Learning from Lowlands
advertisement
Nederland Wordt Anders learning from lowlands Nederland Wordt Anders learning from lowlands Learning from Lowlands Nederland Wordt Anders learning from lowlands Lowlands: tijdelijke stad van drie dagen en 48.000 inwoners. introductie learning from lowlands Learning from Lowlands Welkom op Lowlands 2015, een tijdelijke stad met 48.000 culturele voorlopers. Tijdelijkheid, energie, afval, infrastructuur, geld, veiligheid, wonen, circulaire stromen, het is net een gewone stad. Waarin alle ruimtelijke vraagstukken van nu zich in gecondenseerde vorm afspelen. Tijdens Lowlands, een zelfbenoemd ‘lifestyle festival met duurzaam karakter’, wordt er volop geëxperimenteerd en krijgen fenomenen een andere organisatie-en verschijningsvorm. Nederlandwordtanders vraagt zich af hoe ruimtelijke professionals kunnen leren van deze tijdelijke, lichte, experimentele vorm van stedenbouw -en andersom- wat zou Lowlands kunnen leren van de stad? En waar wordt duidelijk dat tijdelijkheid te licht wordt en een andere vorm wenselijk is? de woorden functioneel, efficiënt, planmatig, controle en regulatie een belangrijke rol spelen. De projecten op www.nederlandwordtanders.nl en de uitkomsten uit het onderzoek Learning from Lowlands laten zien dat het ook anders kan. Onderzoek Learning from Lowlands Nederlandwordtanders initieerde het onderzoek ‘Learning from Lowlands’, om te onderzoeken of er in deze tijdelijke stad mechanismen zijn te traceren die we haalbaar en opschaalbaar kunnen maken voor de stad. En zijn deze door Alternatieven voor de bestaande circulariteit, duurzaamheid en sociale innovatie stadsontwikkeling dan ook onlosmakelijk te integreren in projecten? Nu het voor iedereen duidelijk is geworden dat Gewapend met fotocamera en aantekenboekje de ‘oude’ manier van stedelijke productie niet dompelden wij ons op 22 augustus samen meer werkt, dat we feitelijk geen steden of met een team van ruimtelijke professionals stadsdelen meer bouwen en we te maken hebben - waaronder een socioloog, journalist, met overschot, leegstand, groeiende sociale architect, productontwikkelaar, planeconoom, ongelijkheid, het onevenredig uitputten van aarde afvalexpert, waterexpert, stedenbouwkundige, en bronnen en de economie hapert, zijn we grafisch ontwerper en data-analist - en tien TU -met de duurzaamheidsagenda in de handstudenten van Architecture and Engineering naarstig op zoek naar een passend alternatief dat van de TU Delft helemaal onder in het festival. wel werkt. Daarbij kan de digitale werkelijkheid In tweetallen gingen de professionals en de stad herordenen en de implementatie van studenten op pad om onderzoek te doen op nieuwe technologie mogelijk een alternatief het festivalterrein, backstage en op de veel bieden. Maar hoe werkt dat eigenlijk? Kunnen we informeler georganiseerde camping. Daarbij van Lowlands, als tijdelijke stad, leren wat het werd breder gekeken dan alleen het Lowlands alternatief is voor de bestaande stad? Een stad festival zelf, want kritische geluiden waren er die deels is voortgekomen uit een functionele ook. In een workshop in september vertaalde planning, met een strikte scheiding van functies. het onderzoeksteam de opbrengsten van het Een verzorgingsstaat, waarin welvaart tegenover veldonderzoek vervolgens waar mogelijk naar armoede staat en gettovorming een negatief kansrijke prototypes, die ook op andere plekken in woord is geworden. Waarin de veiligheid moet Nederland toepasbaar zijn. worden gegarandeerd door de overheid en Nederland Wordt Anders learning from lowlands Thema’s en opbouw Op Lowlands stonden voor ons onderzoek de thema’s energie, afval, water/sanitair, voedsel, mobiliteit/logistiek, intimiteit/sociale interactie, communicatie/veiligheid, tijdelijke bouw/ technologische innovatie, openbare ruimte/ stedenbouw, geld/nieuwe diensten, big data en imago