Welke begeleidingsmethode past?

Welke begeleidingsmethode past?
Herkent u dat? U zou graag meer begeleiding willen in de opvoeding van uw pleegkind(eren), maar u heeft geen idee welke methode daarbij past. Om u een beetje op weg te
helpen, zijn hieronder zes methodes beschreven voor pleegouders met pleegkinderen van
vier tot dertien jaar. Dit artikel is onderdeel van een afstudeeronderzoek bij Mobiel. De
auteurs werkten hierbij samen met Pactum Jeugd- en opvoedhulp, Stichting Jeugdformaat
en Stichting Oosterpoort.
ANNEKE HOOIJER EN DANIELLE COENRAATS-WINTERBERG
Video Interactie Begeleiding (VIB)
startfase duurt maximaal zes weken. Het gezin maakt
De wortels van VIB liggen in de hulpverlening. De
kennis met de Intensieve Gezinsbegeleider (IGB’er).
methode ontstond in de jaren ’70. Door analyse van
Deze maakt een competentieanalyse, netwerkanalyse
de communicatie tussen ouders en kind in niet-
en interactieanalyse. Vervolgens stelt de IGB’er hoofd-
problematische situaties kwam men tot een aantal
doelen op en begint de veranderingsfase. Dan zet de
basisprincipes voor interactie. Wanneer deze elementen
IGB’er een hulpverleningstraject in, dat afgestemd is
in het contact aanwezig waren, was er sprake van
op de doelen en werkpunten. In de afrondingsfase
geslaagde communicatie. Deze kennis bleek bruikbaar
wordt het hulpverleningstraject geëvalueerd. GC duurt
in gezinnen met problemen. (Pleeg)ouders kijken
gemiddeld tien tot twaalf maanden.(2)
kennen. De VIB’er maakt opnames van vijf tot tien
Positief Pedagogisch Programma (Triple P)
minuten en analyseert deze. Hij kijkt naar de capaci-
Triple P ontstond eind jaren '70 in Australië onder de
teiten van (pleeg)ouders en stelt een plan op. De
naam ‘Positive Parenting Program’ en is opgezet als
(pleeg)ouders krijgen videofeedback en een huiswerk-
preventief opvoedingsprogramma. Doel is om proble-
opdracht. Meestal vinden een week daarna nieuwe
men op het gebied van gedrag of sociaal-emotionele
opnames plaats en kijkt de VIB’er, samen met (pleeg)-
ontwikkeling te voorkomen door positief ouder-
ouders, of verandering in de interactie met het kind
schap(3). Triple P is breed inzetbaar. Dit komt voor-
heeft plaatsgevonden. Ervaring leert dat drie á vier
namelijk doordat de begeleiding is onderverdeeld in
sessies nodig zijn om tot een oplossing te komen.
vijf niveaus. Deze niveaus richten zich onder andere
(1)
THEMA
naar hun gedrag en leren zo hun mogelijkheden weer
op voorlichting, advies bij specifieke zorgen en
Gezin Centraal (GC)
ondersteuning bij gedrags- en opvoedingsproblemen.
GC is bedoeld voor (pleeg)gezinnen met kinderen van
Triple P is bedoeld voor (pleeg)ouders met kinderen
zes tot veertien jaar, met hulpvragen op het gebied
van nul tot zeventien jaar en richt zich vooral op zelf-
van opvoeding, functioneren van (pleeg)ouders,
redzaamheid en tevredenheid van (pleeg)ouders. Er
gedragsproblemen bij kinderen of omstandigheden
zijn studies verricht naar de effectiviteit van Triple P
rond het gezin of het sociale netwerk. Hoofddoel is
die een afname aantonen in gedragsproblemen.(4)
het bevorderen van ‘empowerment’ of het vergroten van
In evaluaties gaven (pleeg)ouders dit ook aan.
zelfsturing, zodat (pleeg)gezinnen zelf een bijdrage
kunnen leveren aan de oplossing voor hun problemen.
