De financiële uitdagingen voor de gemeentelijke

De financiële uitdagingen voor de
gemeentelijke bestuursperiode
2013-2018
Anne-Leen Erauw
Research Public finance
Congres Andere kijk op lokaal sportbeleid
Antwerpen, 21 maart 2013
Financiële uitdagingen voor de nieuwe bestuursperiode
Lokale besturen
• Nieuwe bestuursperiode  nieuwe mandatarissen, nieuwe impulsen
voor lokaal beleid
• Lokale beleidsmarge in zwakke economische en financiële context
• Impact van heel wat trends en hervormingen op te nemen
beleidsbeslissingen
Financiële uitdagingen voor de nieuwe bestuursperiode
Belfius Bank & Verzekeringen
• Expertise & Research => meer dan een financiële partner van lokale
besturen
• Ontwikkelt producten en diensten voor beleid en financiën :
 Jaarlijkse analyse lokale financiën (gemeenten, OCMW’s, politiezones, …)
 Sociodemografisch profiel / Individueel financieel profiel van de gemeenten
• Recente analyse voor nieuwe gemeentelijke bestuursperiode:
• Bijzonder nuttig voor de vele nieuwkomers in een lokale beleidsfunctie
• Beknopt referentiekader, gestructureerd en voorzien van de nodige
documentatie
www.belfius.be/FinancieleUitdagingen
www.belfius.be/verkiezingen2012
www.belfius.be/OnzeStudies
Financiële uitdagingen voor de nieuwe bestuursperiode
Brochure met analyse van 15 uitdagingen


Macro-economische context
Het budgettair stabiliteitspact en de ESR 95-normen
De hervorming van het gemeenterecht en de principes van
nieuwe beleidsvoering
Duurzame ontwikkeling
De vergrijzing van de bevolking
•
•
•
De fiscale bevoegdheid van de gemeenten
Gemeentefonds en toelagen
De eigen ontvangsten van de gemeenten
•
•
•
•
De pensioenen van de lokale ambtenaren
De hervorming van de brandweerdiensten
Dienstverlening voor ouderen en OCMW-woonzorgcentra
Toenemende kosten van maatschappelijke dienstverlening
verstrekt door OCMW’s
Waterbeheer en riolering in Vlaanderen en Brussel
Afvalbeheer in Vlaanderen
De investeringen van de lokale overheid en de financiering ervan

Omgevingsfactoren


Ontvangsten
Uitgaven
•
•
•
4
Evolutiefactoren voor de gemeentefinanciën
•
Autonoom beleid :
aanwerven van
personeel,
belastingen,
investeringen,…
ONTV.
• Belastingen
• Toelagen
• Prestaties
• Fin. opbr.
UITG.
• Personeel
• Werking
• Overdrachten
• Schuld
Analyse financiële
situatie van de
gemeenten
E
x
t
e
r
n
e
f
a
c
t
o
r
e
n
Maatschappelijke evoluties
op lange termijn
(demografie, technologie,
duurzame ontwikkeling .…)
Financiële factoren uit de
economische omgeving :
inflatie, rentevoeten, economische
groei hebben impact op de
gemeentebudgetten
“Institutionele factoren” :
-
hervormingen op federaal
niveau (politiehervorming,
brandweerdiensten, …)
-
regionaal niveau
(gemeentefonds, belastingen)
D
o
s
s
i
e
r
U
I
T
D
A
G
I
N
G
E
N
Overzicht presentatie
Financiële factoren en economische omgeving
Macro-economische situatie (fiche 1)
Saneringsinspanning voor de overheidsfinanciën (stabiliteitspact)
(fiches 2 en 15)
Hervormingen / evoluties die de uitgavenbeheersing complex maken
Pensioenhervorming (fiche 9)
Brandweerhervorming (fiche 10)
Toenemende kosten voor de OCMW’s (maatschappelijke dienstverlening / vergrijzing) (fiches 11 en 12)
Beleidsmarge om deze uitdagingen aan te gaan ?
Huidige financiële toestand ?