centraal. Door tijdens het festival zelf de verschillende mechanismen te observeren, onderzoeken en vast te leggen in aantekeningen, schetsen en foto’s, beoogden wij om - naar analogie van het boek Learning from Las Vegas van Venturi cs uit 1972 -in beeld te brengen welke lessen ruimtelijke professionals kunnen leren voor de bestaande stad. Het streven was een resultaat waarmee ieder afzonderlijk in zijn eigen vakgebied voordeel mee kan doen, maar ook daarbuiten en waarmee de meerwaarde van ruimtelijke vernieuwing bij een breder publiek onder de aandacht gebracht kan worden. Alle bevindingen zijn uitgewerkt in ‘facts’- de observaties op Lowlands, ‘oppertunities’ -hoe zouden de facts geoptimaliseerd kunnen worden als het duurzaamheidsprincipe leidend is en ‘applications’-hoe kunnen de mechanismen van Lowlands toepasbaar gemaakt worden voor de (bestaande) stad? Experimenteel onderzoek met verrassende resultaten Learning from Lowlands is nadrukkelijk opgezet als experimenteel onderzoek, waarvan de uitkomst nog niet op voorhand duidelijk was. Wij waren erg enthousiast over de bereidheid van zowel professionals als studenten om te leren van dit innovatieve festival, en hun creativiteit, inzichten en professionaliteit te delen. Het complete resultaat van het onderzoek is nu in deze bundeling terug te vinden. Daarnaast zijn er een beschouwing van socioloog Frans Soeterbroek over lichte gemeenschappen, interviews met directeur van het Marineterrein Liesbeth Jansen over tijdelijkheid in de stad en met festivaldirecteur van Lowlands Eric van Eerdenburg en organisatiedirecteur Ronny Hooch Antink over Lowlands als duurzaam festival en expertiseblokjes over wateropvang, champignonkweek, big data en een businesscase over windenergie opgenomen. Tot slot zijn alle conclusies verwoord in een aantal ‘Lessons from Lowlands.’ Meer weten of reageren? www. nederlandwordtanders.nl introductie Team Nederlandwordtanders en Team Learning from Lowlands Carolien Ligtenberg, Rutger Oolbekkink, Guido Wallagh en Else Wissink i.s.m. Marcel van Heck, Gijs Frieling en Nicoline Kok/Atelier Rijksbouwmeester. Team Learning from Lowlands: Anne van Strien /Anne van Strien, Frans Soeterbroek/De Ruimtemaker, Herman Sol/Bureau Rekenruimte, Imke van Leuken/ Atelier Rijksbouwmeester, Irene Poortinga / Amsterdam Rainproof, Jolijn Valk/Urban Echoes, Judith Bos/Bosq, Liesbeth Jansen/Linkeroever, Martine Zoeteman/Stadvogels, Maurits de Bruijn/Maurits de Bruijn, Rick Meijer/Bureau Rekenruimte, Ronnie Weessies/Architectenweb en Siemen Cox/RotterZwam in samenwerking met TU Delft studenten Florian Beukeboom, Timo Broersen, Eric Geboers, Koenraad Fischer, Nadia Remmerswaal, Lavinia Spruit, George Taminiau, Polle Taminiau, Stefanie Tseggai en Frederick Ulijn, onder begeleiding van Thijs Asselbergs en Tjalling Homans. Learning from Lowlands is een initiatief van Nederlandwordtanders en kwam tot stand door een samenwerking met het Atelier Rijksbouwmeester, TU Delft en Jaar van de Ruimte. Met dank aan het Lowlands Festival, Eric van Eerdenburg/festivaldirecteur Mojo, Ronny Hooch Antink/directeur LOC7000, Katinka Zoethout/Mojo en Rijksbouwmeester Floris Alkemade. Over Nederlandwordtanders: Nederlandwordtanders is een platform van ruimtelijke vernieuwers en brengt de innovatie binnen de ruimtelijke sector in beeld. Het onderstreept de innovatieve ontwerpkracht van een nieuwe generatie ontwerpers en ruimtelijke professionals die maatschappelijke vraagstukken agenderen, initiatief nemen, oplossingen verbeelden, belangen verbinden en versterken, innovatieve technologie toepasbaar maken en op zoek zijn naar meervoudige winst. Dat vindt plaats door projecten zo vorm te geven dat ze ruimtelijk, sociaal, economische, ecologische en culturele meerwaarden opleveren. Door de mechanismen en ambities van deze geslaagde voorbeelden te presenteren wil Nederlandwordtanders