Plan van Aanpak Eenzaamheid

120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal 2011 – 2014 (ontwikkeldocument)
Plan van Aanpak
Houten Mentaal Vitaal
2011-2014
1
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal 2011 – 2014 (ontwikkeldocument)
Inhoudsopgave
1. Inleiding
2. Eenzaamheid / Depressie / Mentaal Vitaal
3. Probleemanalyse / Risicogroepen in Houten
4. Doel / doelstellingen
5. Doelgroep
6. Activiteiten (beschrijving)
7. Organisatie
8. Eisen / randvoorwaarden
9. Tijdsplanning van activiteiten 2012
10. Evaluatie
11. Communicatie
12. Financiën
Bijlagen
1: Ontstaan van depressie
2: Demografische analyse Houten
3: Epidemiologische analyse Houten
4: Schatting van de vraag naar Psychosociale zorg in Houten
5: Risicofactoren / beschermende factoren eenzaamheid en depressie
6: Lopende activiteiten en projecten in Houten
7: Doelgroepen eenzaamheid / sociaal isolement (Movisie)
3
4
7
10
13
14
17
18
19
22
24
25
26
27
29
33
35
37
40
2
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal 2011 – 2014 (ontwikkeldocument)
1. Inleiding
In december 2009 is de kadernota “verleiden tot gezond gedrag” vastgesteld door de
gemeenteraad van Houten. In deze nota wordt op basis van de gezondheidssituatie van
de inwoners van Houten, de gezondheidsrapportages van de GGD en landelijke
geprioriteerde thema’s, gekozen voor de inzet op een aantal thema’s. Een van deze
thema’s is: psychosociale problemen.
Dit thema is uitgewerkt in twee beleidsspeerpunten:
1. Tegengaan eenzaamheid
2. Tegengaan depressie en angstklachten bij senioren en volwassenen.
Gebleken is dat depressieve klachten, angststoornissen en eenzaamheid een relatie met
elkaar hebben en voor veel mensen een enorme aanslag zijn op hun dagelijks (sociaal)
functioneren. Angst, depressie en eenzaamheid zijn allemaal aspecten die het “meedoen
aan de maatschappij” en “zelfstandig wonen en werken” in de weg staan.
Dit staat haaks op de doelstelling van de WMO: iedereen doet maatschappelijk en sociaal
mee. Niet alleen ouderen, maar ook overige volwassenen geven aan zich vaker (ernstig)
eenzaam te voelen. Daarbij is er vaker sprake van sociale eenzaamheid (het beschikken
over een beperkt aantal contacten) dan van emotionele eenzaamheid (het missen van
iemand met wie je een hechte en diepe band hebt, vaak een levenspartner).
De preventie van eenzaamheid en depressie worden in de integrale aanpak Houten
Mentaal Vitaal gecombineerd.
Er is een overeenkomst in risicofactoren bij eenzaamheid en depressie. Daarnaast komt
depressie vaker voor bij mensen die eenzaam zijn en eenzaamheid vaker bij mensen die
depressief zijn. Het biedt kansen voor het breder aanbieden van interventies die gericht
zijn op het veranderen van denken en gedrag. Vroegsignalering, een integrale aanpak
vanuit publieke- en eerstelijnsgezondheidszorg en het versterken van persoonlijke
competenties zijn voor beide thema’s van belang.
3
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal 2011 – 2014 (ontwikkeldocument)
2. Eenzaamheid / depressie / mentaal vitaal
Wat is eenzaamheid?
In de literatuur over eenzaamheid zijn veel verschillende definities van het begrip
eenzaamheid in omloop (T. Fokkema en T.G. van Tilburg, 2006). Deze bevatten drie
gemeenschappelijke elementen:



eenzaamheid treedt op als er een verschil bestaat tussen de relaties zoals men die
heeft en de relaties zoals men die zich wenst
pas als dit verschil als negatief wordt ervaren is er sprake van eenzaamheid
eenzaamheid wordt sterker wanneer deze niet binnen een redelijke termijn kan
worden opgelost.
Onderzoeker De Jong-Gierveld (1999) definieert eenzaamheid als: “een onplezierig en
ontoelaatbaar ervaren verschil tussen het feitelijke en gewenste sociale netwerk en het
gevoel bij de betrokkene dat hij/zij zich niet in staat acht om de gewenste relaties
binnen redelijke termijn te vervullen.
Anja Machielse (2003) werkzaam bij het LESI (landelijk expertisecentrum sociale
interventie) onderscheidt naar de mate van sociale contacten/het sociale netwerk dat
iemand heeft verschillende groepen (zie figuur 1).
Figuur 1:Sociale contacten in Nederland (Machielse)
Het grootste deel van de Nederlanders (64%) is weerbaar. Deze groep ervaart het
sociale netwerk wat zij hebben als toereikend en zijn hier tevreden mee.
22% van de Nederlanders hebben het gevoel dat de aanwezige contacten niet aan hun
behoefte voldoen. Zij voelen zich eenzaam. Hier spelen twee dimensies een rol:
1. sociale eenzaamheid: een gemis aan gezelschap
2. emotionele eenzaamheid: een gemis aan emotionele steun.
8% van de Nederlanders is contactarm. Dit betekent dat iemand slechts enkele
betekenisvolle contacten heeft; maar die contacten voldoen wel aan zijn/haar behoefte.
Deze mensen zijn kwetsbaar als iemand wegvalt uit hun netwerk of als de competenties
om nieuwe contacten aan te gaan gering zijn.
6% van de Nederlanders is sociaal geïsoleerd. Dit betekent dat iemand weinig of geen
betekenisvolle contacten heeft en zich daar eenzaam en ongelukkig door voelt. Twee
aspecten spelen hierin mee:
1. de omvang van het netwerk (objectief)
2. gevoelens van eenzaamheid (subjectief).
4
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal 2011 – 2014 (ontwikkeldocument)
Per leeftijdscategorie is vervolgens een onderscheid gemaakt in hoeverre bovenstaande
beschreven groepen voorkomen (zie figuur 2).
Figuur 2: Sociale netwerken van ouderen (Machielse).
Wat is een depressie?
In het algemeen wordt gesproken van een depressie wanneer iemand:
- Langer dan twee weken ongewoon somber is en/of nergens meer plezier in heeft.
- Daarnaast een aantal klachten heeft als slaapstoornissen, verminderde eetlust, weinig
energie, vermoeidheid, concentratieproblemen, besluiteloosheid, traagheid,
lichamelijke onrust, schuldgevoelens, gedachte over de dood of zelfdoding.
- De klachten het dagelijks functioneren verstoren en er sprake is van psychisch lijden.
Om vast te kunnen stellen van welke psychische stoornis sprake kan zijn, maken
hulpverleners gebruik van de DSM IV (Diagnostical Statiscal Manual - IV). DSM IV is een
handboek waarin gedetailleerd staat beschreven welke verschijnselen zich voordoen bij
welke aandoening.
Volgens de DSM IV zijn de twee belangrijkste kenmerken van een depressie:
- een sombere depressieve stemming, leegheid
- het verlies van interesse en plezier, niet meer blij kunnen zijn.
Niet alle depressies zijn hetzelfde. Ze kunnen variëren van mild tot zwaar. Bij iemand
met een milde depressie zijn hooguit enkele depressieve verschijnselen aanwezig. Bij
iemand met een zware depressie zijn vrijwel alle beschreven klachten aanwezig. De last
die iemand van de depressie heeft hangt samen met de mate waarop de verschijnselen
op de voorgrond treden en het dagelijks functioneren verstoren.
Depressies hebben niet één duidelijke oorzaak, maar ontstaan door een combinatie van
biologische, sociale, en psychische factoren. We noemen dit het bio-psycho-sociale model
(zie bijlage 1).
Gevolgen eenzaamheid en depressie
Eenzaamheid en depressie kunnen verstrekkende gevolgen hebben. Allereerst kan het
persoonlijk lijden veroorzaken. Ouderen en volwassenen die zich eenzaam voelen of
depressief zijn, zijn het meest gevoelig voor zelfverwaarlozing, overmatig alcohol- of
medicijngebruik, psychosomatische klachten of suïcide.
5
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal 2011 – 2014 (ontwikkeldocument)
Isolement verhoogt de kans op problemen bij ouderen en volwassenen. Vanwege een
beperkt sociaal netwerk krijgen ze weinig informele hulp en dat maakt hen extra
kwetsbaar. Want vaak zijn het juist de directe naasten van ouderen, hun kinderen,
partner of buren, die problemen signaleren en hulp inschakelen.
Gevoelens van eenzaamheid horen vaak bij het proces van ouder worden. Voorkomen of
uitbannen kan niet, ze kunnen wel worden verminderd of verzacht. Door mensen te
helpen hun netwerk uit te breiden, door hen te activeren, door hen te helpen hun
verwachtingen bij te stellen of door hen bij te staan in hun verwerkingsprocessen.
Een depressie is een ziekte. Hoe eerder een depressie gesignaleerd wordt door de
betrokkene zelf of zijn omgeving des te beter deze ziekte behandeld kan worden.
Mentaal Vitaal
Mentaal Vitaal geeft mensen de mogelijkheid om mentaal fit te blijven, hun weerbaarheid
te vergroten. Daarnaast wil Mentaal Vitaal voorkomen dat mensen depressief worden.
Voorkomen is beter dan genezen. Vroegtijdig aanpakken met de juiste hulpmiddelen is
het beste medicijn. Als mensen goed in hun vel zitten en een gezonde leefstijl hebben,
zijn zij minder vatbaar voor negatieve invloeden op hun leven. Dan worden ze minder
snel depressief, angstig of verslaafd aan alcohol.
Mensen die mentaal sterk zijn hebben een beter leven dan mensen die niet de kracht
hebben om weerstand te bieden. Mentaal Vitaal wil die weerbaarheid versterken. De
samenleving heeft ook baat bij mentaal sterke mensen. Er is minder ziekteverzuim, er
zijn minder zorgkosten, en er is minder verlies van arbeidsproductiviteit.
Aanpak eenzaamheid en depressie
Voor een effectieve preventie van eenzaamheid en depressie is een integrale aanpak
nodig. Dat betekent dat de gemeente beleid ontwikkelt dat inspeelt op de verschillende
factoren die eenzaamheid en depressieve klachten veroorzaken. Dit vereist niet alleen
maatregelen vanuit het gezondheidsbeleid, maar ook vanuit andere gemeentelijke
beleidsterreinen zoals bv Ruimtelijke Ordening, Sport en WMO beleid.
Een integrale aanpak preventie eenzaamheid en depressie is vooral gericht op het
vergroten van de zelfredzaamheid en controle van mensen. Om deze aanpak concreet te
maken, kan een gemeente vier ‘pijlers’ inzetten. Deze pijlers zijn: Voorlichting en
Educatie, Signalering en Advies, Ondersteuning en Inrichting van de omgeving. Welke
pijlers worden ingezet, wanneer dat gebeurt en in welke verhouding, is afhankelijk van
de lokale situatie (wat gebeurt er al en wat zijn de mogelijkheden), doelstellingen en
doelgroepen.
Beoogd resultaat:
Vermindering van eenzaamheid en depressie onder ouderen en volwassenen en
een toename van de mogelijkheden om mentaal vitaal te blijven.
6
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal 2011 – 2014 (ontwikkeldocument)
3. Probleemanalyse / Risicogroepen in Houten
Om een integrale aanpak eenzaamheid / depressie in Houten te kunnen realiseren is het
van belang om eerst gegevens te verzamelen over hoe vaak eenzaamheid en depressie
en hiermee samenhangende factoren voorkomen in Houten. Om deze analyse uit te
voeren is gebruik gemaakt van verschillende gegevensbronnen waaronder:
- Volwassenen en seniorenmonitor van GGD Midden-Nederland
- Risicoprofielen depressie van het Trimbos instituut
- Statistische gegevens van het CBS
- Gegevens uit de VAAM (Vraag Aanbod Analyse Monitor).
Quick scan demografie
Om de beschikbare middelen zo doeltreffend mogelijk te kunnen inzetten, is het
allereerst nodig om een goed beeld te krijgen van de specifieke lokale problemen. Uit
onderzoek zijn verschillende risicofactoren voor depressie en eenzaamheid naar voren
gekomen. Voor de inzet van gerichte preventieve interventies is het nodig om inzichtelijk
te maken welke ouderen en volwassenen het meest kwetsbaar zijn en waar zij zich
bevinden.
