Dieetadviezen bij levercirrose

Patiënteninformatie
Dieetadviezen bij levercirrose
Inhoudsopgave
pagina
Inleiding
Algemene richtlijnen
Enkele specifieke klachten met
richtlijnen
Vragen?
Eigen aantekeningen
1
1
2
4
5
Inleiding
De lever is een orgaan in de buikholte dat onder
andere zorgt voor het verwerken van de stoffen uit
onze voeding, voor het aanmaken van gal, voor het
afbreken van schadelijke stoffen als alcohol en
medicijnen en voor het aanmaken en opslaan van
andere waardevolle stoffen zoals bepaalde vitamines en mineralen.
Levercirrose is een aandoening van de lever die
ontstaat ten gevolge van een chronische leverziekte.
Levercellen worden beschadigd en er wordt steeds
meer littekenweefsel gevormd. In een later stadium
verschrompelt dit weefsel en wordt de lever hobbelig en hard. De leverfunctie gaat achteruit waardoor uiteindelijk klachten als vermoeidheid, zwakte,
verminderde eetlust, concentratieverlies, gewichtsverlies, misselijkheid, braken, buikpijn, vet in uw
ontlasting, jeuk, vocht vasthouden en geelzucht
kunnen ontstaan. Complicaties kunnen zijn: een
hoge bloeddruk, maagdarmbloedingen, slokdarmspataderen, ophoping van vocht in de buikholte,
een hersenaandoening, botontkalking en in een
vergaand stadium coma.
5560/0714
Algemene richtlijnen
Bij levercirrose zonder klachten en/of complicaties
is het veelal niet nodig een speciaal dieet te volgen.
Wel is het belangrijk dat u een gezond gewicht heeft
en behoudt. Met een gezond gewicht heeft u minder
last van klachten en complicaties en kan uw medicatie beter werken.
De volgende hoeveelheden heeft een volwassene
(van 19 tot 70 jaar) ongeveer per dag nodig om alle
voedingsstoffen binnen te krijgen.
Uw persoonlijke behoefte hangt natuurlijk ook af
van uw leeftijd en geslacht. Hiernaast is er nog
ruimte voor enkele zoete en/of hartige tussendoortjes op een dag.
Dieetadviezen bij levercirrose
1-5
Brood
Aardappelen
Groente
Fruit
Melk(producten)
Kaas
Vlees(waren), vis, kip,
eieren, vleesvervangers
Vleeswaar
Halvarine
Margarine
Vocht
5-7 sneetjes
3-5 stuks (150 - 250 gram)
4 groentelepels (200 gram)
2 vruchten (200 gram)
3 glazen (450-550 ml)
1½ plak (30 gram)
100 - 125 gram
1-2 plakjes (15 - 30 gram)
5 gram per sneetje
15 gram
1½ - 2 liter
Complicaties kunnen ervoor zorgen dat een
aanpassing van uw voeding gewenst is. Slechte
eetlust, misselijkheid, vol gevoel, smaakverandering, alcoholmisbruik, bepaalde medicatie en/of een
eventuele zoutbeperking zorgen ervoor dat u veelal
minder gaat eten. Tevens zorgt de ziekte ervoor dat
u een verhoogde behoefte aan voeding heeft. Ook
kan uw vertering en stofwisseling gestoord zijn
waardoor u uw voedingsstoffen minder goed
opneemt. Dit alles zorgt ervoor dat uw voedingstoestand achteruit gaat. Het is verstandig extra
aandacht te besteden aan uw voeding.
De volgende adviezen zijn van belang:
Zorg voor voeding met voldoende energie en
eiwit. De energie haalt u uit de eiwitten, vetten en
koolhydraten in uw voeding. De eiwitten zijn
daarnaast onmisbaar voor de opbouw en het
onderhoud van spieren, botten en bloed. Ook
spelen ze een belangrijke rol in ons afweersysteem. Rijk aan eiwit zijn onder andere melk,
karnemelk, yoghurt, kwark, vla, kaas, vlees, vis,
kip, vleeswaar en eieren.
Mocht uw gewicht dalen of merkt u dat uw eetlust
afneemt dan gelden voor u de onderstaande
adviezen:
Kies voor halfvolle of volle producten zoals
halfvolle of volle melk, chocolademelk,
anijsmelk, koffie verkeerd, warme melk met
oploskoffie, yoghurtdrank, vla, pap, pudding,
halfvolle of volle kwark, roomtoetje, mousse,
(room)ijs, milkshake, halfvolle of volle
yoghurt, dieetmargarine, roomboter, vette vis,
vette vleeswaren en kaas. Ook olie, noten en
mayonaise leveren veel energie.