de ruimtelijke vernieuwing versterken en opschalen, zodat deze zich ontwikkelt tot de nieuwe praktijk. Van experiment naar toepasbaar en herhaalbaar prototype, waarbij het creëren van meervoudige opbrengsten voor de stad centraal staat. learning from lowlands Nederland Wordt Anders learning from lowlands Beeldverhaal learning from lowlands Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop reload en relax Reload and Relax Reload je telefoon relax terwijl wacht. Je Reload je telefoon en en relax terwijl je je wacht. telefoon kan je afgeven of met eigen oplader zelf Je telefoon je afgeven of met eigen opladen.kan Tijdens het wachten kun je zitten op een oplader zelfofopladen. het wachten tribune luisterenTijdens naar muziek. Er is de mogeselfieof te luisteren maken en er is gratis kan lijkheid je zittenom opeen een180 tribune naarwifi. muziek. Er is de mogelijkheid om een 180 selfie te maken en er is gratis wifi. RLAND DT RS EARNING ROM OWLANDS Tribune voor publiek 180 selfie Muziek en stopcontacten Oplaad-dienst Opladen 2.0 Opladen 2.0 Het opladen is de primaire functie. De tribune De stroom wordt opgewekt door een generator. biedt ruimte aan 100 mensen. Het zelf opladen Het object is herbruikbaar doordat het van stijgerkan voor 20 personen. buizen is gemaakt. De bekleding is van hout. KPN sponsort het object. De oplaaddienst wordt KPN sponsort deze gratis dienst en daarmee is begeleid door personeel. Het zelf opladen is het financiëel haalbaar. Het opladen is de primaire functie. De tribune biedt ruimte voor 100 man. Het publieke verantwoordelijkheid. De tribune levert de sociale opladen zelf opladen biedt ruimteinteractie. voor 20Het personen. wordtsponsort met groepen gedaan enDe de oplaaddienst tribune dient wordt begeleid door personeel. Het KPN het object. ook als rustplaats. De vorm van de tribune geeft zelf is publieke verantwoordelijkheid. een opladen visuele interactie met voorbijgangers. De tribune levert de sociale interactie. Het opladen wordt met groepen gedaan en de tribune dient ook als rustplaats. De vorm van de tribune geeft een visuele learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands Oxfam / Greenpeace Action Village Oxfam / Greenpeace Action Village Om ‘klimaatactie’ te stimuleren op een informele manier, en daarbij ruimte Om ‘klimaatactie’ stimuleren op een informele voor gesprek, interactie,teinformatie manier, en daarbij ruimte voor gesprek, interactie, en ontspanning teenbieden, is Oxfam informatie ontspanning te bieden, is Oxfam een samenwerking met Greenpeace aangegaan een samenwerking met Greenpeace in deinvorm van een mobile action village als aangegaan de vorm van een mobile communicatietool, waar verschillende spontane action village als communicatietool, actie-activiteiten plaats kunnen vinden. waar verschillende spontane actie activiteiten plaats kunnen vinden. (DIY) action Banners NING M ANDS photobooth coffee & climate cooler bar pop-up eiffeltower actie werkplaats actie werkplaats kwishuis lounge area with garden kwishuis Mobile Action Village communicative lounge block - RUIMTELIJK verzameling van verschillende ‘action-containers’ opgezet in mobiele ‘dorp vorm’. - ORGANISATORISCH samenwerking tussen Oxfam en Greenpeace, 2 non-prof- RUIMTELIJK verzameling van verschillende - ECOLOGISCH vooral gebruik gemaakt van it organisaties hebben de handen ineengeslagen om dit dorp op te bouwen. ‘action-containers’ opgezet in mobiele ‘dorp vorm’. (stapelbaar) gerecycled materiaal (“dat moeten Ruimte voor inbreng (DIYsamenwerking Banners) van Lowlandswij publiek. - ORGANISATORISCH tussen ook uitstralen”) Oxfamruimte en Greenpeace, twee non-profit inkomsten uit drankverkoop (lange - SOCIAAL voor ontspannen ontmoeting en- FINANCIEEL interactie tussen organisahanden ineengeslagen rij). Combinatie met horeca-activiteiten. ties enorganisaties lowlands hebben publiek,deen