Er wonen 29.794 mensen tussen de 19 – 64 jaar oud in de gemeente Houten. Dit is
62,6% van het aantal inwoners. Er wonen 4440 mensen van 65 jaar en ouder in de
gemeente Houten. Dit is 9,3% van het aantal inwoners.
24% van de inwoners van Houten voert een eenpersoonshuishouden.
5% van de inwoners van Houten leeft gescheiden.
3% van de inwoners van Houten is verweduwd. 13% van de inwoners van Houten is van
allochtone afkomst (voor meer informatie zie bijlage 2).
Op basis van demografische gegevens op wijkniveau blijkt dat in het centrum van Houten
relatief veel mensen wonen die verweduwd of gescheiden zijn of een
eenpersoonshuishouden hebben. Ook wonen in deze wijk meer vrouwen en 65+ ers. Dit
zijn een aantal bekende risicofactoren voor eenzaamheid /depressie (voor meer
informatie zie bijlage 2).
Risicoprofielen
Behalve inzicht in algemeen demografische kenmerken is het voor de keuzes binnen een
gerichte preventieve aanpak van belang om te weten in welke mate eenzaamheid en
depressieve klachten en relevante risicofactoren voorkomen bij ouderen en volwassenen
in de gemeente Houten.
Bekende risicofactoren voor eenzaamheid / depressie bij volwassenen en ouderen zijn:
In de gemeente Houten is 62% van de bevolking in de leeftijd van 20 tot 65 jaar.
Bekende risicofactoren / risicogroepen voor
eenzaamheid / depressie bij volwassenen
Geslacht
- Mannen
- Vrouwen
Laag opleidingsniveau
Depressieve klachten/angststoornissen
- Matig risico
- Hoog risico
Longziekten (COPD)
Ooit te maken gehad met huiselijk geweld
Soort geweld:
- Psychisch/emotioneel geweld
- Lichamelijk geweld
Weinig persoonlijke competenties
Eenzaamheid
Volwassenen
31% (n=14507)
31% (n=14708)
20%
28%
2%
6%
6%
4,5%
3,5%
16%
7
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal 2011 – 2014 (ontwikkeldocument)
-
Matig eenzaam
Ernstig eenzaam
31%
3%
Toenemende vergrijzing
In de gemeente Houten wonen nu nog relatief weinig senioren (9,5%), vergeleken met
de regio Midden-Nederland (15%) en landelijk (15%). De levensverwachting van de
bewoners in Houten (82,4 jaar) is hoger dan landelijk (80,1 jaar) en neemt net als elders
nog steeds toe. Een toenemende vergrijzing van de bevolking is het gevolg. In de
komende 20 jaar zal het aantal 65-plussers in de gemeente Houten meer dan
verdrievoudigen (2030:25,5%). Door de vergrijzing gaat ook het aantal mensen dat lijdt
aan dementie toenemen. Uit prognoses van Primos komt naar voren dat in de gemeente
Houten het aantal mensen dat lijdt aan dementie gaat toenemen van ongeveer 324 in
2006 naar 721 in 2030.
In de gemeente Houten is 9% van de bevolking 65 jaar en ouder
Bekende risicofactoren / risicogroepen voor
eenzaamheid / depressie bij ouderen
Geslacht
- Mannen
- Vrouwen
Laag opleidingsniveau
Psychische gezondheid
- Depressieve klachten
- Angststoornissen
Longziekten (COPD)
Weinig persoonlijke competenties
Eenzaamheid
- Matig eenzaam
- Ernstig eenzaam
Soort eenzaamheid
- Sociale eenzaamheid
- Emotionele eenzaamheid
Mantelzorg
- Geeft mantelzorg
- Krijgt mantelzorg
Lichamelijke beperkingen
Gebruik slaap- en kalmerende middelen
Senioren
4,1% (n=1943)
5,4% (n=2560)
75%
22%
14%
14%
21%
32%
7%
25%
17%
11%
12%
33%
23%
8
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Schatting vraag naar psychosociale zorg
Om inzicht in de verwachte vraag naar eerstelijnsgezondheidszorg te verwerven, is de
Vraag Aanbod Analyse Monitor (VAAM) ontwikkeld. Zie www.nivel.nl. De VAAM analyseert
de verwachte vraag naar eerstelijnsgezondheidszorg in een te selecteren gemeente,
wijk of buurt. Het resultaat is gebaseerd op de bevolkingssamenstelling van de
gemeente, wijk of buurt. De VAAM biedt een aanvulling op de informatie over
psychosociale problemen (niet specifiek over depressie) uit de hiervoor genoemde
bronnen. VAAM geeft inzicht in:
- de vraag naar zorg voor specifieke aandoeningen als chronische ziektes en
psychosociale problemen;
- de vraag naar zorg van specifieke voorzieningen als huisartsenzorg, farmaceutische
zorg, fysiotherapeutische zorg en eerstelijns GGZ;
- demografische achtergrondstatistieken van de gekozen gemeente, wijk of
Buurt (voor meer informatie zie bijlage 4).
Keuze voor bepaalde interventies met behulp van probleemanalyse
Met behulp van de quick scan demografie en de risicoprofielen kan in de gemeente
Houten gericht gekozen worden voor bepaalde preventieve interventies.
9
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
4. Doel
Uit de gegevens van de seniorenmonitor 2006 blijkt dat 39% van de senioren (65+)
eenzaam is. 22% van de senioren heeft depressieve klachten. Uit de gegevens van de
volwassenenmonitor 2008 blijkt dat 34% van de volwassenen (20 – 65 jaar) eenzaam
is. 30% van de volwassenen in Houten heeft een risico op depressieve klachten.
Deze gegevens kunnen als ijkpunt worden gebruikt.
De gegevens voor de volgende volwassenen en seniorenmonitor worden in het najaar
van 2012 verzameld. De resultaten zijn dan in 2013 bekend.
De daaropvolgende monitor zal plaatsvinden in 2016.
De gegevens uit de monitor kunnen gebruikt worden om na te gaan of er sprake is
van een afname van het aantal mensen dat eenzaam of depressief is. De gemeente
Houten heeft als ambitie voor 2016 het streven naar een lichte daling van het aantal
volwassenen en senioren die eenzaam zijn en / of depressieve klachten hebben.
Hoofddoel in Houten (lange termijn):
Toename van de volksgezondheid door het terugdringen van eenzaamheid en
depressie en de sociale en maatschappelijke gevolgen ervan.
Doel (middellange termijn):
In de periode 2011 – 2014 (looptijd nota LGB) is het percentage volwassenen en
senioren die eenzaam of depressief zijn niet toegenomen.
Het doel wordt geoperationaliseerd in de volgende doelstellingen:
Doelstellingen (korte termijn):
1. In 2012 wordt door middel van een campagne, voorlichtingsbijeenkomsten, het
actief benaderen van de eerstelijn, aandacht besteed aan het bewust maken van
senioren (55+) in Houten hoe zij mentaal vitaal kunnen blijven.
-
-
-
-
In 2012 zijn minimaal 6 berichten (1x per 2 maanden) in de lokale media
verschenen om bekendheid te geven aan Houten Mentaal Vitaal (via lokale krant,
gemeentepagina, omroep Houten, websites organisaties). GGDMN benadert
Trimbos over de landelijke campagne Mentaal Vitaal (vraag om voorbeeld
nieuwsberichten) en stemt hierover af met communicatiemedewerker Indigo en
gemeente.
Nieuwe sociale media worden in 2012 ingezet om Houten Mentaal Vitaal onder de
aandacht te brengen. Bv via wethouder Teeuwen die veel twittert.
Alle organisaties die deelnemen aan de werkgroep Houten Mentaal Vitaal plaatsen
informatie over Houten Mentaal Vitaal op hun website (of plaatsen een link).
In 2012 wordt een voorlichtingsbijeenkomst georganiseerd door van Houten en co
ism de ouderenbonden voor senioren (55+) met als onderwerp “hoe blijf ik
mentaal vitaal” of “de kunst van het ouder worden” (we streven naar een
opkomst van 75 inwoners). Van Houten Co neemt hierover begin 2012 contact op
met de ouderenbonden.
In september 2012 wordt door van Houten en co opnieuw een leefstijldag
georganiseerd; de boodschap Houten Mentaal Vitaal wordt hieraan verbonden.
In samenwerking met Sportpunt Houten en mogelijk de Atletiekgroepvereniging
wordt in 2012 de boodschap “mentaal vitaal” gekoppeld aan 5 bestaande
beweegactiviteiten voor senioren (55+). Bij de bestaande beweegactiviteit wordt
informatie verstrekt over hoe bewegen bijdraagt aan het mentaal fit blijven en
wat extra gedaan kan worden om mentaal fit te blijven.
De gemeente ambtenaar brengt Sportpunt Houten in contact met Wouter
Beekhuis, fysiotherapeut in Houten en betrokken bij het zorgprogramma
depressie. Hij geeft daarnaast ook runningtherapie. Zij laten weten welke bijdrage
zij kunnen leveren aan de campagne Houten Mentaal Vitaal.
10
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Resultaten
- De PR campagne wordt zodanig ingezet dat deze bij 75% van de senioren (55+)
ondersteunend werkt aan het bespreekbaar maken van eenzaamheid of depressie
met een professional of vrijwilliger.
- De PR campagne wordt zodanig ingezet dat 75% van de burgers als professionals
weten waar ze naar toe kunnen als er sprake is van eenzaamheid of depressie
(handelingsverlegenheid overwinnen).
2 In de periode 2011 – 2012 worden activiteiten uitgevoerd om de signalering van
eenzaamheid / depressie bij senioren (55+) te optimaliseren.
-
-
-
-
Door Indigo wordt begin 2012 de scholingsbehoefte onder de organisaties die
deelnemen aan de werkgroep geïnventariseerd.
Door van Houten en Co (Margriet) wordt begin 2012 contact opgenomen met
Margreet Rijgerberg, contactpersoon voor Netwerk Vrijwilligers in de Zorg over de
mogelijke deskundigheidsbevordering van ongeveer 200 vrijwilligers in Houten.
Van Houten en co, VitrasCMD, WMO loket VIA Houten, Zorgspectrum en SWBU
gaan na of er voor 2012 scholingsbudget is voor de eigen medewerkers voor het
onderwerp eenzaamheid / depressie.
In 2012 vindt een gezamenlijke scholing plaats (medewerkers van verschillende
organisaties zijn hier aanwezig) om de signalering eenzaamheid / depressie te
optimaliseren.
In 2012 zijn ? thuiszorgmedewerkers, ? huishoudelijke medewerkers, ?
medewerkers van het WMO loket VIA Houten, ? medewerkers van stichting van
Houten en co, ? vrijwilligers van het netwerk Vrijwilligers in de Zorg, ?
praktijkondersteuners getraind in het signaleren van eenzaamheid en/of depressie
bij senioren ouder dan 55 jaar.
De professionals en vrijwilligers die getraind worden zijn tevreden over de inhoud
van de training.
Er wordt een sociale kaart ontwikkelt voor eenzaamheid / depressie. Bij het
ontwikkelen van deze kaart wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van al
bestaande sociale kaarten in Houten (zoals bv de sociale kaart van WMO loket VIA
Houten).
GGDMN en WMO loket VIA Houten bespreken sociale kaart WMO loket en
inventariseren wat er nodig is om infrastructuur rondom eenzaamheid / depressie
binnen deze sociale kaart volledig te krijgen. Streven is er naar dat overzicht
infrastructuur eenzaamheid / depressie voor aanvang van de scholing gereed is.
Door Indigo wordt begin 2012 de behoefte aan een signaleringskaart
eenzaamheid / depressie geïnventariseerd.
Indien er behoefte is aan een signaleringskaart, dan wordt deze in 2012
ontwikkeld en verspreid. Daarbij wordt dan ook een signaleringsprotocol
ontwikkeld.
Resultaten
- Eind 2012 hebben de organisaties waarbij er een scholingsbehoefte is voor hun
medewerkers, deze medewerkers een scholing laten volgen.
- Voor zover de organisaties die deelnemen aan de werkgroep (Indigo, van Houten
en co, WMO loket VIA Houten, Zorgspectrum, VitrasCMD, SWBU) nog geen intern
beleid hebben op de aanpak eenzaamheid / depressie bij ouderen (55+) in
Houten, stellen deze intern beleid hierover op in 2012.