Besmeer het brood dik met dieetmargarine of
boter.
Beleg het brood dik met hartig beleg of neem
extra beleg los uit de hand.
Hartig beleg op het brood kan bestaan uit:
vleeswaren, kaas, pindakaas, vis, ei-, vis- en/of
vleessalades.
Gebruik zoveel mogelijk suiker of honing in
koffie, thee, vruchtensap, yoghurt of pap.
Drink in plaats van water eens een glas
vruchtensap, sportdrank of limonade.
Voeg geraspte kaas of een klontje dieetmargarine of boter toe aan de groenten en/of
aardappelpuree.
Wissel zoete, zure, hartige, warme en koude
gerechten regelmatig af.
Eet koude gerechten als een warme maaltijd u
tegenstaat.
In plaats van vlees kunt u ook ei, vis, gevogelte of
vegetarische vleesvervangingen gebruiken. Ook
is het mogelijk een salade of ragout van een van
de genoemde producten te gebruiken.
In plaats van gekookte aardappelen kunt u ook
gebruik maken van gebakken aardappelen,
aardappelpuree, frites, pasta, rijst, stamppot,
pizza en/of andere menggerechten (zoals stoofpotjes, paella en ovenschotels).
Een broodmaaltijd kunt u ook eens vervangen
door een schaaltje pap, muesli, cornflakes,
drinkontbijt op zuivelbasis of een aardappelslaatje.
Indien het niet haalbaar is om met uw voeding
voldoende energie en/of eiwit te gebruiken, kan
het zijn dat u aanvullende drink- of sondevoeding
nodig heeft. Uw diëtist kan u hier verder over
adviseren.
Voldoende vitaminen en mineralen.
Bij levercirrose kan het noodzakelijk zijn dat u
naast de voedingsstoffen uit uw voeding bepaalde
vitaminen en mineralen extra gebruikt. Overleg
met uw arts en/of diëtist of dit ook voor u geldt.
Verdeel uw voeding over 4 tot 7 kleine maaltijden
op een dag.
Gebruik naast uw hoofdmaaltijden ook tussendoor een kleine maaltijd. Geschikte tussendoortjes zijn bijvoorbeeld voedingsbiscuits (zoals
bijvoorbeeld Liga, Sultana), plakje ontbijt- koek,
enkele biscuits, enkele noten en/of pinda’s.
Dieetadviezen bij levercirrose
2-5
Sla geen maaltijden over.
Gebruik een kleine maaltijd voor het slapen gaan
en een goed ontbijt zo snel mogelijk na het
opstaan.
Omdat uw lever minder functioneert, kan na 6 tot
10 uur niet eten of drinken al een toestand van
hongeren ontstaan. Zorg ervoor dat er maximaal
8 tot 10 uur tussen het tussendoortje ‘s avonds
en het ontbijt zit. Neem voor het slapen gaan nog
een tussendoortje in de vorm van een schaaltje
vla of een snee brood of enkele crackers of
beschuiten met margarine en hartig beleg.
Alcoholverbod Bij de afbraak van alcohol
ontstaan stoffen die de lever beschadigen.
Gebruik dus absoluut geen alcohol.
Probeer dagelijks een half uurtje te bewegen. U
houdt uw conditie op peil door dagelijks een half
uurtje actief te zijn. Wandelen, fietsen, tuinwerk
zijn uitstekende vormen van beweging die tevens
voor ontspanning zorgen.
Enkele specifieke klachten met richtlijnen
Osteoporose
Osteoporose, of te wel botontkalking, treedt op bij
veel mensen met levercirrose. Het gebruik van
bepaalde medicijnen (colestyramine, corticosteroïden) die vaak geadviseerd worden bij levercirrose vergroot de kans op osteoporose. Andere
oorzaken voor het ontstaan van osteoporose kunnen
zijn galstuwing en een gestoorde vetvertering.
Om uw botten gezond te houden is het belangrijk
dat u voldoende calcium en vitamine D gebruikt. Het
dagelijks gebruik van 450 – 550 ml melk(producten)
en 1½ plak kaas levert normaal gesproken voldoende calcium. Vitamine D wordt geleverd door melk
(producten), kaas, vette vis en door het gebruik van
smeersel (boter, margarine, halvarine) op de boterham.
Indien er reeds botontkalking bij u is vastgesteld is
het verstandig met uw diëtist te overleggen of uw
voeding voldoende van deze voedingsstoffen bevat.
Hypertensie, maagdarmbloedingen en
slokdarmvarices
Hypertensie of te wel een hoge bloeddruk kan
ontstaan doordat bindweefselvorming de bloedstroom in de lever verstoort. Door deze hoge
bloeddruk is er een verhoogde kans op maagdarmbloedingen en het bloeden uit slokdarmvarices
(slokdarmspataderen).
