Over tanden en kiezen, gaatjes, suiker en fluoride. Onze tanden en

Over tanden en kiezen, gaatjes, suiker en fluoride.
Onze tanden en kiezen zijn omgeven door een zeer harde laag, het glazuur, het hardste
weefsel in ons lichaam. Toch kunnen daar gaatjes in ontstaan. Tussen de tanden in, en in
de groefjes in het kauwvlak van de kiezen zitten bakteriën verstopt die leven van suikers.
Iedere keer dat er suiker in de mond komt - zoet eten of drinken; kristalsuiker, bruine suiker,
honing, rozijntjes, vruchten, moutstroop of sap, voor de bakteriën maakt dat geen verschil zuigen ze dat op, de rest spoelt (snel of langzaam, afhankelijk van de kleverigheid) weg
met het speeksel.
Dan gaan de bakteriën aan het werk. Het suiker wordt omgezet tot zuur, en dat zuur tast
het glazuur van de tanden aan: een zuurstoot. Zo'n half uur lang lossen er kalkzouten op uit
het glazuur (de-mineralisatie); daarna is alle suiker opgebruikt, het zuur wordt
geneutraliseerd door het speeksel en de kies heeft weer 1½ à 2 uur nodig om zich te
herstellen en de kalkzouten weer op te nemen (re-mineralisatie).
Natuurlijk is het in onze moderne maatschappij vrijwel onmogelijk om een kind helemaal
suikervrij op te voeden. Ik denk ook niet dat dat hoeft, al is zoet of honing ook beslist niet
noodzakelijk om gezond of gelukkig te blijven. De beste manier om gaatjes te voorkomen is
in elk geval het aantal zuurstoten te beperken; krijgt een kind bijvoorbeeld een boterham
met zoet bij het ontbijt, geef dan meteen een groot glas vruchtensap of diksap erbij, en niet
pas een half uur later. Als buren, ooms en tantes, opa's en oma's (ondanks vele discussies) toch snoep blijven geven, laat uw kind dan z'n snoepjes opsparen in een trommeltje
en dat één keer per dag helemaal leegeten, bijvoorbeeld in kombinatie met die banaan die
het toch al kreeg.
Wat losse opmerkingen:
- tandenpoetsen na het snoepen helpt weinig. De bakteriën (die de suiker al hebben
opgezogen) krijg je niet allemaal weggepoetst van waar ze zich verstoppen. Bovendien kun
je het gede-mineraliseerde, zachtgeworden tandweefsel wegpoetsen waardoor het niet
meer kan re-mineraliseren. Na het snoepen: spoel je mond maar wacht een 1 uur met
poetsen!
- 's nachts moet je extra oppassen. Dan produceren we veel minder speeksel, dus de
suiker blijft veel langer in de mond en het zuur wordt minder snel geneutraliseerd. Voorkom
zuigfles-caries: alleen water in de babyfles! 's Nachts zijn zelfs zetmeel en melk gevaarlijk melk omdat het een beetje melksuiker bevat, en zetmeel (bijv. brood) omdat het 's nachts
zolang in de mond blijft dat het daar al wordt afgebroken tot suikers waar de bakteriën mee
aan de gang kunnen.
- frisdrank, sportdranken, breezers enz. zijn extra gevaarlijk, ze zijn zoet én zuur en kunnen
erosie geven van het glazuur: het lost langzaam op.
- suikervervangers (aspartaam, xylitol, frisdrank light enz.) bevatten stoffen die zoet smaken
maar waar de bakteriën niets mee kunnen. Gaatjes krijg je er niet van. Suikervrije kauwgom
stimuleert de speekselvloed en zou zo - na het snoepen - de zuurstoot wat kunnen
bekorten. Het schijnt dat deze stoffen minder goed voor de gezondheid kunnen zijn...
- Stevia is een plantje dat zoet smaakt maar geen suiker bevat. Een concentraat is
verkrijgbaar bij de reformwinkel (als huidverzorgingsproduct, ivm europese regels...).
- moedermelk is erg goed voor een baby, maar ook erg zoet. Zodra een baby tandjes heeft
(vanaf ongeveer een half jaar) moet je oppassen dat er geen 'zuigfles-caries' ontstaat,
vooral als je baby na de voeding in slaap valt. Bouw het aantal keren dat de baby
borstvoeding krijgt langzaam af, en vervang door fruithapjes of water uit een baby-beker.
- heeft een kind veel behoefte aan zoet?
* kijk eens of het voldoende "duurzame" energie-bronnen binnenkrijgt: zetmeel (brood,
macaroni, rijst, aardappels enz.), eiwit.
* in de macro-biotiek zegt men dat een teveel aan Yang (vlees eten, aktief zijn, stress)
leidt tot een behoefte aan Yin (suiker); teveel suiker kan een kind weer hyperaktief maken.
* suiker kan een surrogaat zijn voor warmte, koestering, troost, liefde, de moederborst.
Fluoride is een stof die van nature in drinkwater voorkomt, in sommige gebieden op aarde
in een hogere dosering dan in andere. Men ontdekte dat in gebieden met een hoog
natuurlijk fluoride-gehalte er minder gaatjes in tanden en kiezen ontstonden. Overigens
kregen kinderen ook witte vlekken in het glazuur (fluorose, door beschadiging van de cellen
die het glazuur aanmaken). Men bedacht toen dat het misschien handig zou zijn om
fluoride, een nogal giftig afvalprodukt van de metaal- en kunstmest-industrie dat voordien
opgeslagen moest worden, aan het drinkwater toe te voegen in gebieden waar het gehalte
"te laag" was. De industrie had geen lozingsprobleem meer en de suiker-producenten
hoefden zich niet meer schuldig te voelen.
Naderhand bleken er toch ook wat nadelen aan te kleven: juridische (je kan niet iedereen
dwingen een medicijn in te nemen; daarop werden de fluoride-tabletjes en de fluoridetandpasta uitgevonden) en medische. Er zijn aanwijzingen dat fluoride akuut buikpijn,
hoofdpijn, eczeem kan veroorzaken (bijv. bij babies); op langere termijn zijn gemeld
gewrichtspijn, remming van enzym-werking, beschadiging van DNA, toename van
geboorte-afwijkingen, invloed op de psyche (depressies, "slomer", volgzamer worden).
De gunstigste vorm van toediening is via (peuter-)tandpasta, bv van Elmex; de fluoride
komt meteen op de plek waar het nodig is, en nauwelijks in het lichaam.
Met name voor kinderen met een wisselgebit is fluoridetandpasta nuttig, om de nieuwe
tanden en kiezen sterker te maken, en voor mensen met blootliggende wortelhalzen;
tandbeen is veel gevoeliger voor gaatjes dan glazuur! Neem bv Elmex sensitive, dat maakt
wortelhalzen ook minder gevoelig.
Geen fluoride-tandpasta gebruiken bij jonge kinderen die nog een groot deel ervan
inslikken!
Gaatjes krijgen is een proces van aanval (suiker, bakteriën) en verdediging (sterkte van het
glazuur, speeksel). Zijn die twee in evenwicht, dan gebeurt er niets. Ontstaan er toch
gaatjes, dan is het evenwicht kennelijk naar de verkeerde kant verschoven, en kun je de
aanval verminderen (minder suiker) en/of de verdediging versterken (fluoride). Iedereen zal
voor zichzelf en voor zijn kind die afweging moeten maken.
Kees Jaap Hoevers
Baarn, 4 december 2009