- Eind 2013 zijn het aantal meldingen van eenzaamheid / depressie bij senioren
(55+) bij het WMO loket VIA Houten, de SHH en van Houten en Co toegenomen.
(aantal meldingen nu en dan ambitie voor eind 2013).
11
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
-
Indien er een signaleringskaart wordt ontwikkeld werkt eind 2013 75% van de
organisaties in Houten die een signalerende rol kunnen hebben wat betreft
ouderen met eenzaamheid- of depressieve klachten, met signaleringskaarten
eenzaamheid / depressie en wordt het signaleringsprotocol gehanteerd.
3. In de periode 2011 – 2014 worden activiteiten uitgevoerd om de onderlinge
samenwerking bij de aanpak van eenzaamheid / depressie te optimaliseren.
-
-
Begin 2013 is het bestaande aanbod rondom eenzaamheid / depressie voor
senioren (55+) geïnventariseerd door GGDMN en is duidelijk waar lacunes of
overlap zitten in het aanbod. Een overzicht van dit bestaande aanbod wordt
verwerkt in een rapportage / Excel bestand.
In 2012 wordt een presentatie gegeven aan de regiegroep WZW door gemeente
en GGDMN om de aanpak Houten Mentaal Vitaal wereldkundig te maken.
Er is (nog) geen afvaardiging van de SHH in de werkgroep Houten Mentaal Vitaal.
In 2012 vindt regelmatig overleg plaats tussen de gemeente en de manager van
de SHH, Antoinette Blok om zodoende zo goed mogelijk dit projectplan en de
zorgprogramma’s Depressie en Angst op elkaar aan te laten sluiten.
Resultaten
- Eind 2012 kent 75% van de relevante lokale partners de aanpak Houten Mentaal
Vitaal.
- Eind 2013 voelt 75% van de relevante lokale partners zich betrokken bij de
aanpak Houten Mentaal Vitaal.
- In 2014 geeft 75% van de relevante lokale partners aan tevreden te zijn over de
samenwerking binnen de aanpak Houten Mentaal Vitaal. (onderlinge
doorverwijzing, werken met sociale kaart, het werken met signaleringskaarten,
onderlinge communicatie, de geboden interventies, het aantal partners wat
betrokken is, de regie die gevoerd werd op het versterken van de onderlinge
samenwerking).
4. In 2012 wordt een pilot uitgevoerd door Indigo om de interventie Familie van… (=
email coaching) uit te breiden naar Steunpunt Mantelzorg.
5. In 2012 wordt de pilot Fit door het Leven in Houten uitgevoerd.
12
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
5. Doelgroep
De integrale aanpak richt zich op mensen van 55 jaar en ouder in Houten.
Bekende risicofactoren / risicogroepen voor
eenzaamheid bij volwassenen
Gescheiden
Weduwen / weduwnaars
Allochtonen
Laag opgeleiden
Mensen met een lage SES
Mensen met gezondheidsproblemen
Mensen met chronische ziekten
Mensen zonder betaalde baan
Alleenstaanden
Bekende risicofactoren / risicogroepen voor
eenzaamheid bij ouderen
Ouderen met weinig sociale competenties
Ouderen met depressieve klachten
Alleenstaande ouderen
Ingrijpende levensgebeurtenissen
Verlies van gezondheid
Bekende risicofactoren / risicogroepen voor
depressie bij volwassenen
Lage mastery (het gevoel controle te
hebben over je leven)
Vrouwelijk geslacht
Lichamelijke mishandeling
Geestelijke mishandeling
Angst
Longziekte
Bekende risicofactoren / risicogroepen voor
depressie bij ouderen
Vrouwelijk geslacht
Lage opleiding / lage SES
Weduwen / weduwnaars, vooral kort na
het overlijden van de partner
Zorg voor een partner met dementie of
ziekte van Parkinson
Aantal jaren verblijf in een verpleeghuis
Ouderen met meerdere depressieklachten,
zoals een sombere stemming, problemen
met slapen, piekeren, zich niet kunnen
concentreren.
Ouderen met een angststoornis
Ouderen met lichamelijke ziekten en
functionele beperkingen
Ouderen met weinig sociale steun
(eenzaamheid)
Ouderen die het gevoel hebben dat ze
weinig controle hebben over hun leven
(weinig persoonlijke competenties)
Voor meer informatie over risicogroepen / risicofactoren zie bijlage 5.
13
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
6. Activiteiten (beschrijving)
1. In 2012 is door middel van een campagne, voorlichtingsbijeenkomsten, het
actief benaderen van de eerstelijn, aandacht besteed aan het bewust maken
van senioren (55+) in Houten hoe zij mentaal vitaal kunnen blijven.
Alle organisaties die deelnemen aan de werkgroep Houten Mentaal Vitaal zullen hun
krachten bundelen om een lokale campagne Mentaal Vitaal in te zetten. De bedoeling is
om gebruik te maken van de landelijke campagne Mentaal Vitaal (www.mentaalvitaal.nl)
en deze zoveel mogelijk lokaal in te zetten. Het idee is om een lokale site “Houten
Mentaal Vitaal” op te zetten of informatie over Houten Mentaal Vitaal te bundelen die als
zodanig op websites van organisaties die actief zijn in Houten geplaatst kan worden.
Deze informatie moet goed toegankelijk zijn en goed aansluiten bij de wereld van (in
eerste instantie) 55+ ers.
Er wordt dus lokaal campagne gevoerd om senioren van 55 jaar en ouder bewust te
maken hoe je mentaal vitaal kunt blijven. Hierbij wordt actief verwezen naar de
landelijke site van MentaalVitaal.nl. We willen hiermee bereiken dat meer mensen weten
wat ze kunnen doen om Mentaal Vitaal te blijven en deze kennis ook toepassen. De
lokale campagne dient ook als paraplu voor activiteiten op het gebied van eenzaamheid
en depressie die plaatsvinden in Houten. Deze worden zoveel mogelijk positief gelabeld.
De bedoeling is om door middel van deze campagne zoveel mogelijk organisaties in
Houten te laten aanhaken.
De campagne gaat zich richten op de algemene bevolking (senioren 55+) van
Houten met hierbinnen specifiek aandacht voor de risicogroepen. De campagne start in
2012 en loopt in eerste instantie het hele jaar door. Er zullen in 2012 minimaal 6
berichten in de lokale media verschijnen. Hierna zal geëvalueerd worden en gekeken hoe
er in de jaren daarna vervolg aan gegeven zal worden. Er zal waar mogelijk free
publicity gegenereerd worden in de regionale pers (radio, tv, print). Ook gaan we op
zoek naar een plaatselijke ambassadeur met naam, faam of invloed. De week van de
eenzaamheid en de dag psychische gezondheid, Burendag en de Week van de Dialoog
zullen ingezet worden tijdens deze lokale campagne.
GGDMN zal contact opnemen met de projectleider Mentaal Vitaal van het Trimbos
instituut. O.a. zal nagevraagd worden of er ook voorbeeld nieuwsberichten zijn die
ingezet kunnen worden tijdens deze campagne. Vervolgens zal GGDMN contact leggen
met de communicatiemedewerker van Indigo en de communicatiemedewerker van de
gemeente. Op basis hiervan zal GGMN een communicatieplan schrijven voor 2012.
Nieuwe sociale media zullen waar mogelijk ingezet worden tijdens deze campagne (o.a.
Twitter). Een van de mogelijkheden kan zijn om Houten Mentaal Vitaal onder de
aandacht te brengen door de tweets van wethouder Teeuwen hiervoor in te zetten.
Om de 55+ ers van Houten rechtstreeks te informeren en te betrekken bij Houten
Mentaal Vitaal zal door van Houten en co in samenwerking met de ouderenbonden een
bijeenkomst worden georganiseerd met als onderwerp “hoe blijf ik mentaal vitaal” of “de
kunst van het ouder worden” (we streven naar een opkomst van 75 inwoners).
In 2010 heeft van Houten en Co al eens een leefstijldag georganiseerd voor de inwoners
van Houten. Van Houten en Co zal intern bespreken of de leefstijldag in 2012 opnieuw
georganiseerd kan worden, bv in het najaar. Het streven is dan deze dag duidelijk te
verbinden aan Houten Mentaal Vitaal.
Sport en beweging worden door de gemeente Houten zoveel mogelijk gestimuleerd. In
samenwerking met Sportpunt Houten en mogelijk de Atletiekgroepvereniging wordt in
2012 de boodschap “mentaal vitaal” gekoppeld aan 5 bestaande beweegactiviteiten voor
senioren (55+). Bij de bestaande beweegactiviteit wordt informatie verstrekt over hoe
14
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
bewegen bijdraagt aan het mentaal fit blijven en wat extra gedaan kan worden om
mentaal fit te blijven. De gemeente ambtenaar brengt Sportpunt Houten in contact met
Wouter Beekhuis, fysiotherapeut in Houten en betrokken bij het zorgprogramma
depressie. Hij geeft daarnaast ook runningtherapie. Zij laten nog weten welke bijdrage zij
kunnen leveren aan de campagne Houten Mentaal Vitaal.
2. In 2012 worden activiteiten uitgevoerd om de signalering van eenzaamheid
/ depressie bij senioren (55+) te optimaliseren.
Depressieve klachten en eenzaamheidsproblematiek worden vaak onvoldoende
gesignaleerd en als ze gesignaleerd worden, wordt er onvoldoende op geanticipeerd.
Interventies zullen in de vorm van deskundigheidsbevordering zijn en zich richten op het
ontwikkelen van vroegsignalering, effectieve samenwerking en verwijzen. De
deskundigheidsbevordering zal uitgevoerd worden door Indigo. Tijdens de
training zullen de risicogroepen en risicofactoren voor eenzaamheid en depressie
besproken worden. Ook zullen beschermende factoren onder de aandacht worden
gebracht en zal er aandacht zijn voor het behouden van mentale vitaliteit.
Door Indigo wordt begin 2012 de scholingsbehoefte onder de organisaties die deelnemen
aan de werkgroep geïnventariseerd.
De verschillende organisaties die deelnemen aan de werkgroep (Van Houten en co,
VitrasCMD, WMO loket VIA Houten, Zorgspectrum en SWBU) gaan na of er voor 2012
scholingsbudget is voor de eigen medewerkers voor het onderwerp eenzaamheid /
depressie. Het idee is om Indigo vervolgens een gezamenlijke scholing aan te laten
bieden aan de medewerkers van deze organisatie. Iedere organisatie die meedoet stelt
hiervoor budget beschikbaar voor het aantal medewerkers dat de training gaat volgen.
De medewerkers ontmoeten elkaar tijdens de training, raken met elkaar in gesprek en
leren elkaar kennen. Zo krijgt de deskundigheidsbevordering tevens een netwerkfunctie.
Het WMO loket VIA Houten heeft al aangegeven budget beschikbaar te hebben voor 2012
en de vier consulenten die werkzaam zijn in het loket graag te laten trainen. Via Indigo
horen we eind januari 2012 terug wat de scholingsbehoefte is van de overige
organisaties die deelnemen aan de werkgroep. De gemeente zal bij de manager van de
SHH (Stichting Houtense Huisartsen) navragen of er ook een scholingsbehoefte is bij de
praktijkondersteuners.
Als de medewerkers van verschillende organisaties getraind zijn in de vroegsignalering
van eenzaamheid en depressieve klachten is het ook van belang dat er iets met de
signalen wordt gedaan. Een goede sociale kaart is hierbij een handig hulpmiddel. Deze
sociale kaart zal in Houten ontwikkeld worden. Hierbij wordt gebruikt gemaakt van al
bestaande sociale kaarten zoals bv deze van het WMO loket Via Houten. Deze sociale
kaart kan ingezet worden bij de doorverwijzing als er sprake is van eenzaamheid en/of
depressieve klachten.
Daarnaast blijft het van belang om een centraal punt in te richten waar signalen kunnen
worden opgevangen. In Houten is het WMO loket VIA Houten het logische, centrale punt
waar signalen binnen kunnen komen.
Het streven is er naar om voordat de training daadwerkelijk gegeven wordt een sociale
kaart eenzaamheid / depressie beschikbaar te hebben.
In januari hebben GGDMN en WMO loket VIA Houten een afspraak om de sociale kaart
van het WMO loket te bespreken en te inventariseren wat er nodig is om de
infrastructuur rondom eenzaamheid / depressie binnen deze sociale kaart volledig te
krijgen.
