De Franse Nederlanden – Les Pays

DE FRANSE NEDERLANDEN – LES PAYS-BAS FRANÇAIS – 40
In 1976 verscheen de eerste editie van het jaarboek De Franse Nederlanden-Les Pays-Bas
Français, uitgegeven door de Vlaams-Nederlandse culturele instelling Ons Erfdeel vzw. DFN
is een tweetalige uitgave over Noord-Frankrijk en zijn betrekkingen met het Nederlandse
taalgebied op sociaal, cultureel, artistiek, politiek en algemeen-maatschappelijk gebied.
In deze jubileumeditie wil de redactie het gebied van de Franse Nederlanden evoceren,
vertrekkend vanuit het concept van de ‘lieu de mémoire’.
Uiteraard moet bij zo een aanpak Le Flamand aan bod komen– het ‘Vlemsch’- ‘Vlaams’- de
streektaal die, met uitsterven bedreigd, door een slinkend aantal ouderen nog wordt gesproken
tussen Bergues, Cassel en Bailleul. Hoe verhoudt dit dialect van het Nederlands zich tot de
standaardtaal?
Vauban schermde de noordgrens van het Koninkrijk van Lodewijk XIV met een gordel van
vestingen af. De koning vond dat die noordgrens veel te dicht bij zijn hoofdstad lag. De
citadel in Rijsel geeft nog altijd zijn geheimen niet prijs, maar in Bergues en Ieper kun je over
de wallen van de ingénieur civil lopen.
Notre Dame de Lorette en niet Verdun is de grootste begraafplaats van gesneuvelde Fransen
uit de Eerste Wereldoorlog. Deze dodenakker levert de lieu de mémoire bij uitstek van de
Grote Oorlog. We maken een reis langs de abdijen van de Franse Nederlanden, vragen
aandacht voor de beeldenstorm of de vergeten erfenis van het protestantisme, voor Marguerite
Yourcenar – ‘het meisje van ’t kasteel’ - op een heuveltop van de monts de Flandre. De
Estaminet flamand is een begrip in de Franse Westhoek. Het liedboek Chants populaires des
Flamands de France van Edmond de Coussemaker blijft een schatkamer van volksmuziek
voor de hele Nederlanden. Ook het wonder van de Frans-Vlaamse polyfonie mag niet
onvermeld blijven en de Reuzen die dansen bij carnaval en ommegangen.
De bloei en neergang van de textielindustrie van de middeleeuwen tot vandaag komt aan bod.
De terrils van Lens leggen getuigenis af van het industrieel verleden van de streek. We
‘dokkeren’ over de mythische kasseien van Parijs-Roubaix en staan aan de Opaalkust om het
maritieme geheugen van de streek te koesteren.
En aan de hand van Pierre Mauroy, de machtige socialistische politicus die Eerste Minister
was onder Mitterand, wordt de geschiedenis van het socialisme in de Nord verteld. Hij was
gedurende decennia een sleutelfiguur in de opmars van Rijsel en een grote voorvechter van
de oprichting van de Eurometropool. Het verhaal van de grens- en seizoensarbeid, ooit vanuit
Vlaanderen naar Frankrijk, en nu vooral vanuit Frankrijk naar West-Vlaanderen wordt
verteld. En ook de staatsgrens tussen België en Frankrijk, de ‘Schreve’, kan niet onvermeld
blijven in een boek als dit.
In het openingsstuk van het boek buigt de Gentse historicus Ludo Milis zich over de
afbakening van de Franse Nederlanden. Duizend jaar geleden liep de Romaans-Germaanse
taalgrens, die zich na de val van het West-Romeinse keizerrijk geleidelijk aan kristalliseerde,
van Moeskroen in Westelijk-Henegouwen tot Étaples aan de Somme. Sindsdien schoof de
taalgrens naar het noorden. De echte verfransing van het Noorden begon pas na de Franse
revolutie. Artesië werd al losgeweekt van het graafschap Vlaanderen in 1191.
U leest het allemaal in deze jubileumeditie van het jaarboek. We blijven vanuit Vlaanderen en
België zonder nostalgie kijken naar dit deel van Frankrijk: zo dichtbij de kantoren van Ons
Erfdeel vzw op de grens in Rekkem, zo vreemd en zo vertrouwd.
Speciaal voor deze publicatie maakte de fotograaf Michael Depestele een reeks nieuwe foto’s.
INHOUD
De Franse Nederlanden of Frans-Vlaanderen. Zoeken naar een naam en een grens.
Ludo Milis
Een lieu de mémoire of een vergeetput? Taal in Noord-Frankrijk
Hugo Ryckeboer
Abdijen in Noord-Frankrijk
J. Heuclin
‘Ars perfecta’. Noord-Frankrijk en de polyfonie
Ignace Bossuyt
Nog slechts een vage herinnering. Beeldenstormen in de Westhoek in de zestiende eeuw
Johan Decavele
De drie uitdagingen van Vauban
F. Hanscotte
Het volk zingt. Chants populaires des Flamands de France
Wim Chielens
Een terras op de Zwarte Berg. Het Frans-Vlaanderen van Marguerite Yourcenar
Luc Devoldere
Een maritiem geheugen. Opaalkust, Vlaanderen, Duinkerke
Patrick Oddone
Textiel: rijkdom en armoede van Roubaix
Dirk Vandenberghe
Alles is beter dan armoede. Over migranten, grens- en seizoensarbeiders
Dirk Van Assche
Tumuli
Michel Quint
Van Parijs tot in Roubaix. De Kracht van de Kassei!
Jonas Heyerick
Wat was is niet meer, maar zal opnieuw worden. Estaminets in Frans-Vlaanderen.
Thomas Beaufils
Een lieu de mémoire van de oorlog in Vlaanderen. Notre-Dame-de-Lorette
Piet Chielens
Over halfgoden en superhelden: onze reuzen
Annie Degroote
De reus van bij ons. Pierre Mauroy
Pierre Vouters
Heimwee komt waar grenzen verdwijnen
Michiel Hendryckx
Foto’s Michaël Depestele
JAARBOEK DE FRANSE NEDERLANDEN-LES PAYS-BAS FRANÇAIS
ISBN : 9789079705214
Aantal pagina’s : 264 p.
Vormgeving : Pieter Willems / pjotr – Gent
Druk: New Goff, Gent