Indien er sprake is van slokdarmvarices is het erg
belangrijk om ervoor te zorgen dat de keel van
binnen niet beschadigd raakt. Het is raadzaam uw
eten goed te kauwen en rustig te eten. Het gebruik
van een voeding met harde en/of scherpe stukjes,
graatjes en botjes wordt afgeraden.
Eventueel bloedverlies zorgt ervoor dat uw behoefte
aan energie, eiwit en IJzer toeneemt.
Belangrijke IJzerbronnen in uw voeding zijn
vlees(waren), brood, graanproducten, peulvruchten,
aardappelen en groente. Het IJzer uit dierlijke
producten wordt beter opgenomen door het lichaam
dan het IJzer uit plantaardige producten. Het
gebruik van fruit of sinaasappelsap bij de broodmaaltijden zorgt ervoor dat het ijzer uit het brood
beter wordt opgenomen. Thee en koffie remmen de
opname van plantaardig IJzer.
Ascites
Een andere bijwerking is een ophoping van vocht in
de buikholte, of te wel ascites. Als gevolg van de
toegenomen bloeddruk in de lever kan er vocht
vanuit de bloedvaten in de buikholte terechtkomen.
In dit vocht zitten veel eiwitten, de bouwstoffen van
ons lichaam. Op het moment dat dit vocht uit het
lichaam wordt verwijderd, verliest u veel waardevolle voedingsstoffen. Het ascitesvocht kan tegen de
maag drukken, waardoor u snel een vol gevoel heeft
en eventueel minder eetlust krijgt.
Indien u last heeft van ascites dient uw voeding een
ruime hoeveelheid eiwit te bevatten. Bij het hoofdstuk algemene richtlijnen in deze folder vindt u
enkele adviezen. Daarnaast kan uw diëtist samen
met u bekijken welke aanpassing in uw voeding
gewenst is.
Een beperking van natrium (zout) en heel soms ook
van vocht in uw voeding kan de werking van uw
diuretica (plastabletten) ondersteunen en zo een
positief effect hebben op de ascites.
Dieetadviezen bij levercirrose
3-5
Gebruik geen (zee)zout, kant-en-klaar producten
zoals sauzen, soepen, kant-en-klaar maaltijden,
bouillonblokjes, smaakmakers (ketjap, strooiaroma,
vloeibaar aroma, enz.), snacks, haring, zoutjes,
kruidenmengsels, op smaak gemaakte diepvriesgroenten, groenten in blik/glas. Uw diëtist geeft u
aanvullende persoonlijke adviezen.
Indien u diuretica gebruikt die naast natrium ook
andere mineralen (kalium, magnesium) via uw urine
afvoert, kan het zijn dat er in uw voeding extra
aandacht nodig is voor deze stoffen.
Bronnen
Artsenwijzer Diëtetiek
www.voedingscentrum.nl
Dieetbehandelingsrichtlijnen Leveraandoeningen,
Uitgeverij 2010, 2013
www.amphia.nl
Buikklachten die ontstaan na het eten kunnen
eventueel worden verminderd door uw voeding te
verdelen over kleine maaltijden verspreid over de
dag. Indien u klachten ervaart na het gebruik van
gasvormende voedingsmiddelen kunt u het gebruik
hiervan beperken. Koolsoorten, prei, ui, knoflook,
peulvruchten, scherpe kruiden en specerijen,
komkommer, meloen, koolzuurhoudende dranken,
bier (geldt ook voor alcoholvrij) en (lang gekookte)
spruiten staan bekend als gasvormers.
Steatorroe
Steatorroe, of te wel vetdiarree, kan een bijwerking
zijn van levercirrose. Het is onverstandig om in deze
situatie minder vet te gaan gebruiken in uw voeding.
Alleen indien u voedingsmiddelen slecht verdraagt,
wordt u aangeraden deze producten te beperken.
Het is in deze situatie juist zeer belangrijk om een
goede voeding te blijven gebruiken zoals vermeld
onder algemene richtlijnen. Ook is het aan te raden
voldoende voedingsvezels te gebruiken.
Vragen?
Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen?
Dan kunt u tijdens kantooruren contact opnemen
met uw diëtist.
Voor meer informatie kunt u terecht bij:
Maag Lever Darm Stichting
Telefoonnummer: 030 60 55 881
www.mlds.nl
Nederlandse Leverpatiënten Vereniging
Telefoonnummer: 033 422 09 81
www.leverpatientenvereniging.nl
Dieetadviezen bij levercirrose
4-5
Ruimte voor uw vragen en/of opmerkingen:
Dieetadviezen bij levercirrose
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
5-5