Indigo inventariseert begin 2012 naast de scholingsbehoefte tevens de behoefte aan een
signaleringskaart eenzaamheid / depressie.
15
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Als hieruit blijkt dat er behoefte is aan een signaleringskaart, dan wordt deze in 2012
door de werkgroep Houten Mentaal Vitaal ontwikkeld en verspreid. Daarbij wordt dan ook
een signaleringsprotocol ontwikkeld.
De volgende groepen intermediairen zullen mogelijk (al naar gelang de
scholingsbehoefte) getraind worden op vroegsignalering van
depressieve klachten en eenzaamheid:
- medewerkers thuiszorg
- medewerkers huishoudelijke hulp
- medewerkers WMO loket / VIA Houten
- medewerkers van Houten en co
- vrijwilligers van Vrijwilligers Netwerk in de Zorg
- praktijkondersteuners, huisartsen, fysiotherapeuten
3. In de periode 2011 – 2014 worden activiteiten uitgevoerd om de onderlinge
samenwerking bij de aanpak van eenzaamheid / depressie te optimaliseren.
Het bestaande aanbod aan interventies voor mensen die eenzaam of depressief zijn wordt
geïnventariseerd. Overlap en lacunes worden duidelijk. Deze inventarisatie wordt uitgevoerd
door GGDMN en het streven is ernaar om dit begin 2013 klaar te hebben.
In de 1e helft van 2012 wordt door de gemeente ism GGDMN een presentatie gegeven aan
de regiegroep WZW om de aanpak Houten Mentaal Vitaal wereldkundig te maken.
Er is (nog) geen afvaardiging van de SHH in de werkgroep Houten Mentaal Vitaal. In
2012 vindt regelmatig overleg plaats tussen de gemeente en de manager van de SHH,
Antoinette Blok om zodoende zo goed mogelijk dit projectplan en de zorgprogramma’s
Depressie en Angst op elkaar aan te laten sluiten. Het eerste overleg tussen gemeente
en SHH zal plaatsvinden in januari 2012.
Interventie Familie van (Indigo)
Interventie Fit door het Leven (VitrasCMD).
In januari 2012 zal GGDMN met VitrasCMD afstemmen of het mogelijk is om een pilot
van de interventie Fit door het Leven in Houten te laten plaatsvinden.
De cursus Fit door het leven is praktisch van opzet. Het bestaat uit een mix van
informatie en bewegen. De cursus benadrukt het belang van een actieve leefstijl en van
conditietraining. Tevens komen diverse bewegingsvormen en hun effecten aan bod. De
keuze van de bewegingsactiviteit en de mate van inspanning bepalen voor een groot deel
de uitwerking op de gezondheid en de conditie. Wat kunnen senioren doen om hun
conditie op peil te houden en meer nog, om deze te verbeteren? De cursus die VitrasCMD
biedt wordt gecombineerd met voorlichting over gezonde voeding, alcohol en depressie.
16
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
7. Organisatie
Deelnemers aan de werkgroep Houten Mentaal Vitaal zijn: gemeente Houten, GGD
Midden-Nederland, Vitras/CMD, Indigo, van Houten en Co, WMO loket VIA Houten,
Zorgspectrum, SWBU (Raedelijn als schilpartner).
Coördinatie bij gemeente en GGDMN gezamenlijk
De coördinatie ligt bij gemeente Houten en GGD Midden-Nederland. Zij coördineren de
activiteiten van de werkgroep. Zij bevorderen de totstandkoming van een doelgerichte en
evenwichtige aanpak en stemmen de communicatie over het project af.
Werkgroep
De leden geven input / advies voor de uitwerking van deze aanpak, nemen deel aan een
werkgroep en dragen zorg voor de voortgang door de uitvoering van activiteiten.
Daarnaast hebben de leden tot taak om te zorgen voor draagvlak binnen de eigen
organisatie. Voorzitter van de werkgroep is de ambtenaar Volksgezondheid van de
gemeente Houten.
17
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
8. Eisen / randvoorwaarden
- Commitment van alle partijen
- Intern beleid gericht op aanpak eenzaamheid / depressiepreventie van elke betrokken
organisatie
- Tijdsinvestering
- Toereikend budget
18
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
9. Tijdsplanning van activiteiten 2012
Doelstellingen / Resultaten
Activiteiten
Welke
organisatie
In 2012 zijn minimaal 6 berichten (1x per
2 maanden) in de lokale media verschenen
om bekendheid te geven aan Houten
Mentaal Vitaal (via lokale krant,
gemeentepagina, omroep Houten,
websites organisaties).
GGDMN benadert begin januari 2012
Trimbos over de landelijke campagne
Mentaal Vitaal (vraag om voorbeeld
nieuwsberichten) en stemt hierover af met
communicatiemedewerker Indigo en
gemeente.
Eerste nieuwsbericht verschijnt in februari
2012.
GGDMN in
samenwerking
met Trimbos,
Indigo en
gemeente
Van Houten en co, VitrasCMD,
Zorgspectrum, WMO loket VIA Houten en
SWBU plaatsen informatie over Houten
Mentaal Vitaal op hun website (of plaatsen
een link).
Van Houten en
Co, VitrasCMD,
Zorgspectrum,
WMO loket VIA
Houten, SWBU
2012
GGDMN schrijft een communicatieplan
GGDMN
Ambtenaar LGB gaat in 1e kwartaal 2012 in
gesprek met wethouder Teeuwen die veel
twittert over de mogelijkheden die Twitter
biedt om Houten Mentaal vitaal onder de
aandacht te brengen.
Van Houten en Co neemt hierover begin
2012 contact op met de ouderenbonden en
koppelt terug in de werkgroep op 31
januari of en wanneer deze bijeenkomst
plaats gaat vinden en welke organisaties
hier een bijdrage aan kunnen leveren.
Gemeente
Januari
2012
2012
Van Houten en
co
Januari
2012
Van Houten en Co vraagt intern na of deze
leefstijldag daadwerkelijk weer
georganiseerd wordt in september 2012 en
koppelt dit terug aan de werkgroep op 31
januari.
De gemeente ambtenaar brengt Sportpunt
Houten in contact met Wouter Beekhuis,
fysiotherapeut in Houten en betrokken bij
het zorgprogramma depressie. Hij geeft
daarnaast ook runningtherapie. Zij laten
weten welke bijdrage zij kunnen leveren
aan de campagne Houten Mentaal Vitaal.
Van Houten en
co
Januari
2012
Gemeente
Januari
2012
Nieuwe sociale media worden in 2012
ingezet om Houten Mentaal Vitaal onder de
aandacht te brengen.
In 2012 wordt een
voorlichtingsbijeenkomst georganiseerd
door van Houten en co ism de
ouderenbonden voor senioren (55+) met
als onderwerp “hoe blijf ik mentaal vitaal”
of “de kunst van het ouder worden” (we
streven naar een opkomst van 75
inwoners).
In september 2012 wordt door van Houten
en co opnieuw een leefstijldag
georganiseerd; de boodschap Houten
Mentaal Vitaal wordt hieraan verbonden.
In samenwerking met Sportpunt Houten
en mogelijk de Atletiekgroepvereniging
wordt in 2012 de boodschap “mentaal
vitaal” gekoppeld aan 5 bestaande
beweegactiviteiten voor senioren (55+).
Bij de bestaande beweegactiviteit wordt
informatie verstrekt over hoe bewegen
bijdraagt aan het mentaal fit blijven en
wat extra gedaan kan worden om mentaal
fit te blijven.
Op
welke
termijn
januari
2012
Gemeente en GGDMN hebben contact met
Sportpunt Houten in januari 2012 om te
inventariseren welke beweegactiviteiten in
aanmerking komen om de boodschap
mentaal vitaal aan te koppelen.
Gemeente en
GGDMN
De PR campagne wordt zodanig ingezet
dat deze bij 75% van de senioren (55+)
ondersteunend werkt aan het
bespreekbaar maken van eenzaamheid of
depressie met een professional of
vrijwilliger.
evaluatie
De PR campagne wordt zodanig ingezet
dat 75% van de burgers als professionals
weten waar ze naar toe kunnen als er
sprake is van eenzaamheid of depressie
(handelingsverlegenheid overwinnen).
evaluatie
19
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Door Indigo wordt begin 2012 de
scholingsbehoefte onder de organisaties
die deelnemen aan de werkgroep
geïnventariseerd.
Indigo stuurt een mail uit naar van Houten
en Co, VitrasCMD, Zorgspectrum, WMO
loket VIA Houten en SWBU om de
scholingsbehoefte te inventariseren. Een
terugkoppeling hiervan volgt tijdens de
werkgroep op 31 januari 2012
Indigo
Door van Houten en Co (Margriet) wordt
begin 2012 contact opgenomen met
Margreet Rijgerberg, contactpersoon voor
Netwerk Vrijwilligers in de Zorg over de
mogelijke deskundigheidsbevordering van
ongeveer 200 vrijwilligers in Houten
Van Houten en
Co
Van Houten en co, VitrasCMD, WMO loket
VIA Houten, Zorgspectrum en SWBU gaan
na of er voor 2012 scholingsbudget is voor
de eigen medewerkers voor het onderwerp
eenzaamheid / depressie.
WMO loket VIA Houten heeft aangegeven
scholingsbudget beschikbaar te hebben
voor vier consulenten.
van Houten en
Co, VitrasCMD,
Zorgspectrum,
WMO loket VIA
Houten en SWBU
Decemb
er 2011
/
Januari
2012
Begin 2012 inventariseert de gemeente bij
de SHH of er scholingsbehoefte is bij de
praktijkondersteuners voor het onderwerp
depressie / eenzaamheid
In 2012 vindt een gezamenlijke scholing
plaats (medewerkers van verschillende
organisaties zijn hier aanwezig) om de
signalering eenzaamheid / depressie te
optimaliseren.
Annelies neemt hierover contact op met de
manager van de SHH.
Gemeente
Januari
2012
Scholingsbudgetten verschillende
organisaties worden ingezet om Indigo een
training te laten verzorgen aan de
medewerkers van van Houten en Co,
VitrasCMD, Zorgspectrum, WMO loket VIA
Houten en SWBU (mogelijk ook nog de
praktijkondersteuners van de SHH)
Indigo
1e helft
2012
Indigo
2012
Indigo laat de mensen die getraind zijn aan
het eind van de training een
evaluatieformulier invullen
Indigo
2012
Er wordt een sociale kaart ontwikkelt voor
eenzaamheid / depressie. Bij het
ontwikkelen van deze kaart wordt zoveel
mogelijk gebruik gemaakt van al
bestaande sociale kaarten in Houten (zoals
bv de sociale kaart van WMO loket VIA
Houten).
GGDMN en WMO loket VIA Houten
bespreken sociale kaart WMO loket en
inventariseren wat er nodig is om
infrastructuur rondom eenzaamheid /
depressie binnen deze sociale kaart volledig
te krijgen. Streven is er naar dat overzicht
infrastructuur eenzaamheid / depressie
voor aanvang van de scholing gereed is.
GGDMN en WMO
loket VIA Houten
1e
kwartaa
l 2012
Door Indigo wordt begin 2012 de behoefte
aan een signaleringskaart eenzaamheid /
depressie geïnventariseerd.
Indigo neemt deze vraag mee in de mail die
gestuurd wordt om de scholingsbehoefte te
inventariseren.
Indigo
Januari
2012
Werkgroep
2012
In 2012 zijn ? thuiszorgmedewerkers, ?
huishoudelijke medewerkers, ?
medewerkers van het WMO loket VIA
Houten, ? medewerkers van stichting van
Houten en co, ? vrijwilligers van het
netwerk Vrijwilligers in de Zorg, ?
praktijkondersteuners getraind in het
signaleren van eenzaamheid en/of
depressie bij senioren ouder dan 55 jaar
De professionals en vrijwilligers die
getraind worden zijn tevreden over de
inhoud van de training.
Indien er behoefte is aan een
signaleringskaart, dan wordt deze in 2012
ontwikkeld en verspreid. Daarbij wordt dan
ook een signaleringsprotocol ontwikkeld.