Parent Management Training Oregon (PMTO)
GC is gebaseerd op de systeem- en oplossingsgerichte
In 2005 is PMTO op initiatief van prof. dr. Corine de
benadering. De methode is ontwikkeld door jeugd-
Ruiter naar N ederland gehaald. De begeleidings-
hulpverleningsinstelling Cardea in samenwerking
methode komt oorspronkelijk uit Amerika en is
met Universiteit Leiden.
gebaseerd op het ‘Social Interactional Learning Model’
Het hulpverleningstraject bestaat uit drie fasen. De
van Gerald Patterson. (Pleeg)ouders met kinderen in
11
de leeftijd van vier tot dertien jaar die naar buiten
wordt gecoördineerd door een gespreksleider. In de
gericht probleemgedrag vertonen, zoals agressie, liegen
eerste fase vindt informatie-uitwisseling plaats. De
en stelen, vallen onder de doelgroep. Doel is dat (pleeg)-
coördinator geeft informatie die belangrijk is voor het
ouders zich competenter voelen in de opvoeding
opstellen van een plan. Het sociale netwerk zorgt dat
door effectieve opvoedstrategieën aan te leren. Een
ze over alle relevante informatie beschikt en stelt in de
therapeut ondersteunt (pleeg)ouders wekelijks, waarbij
tweede fase een plan op. In de derde fase presenteert
hij probeert hun opvoedvaardigheden te bevorderen.
het sociale netwerk het plan aan de coördinator. Hij
Dit voorkomt stresssituaties bij (pleeg)ouders en
kan beoordelen of aan alles gedacht is.(6) Het sociale
kinderen. De begeleiding is intensief en duurt zes tot
netwerk komt hierna nog regelmatig bijeen om de
tien maanden met een maximum van 35 sessies. Op
voortgang van het plan te bespreken en eventueel
dit moment loopt in Nederland een onderzoek naar
aanpassingen te maken.
de effectiviteit van PMTO. Daar zijn nog geen resultaten van bekend. In Amerika zijn de onderzoeken al
Pleegouder-Pleegkind Interventie (PPI)
afgerond. Deze tonen aan dat (pleeg)ouders het
PPI is ontwikkeld voor pleegouders met pleegkinderen
gedrag van kinderen beter kunnen sturen en dat
tot vijf jaar. Hoofddoel is om hun relatie te verbeteren.
gedragsproblemen verminderen.
Daarnaast leren pleegkinderen om te gaan met stress-
THEMA
situaties en emoties. Er vinden zes sessies plaats. Elke
Familie Netwerk Beraad (FNB)
sessie richt zich op een vaardigheid (observeren,
FN B is gebaseerd op het gedachtegoed van de
troosten, kalmeren, helpen en samenwerken). Deze
Maori’s, de oorspronkelijke bewoners van N ieuw-
vaardigheden zijn belangrijk in de relatie met het
Zeeland. In 1996 introduceerde Murray Ryburn(5) dit
pleegkind. Een sessie bevat vaste elementen: huiswerk,
gedachtegoed tijdens de Family Group Conferences.
psycho-educatie, mindfulness en videofeedback. De
Riet Portengen raakte geïnspireerd en ontwikkelde de
focus ligt op gevoel, beleving en observatievermogen
Sociale Netwerkstrategie. FNB is hier onderdeel van.
van pleegouders. De relatie tussen pleegouders en
De methode kan een oplossing zijn voor (pleeg)-
pleegkind is van groot belang om voortijdig afgebro-
gezinnen waarin de veiligheid van kinderen in het
ken pleegzorgplaatsingen te voorkomen. Er wordt
gedrang komt. Het sociale netwerk (ouders, verzorgers
onderzoek gedaan naar de effecten van PPI op de
en andere belangrijke betrokkenen) brengt de gezins-
relatie tussen pleegouder en pleegkind. Dit onderzoek
situatie in kaart. FNB gaat uit van de kracht van het
is opgezet door kinderpsychiater Hans van Andel.
sociale netwerk. Het beraad bestaat uit drie fasen en
De resultaten zijn nog niet bekend.
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
A. de Groot-Bos (2007). Video Interactie Begeleiding.
Nederlands Jeugd Instituut. (2007). Gezin Centraal.
P. Speetjens e.a. (2007). Het fundament van Triple P. Theoretische
onderbouwing en onderzoek. Jeugd en Co Kennis, 1.
M.R. Sanders e.a. (2003). Theoretical, Scientific and Clinical
Foundations of the Triple P?Positive Parenting Program: A
Population Approach to the Promotion of Parenting Competence.
M. Sijben & R. Moonen (2009). Sociale N etwerkstrategieën.
Coaching in het sociale netwerk als bron voor oplossing en ondersteuning. Tijdschrift voor Coaching, 6 (2), 54-57.
M. Möhle & P. van Katwijk (2010). Centra voor Jeugd en Gezin en de
kracht van het sociale netwerk. Notitie expertisecentrum voor jeugd,
samenleving en opvoeding.
Begeleidingsmethodes
Pactum:
VIB, Triple P, PMTO
Stichting Oosterpoort:
VIB, Triple P, GC, PPI
Stichting Jeugdformaat: VIB, FNB
12
<