lowlands bezoekers onderling. om dit dorp op te bouwen. Ruimte voor inbreng -OVERIG door mobiele vorm makkelijk elders te - ECOLOGISCH vooral gebruik publiek. gemaakt van (stapelbaar) materiaal (DIY Banners) van Lowlands plaatsen,gerecycled in een weiland, op een centraal plein, in - SOCIAAL ruimte ontspannen ontmoeting een leegstaand kantoor, etc. (“dat moeten wij ook voor uitstralen”) en interactie tussen organisateis Lowlands - FINANCIEEL inkomsten uit drankenverkoop (lange rij). Combinatie met horeca publiek, en Lowlands bezoekers onderling. activitietien. - IMAGO magnis dis parturient montes, nascetur ridiculus mus. Donec - ETC door mobiele vorm makkelijk elders te plaatsen, in weiland, centraal plein, Mobile Action Village onderzoek en workshop learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Llowzone Llowzone De chillzone / rustruimte / uitrustplek / / De chillzone / rustruimte / uitrustplek stilteruimte van de van tijdelijke stadstad Lowstilteruimte de tijdelijke Lowlands. Toegangdoor door toegangspoort toegangspoort naar ‘andere lands. Toegang wereld’, waar een ander, vertraagd ritme heerst en naar ‘andere wereld’, waar een ander, andersoortige activiteiten aard zijn van en in de vertraagdplek; ritme heerst enafgesloten andere aard rustmoment, door fysieke grens (faseringaard van grenzen: van activiteiten, van zijnpoort, van water). en in de plek; rustmoment, afgesloten door fysieke grens (fasering van grenzen: poort, water). NING M ANDS saunatenten toegangspoort yogatenten bootje op en neer Rustruimte van Lowlands Rustruimte van Lowlands RUIMTELIJK door fasering van toegang (poort, waterovergang) te bereiken ustzone ingevuld door met fasering rustruimtes: yogatenten, - RUIMTELIJK van toegang (poort, saunatenten. tussen jezelf en anderen. waterovergang) te bereiken rustzone ingevuld metrustzone, - ECOLOGISCH van natuurlijke materialen, ORGANISATORISCH door Lowlands opgezette waarGebruik verschillende rustruimtes: yogatenten, saunatenten. hout, ecotextiel. Levert hitte op (stoom) en activiteiten begeleid worden door Lowlands personeel en private yoga instruc- ORGANISATORISCH door Lowlands opgezette kinetische energie van yogaoefeningen. eurs. rustzone, waar verschillende activiteiten begeleid - FINANCIEEL nu gratis toegankelijk. Heeft worden door Lowlands personeel endie private yoga potentie aantrekkelijk te worden: SOCIAAL Gericht op alle bezoekers behoefte hebbenom aanfinancieel een rustmoment. instructeurs. saunatentjes worden ook verhuurd en verkocht. Stimuleert meer ‘intiem’ en persoonlijk contact, met zelf en tussen zelf en - SOCIAAL Gericht op alle bezoekers die behoefte - IMAGO zet Lowlands in ‘ander daglicht’, anderen. hebben aan een rustmoment. Stimuleert meer opent nieuwe ruimte voor bewustwording. ‘intiem’ en persoonlijk contact, met jezelf en Communicatie middels fysieke toegangspoort. ECOLOGISCH Gebruik van natuurlijke materialen, hout, ecotextiel. Levert hitte op (stoom) en kinetische energie van yogaoefeningen. FINANCIEEL nu gratis toegankelijk. Heeft potentie om financieel aantrekkelijk learning from lowlands facts PAD: Podpads sleep 2 Nederland Wordt Anders learning from lowlands Podpads zijn kleine, in dit geval, twee persoons huisjes met een camping/tent functie. De podpads zijn opgebouwd uit houten panelen die samen een huisje vormen. Door middel van een zonnepaneel worden een viertal pods voorzien van energie voor een lampje en een 5V telefoon oplaad punt. PAD: Podpads Sleep 2 Podpads zijn kleine, in dit geval, tweepersoons “Call itmet what like – but, staying huisjes eenyou camping/tent functie.with De Podpads will givezijn you that unforgettable smug, snugdie podpads opgebouwd uit houten panelen, experience of camping samen een huisje vormen.contentment.” Door middel van een zonnepaneel worden een viertal pods voorzien van energie voor een lampje en een 