Eind 2012 hebben de organisaties waarbij
er een scholingsbehoefte is voor hun
medewerkers, deze medewerkers een
scholing laten volgen.
evaluatie
Voor zover de organisaties die deelnemen
aan de werkgroep (Indigo, van Houten en
evaluatie
Januari
2012
20
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
co, WMO loket VIA Houten, Zorgspectrum,
VitrasCMD, SWBU) nog geen intern beleid
hebben op de aanpak eenzaamheid /
depressie bij ouderen (55+) in Houten,
stellen deze intern beleid hierover op in
2012.
Eind 2013 zijn het aantal meldingen van
eenzaamheid / depressie bij senioren
(55+) bij het WMO loket VIA Houten, de
SHH en van Houten en Co toegenomen.
(aantal meldingen nu en dan ambitie voor
eind 2013).
evaluatie
Indien er een signaleringskaart wordt
ontwikkeld werkt eind 2013 75% van de
organisaties in Houten die een
signalerende rol kunnen hebben wat
betreft ouderen met eenzaamheid- of
depressieve klachten, met
signaleringskaarten eenzaamheid /
depressie en wordt het
signaleringsprotocol gehanteerd.
evaluatie
Begin 2013 is het bestaande aanbod
rondom eenzaamheid / depressie voor
senioren (55+) geïnventariseerd door
GGDMN en is duidelijk waar lacunes of
overlap zitten in het aanbod. Een overzicht
van dit bestaande aanbod wordt verwerkt
in een rapportage / Excel bestand.
GGD MN maakt een eerste opzet mbv de al
bestaande sociale kaarten in Houten.
GGDMN benadert vervolgens de
werkgroepleden voor aanvullingen.
GGD MiddenNederland
2012/20
13
In 2012 wordt een presentatie gegeven
aan de regiegroep WZW door gemeente en
GGDMN om de aanpak Houten Mentaal
Vitaal wereldkundig te maken.
Gemeente ambtenaar stemt met de
regiegroep af wanneer deze presentatie kan
worden verzorgd.
Gemeente ambtenaar en GGDMN bereiden
deze presentatie gezamenlijk voor.
Gemeente i.s.m.
GGD MiddenNederland
2012
Er is (nog) geen afvaardiging van de SHH
in de werkgroep Houten Mentaal Vitaal. In
2012 vindt regelmatig overleg plaats
tussen de gemeente en de manager van
de SHH, Antoinette Blok om zodoende zo
goed mogelijk dit projectplan en de
zorgprogramma’s Depressie en Angst op
elkaar aan te laten sluiten.
Het eerste overleg tussen gemeente en
SHH zal plaatsvinden in januari 2012.
Gemeente
Januari
2012
Eind 2012 kennen de relevante lokale
partners de aanpak Houten Mentaal Vitaal.
evaluatie/vragenlijst
GGD MiddenNederland
2012
Eind 2013 voelen de relevante lokale
partners zich betrokken bij de aanpak
Houten Mentaal Vitaal.
Evaluatie/vragenlijst
GGD MiddenNederland
2013
In 2014 geeft 75% van de relevante lokale
partners aan tevreden te zijn over de
samenwerking.
Evaluatie / vragenlijst
GGD MiddenNederland
2014
Indigo i.s.m. van
Houten en co
2012
Vitras / CMD
Januari
2012
In 2012 wordt een pilot uitgevoerd door
Indigo om de interventie Familie van… (=
email coaching) uit te breiden naar
Steunpunt Mantelzorg.
Inzetten Fit door het Leven in Houten?
GGDMN stemt met VitrasCMD af of de pilot
fit door het leven in 2012 in Houten plaats
kan vinden
21
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
10. Evaluatie
Eind 2012 zal een evaluatie uitgevoerd op proces en bereik en uitvoering van de
activiteiten die ondernomen zijn. Deze evaluatie zal gebruikt worden om de subdoelen en
activiteiten voor 2013 en 2014 te bepalen.
Registratie van bereik en uitvoering. Het registreren van activiteiten laat zien of alle
afgesproken inspanningen worden geleverd. Als uitvoerende organisaties in een bepaalde
periode het aantal deelnemers aan activiteiten bijhouden, wordt bovendien duidelijk
hoeveel mensen uit de doelgroepen zijn bereikt.
Procesevaluatie. De gemeente en de GGD evalueren het proces door na te gaan welke
factoren van invloed zijn geweest op het falen of slagen van het plan van aanpak. Met
een tevredenheidsvragenlijst na afloop van activiteiten kan worden nagegaan hoe
tevreden de deelnemers zijn over verschillende aspecten ervan: de inhoud van een
training, de duur, de begeleiding, eventuele materialen enzovoort. Zo kan worden
getoetst of een activiteit aansluit bij de behoeften van de doelgroep en of de activiteit is
uitgevoerd zoals bedoeld was.
Effectevaluatie. Gezondheidseffecten kunnen worden vastgesteld aan de hand van
monitorgegevens uit de lokale Gezondheidsmonitor of door middel van monitoring door
de uitvoerders. Effecten op risicofactoren of beschermende factoren (zoals
eenzaamheidsscores of de kwaliteit van leven) kunnen ook door de lokale
Gezondheidsmonitor worden vastgesteld.
Onderwerp
van
evaluatie
Inzet
Toelichting
Middelen (mensen,
materiaal, plannen en
geld) die worden ingezet
om de
beleidsdoelstellingen te
behalen
Voorbeeldvragen
Hoeveel organisaties Zijn er budgetten
overschreden?
betrokken en
hoeveel uren
overleggen ze?
Is het aantal mensuren
voldoende?
Hoeveel middelen
beschikbaar en hoe Is het plan van aanpak
worden deze
goed of moet er worden
ingezet?
aangepast?
Manier van samenwerken
Planning
Samenwerkingspartners
Proces
Betrokkenheid van
beleidsterreinen
Randvoorwaarden, zoals
netwerken, draagvlak en
verankering
Deskundigheid
Resultaten
De uitvoering van de
lokale activiteiten
Voorbeelden van
indicatoren
Welke partners
hebben op welke
wijze meegewerkt?
Beschrijving van
samenwerkingsstructuren
Beschrijving van
besluitvormingsprocessen
Is alles volgens plan
Mate van tevredenheid
verlopen?
onder
samenwerkingspartners
Hoe verliep de
samenwerking met
Groei in netwerken en het
andere organisaties?
aantal
samenwerkingspartners
Welke activiteiten
Deelnemersaantallen, zo
zijn uitgevoerd? (zie
specifiek mogelijk per
hiervoor hoofdstuk
22
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Onderwerp
van
evaluatie
Toelichting
De prestaties die worden
geleverd om de
beleidsdoelstellingen te
realiseren
Voorbeeldvragen
9: de tijdsplanning)
Voorbeelden van
indicatoren
activiteit
Welke prestaties zijn Is de doelgroep bereikt
geleverd?
Frequentie van
activiteiten, tevredenheid
van deelnemers
Mate van participatie door
deelnemers
Aantal (intersectorale)
beleidsmaatregelen
Effect
Is het aantal
senioren (55+) die
Het maatschappelijk effect
eenzaam zijn of
dat met de doelstellingen
depressief
wordt nagestreefd
verminderd in
Houten?
Cijfers eenzaamheid
/depressie in Houten
23
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
11. Communicatie
Door GGD Midden-Nederland zal een communicatieplan worden geschreven. De
activiteiten die worden ondernomen zullen zoveel mogelijk zichtbaar gemaakt worden.
Hiervoor worden o.a. persberichten, nieuwsbrieven en websites / communicatiemiddelen
van deelnemende organisaties aan de werkgroep gebruikt. Ook zullen bestaande
campagnes ingezet worden waar dat kan, zoals bv de campagne Mentaal Vitaal, de Week
van de eenzaamheid, dag van de psychische gezondheid, week van de dialoog etc.
24
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
12. Financiën
Begroting gemeente Houten
Vanuit de Nota Lokaal Gezondheidsbeleid wordt ingezet op het verminderen van
eenzaamheid en depressie wat gefinancierd wordt vanuit bestaande budgetten.
(budgettair neutraal).
Budgetten organisaties die deelnemen aan de werkgroep Houten Mentaal Vitaal
De deskundigheidsbevordering eenzaamheid / depressie kan mogelijk gefinancierd
worden uit bestaande scholingsbudgetten van deelnemers aan de werkgroep Houten
Mentaal Vitaal (van Houten en co, VitrasCMD, SWBU, WMO loket VIA Houten en
Zorgspectrum).
25
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Bijlage 1: Ontstaan van depressie
Depressies hebben niet één duidelijke oorzaak, maar ontstaan door een combinatie van
biologische, sociale, en psychische factoren. We noemen dit het bio-psycho-sociale
model.
De biologische factor
De belangrijkste biologische factor is erfelijkheid. In sommige families komen depressies
vaker voor dan in andere. De hersenen bevatten stoffen (zogenaamde
neurotransmitters) die een belangrijke factor zijn voor onze emoties, eetlust en
concentratievermogen. Enkele neurotransmitters blijken uit onderzoek vooral belangrijk
voor onze stemming, namelijk serotonine en noradrenaline. Zo heeft onderzoek ook
aangetoond dat veel mensen die te kampen hebben met depressie een te lage
concentratie van serotonine of noradrenaline hebben in de hersenen. Echter, we weten
niet zeker of dit een oorzaak is van depressie of misschien juist het gevolg.
Daarnaast kunnen andere stoffen, zoals hormonen, medicijnen, alcohol en drugs het
ontstaan van een depressie in de hand werken. En ook bij sommige lichamelijke ziekten,
zoals schildklierproblemen, bijnierschorsafwijkingen, diabetes en hart- en vaatziekten
komen depressies vaker voor.
Sociale factor
De belangrijkste sociale factoren zijn verdrietige of schokkend gebeurtenissen. Deze
kunnen een depressie oproepen. Zo kan de somberheid na het verlies van een partner of
na ontslag overgaan in een depressie. Ook een ingrijpende gebeurtenis als een
verhuizing kan tot een depressie leiden. De kans daarop is vooral groot waaneer mensen
hun oude sociale contacten moeten missen of niet kunnen wennen aan hun nieuwe
omgeving. Daarom raken ouderen die naar een verzorgingshuis zijn verhuisd nogal eens
in een depressie.
Ook wanneer deze jaren geleden heeft plaatsgevonden kan een schokkende gebeurtenis
nog tot een depressie leiden. Zo kunnen mensen op volwassen leeftijd depressief worden
nadat ze als kind lichamelijk en geestelijk zijn mishandeld, seksueel misbruikt zijn of al
vroeg een belangrijk iemand, zoals een ouder, hebben verloren.
Psychische factor
Psychische factoren (iemands persoonlijke eigenschappen) zijn van invloed op het wel of
niet krijgen van een depressie. Deze eigenschappen zijn meestal van jongs af aan
aangeleerd. Eigenschappen die tot een verhoogd risico leiden om een depressie te krijgen
zijn een gebrekkig vermogen om problemen op te lossen, een gebrekkig vermogen om
verdriet en teleurstelling te verwerken, moeite om steun te vragen, negatief denken,
weinig zelfvertrouwen, perfectionisme, faalangst en een streng geweten.
