereotype gedraagt is er sprake van backlash. Dit is bijvoorbeeld
het geval wanneer een man zegt dat hij minder dagen wil gaan werken omdat hij bij zijn kinderen wil
zijn. Een bekend voorbeeld van backlash zien we gebeuren bij Hillary Clinton. Zij komt vooral competent
over en minder warm en dit gaat tegen haar stereotype in. Tijdens haar campagne zal zij dus erg haar
best moeten doen om warm over te komen om geliefd te blijven bij het Amerikaanse volk. Natalie liet
een aantal video’s zien om aan te tonen dat Hillary erg haar best doen om te werken aan haar warmte.
In het verleden is ook gebleken dat zij na een speech of interview waarin zij warm overkwam meer
geliefd was dan daarvoor. Interessant aan de huidige Amerikaanse verkiezingen is dat Donald Trump
juist warmer overkomt dan competent. Ook hij gedraagt zich dus tegenovergesteld van zijn stereotype.
Wanneer Trump de verkiezingen wint komt dit door zijn warmte is de mening van Natalie.
Net als Hillary Clinton kun je ook zelf je warmte en competentie beïnvloeden. In onderstaande tabel zijn
een aantal punten opgesomd waaraan je bewust kunt werken.
Verbaal
Non-verbaal
-
Warm
Gemeenschappelijkheid
benadrukken
Complimenten geven
Erkenning geven
Contact maken
Ontvangstbevestigingen
geven
Transparant zijn
Congruent zijn
Kleding en accessoires
-
Competent
Aan zelfpromotie doen
Stellen, niet vragen
-
Ruimte en tijd innemen
Ontspannen zijn
Autonoom zijn
Kleding en accessoires
Tijdens de workshop gingen we in tweetallen oefeningen doen om zelf te ervaren wat voor effect het
heeft om aan je warmte of competentie te werken. Belangrijk hierbij was de oefeningen uit te voeren
met een persoon die je nog niet kende.
Eén van de opdrachten was 1 minuut lang te vertellen over een recent project waar je mee bezig was
geweest met in je achterhoofd de zin ‘Zo zit het.’ Vervolgens deed de de ander hetzelfde en daarna
werd met de hele groep besproken wat opvallend was. Mensen vertelden hun verhaal stellig, namen
automatisch fysiek meer ruimte in noemden veel feiten. Deze oefening hielp om meer competent over
te komen.
Vervolgens vertelden we 1 minuut lang hetzelfde verhaal met de zin ‘Ik ben bij je’ in het achterhoofd. Na
deze oefening bleek dat degene die vertelde veel meer aandacht had bij de ander, inspeelde op nonverbale communicatie en vragen van de ander en zachter overkwam. En dus warmer.
Natalie liet nog een aantal video’s zien om duidelijker te maken hoe warmte en competentie werken in
de praktijk. In één video zagen we oud premier Balkenende op bezoek bij voormalig President Bush.
Balkenende spande zijn spieren erg aan, stond ineengedoken en afwachtend opgesteld en lachte
zenuwachtig op de verkeerde momenten. Hij kwam dus totaal niet competent over maar wel warm,
zelfs bijna schattig. Daarna kregen we een video te zien van Mark Rutte op bezoek bij President Obama.
Rutte nam fysiek meer ruimte in dan Balkenende, maakte handgebaren en sprak duidelijk. Hij deed het
dus beter dan Balkenende op het gebied van competentie. Het viel echter erg op dat hij zich niet
ontspande, zijn hele lichaam was aangespannen. Dit in tegenstelling tot Obama die erg ontspannen was.
Dit is één van de redenen dat Obama competenter overkwam.