Voormalige Sovjet-Unie

Voormalige Sovjet-Unie
DESKRESEARCH
Struys Marijke | Marktonderzoek | 1 februari 2015
Inhoud
Deskresearch ............................................................................................................................................. 2
Wat is de voormalige Sovjet-Unie? .................................................................................................... 2
De 15 republieken ................................................................................................................................. 3
Totalitaire Staat .................................................................................................................................... 5
Propagandamiddelen ........................................................................................................................... 5
Wat is communisme?........................................................................................................................... 9
Bronvermelding ...................................................................................................................................... 10
PAGINA 1
Deskresearch
Wat is de voormalige Sovjet-Unie?
De Oktoberrevolutie in 1917 zorgde voor een ommekeer in de Russische regering. De
Tsarenfamilie en andere hooggeplaatste regeringsfunctionarissen werden omgebracht. In de
plaats kwam een communistische staatsvorm die een strenge controle uitoefende op de hele
bevolking. Zij werden gecontroleerd en gemanipuleerd. Vrij meningsuiting en het aanhangen
van religies was verboden. Personen die niet gehoorzaamden, werden gestraft.
— er is één partij, die wordt gedomineerd door één leider
— er is een strijdbare ideologie die de hervorming van de maatschappij nastreeft volgens
bepaalde hogere `wetten'
— er is een terreur door middel van de geheime politie en er zijn herhaalde zuiveringen zowel
binnen als buiten de partij
— alle onafhankelijke groepen en instellingen, zoals een rechterlijke macht of vakbonden, zijn
uitgeschakeld
— er is een centrale controle van de communicatiemedia (censuur) en massapropaganda.
De Sovjet-Unie was een eenpartijstaat onder leiding van de Communistische Partij. Het werd
opgericht in 1922 en kwam in 1991 ten val. De Sovjet-Unie bestond uit 15 republieken. Deze
republieken hadden een gecentraliseerde overheid en economie.
De Sovjet-Unie is ontstaan na de val van het Russische Rijk in 1917 als gevolg van de Russische
Revolutie. Na een strijd om de macht tussen de bolsjewistische partij en de anticommunistische
Witte beweging, zijn de bolsjewieken onder leiding van Vladimir Lenin in 1922 aan de macht
gekomen. Op die moment werd de Sovjet-Unie opgericht.
De betekenis van Sovjet-Unie is ‘Radenunie’. Voluit spreken we over de Unie van Socialistische
Sovjetrepublieken (Russische vertaling: ‘Союз Советских Социалистических Республик’). De
afkorting is USSR (Russische vertaling: ‘CCCP’). De hoofdstad was Moskou, de landstaal Russisch
en de munteenheid de roebel. In 1926 bestond de totale bevolking uit 148.656.000 mensen. Bij de
val van de Sovjet-Unie in 1991 bestond de bevolking uit 293.047.571 mensen. Officieel werd er
slechts 1 religie toegelaten in Sovjet-Unie, namelijk staatsatheïsme. Alle andere religies waren
strikt verboden. Toch was er een officieuze aanwezigheid van het Christendom (vooral RussischOrthodox), de Islam, het Jodendom, Boeddhisme, Sjamanisme en Animisme. De nationale
feestdag is 7 november (Oktoberrevolutie). Deze feestdag valt volgens de Gregoriaanse kalender,
die in het Westen gehanteerd wordt, op 7 november. Uit de naam kan je echter afleiden dat het
om de maand oktober gaat i.p.v. de naam november. De reden hiervoor is dat in 1917 Rusland de
Juliaanse kalender hanteerde. Deze kalender liep op die moment 13 dagen achter op de
Gregoriaanse kalender. Dat wil zeggen dat de Oktoberrevolutie eigenlijk op 25 oktober plaats
vond. Op die dag zijn de communisten onder leiding van Lenin door middel van een staatsgreep
aan de macht gekomen. Lenin en zijn aanhang noemden zichzelf ‘bolsjewieken’. Dit is afgeleid
van het Russische woord voor ‘meerderheid’. Ook al waren hun tegenstanders talrijker, werden
zij toch ‘mensjewieken’ genoemd, afgeleid van het Russische woord voor ‘minderheid’. Vanaf
1918 noemde de bolsjewistische partij zichzelf ‘Communistische Partij’.
De Sovjet-Unie was een totalitaire staat. Wat dit concreet inhoudt, staat onder het puntje
‘Totalitaire staat’ beschreven.
PAGINA 2
De 15 republieken
De Sovjet-Unie was een federatie bestaande uit 15 deelstaten. Deze deelstaten hadden onder
andere een eigen grondwet en een eigen Wetboek van Strafrecht. In de grondwet1 worden de
unierepublieken beschreven als soevereine staten. In praktijk wordt deze soevereiniteit echter
sterk ingeperkt. Enkele voorbeelden zijn:
-
Volgens de grondwet2 heeft elk deelrepubliek het recht zich van de federatie af te
scheiden. In praktijk wordt dit niet getolereerd.
Enkele terreinen vallen onder het gezag van de Unie en niet onder die van de
unierepublieken3. Hieronder vallen volgende kwesties: buitenlandse politiek, defensie en
kwesties van sociaaleconomische aard (economische planning, belastingen, loonbeleid,
prijsbeleid)
Azerbeidzjaanse
SSR
Armeense SSR
Wit-Russische
SSR
-
Georgische
SSR
Estse SSR
Kazachse
SSR
1
Artikel 76
Artikel 72
3
Artikel 73 van de grondwet
2
PAGINA 3
Kirgizische
SSR
Letse SSR
Litouwse
SSR
Moldavische
SSR
Tadziekse SSR
Russische
Socialistische
Federatieve
Sovjetrepubliek
Oekraïense
SSR
Turkmeense
SSR
Oezbeekse
SSR
PAGINA 4
Totalitaire Staat
Enkele kernbegrippen van een totalitaire staat zijn:
-
Censuur
Propaganda
Indoctrinatie
Terreur
Zuivering
Showprocessen
Massaorganisatie
1 partij
Centraal geleide planeconomie
Gelijkschakeling (mensen volgen de beslissingen van de overheid zonder zelf te denken
of keuzes te maken)
Sociale controle (mensen worden constant in het oog gehouden)
Intimidatie (mensen die hun eigen mening willen uiten, ‘bedreigen’)
Geweld (op mensen die toch hun eigen mening hebben en ook uiten)
Kenmerken:
-
-
-
-
Het individu is ondergeschikt aan de staat en het staatsbelang. De staat bepaalt wat er
gebeurt. De mening van de burgers is hierbij niet van belang. Individuen die toch
protesteren worden met de harde hand aangepakt.
De leider bepaalt het reilen en zeilen van het regime. Hij heeft een sterke invloed op het
land en de bevolking.
Dergelijke staat wordt meestal geregeerd door één partij. Er worden verkiezingen
gehouden zodat men voor buitenstaanders democratisch lijkt. De uitkomst van de
verkiezingen staat echter op voorhand alvast.
Vrije meningsuiting via de media is niet toegelaten. Grote media zijn in handen van de
staat. Zij bepalen de inhoud. Voor publicatie worden de teksten gecontroleerd en
gecensureerd. Men maakt gebruik van posters, kranten, radio-uitzendingen, televisie en
andere media om het volk te beïnvloeden.
De jeugd wordt geïndoctrineerd. Zij worden opgevoed naar wil van de staat.
Een onderdeel van de staatscontrole op het individu is de geheime politie. Zij hebben de
toestemming om mensen af te luisteren en te ondervragen. Spionnen worden ingezet
om de grip op de bevolking te vergroten. De aanwezigheid van de geheime politie
creëert bij de bevolking een gevoel van angst. Zij durven geen actie te ondernemen
tegen de regering.
Propagandamiddelen