26
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Bijlage 2: demografische analyse Houten
Bevolking naar geslacht en leeftijd (2008)
naam
Houten
Wijk 01
Houten
Dorp
Den Oord
De Lobben
De Weerwolf
De Meent
Tiellandt
Wulven
Centrum
Molenzoom
Schonenburg
Wernaar
De Geer
Rijsbrug
Ecologische
Zone
Leebrug
De Hoon
Schonauwen
Castellum
Wisselspoor
Loerik
Overdam
Hofstad
Rondweg
Doornkade
Het Rondeel
De Schaft
De Meerpaal
Rondo
Weteringhoek
Kruisboog
Buitengebied
Wijk 02 Tull
en 't Waal
Tull en 't Waal
Molenbuurt
Verspreide
huizen van Tull
en 't Waal
Wijk 03 't
Goy
Dorp 't Goy
't Goyse Dorp
Verspreide
huizen 't Goy
Wijk 04
Schalkwijk
Schalkwijk
dorp
Verspreide
huizen van
Schalkwijk
Totaal
aantal
inwonersl
46 480
43 270
1
1
1
3
1
3
3
1
2
2
2
1
860
020
000
390
330
160
270
100
140
900
060
710
730
10
Aantal
mannen
Aantal
vrouwen
22 940
21 330
900
510
490
670
620
600
600
480
60
420
020
300
860
0
1
1
1
1
1
1
%
15-25 jaar
%
25-45 jaar
%
45-65 jaar
%
65+
23 540
21 930
%
0-15
jaar
23
23
13
13
28
28
28
27
9
8
970
510
500
720
710
560
670
620
70
480
040
400
870
0
17
16
18
19
20
22
23
8
21
20
21
20
20
x
13
12
16
15
14
17
16
11
16
16
15
18
15
x
20
15
19
23
18
21
21
22
23
27
23
23
20
x
30
40
37
35
33
31
33
19
39
29
34
33
32
x
20
16
9
8
16
9
7
41
1
8
7
6
12
x
1
1
1
1
1
1
2 190
2 050
3 360
0
100
3 570
2 280
3 590
0
10
10
30
60
0
10
10
330
650
1 120
990
1 700
0
50
1 760
1 140
1 780
0
10
0
10
40
0
0
0
180
330
1 060
1 050
1 660
0
50
1 810
1 150
1 810
0
0
0
20
20
0
10
0
160
320
29
28
27
x
20
29
25
30
x
x
x
x
8
x
x
x
15
18
10
7
7
x
10
12
12
7
x
x
x
x
20
x
x
x
17
10
39
45
48
x
18
31
34
39
x
x
x
x
13
x
x
x
18
21
19
18
15
x
44
23
25
18
x
x
x
x
38
x
x
x
35
37
3
3
3
x
8
5
5
6
x
x
x
x
21
x
x
x
15
14
440
170
50
220
80
30
220
90
20
20
10
18
11
7
8
23
17
22
32
48
42
13
18
10
600
310
290
21
9
25
30
15
270
120
210
140
70
100
130
60
110
23
21
18
10
7
10
24
22
27
28
36
30
14
14
16
1 950
960
990
22
12
24
28
14
1 580
770
810
22
12
25
28
14
370
190
180
22
10
23
30
14
27
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Percentage allochtonen /
eenpersoonshuishoudens
/ gescheiden / verweduwd
naar wijk in de gemeente
Houten
naam
Houten
Wijk 01 Houten
Dorp
Den Oord
De Lobben
De Weerwolf
De Meent
Tiellandt
Wulven
Centrum
Molenzoom
Schonenburg
Wernaar
De Geer
Rijsbrug
Ecologische Zone
Leebrug
De Hoon
Schonauwen
Castellum
Wisselspoor
Loerik
Overdam
Hofstad
Rondweg
Doornkade
Het Rondeel
De Schaft
De Meerpaal
Rondo
Weteringhoek
Kruisboog
Buitengebied
Wijk 02 Tull en 't Waal
Tull en 't Waal
Molenbuurt
Verspreide huizen van Tull en 't
Waal
Wijk 03 't Goy
Dorp 't Goy
't Goyse Dorp
Verspreide huizen 't Goy
Wijk 04 Schalkwijk
Schalkwijk dorp
Verspreide huizen van
Schalkwijk
Westerse
allochtonen
Nietwesterse
allochtonen
Verweduwd
Gescheiden
Eenpersoons
-huishouden
%
7
7
5
9
6
8
6
6
8
10
13
8
7
7
8
x
7
7
6
x
5
7
7
8
x
x
x
x
3
x
x
x
3
4
3
4
2
%
6
6
3
3
6
5
3
5
5
8
4
9
5
9
4
x
9
7
8
x
3
6
5
9
x
x
x
x
0
x
x
x
1
2
1
2
2
%
3
3
7
4
3
3
6
3
2
19
0
3
3
3
4
x
1
1
1
x
4
3
1
2
x
x
x
x
3
x
x
x
5
4
4
4
2
%
5
5
6
5
6
6
3
5
5
11
2
7
6
6
5
x
4
4
4
x
3
4
5
5
x
x
x
x
7
x
x
x
4
3
2
1
14
%
24
24
31
19
25
31
19
19
18
62
8
28
24
24
23
x
21
17
22
x
21
15
17
18
x
x
x
71
39
x
x
x
26
22
23
12
44
5
4
9
5
3
3
3
0
0
2
0
2
3
1
5
6
6
4
4
4
3
5
5
6
5
3
3
2
26
30
24
22
21
22
17
Het percentage allochtone inwoners in een wijk kan invloed hebben op de keuze
van interventies.
28
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Bijlage 3
Epidemiologische analyse Houten
Bevolkingskenmerken Houten
In tabel 1 een overzicht van het aantal inwoners in de gemeente Houten per
leeftijdscategorie.
Tabel 1. Aantal en percentage inwoners in de gemeente Houten naar leeftijdscategorie
Houten
N=
%
Inwoners
- 0-18 jarigen
13388
28.1
- 19-64 jarigen
29794
62.6
- 65 plussers
4440
9.3
Totaal
47622
100
Allochtonen
13% van de inwoners van Houten is van allochtone afkomst. Hiervan is 6% van nietwesterse afkomst. Vergeleken met de regio Midden-Nederland is dit percentage wat
lager (allochtoon MN:16%, niet-westerse afkomst MN:9%).
Lage sociaal economische status (SES)
Er wordt van een lage SES gesproken wanneer men geen opleiding heeft gevolgd, alleen
lagere school heeft gedaan, een lagere beroepsopleiding of MAVO heeft gedaan. In de
gemeente Houten heeft 20% van de volwassenen en 75% van de senioren een lage SES.
Vergeleken met de regionale cijfers (volwassenen:29%, senioren: 68%) ligt het
percentage volwassenen met een lage SES wat lager in de gemeente Houten en voor
senioren wat hoger.
Chronische ziekten en aandoeningen
Een chronische ziekte is een ziekte die lange tijd voortduurt. Meestal spreekt men van
een chronische ziekte als deze minstens drie maanden aanhoudt. In Nederland heeft
ruim een kwart van de mensen een of meer chronische aandoeningen. Chronische
ziekten komen op alle leeftijden voor, maar vooral onder ouderen zijn relatief veel
chronisch zieken. Absoluut gezien vinden we de meeste chronisch zieken echter tussen
de 25 en 64 jaar oud. Vrouwen hebben vaker een chronische aandoening dan mannen. 1
In de gemeente Houten heeft 45% van de volwassenen en 80% van de senioren
minimaal één chronische ziekte of aandoening. Vergeleken met de regionale cijfers
(volwassenen:47%, senioren:78%) is het percentage volwassenen en senioren met
minimaal één chronische ziekte of aandoening in de gemeente Houten vergelijkbaar. Een
van de risicogroepen voor het hebben van een chronische aandoening zijn volwassenen
met een matig/hoog risico op angststoornissen en depressieve klachten.
Mantelzorgers
Mantelzorg wordt omschreven als zorg die mensen vrijwillig en onbetaald verlenen aan
mensen met fysieke, verstandelijke of psychische beperkingen in hun familie, huishouden
of sociale netwerk; het gaat om zorg die meer is dan in een persoonlijke relatie
gebruikelijk is. Deze zorg kan bestaan uit het huishouden doen, wassen en aankleden,
gezelschap houden, vervoer, geldzaken regelen, enzovoorts.
Mantelzorg wordt per definitie gegeven aan mensen die een hulpbehoefte hebben. Zo
krijgen mensen met chronische aandoeningen meer mantelzorg dan mensen zonder
chronische aandoeningen en krijgen mensen met ernstige beperkingen meer mantelzorg
http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/chronischeziekten-en-multimorbiditeit/beschrijving/
1
29
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
dan mensen zonder beperkingen. Wat dit laatste betreft gaat het om lichamelijke
beperkingen, waardoor mensen niet meer in staat zijn om huishoudelijk werk te doen,
zichzelf te verzorgen of zich zelfstandig te verplaatsen. Dankzij mantelzorg kunnen
mensen langer zelfstandig thuis blijven wonen. In meer dan de helft van de gevallen is
de zorgperiode langer dan drie maanden. Vaak is het een periode van jaren: 1.1 miljoen
mensen gaven in 2008 meer dan drie maanden en meer dan acht uur per week hulp.2,3
Tabel 2. Percentage mantelzorgers in Houten naar doelgroep
Houten
Regio Midden-Nederland
Volwassenen
14
13
Senioren
11
10
Van de volwassen mantelzorgers in de gemeente Houten voelt 18% zich (tamelijk) zwaar
belast door het geven van de mantelzorg. Bij de senioren is dit 29% van de
mantelzorgers. Hoe meer uren mantelzorg geven worden, hoe zwaarder de
mantelzorgers zich belast voelen. Het onderzoek laat zien dat mantelzorgers de zorg als
zwaar ervaren als de zorg gegeven wordt aan de partner of kinderen. De zorg die
gegeven wordt bestaat voornamelijk uit het geven van gezelschap, troost of afleiding en
hulp in de huishouding.
Persoonlijke competenties
Een van de oorzaken van psychische problemen zijn vaak ingrijpende negatieve
gebeurtenissen. Een andere factor die meespeelt is de manier waarop mensen deze
tegenslag weten op te vangen. Dit hangt sterk af van bepaalde persoonskenmerken.
Sommige mensen gaan piekeren, zonderen zich af, terwijl anderen juist mensen in hun
omgeving gaan opzoeken, afleiding zoeken of het probleem aanpakken. In het onderzoek
is gebruik gemaakt van een schaal die deze persoonskenmerken en vaardigheden meet.
De schaal meet drie aspecten van persoonlijke competenties namelijk sociale
vaardigheden, het probleemoplossend vermogen (ook wel coping genoemd) en
zelfvertrouwen.4
Uit landelijk onderzoek blijkt dat 18% van de volwassenen een lage score heeft op de
competentieschaal. In de gemeente Houten heeft 16% van de volwassenen en 21% van
de senioren weinig persoonlijke competenties. Een van de risicogroepen voor het hebben
van weinig persoonlijke competenties zijn mensen met een verhoogd risico op
angststoornissen en depressieve klachten. Een andere risicogroep zijn eenzamen
mensen.
Depressieve klachten
Kenmerkend voor een depressie zijn een aanhoudende neerslachtige stemming en een
ernstig verlies van interesse in (bijna) alle dagelijkse activiteiten. Daarnaast komen
symptomen voor als eet- en slaapproblemen, concentratieproblemen, gevoelens van
waardeloosheid of terugkerende gedachten aan dood of zelfdoding.
Naar schatting waren er in 2007 in Nederland 545.100 mensen van 18 tot 65 jaar met
een depressieve stoornis. De Nederlandse cijfers komen overeen met die in andere
westerse landen. Depressieve stoornissen komen het meest voor bij laagopgeleiden,
namelijk bij 7,6% van de volwassen bevolking tussen de 18 en 64 jaar met alleen lagere
school. Bij laagopgeleide mannen is de prevalentie het hoogst (9,7%). Mensen met een
laag inkomen hebben vaker een depressieve stoornis dan mensen met een hoog
inkomen. Werklozen hebben vaker last van een depressieve stoornis dan werkende
mensen, studenten, huismannen- en vrouwen en gepensioneerden. Deze verschillen
http://www.mezzo.nl/index.php?p=224
http://english.scp.nl/publicaties/boeken/9037701469/Mantelzorg_in_getallen.pdf.
4 Hortulanus R, Machielse A, Meeuwesen L. Sociaal isolement. Een studie over sociale contacten en
sociaal isolement in Nederland. Elsevier Overheid, ’s-Gravenhage, 2003.
2
3
30
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
gelden zowel voor mannen als voor vrouwen. Bij mannen is de hoge prevalentie van
depressieve stoornissen onder huismannen opvallend (24,5%).5
Volwassenen
In de gemeente Houten is gebruik gemaakt van een lijst van tien vragen (Kessler
psychological distress scale, K10) naar gevoelens in de afgelopen maand, zoals
zenuwachtigheid, rusteloosheid, hopeloosheid, somberheid en depressiviteit. In de
gemeente Houten heeft 30% een matig tot hoog risico op angst en depressieklachten
(28% matig en 2% hoog risico). In de regio is dit 36% (32% matig en 4% hoog risico).
Senioren
Uit landelijk onderzoek blijkt dat 14% van de 65-74 jarigen en 19% van de 75-85 jarigen
depressieve klachten heeft. Bij 11%van de mannen komen deze klachten voor en bij
18% van de vrouwen. Voor het meten van depressieve klachten in de gemeente Houten
is gebruik gemaakt van de Center for Epidemiologic Studies Depression scale (CESD).6
Tabel 3. Percentage senioren met depressieve klachten naar geslacht en leeftijd
Houten
Regio Midden-Nederland
Geslacht
- Mannen
17
12
- Vrouwen
25
21
Leeftijdscategorieën
- 65-74 jaar
20
15
- 75 plus
24
20
Totaal
22
17
Eenzaamheid
Eenzaamheid is een ander aspect dat van invloed is op iemands psychisch welbevinden.