Verwachte evolutie van de ontvangsten ? (fiches 6 tot 8)
De nieuwe beleidsinstrumenten(BBC) en lokale beleidsvoering (fiche 3)
6
Financiële factoren en economische omgeving
Macro-economische situatie (fiche 1)
2007-2012 : een bewogen periode
2008 : financiële crisis
2009 : recessie / sterke economische crisis
2010 : begin van bemoedigende heropleving, maar zwak
2011-2012 : crisis van de overheidsschulden / nieuwe economische
verzwakking
Vooruitzichten 2013-2018 ?
Economische groei blijft zwak
Inflatie van 1,2 % evolueert wellicht tot 2 %
Rente KT & LT was relatief laag, maar neemt lichtjes toe
Hoge energiekosten blijven
Financiële factoren en economische omgeving
Saneringsinspanning voor de overheidsfinanciën (stabiliteitspact) (fiche 2)
Het budgettair stabiliteitspact (2012-2015)
Belangrijke saneringsinspanning voor de overheidsfinanciën te realiseren
tegen 2015
Intern stabiliteitspact verdeelt saneringsinspanning over alle
overheidsgeledingen, ook de lokale besturen geraken erbij betrokken !
( samenwerkingsakkoord  implementatie wordt besproken )
FBC in % bbp
2012
2013
2014
2015
Totaal
-2,7
-1,9
-0,9
0,0
Entiteit 1 (Fed. + Soc.Zek.)
-2,4
-2,0
-1,0
-0,1
Entiteit 2 (G&G + Lok.best)
-0,3
+0,1
+0,1
+0,1
Bron: Advies HRF – maart 2012
Impact van de staatshervorming ?
Overdracht bevoegdheden naar gewesten met aangepaste financiering ?
Toepassingsvoorwaarden van de nieuwe BFW
Financiële factoren en economische omgeving
Saneringsinspanning voor de overheidsfinanciën (stabiliteitspact) (fiche 2)
Druk van Eurostat om statistieken op te stellen volgens de
ESR 95-normen ( “six pack”)
ESR 95–normen hebben op lokaal niveau impact op:
Budgetsaldo (zonder investeringsfinanciering via lening)
Investeringspolitiek (schuldfinanciering via leningen beperken)
Investeringen van lokale besturen:
vormen belangrijke bijdrage voor de nationale economie
kennen jaarlijkse schommelingen (in functie van lokale verkiezingen,
rentevoet, budgettaire marge,…)
van belang om patrimonium te bewaren, onderhouden, herstellen,
moderniseren. Wat als ... uitgaven worden uitgesteld of geschrapt ?
2012
9
Federaal G & G
Lokaal
Overheidsinvesteringen
7%
43%
49%
Overheidsschuld
89%
6%
5%
Financiële factoren en economische omgeving
Investeringsinspanning van de lokale besturen onder druk ? (fiche 15)
Evolutiefactoren (2013-2018) voor de lokale investeringen ?
Impact van de ESR 95-normen ?
Impact van de BBC op het investeringsbeleid ?
Stabiliteitspact en saneringsinspanning
Wat met zelffinancieringscapaciteit van de gemeenten ?
Verstrenging van de maximale schuldnormen
Reglementair kader voor de banksector
Prudentiële regels en impact van Bazel III
10
Evoluties die de uitgavenbeheersing complex maken
Evolutie van de gemeente-uitgaven 2006 – 2012
(2006 = 100)
140
130
Personeel en werking
120
Overdrachten
110
Schulduitgaven
100
100
Totale gewone uitgaven
eigen dienstjaar
90
80
2006
•
•
•
11
2007
2008
2009
2010
2011
2012
De afbouw van financiële lasten creëerde tijdelijk een budgettaire marge die een
deel kon compenseren van de overige stijgende uitgaven
Sterke stijging vd primaire uitgaven (2007 - 2012 : + 4,3 % per jaar)
2013-2018 : wellicht zal geen budgettaire marge meer worden gecreëerd door
bijkomende verlaging rentevoeten
Evoluties die de uitgavenbeheersing complex maken
2013-2018 : de uitgaven ondervinden blijvend druk
 UITGAVEN
Gemiddelde jaarlijkse groei
(2007-2012)
Personeel &
werking
+4,3%
Gemiddelde jaarlijkse groei
(2013-2018)
Hervorming
pensioenen van
vastbenoemd
personeel
>?
Hervorming
brandweerdiensten
Pensioenlasten van
OCMW en PZ
Overdrachten
+4,3%
Schuld
-0,8%
Maatschappelijke
dienstverlening
Rentevoet ?