Scholen en jeugdorganisaties vb. ’Pioniers’, ‘Komsomol’ en ‘Jonge Pioniers’
Doel:
-
Kinderen en jongeren bevrijden van bourgeois-ideeën.
Men wilde de volgende generatie indoctrineren met een collectieve manier van leven.
Een manier van leven waar ‘communisme’ voor staat.
Opvoeding was de zorg van de staat, niet van de ouders.
Kinderen werden van kleins af aan geleerd om de vijanden van het socialisme tegen te
gaan. Ze hadden het gevoel dat ze betrokken waren in een wereldrevolutie.
PAGINA 5

Radio
Via dit propagandamiddel bereikte men de ongeletterden. Men plaatste radiotoestellen op
openbare plaatsen. De boeren gingen naar deze plaatsen om het laatste nieuws omtrent
rantsoenering te vernemen. Radiotoestellen werden ook geplaatst in bibliotheken, scholen,
kantoren en werkplaatsen.

Propagandaposters
Deze werden geproduceerd door pas afgestudeerde ontwerpers onder leiding van Jakov
Roeklevskij (1884-1964).

Propagandafilms
In theaters en op propagandatreinen werden duizenden propagandafilms getoond. Vanaf 1940
toonde men weekjournalen in de metrostations. Zo kon men ook personen die geen
bioscoopticket konden betalen, bereiken.

Propagandatrein
In deze treinen waren persen en draagbare bioscopen voorzien. Deze werden bemand met
docenten, kunstenaars en acteurs. Vooral vanaf 1940 maakte men hiervan gebruik. Men
vertoonde vooral propagandafilms tegen Nazi-Duitsland.

Meetings
Mensen werden hierin op de hoogte gehouden van nieuwe ontwikkelingen. Men voelde zich
belangrijk. Er werd een gevoel van solidariteit gecreëerd bij de mensen.