Ongeveer 30% (20 matig eenzaam, 10% ernstig eenzaam) van de volwassenen en 35%
van de Nederlandse ouderen geeft aan zich eenzaam of verlaten (30% matig eenzaam,
5% sterk eenzaam) te voelen.
In het volwassenen en seniorenonderzoek is gebruik gemaakt van de zogenaamde
eenzaamheidsschaal.7 Hierin wordt eenzaamheid gedefinieerd als het ervaren van een
onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties.
Eenzaamheid is daarmee iets anders dan ‘alleen zijn’. Eenzaamheid wordt als een gemis
omschreven: enerzijds als een ervaren tekort aan sociale contacten en anderzijds als een
gemis aan intimiteit in bepaalde relaties. Het gaat hierbij om een verschil tussen de
aanwezige sociale contacten en de contacten die men voor zichzelf zou wensen.
Tabel 4. Percentage eenzamen naar geslacht en leeftijdscategorie
Houten
Regio Midden-Nederland
Matig
Ernstig
Matig
Ernstig
eenzaam
eenzaam
eenzaam
eenzaam
Volwassenen
- Mannen
32
4
33
5
- Vrouwen
29
3
28
6
- Totaal
31
3
30
5
Senioren
http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/psychischestoornissen/depressie/
6 Radloff, LS. The CES-D scale: a self-report depression scale for research in the general
population. Applied Psychological measurement 1977:1:385-401.
7 Jong Gierveld J de, Kamphuis FH. The development of a Rasch-type loneliness scale. Applied
Psychological Measurement 1985; 9: 289-299.
5
31
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
-
Mannen
Vrouwen
Totaal
31
34
33
7
7
7
35
37
36
5
7
6
Schulden
Uit het gezondheidsonderzoek onder volwassenen van GGD Midden-Nederland in 2008 is
naar voren gekomen dat volwassenen met een matig tot hoog risico op angststoornissen
en depressieve klachten en eenzame volwassenen een risicogroep zijn voor het krijgen
van schulden.
32
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Bijlage 4: Schatting van de vraag naar Psychosociale zorg in Houten
Deze cijfers geven een schatting van de vraag naar psychosociale zorg. De vraag wordt
inzichtelijk gemaakt door het te verwachten percentage inwoners met psychische
problemen in Houten weer te geven aan de hand van verschillende indicatoren. Hieraan
is te zien of in Houten meer of minder mensen met psychische problemen kunnen
worden verwacht. Niet iedereen met een psychisch probleem vraagt echter professionele
hulp. Daarom zijn ook indicatoren opgenomen over het verwachte zorggebruik bij de
huisarts, de eerstelijnspsycholoog en het algemeen maatschappelijk werk.
Percentage inwoners met psychische problemen
Psychisch
Psychiatrische
Stemmingsstoornis Angststoornis Alcoholafhankelijkh
onwelbevinden
stoornis
Gemeente 26,6%
21,2%
5,4%
9,3%
6,6%
21,2%
6,8%
11,3%
5,3%
Houten
Nederland 30,5%
Tabel 1. Verwacht percentage inwoners met psychische problemen in Houten en in
Nederland (NB: met uitzondering van het percentage voor psychisch onwelbevinden is
hier geen rekening gehouden met het percentage allochtonen)
Bron: Nemesis 1996-1999/CBS 2009
Toekomstraming: inwoners met psychische problemen 2009-2014
Psychisch
Psychiatrische
Stemmingsstoornis Angststoornis Alcoholafhankelijkh
onwelbevinden
stoornis
Gemeente -2,6%
-4,6%
-1,5%
-2,4%
-9,6%
+0,0%
+0,1%
+0,2%
-0,8%
Houten
Nederland +0,1%
Tabel 2. Verwachte groei/afname aantal inwoners met psychische problemen in Houten
en Nederland 2009-2014 (NB: met uitzondering van het percentage voor psychisch
onwelbevinden is hier geen rekening gehouden met het percentage allochtonen)
Bron: Nemesis 1996-1999/CBS 2009/ABF Research bevolkingsprognose
In de tabel toekomstramingen 2009-2014 wordt de procentuele ontwikkeling
weergegeven voor de zorgvraag van 2014. De procentuele ontwikkeling wordt
weergegeven met plussen en minnen om aan te geven dat het een ontwikkeling is ten
opzichte van 2009.
Aantal huisartscontacten voor psychische en sociale problemen 2009
Aantal huisartscontacten
Gemeente 396
Houten
Nederland 471
Tabel 3. Verwacht aantal huisartscontacten voor psychische en sociale problemen per
1000 inwoners in één jaar in Houten en Nederland
33
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Bron: LINH 2008/CBS 2009
Verdere informatie: relatie met aanbod
Huisartsen zijn in Nederland de aangewezen eerste contactpersoon bij zowel somatische
als psychische problemen van patiënten. Patiënten met psychische of sociale problemen
hebben bijna twee keer zo vaak contact met de huisartspraktijk als patiënten met alleen
lichamelijke klachten. Die psychosociale zorgtaak van de huisartsen kan worden verlicht
door een goed netwerk van GGZ-hulpverleners tot wie de huisarts zich kan wenden voor
advies of verwijzing, en door specifieke aandacht voor psychosociale zorg in de
huisartsopleiding of -bijscholing (Zantinge, Verhaak, Bensing, 2005, NIVEL).
34
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Bijlage 5 Risicofactoren / beschermende factoren eenzaamheid en depressie
Eenzaamheid
Eenzaamheid is het ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit
van) bepaalde sociale relaties. Eenzaamheid is daarmee iets anders dan alleen zijn.
Eenzaamheid wordt als een gemis omschreven: enerzijds als een ervaren tekort aan
sociale contacten en anderzijds als een gemis aan intimiteit in bepaalde relaties. Het gaat
hierbij om een verschil tussen de aanwezige sociale contacten en de contacten die men
voor zichzelf zou wensen. Eenzaamheid is daarom ook in te delen in sociale eenzaamheid
en emotionele eenzaamheid. Sociale eenzaamheid is gekoppeld aan een tekort aan
sociale integratie, het ontbreken van contacten met mensen waarmee men bv
gemeenschappelijke kenmerken deelt zoals vrienden en vriendinnen. Emotionele
eenzaamheid treedt op als iemand een hechte, intieme band mist met een ander
persoon, in de meeste gevallen een levenspartner.
Bekende risicofactoren / risicogroepen voor
eenzaamheid bij volwassenen
Gescheiden
Weduwen / weduwnaars
Allochtonen
Laag opgeleiden
Mensen met een lage SES
Mensen met gezondheidsproblemen
Mensen met chronische ziekten
Mensen zonder betaalde baan
Alleenstaanden
Bekende risicofactoren / risicogroepen voor
eenzaamheid bij ouderen
Ouderen met weinig sociale competenties
Ouderen met depressieve klachten
Alleenstaande ouderen
Ingrijpende levensgebeurtenissen
Verlies van gezondheid
Depressie
Depressie wordt gekenmerkt door een sombere stemming en interesseverlies. Het
lusteloze gevoel is voor het grootste gedeelte van de dag aanwezig gedurende minimaal
twee weken. Daarnaast zijn er meerdere klachten met een verstorende invloed op
iemands functioneren, zoals een ontregelde slaap, energiegebrek, problemen met de
concentratie, toename of verlies van eetlust en piekeren over de dood en suïcide
Gemiddeld duurt een depressieve episode zes maanden, maar in een van de vijf gevallen
duurt een depressie langer dan twee jaar en is er sprake van een chronische depressie.
Iemand kan verschillende malen in zijn leven een depressie krijgen. 85% van de mensen
met een depressie krijgt die binnen vijf jaar opnieuw.
Depressie behoort tot de top 5 van ziekten met de hoogste ziektelast.
Bekende risicofactoren / risicogroepen voor
depressie bij volwassenen
Lage mastery (het gevoel controle te
hebben over je leven)
Vrouwelijk geslacht
Lichamelijke mishandeling
Geestelijke mishandeling
Angst
Longziekte
Bekende risicofactoren / risicogroepen voor
depressie bij ouderen
Vrouwelijk geslacht
Lage opleiding / lage SES
Weduwen / weduwnaars, vooral kort na
het overlijden van de partner
Zorg voor een partner met dementie of
ziekte van Parkinson
Aantal jaren verblijf in een verpleeghuis
Ouderen met meerdere depressieklachten,
zoals een sombere stemming, problemen
met slapen, piekeren, zich niet kunnen
concentreren.
Ouderen met een angststoornis
Ouderen met lichamelijke ziekten en
35
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
functionele beperkingen
Ouderen met weinig sociale steun
(eenzaamheid)
Ouderen die het gevoel hebben dat ze
weinig controle hebben over hun leven
(weinig persoonlijke competenties)
Vooral ouderen en volwassenen die geconfronteerd worden met meerdere risicofactoren
hebben een sterk verhoogd risico op depressie.
Sociale participatie, lichamelijke gezondheid, gevoel van controle over het eigen leven en
sociale steun in de omgeving beschermen ouderen en volwassenen tegen eenzaamheid
en een depressie.
Daarbij hebben mensen die bewegen / sporten minder vaak depressies. Ook ontwikkelen
mensen die sporten minder vaak een depressie.
Zo hebben mensen die bijvoorbeeld een tot drie uur per week sporten, vijftig procent
minder kans om over een periode van drie jaar een psychische stoornis te ontwikkelen
dan mensen die geen actieve sport beoefenen.
Naast een kleinere kans op het ontwikkelen van een psychische stoornis draagt sporten
ook bij aan een sneller herstel.
36
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Bijlage 6 Lopende activiteiten en projecten in Houten
Wat gebeurt er al in Houten?
Er is een grote hoeveelheid aan diverse activiteiten voor mensen in Houten. Deze
activiteiten zijn gericht op participatie en contact met andere mensen en kunnen een
goede basis bieden voor mensen die eenzaam (dreigen te worden of) zijn of depressief
dreigen te worden. De uitdaging zal zijn om verbindingen aan te brengen; wie doet wat
en wie verwijst naar wie en hoe pakken we dat aan. En vooral: hoe komt de juiste
informatie (wat is er) bij de betreffende personen in beeld (verwijzers, burgers).
′Van Houten&co′ richt zich op mensen die niet volwaardig deel kunnen nemen of risico
lopen niet deel te kunnen nemen aan de samenleving. (en dus in een kwetsbare positie
verkeren) ′van Houten&co′ wil dicht bij de mensen, midden in de samenleving staan.
Vanuit deze positie ontwikkelt- en biedt ′van Houten&co′ welzijnsdiensten aan die
bijdragen aan de verbetering van het functioneren van individuen en groepen in de
samenleving. Ook ontwikkelt- en voert ′van Houten&co′ innovatieve projecten en
diensten uit die de leefbaarheid in wijken vergroten en die mensen met elkaar
verbinden. Naast doorlopende activiteiten op fysiek, sociaal en cultureel gebied (zoals bv
koor, countryline dance, gymnastiek, koersbal, leeskring, rolstoeldans, Yoga, tekenen,
filosofie, wandelgroepen etc) biedt van Houten&co de volgende activiteiten en is
betrokken bij de volgende projecten.
- netwerken verstandelijk gehandicapten, GGZ, vrijwilligers in de zorg waarvan Van
Houten&Co voorzitter is.
- bewonersbetrokkenheid stimuleren in wijken
- het opstellen van wijkprofielen (met leefstijlen)
- activiteiten voor mensen met een fysieke beperking
- zomerschool, 21 activiteiten in zes zomerweken
- mantelzorgers - POM project
- individuele ondersteuning mantelzorgers + ouderenadviseur
- huiskamerproject (doelgroep: eenzame ouderen)
- Alzheimercafe
- Netwerk dementie
- Maaltijdvoorziening Tafeltje Dekje
- Hulp en klussendienst
- Bezoekdienst chronisch zieken
- preventief huisbezoek
- i.s.m. Indigo: les en aandacht jonge mantelzorgers Heemlanden.