Nieuwe investeringen ?
>?
+
Hervormingen die de uitgavenbeheersing complex maken
De hervorming van de pensioenen van de lokale ambtenaren (fiche 9)
Wet van 24/10/2011  Grondige hervorming van het financieringsstelsel
(overgangsperiode 2012  2016)
Samenvoegen van de verschillende “pools” (1 tot 5)
Verhoging basisbijdragevoet (  uniforme bijdrage van 41,5% in 2016)
2011
2012
2016
Pool 1
32%
32,5%
41,5%
Pool 2
40%
40,5%
41,5%
33% of 40,5%
41,5%
29%
41,5%
Pool 3 / 4
Pool 5
/
27,5%
Toepassen van een bijkomende responsabiliseringsbijdrage
(= bijdragevoet wanneer solidariteitsbijdrage niet volstaat voor uitkering)
Belangrijke impact op personeelsuitgaven van 2012 tot 2016
+ op overdrachten (voor personeel OCMW en politiezones)
Hervormingen die de uitgavenbeheersing complex maken
De hervorming van de brandweerdiensten (fiche 10)
Implementatie van de hervorming van de hulpdiensten
(kaderwet van 15 mei 2007)
Oprichting van de hulpverleningszones (34 HZ volgens model PZ)
Voorbereiding van coördinatiestructuur “Task Force”
Oprichting “operationele prezones ” met rechtspers. (sinds einde 2012)
Financiële uitdaging:
Versterking van het kader van effectieven en professionaliseren van
brandweerkorps
Moderniseren van uitrusting en infrastructuur
Financieel evenwicht herstellen tussen federaal / gemeente,
is nu 10/90 (brandweer) en 40/60 (politiezones)
Financiering van de pensioenen
Evoluties die de uitgavenbeheersing complex maken
De gevolgen van de vergrijzing van de bevolking (fiche 5)
400
België
Evolutie van de bevolking ouder
dan 85 jaar (2010 = 100)
350
300
Vlaanderen
250
200
Wallonië
150
Brussel
100
50
Duitstalige
Gemeenschap
0
2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060
Meer capaciteit voor opvang
Meer thuiszorgdiensten (OCMW)
Aanpassen openbare ruimte
Mobiliteitsbeleid
Huisvestingsbeleid
Impact op de belastingbasis
Bron: op basis van de vooruitzichten van het Planbureau
Toename van het aantal afhankelijke ouderen :
• Toename van aantal bedden in woonzorgcentra
• Strengere normen implementeren (uitrusting, omkadering,..)
• Noodzaak om nieuwe vormen van opvang te ontwikkelen
• Dienstenaanbod uitbreiden om langer thuis wonen te ondersteunen
• Groter aantal financiële tussenkomsten voor ouderen
Evoluties die de uitgavenbeheersing complex maken
Toenemende kosten van lokale maatschappelijke dienstverlening (fiche 12)
Gemeentelijke bijdrage voor
OCMW ?
= 9,5 % van gemeentebudget
Toename gemeentedotatie (budget)
6,7%
7,0%
6,0%
5,0%
5,0%
Evolutie aantal begunstigden RMI
en maatschappelijke
dienstverlening
4,4%
4,1%
3,5%
4,0%
2,6%
3,0%
2,0%
1,0%
Meer opdrachten voor OCMW’s :
0,0%
2007
Nieuwe sociale hulp
Beperking werkloosheidsuitkering
 nieuwe instroom in OCMW’s
Impact + belang van
“responsabiliseringscoëfficiënt”
2009
2010
2011
2012
Evolutie aantal begunstigden RMI
Brussel
Vlaanderen
71.201
Wallonië
74.477
75.128
62.311
65.169
44.468
45.849
50.105
51.225
48.265
36.096
37.515
40.438
42.048
41.754
2007
2008
2009
2010
2011
Financiering rusthuizen (Fiche 11)
Pensioenbijdragen (Fiche 9)
2008
Beleidsmarge om de uitdagingen aan te gaan ?
Huidige financiële toestand ?
Overschot / tekort op budget en rekening (+ volume reservefondsen)
Aantal gemeenten met een tekort ?
