De veranderende betekenis van het dorp voor de bewoners

Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners; een sociaal
geografische benadering
Frans Thissen
Veranderingen in Vlaamse dorpen


De Standaard: “Het
land van ooit”
Bewoner van
Zandvoorde: “Het
dorp van mijn jeugd
heb ik er niet mee
teruggekregen”
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners
2
Opzet van de presentatie





Veranderingen in dorpen in Nederland en
Vlaanderen
Transformatie van autonome dorpen naar
woondorpen
Territoriale binding en Sociale vitaliteit
De vijf dorpen vergeleken
Perspectieven voor dorpsverenigingen
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners
3
Loil - gemeente Montferland (Nederland)
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners
4
Wulvergem - gemeente Heuvelland
(Vlaanderen)
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners
5
Veranderingen op het platteland




De teloorgang van een boerencultuur
Vestiging van nieuwe bewoners om
woonredenen
Verandering van de oorspronkelijke
bewoners: veranderingen in gedrag
en houdingen
Veranderende betekenis van het
dorp voor de bewoners:


Dorp als plek van handeling
Dorp als context voor het leven van
alledag
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners
6
De Sociale Staat van het Platteland

Thuis op het Platteland: Leefsituatie op
het Nederlandse platteland is gunstig:






Gunstige woonsituatie
Toenemende mobiliteit
Grotere betrokkenheid bewoners
Het beste van twee werelden:
Dorpsgemeenschappen zijn nog steeds
hecht maar veranderen
Het platteland van alle Nederlanders:
Oordeel over platteland positief, maar men
is negatief over veel ontwikkelingen
Overgebleven Dorpsleven:


Leefbaarheid op het platteland is beter,
mede dankzij de sociale samenhang en de
bevolkingssamenstelling
Sociale vitaliteit op het platteland is niet
beter
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners
7
Verschillen tussen bewoners / dorpen
Autonome dorp
Woondorp
Oordeel over de voorzieningen in
het dorp is belangrijk

“We hebben nog een kleine
supermarkt en we hebben nog
een bakker … Want als je dat niet
meer hebt op een dorp … en dat
zouden we misschien meer
moeten gaan beseffen met z’n
allen”

Oordeel over de eigen woning
en de woonomgeving is
belangrijk
“Eigenlijk hebben we heel
doelbewust voor dit dorpje
gekozen want het is … de
Parel van de Zak. En die Zak
sprak ons vreselijk aan … Het
landschap trok ons ontzettend”
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners
8
Verschillen tussen bewoners / dorpen
Autonome dorp



Je bent er geboren of
opgegroeid, je komt ‘van het
dorp’ (leefpaden)
Je werkt er, doet er je
boodschappen en je hebt
daar je vrienden: je woont
‘op het dorp’ (dagpaden)
Traditioneel referentiekader:
machtig beeld
Woondorp



Je bent er gaan wonen om
de woning en de
aangename woonomgeving
Voor je werk, voorzieningen
en sociale contacten ben je
niet afhankelijk van het dorp
Opkomend referentiekader
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners
9
Territoriale binding







Economische binding
Functionele binding
Sociale binding
Culturele binding
Politieke binding
Sociale vitaliteit



Sociaal verbindende
vitaliteit
Sociaal vernieuwende
vitaliteit
Publieke familiariteit
Schaalvergroting: regio
Schaalverkleining:
woondomein
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners
10
Autonoom dorp:
 Sterke lokale territoriale
binding
 Vanzelfsprekende
(verbindende) sociale
vitaliteit
Autonoom dorp
+
Woondorp:
 Afgenomen lokale
territoriale binding
Succesvol
woondorp:
 (Nieuwe) sociale
vitaliteit
Minder succesvol
woondorp:
 Afname van sociale
vitaliteit
Minder succesvol
woondorp
Succesvol woondorp
-
+
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners
11
Kortenaken-kern
+
Relegem
Berg
-
+
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners
12
Kortenaken-kern
Autonoom dorp
+
-
+
De veranderende
Ontwikkelingen
opbetekenis
het platteland
van het
en de
dorp
leefbaarheid
voor
de bewoners
en vitaliteit van dorpen
13
Autonoom dorp
+
Relegem
Succesvol woondorp
-
+
De veranderende
Ontwikkelingen
opbetekenis
het platteland
van het
en de
dorp
leefbaarheid
voor
de bewoners
en vitaliteit van dorpen
14
Autonoom dorp
+
Minder succesvol
woondorp
Berg
Succesvol woondorp
-
+
De veranderende
Ontwikkelingen
opbetekenis
het platteland
van het
en de
dorp
leefbaarheid
voor
de bewoners
en vitaliteit van dorpen
15
Perspectieven voor dorpsverenigingen


Koesteren van vanzelfsprekende (verbindende) sociale
vitaliteit in relatief autonome dorpen (maar onzeker
perspectief voor de toekomst)
Naar een andere benadering van leden in relatieve
woondorpen:



Rekrutering op basis van leefstijl
Programmering richten op zaken die lokaal van belang zijn
(cultuur en politiek)
Transformatie van het dorp (van autonoom dorp naar
woondorp):


Vertellen van verhalen als bijdrage aan een veranderende
identiteit (culturele verenigingen)
Het belang van openheid naar de (lokale) samenleving
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners
16
Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies
De veranderende betekenis van het dorp
voor de bewoners; een sociaal
geografische benadering
Frans Thissen