Lezingen
Tijdens deze lezingen instrueerde men burgers op de juiste manier over zowat elke aspect van
het leven.

Kunst
Ook literatuur, beeldende kunst en uitvoerende kunsten werden als propagandamiddel gebruikt.
Men mocht niet eender welke kunst creëren. Deze moest een duidelijke en eenduidige betekenis
vertonen. Verder dan deze betekenis mocht kunst niet gaan. Culturele activiteiten werden aan
censuur onderworpen. Culturele instellingen hadden hier het monopolie. De Communistische
Partij beïnvloedde de artiesten. In 1932 voerde men als enige aanvaardbare esthetische vorm het
‘Sociaal Realisme’ in. Men beeldde gezondheid, geluk, drukke industriële en agrarische taferelen,
arbeiders, soldaten en schoolkinderen af. Het kunstwerk moest bijdragen tot de opbouw van het
socialisme bij de massa.

Kranten
Vanaf 1917 publiceerden de communisten de krant Pravda (vertaling: ‘De waarheid’). Men voerde
wetten in om kranten die tegen hen waren de kop in te drukken. De onafhankelijke pers werd
monddood gemaakt. De communisten verspreidden vanaf 1930 tot 1941 het
propagandatijdschrift ‘USSR na strojke’ (vertaling: ‘De USSR in opbouw’). Het werd vooral
gericht naar het internationaal publiek om een beeld te geven van de hele omvang en
verscheidenheid van de huidige bouwwerken in de Sovjet-Unie. Om dit publiek aan te kunnen
PAGINA 6
spreken, publiceerde men het tijdschrift in het Russisch, Frans, Engels, Duits en het Spaans.
Vooral westerse linkse intellectuelen en zakenlieden waren abonnee van dit tijdschrift.

Boeken
Ook drukpersen en uitgeverijen vielen onder de controle van de staat. Bibliotheken werden
gezuiverd. Censuur voor publicatie werd ingesteld. Er was echter een gebrek aan bolsjewistische
auteurs. Hierdoor aanvaardde men popoetsjiki (vertaling: ‘medereizigers’) als deze de partijlijn
volgden.

Theater
Men gebruikte het revolutionaire theater om te zorgen dat de mensen het regime steunden en
de vijand haatten. Er waren onder andere personages die de volmaakte deugd voorstelden en
personages die het volledige kwaad voorstelden.

Enkele voorbeelden:
Figuur 1 'Het moederland roept' Propagandaposter
Figuur 2 vrije vertaling: 'Wees gereed voor de strijd voor de zaak van Lenin en Stalin' Propagandaposter
PAGINA 7
Figuur 3 Radio op openbare plaats
Figuur 4 vrije vertaling 'Licht van de verre ster' Affiche van film
PAGINA 8
Figuur 5 Krant Pravda voor pioniers
Figuur 6 Krant Pravda
Wat is communisme?
Kenmerken:
-
Politiek systeem waarbij alles van iedereen is.
Bedrijven, fabrieken, … zijn in handen van de staat.
Particuliere eigendom is niet toegestaan.
De staat bepaalt wat en hoeveel er geproduceerd wordt.
Er is slechts 1 partij: de Communistische partij (geen democratie).
Iedereen is gelijk.
Er is geen persvrijheid.
Er is geen vrijheid van verenigingen.
PAGINA 9
-
Er is geen vrijheid van meningsuiting.
Men spreekt van een geleide staatseconomie.
Men werkt met een planeconomie. Alle besluiten omtrent economie worden gemaakt
door één centrale instelling (de overheid). Zij beslissen wat, waar, hoe, door wie,
wanneer en hoeveel er geproduceerd moet worden.
Bronvermelding
http://nl.wikipedia.org/wiki/Sovjet-Unie
http://www.blikopdewereld.nl/samenvattingen/cse/europa/3658-cse-de-sovjet-unie-in-de-jaren1924-1964
http://www.militair.net/Oorlogen/Tweede%20wereldoorlog/Totalitaire%20staat/
http://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/31057/de-oktoberrevolutie-een-ordinairestaatsgreep.html
http://www.sjlgs.nl/havo/files/9.3-De-Sovjet-Unie.pdf
http://www.woorden.org/woord/communisme
http://home.hccnet.nl/mvd.graaf/ddr_communisme.htm
http://www.masterandmargarita.eu/nl/09context/propagandamiddelen.html
http://www.lt90.org/news.php?readmore=14
http://www.liveinternet.ru/users/bo4kameda/post325012140/
http://www.oldradioclub.ru/raznoe/hystory/hystory_106.html
http://xn----7sbbhmukb0ad4b7eue.xn--p1ai/87-o-gazete/92-gazeta-slovo.html
http://www.defitsita.net/blog/ussr/chto-mozhno-kupit-za-1-kopejku/
PAGINA 10