Vooruitzichten evolutie gemeente-ontvangsten?
Fiscaliteit
Gemeentefonds en gewestelijke toelagen
Financiële opbrengsten en ontvangsten uit prestaties
Nieuwe instrumenten voor beleid en organisatie
Meerjarenplanning en beleid
Moderniseren van lokale beleidsvoering
Synergieën / rationaliseren lokaal institutioneel landschap
17
Beleidsmarge om de uitdagingen aan te gaan ?
Financiële toestand (budget)
Vlaamse gemeenten
In Mio
EUR
B2012
Saldi (in % vd ontvangsten)
13%
10%
9,8%
9,7%
9,0%
In % gew.
ontvangsten
Eigen dj.
-355
-5,3 %
Alg. totaal
+736
9,0 %
8%
Duidelijke verslechtering in
2011 en 2012
5%
3%
0%
-3%
-1,6%
-5%
-4,1%
-5,3%
-8%
2010
2011
Eigen dienstjaar
2012
Algemeen totaal
• Financiële toestand volgens BBC ?
% Gemeenten met tekort (eigen dienstjaar)
18
2007
2008
2009
2010
2011
2012
67%
60%
57%
59%
70%
71%
 Groei van de ontvangsten
vertraagt in 2011 (1,4%) en
2012 (2,8%) (belastingen,
financiële opbrengsten)
 Groei van de uitgaven blijft
sterk (+/- 4%)
 Overschot algemeen totaal
blijft comfortabel (9% ontv.)
 Reservefondsen ook
Beleidsmarge om de uitdagingen aan te gaan ?
Vooruitzichten evolutie gemeenteontvangsten ?
 ONTVANGSTEN
Belastingen
•
•
•
Gemiddelde
jaarlijkse groei
(2007-2012)
+3,3%
Personenbel.
Onroerende VH
Lokale belast.
Erosie van de
belastbare
basis ?
Ritme van de
inkohiering ?
Aanslagvoet ?
Fondsen &
Toelagen
+3,0%
Budgettaire
capaciteit van
Vlaams
Gewest ?
Eigen
ontvangsten
+4,2%
Energiedividenden ?
Beleidsmarge om de uitdagingen aan te gaan ?
De belastingontvangsten (fiche 6) en overdrachten van de hogere
overheid (fiche 7)
2013-2018 : onzekerheid over
Impact economische conjunctuur ( erosie van de belastingbasis?)
Impact van de hervorming van de Bijzondere Financieringswet
( APB ? overdrachten ?)
Voortbestaan van huidige financiële stromen ?
Effect van het stabiliteitspact ?
Vlaanderen
20
Gemeentefonds
-
Quid jaarlijkse groei met 3,5% ?
Wanneer “Vlaams plattelandsfonds”?
Toelagen
-
“Planlastvermindering”
In reporting BBC opgenomen
Beleidsmarge om de uitdagingen aan te gaan ?
De eigen ontvangsten (prestaties en financiële ontvangsten) (fiche 8)
+/- 13 % vd gewone ontvangsten
Prestaties :
(ipv belastingen, tarieven, saneringsbijdrage)
Financiële ontv. :
(vrijmaking energiemarkt en vereffening GH)
Uitdaging:
Energiedividenden behouden ?
Groei op peil houden van ontvangsten uit prestaties (+6,5% / jaar)
21
Beleidsmarge om de uitdagingen aan te gaan ?
Hervormingen die de gemeentelijke beleidsvoering moderniseren en
rationaliseren (fiche 3)
Rationaliseren van de lokale structuren en wetgeving om synergieën
te creëren (vb. : gemeenten – OCMW)
Meerjarenbeleid:
Implementatie van de Beleids- en BeheersCyclus (BBC) in Vlaanderen
(beleidsplannen en financieel plan met een horizon van meerdere jaren)
Modernisering HR: hervorming van de decretale graden
(fin.beheerder, secretaris,…) + Managementteam + evaluatie
 3 regio’s
Hervormingen die de bestuurskracht en de
bestuursefficiëntie op lokaal vlak willen
verbeteren
De financiële uitdagingen voor de
gemeentelijke bestuursperiode
2013-2018
Anne-Leen Erauw
Research Public finance
Congres Andere kijk op lokaal sportbeleid
Antwerpen, 21 maart 2013