- VanHouten&Co voert momenteel leefstijlonderzoek uit
Indigo biedt mentale kortdurende effectieve ondersteuning, direct en dichtbij. Er is
ondersteuning voor mensen van alle leeftijden en voor diverse klachten. Indigo werkt
vanuit verschillende gezondheidscentra en huisartsenpraktijken in de diverse wijken in
Houten. Indigo organiseert ook vanuit buurthuizen en wijkcentra tal van activiteiten.
Huidig aanbod Houten:
‐ Cursus grip op je dip – voor volwassenen/ouderen (18+); ongeveer 8x per jaar in
Houten; gefinancierd door zorgverzekeraar
‐ Voorlichtingen depressie ism fysio en dietiste – voor volw/oud; waarschijnlijk in 2011 in
Houten 5x; gefinancierd door WMO
‐ Cursus Slaap lekker; bieden we momenteel aan in zorgspectrum; zorgverzekeraar
‐ zorgprogramma depressie i.s.m. EMC
Individueel aanbod, hieraan kunnen inwoners Houten aan deelnemen:
‐ Zelfhulp: depressieve gevoelens, zelf aan de slag; gefinancierd door zorgverzekeraar
‐ Zelfhulp: een depressieve naaste, zelf aan de slag; gefinancierd door zorgverzekeraar
‐ E-mailcoaching Familievan.nl (voor naastbetrokkenen), gefinancierd uit WMO
‐ Grip op je dip – online; financiering zorgverzekeraar
‐ Grip op je dip emailcoaching; zorgverzekeraar
37
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
‐ Kleur je leven (internetcursus); zorgverzekeraar
Verder biedt Indigo in samenwerking met Van Houten en Co mantelzorgondersteuning
in de vorm van voorlichtingen, gastlessen over jonge mantelzorgers op de Heemlanden.
Deze worden vergoed uit WMO.
Vitras/CMD is een centrum voor maatschappelijke dienstverlening. Vitras/CMD biedt
een breed palet aan zorg, hulpverlening, advies, servicediensten, ondersteuning en
hulpmiddelen. Binnen Vitras/CMD wordt gewerkt met de units: Zorg, JMD
(Jeugdgezondheidszorg, Algemeen Maatschappelijk Werk en Thuisbegeleiding), Uitleen
en thuiszorgwinkels (tot 1-1-2011) en de Serviceorganisatie.
Huidig aanbod in Houten:
- thuiszorg/wijkverpleging en -verzorging (ook signalerende functie armoede,
mishandeling, eenzaamheid, depressie)
- meldcode huiselijk geweld ook gericht op ouderenmishandeling
(signaleringsfunctie)
- Algemeen maatschappelijk werk (vooral ouderen die zich aanmelden voor
maatschappelijk werk)
- JGZ 0-4 jaar (signaleringsfunctie postnatale depressie)
Subsidie aanvraag Preventiekracht dicht bij huis 2011 / 2012
Vitras/CMD heeft vorig jaar subsidie aangevraagd en gekregen voor 2011 en 2012 bij het
programma Preventiekracht dicht bij huis van Zonmw. De aanvraag bevatte 2
preventieprogramma’s die te maken hebben met het thema eenzaamheid en depressie:
1. Thema aandacht voor leefstijl, bewegen en voorkomen van depressies
de bijbehorende interventie: Fit door het leven
2. Thema mantelzorgers
de bijbehorende interventies: zieken verzorgen thuis/houdingsadviezen voor
mantelzorgers / POM
De cursus Fit door het leven is in februari 2011 gestart in Nieuwegein. Dit was een
succes. In overleg met VitrasCMD en Sportservice Midden-Nederland zal gekeken worden
of de cursus in het najaar van 2011 ook in Houten plaats kan vinden.
Fit door het leven
Er zijn veel partijen betrokken bij de cursus Fit door het Leven: Sportservice MN ( zij
geven de beweeglessen) en er zijn 3 gastsprekers. Indigo over depressie en somberheid,
Centrum Maliebaan over alcohol en Vialente over gezonde voeding. Na 4 bijeenkomsten
gaan de cursisten 'snuffelen' bij bestaande beweegactiviteiten in de desbetreffende
plaats. Vitras/CMD legt de contacten, dat kan het zwembad zijn, maar ook beweegclubs
bij Welzijn Stichtingen. Na 3 weken is er nog een laatste terugkombijeenkomst. Men wil
met deze cursus vooral bereiken dat mensen blijven bewegen, ook als de cursus is
afgelopen.
Eerstelijn Medische Centra Houten (EMC)
Buurtgerichte zorgprogramma angst en depressie vanuit EMC’s, ontwikkeld met
ondersteuning van het Trimbos Instituut. Deze zorgprogramma’s worden afgestemd met
andere interventies, gericht op het signaleren van depressie en angststoornissen bij:
- kwetsbare mensen die professionele begeleiding niet langer vanuit de AWBZ
krijgen vergoed;
- mensen met een lage sociaal-economische status en mensen met een uitkering;
- senioren; jongvolwassenen.
Zorgprogramma’s angst en depressie zijn gericht op het signaleren van problemen en
‘casefinding’. Diverse eerstelijnszorgverleners (huisartsen, psychologen, maatschappelijk
werkers, fysiotherapeuten, diëtisten, sociaal verpleegkundigen) kunnen bij een
vermoeden van angststoornis of depressie bij een patiënt een vragenlijst afnemen. Bij
een bepaalde score volgt doorverwijzing naar de huisarts. Deze weegt af of de patiënt
wordt doorverwezen naar een laagdrempelig aanbod (zoals de cursus Angst de baas of
kortdurende gesprekken) of, bij angststoornissen, naar eerstelijns psychologen.
38
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Netwerk Dementie Houten
De volgende organisaties zijn vertegenwoordigd in het Netwerk Dementie Houten:
Altrecht, AMW en thuiszorg Vitras/CMD, Handjehelpen regio Utrecht, Indigo, Rivas
Thuiszorg, Stichting RAZ, vanHouten&co, Warande, Wmo-loket VIA Houten,
Zorgspectrum, Zuwe Zorg. Deze organisaties bieden mensen met dementie, hun
familieleden en mantelzorgers ondersteuning, behandeling en begeleiding vanaf het
begin tot het eind van de ziekte. Het wmo-loket VIA Houten is namens het Netwerk
Dementie Houten het centraal aanspreekpunt. Bij de consulenten van VIA Houten kan
men terecht voor informatie en advies, voor praktische ondersteuning en met vragen
over het omgaan met mensen met psychische of dementiele problemen. Zij gaan na
welke zorg nodig is en bemiddelen bij het krijgen van de juiste zorg. Het wmo-loket VIA
Houten is een vrij toegankelijk en onafhankelijk informatiepunt waar inwoners van
Houten terecht kunnen voor informatie advies en ondersteuning bij vragen of problemen
op het gebied van wonen, welzijn en zorg.
39
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
Bijlage 7 Doelgroepen eenzaamheid / sociaal isolement (Movisie)
Eenzaamheidsinterventies kunnen worden onderverdeeld op basis van de doelgroep waar
de interventie op is gericht. Doelgroepen kunnen zijn:
- eenzame mensen (microniveau)
- personen die contact hebben met eenzame mensen (mesoniveau), bijvoorbeeld
beroepskrachten of vrijwilligers; dit wordt ook wel de intermediaire doelgroep genoemd
- de bevolking als geheel (macroniveau).
De interventies op microniveau kunnen worden opgedeeld in interventies die zijn gericht
op een specifieke, nauw omschreven doelgroep en interventies die zich in het algemeen
richten op mensen die eenzaam zijn (Fokkema & Van Tilburg, 2005). In het eerste geval
zijn de eenzaamheidsinterventies meestal gericht op een bepaalde risicogroep (ouderen
en/of mensen met een lichamelijk, verstandelijke of psychiatrische beperking).
Eenzaamheid komt echter onder alle lagen van de samenleving voor en daarom hebben
wij onze zoektocht naar methoden niet beperkt tot deze specifieke doelgroepen.
Typologieën van eenzaamheid en sociaal isolement
Zowel Fokkema, Van Tilburg als Machielse wijzen op het belang van het richten op
specifieke doelgroepen om de juiste interventie te kunnen bepalen (Fokkema & Van
Tilburg, 2005: 21; Van Tilburg, 2007: 36; Machielse, 2009). Volgens Van Tilburg zijn de
volgende twee typeringen van groepen op basis van sociale en emotionele eenzaamheid
en op basis van subjectieve en objectieve isolatie belangrijk bij het bepalen van de juiste
interventie voor een specifieke doelgroep (Van Tilburg, 2007: 36).
Eenzaamheid kan bestaan uit een combinatie van sociale en emotionele eenzaamheid.
Op basis hiervan zijn vier typen van eenzaamheid te onderscheiden (Van Tilburg, 2007).
1. Niet eenzaam (niet sociaal en niet emotioneel eenzaam).
2. Sociaal, maar niet emotioneel eenzaam.
3. Emotioneel, maar niet sociaal eenzaam.
4. Zowel sociaal als emotioneel eenzaam
Onderzoek wijst uit dat emotionele eenzaamheid als ernstiger wordt ervaren dan sociale
eenzaamheid. De vier typen lopen dan ook op van niet eenzaam naar zeer eenzaam.
De onderzoekers Hortulanus, Machielse en Meeuwesen (2003) hebben het verschil tussen
objectieve sociale isolatie en subjectieve eenzaamheid aangegrepen om vier typen
isolatie te beschrijven (Van Tilburg, 2007). Zij onderscheiden de volgende typen.
1. Sociaal weerbaren: mensen met veel contacten die zich hier prima bij voelen.
2. Eenzamen: mensen die zich ondanks hun vele contacten erg eenzaam voelen.
3. Contactarmen: mensen met weinig contacten die daarmee wel tevreden zijn.
4. Sociaal geïsoleerden: mensen met weinig contacten die zich daar erg eenzaam onder
voelen.
Eenzaamheidsinterventies zijn gericht op de ‘eenzamen’ en de ‘sociaal geïsoleerden’. De
‘eenzamen’ voelen zich eenzaam ondanks hun grote netwerk. Het is dan ook niet
waarschijnlijk dat een vergroting van het netwerk zal leiden tot verminderde gevoelens
van eenzaamheid. Dit kan bereikt worden door het verbeteren van de kwaliteit van de
relaties of het naar beneden bijstellen van standaarden en wensen op dit gebied. De
‘sociaal geïsoleerden’ zijn gebaat bij een interventie die zowel de grootte als
de kwaliteit van het netwerk van het netwerk verbetert.
Machielse maakt binnen de groep ‘sociaal geïsoleerden’ een nader onderscheid. Zij stelt
dat op basis van verschillende overlevingsstrategieën zes verschillende typen sociaal
geïsoleerde mensen kunnen worden onderscheiden (Machielse, 2006). De achtergronden
van het isolement zijn zeer verschillend en ook de manier waarop mensen met hun
isolement omgaan kan sterk verschillen. Zij komt tot een indeling in zes subgroepen,
gebaseerd op het niveau van de sociale competenties en de gerichtheid op sociale
participatie.
40
120103 BIJ Plan van aanpak Houten Mentaal Vitaal (ontwikkeldocument)
1. De zelfredzamen – hebben geen moeite met sociale contacten in de alledaagse
omgang, maar zijn niet in staat contacten op te bouwen in hun persoonlijke leven.
2. De hoopvollen – zijn vervreemd geraakt van de wereld, maar hopen op meer.
3. De afhankelijken – hebben een zeer hechte relatie met hun broer, zus, ouder of
partner, maar leven verder geïsoleerd.
4. De eenzamen – hebben geen werk, veel oppervlakkige contacten maar geen
diepgaande en hebben het idee dat niemand hen kan helpen.
5. De buitenstaanders – de echte einzelgängers, zonder behoefte aan contact.
6. De overlevers – hadden nooit een sociaal netwerk, hebben vaak psychische problemen
en zijn te onzeker om mee te durven doen aan het maatschappelijk leven.
Niet alle sociaal geïsoleerde mensen kunnen op dezelfde manier geholpen worden. Op
basis van de bovenstaande profielen van ‘sociaal geïsoleerden’ kan worden bepaald welke
interventies nuttig kunnen zijn. Verschillende vormen van isolement vragen om
verschillende aanpakken. Machielse (2009) wijst dan ook op het belang van een
specifieke benadering van doelgroepen.
41