5V telefoon oplaad punt. “Call it what you like – but, staying with Podpads will give you that unforgettable smug, snug experience of camping contentment.” DERLAND ORDT DERS LEARNING FROM LOWLANDS Zonnepaneel 2 pers. Podpad accu Zonnebloem-paneel huisjes - RUIMTELIJK, een schakeling van 4 pods vormen een klein plein. Zonnebloem-paneel huisjes - ORGANISATORISCH, opgebouwd uit 7 panelen, snelle montage dmv schruif/ - RUIMTELIJK, een schakeling van 4 pods vormt van gadgets. klik. een klein plein. - FINANCIEEL, Pods kosten 160,- pp, maar dan SOCIAAL, er ontstaat eenuit kleine communitie door detwee plein vorming - -ORGANISATORISCH, opgebouwd 7 panelen, heb je een huisje, bedden, verlichting, snelle montage dmv schuif/klik. oplaadpunt voor gadget enop de pod op slot. - ECOLOGISCH, dmv het gebruik van een zonnepaneel word eenkan duurzame - manier SOCIAAL,energie er ontstaat een kleinetbv community door -en IMAGO, new age campeer imago. Duurzaam opewekt verlichting het opladen van getgads. de pleinvorming. imago door het gebruik van de zonnepanelen. FINANCIEEL, kosten 160,- p.p maar dan heb je een huisje, twee bedden, - -ECOLOGISCH, dmvPods het gebruik van een verlichting, oplaadpunt voor getgad zonnepaneel wordt op een duurzame manier en de pod kan opslot. energie opgewekt verlichting en het opladen - IMAGE, new tbv age campeer imago. Duurzaam imago door het gebruik van de zonnepanelen. onderzoek en workshop learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Diesel Diesel De benodigde energie voor podia wordt door (diesel)genDe geleverd benodigde energie voor podia wordt geleverd door (diesel)generatoren. Deze zijn slechts beperkt eratoren. Deze zijn slechts beperkt onderling verbonden en worden aan het zicht van onderling verbonden enOpworden aan de bezoekers onttrokken. het bezoekersterrein ligt nauwelijks en op het festivalterrein het zicht van debekabeling bezoekers onttrokken. zelf staan nergens energiebronnen. Op het bezoekersterrein ligt nauwelijks bekabeling en op het festivalterrein zelf staan nergens energiebronnen. NING M LANDS dieselgenerator bekabeling podium Energievoorziening LL15 Energievoorziening LL15 festival). LL15: 48.000 * 0,7 = 33.600 liter - RUIMTELIJK, rondom het terrein bevinden zich generatoren die de energievraag op korte afstand - FINANCIEEL, huur aggregaten (500-1000 kunnen bedienen. per stuk, minimaal 50 stuks waargenomen), - RUIMTELIJK, rondomopstelplaatsen het terrein bevinden zich generatoren die de ener- ORGANISATORISCH, bekabeling (PM), dieselverbruik (33.600 liter tegen gievraag op korte afgeschermd doorafstand hekken. kunnen bedienen 1,25 euro = 42.000 per dag). - SOCIAAL, sommige generatoren genereren - IMAGO,door geenhekken duurzame energiebronnen gezien, - ORGANISATORISCH, opstelplaatsen afgeschermd storend omgevingsgeluid. geen bewustwording. - SOCIAAL, sommige generatoren genereren storend omgevingsgeluid - ECOLOGISCH, dieselverbruik naar eigen - ECOLOGISCH, dieselverbruik naar schatting 0,7 liter per bezoeker per dag eigen (hele schatting 0,7 liter per bezoeker per dag (hele festival). LL15: 48.000 * 0,7 = 33.600 liter - FINANCIEEL, huur aggregaten (500-1000 per stuk, minimaal 50 stuks learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Lake Lowlands Oppervlakte water Lake Lowlands Je ziet het direct, Lakemaar lowlands heeft heeft Je niet ziet het niet direct, Lake lowlands diverse doeleinden. Transport naarde de Llowzone, diverse doeleinden. Transport naar voor de festivalbezoekers en er is een Llowzone,recreatie recreatie festivalbezoekers inlaadpunt vanvoor waterde voor het spoelen van alle en er is een inlaatpunt van water en voor het toiletten op het festivalterrein de campings. Helaas mag je er wegens veiligheidsredenen niet in spoelen van alle toiletten op het festival terrein zwemmen. en de campings. Helaas mag je er wegens veiligheidsredenen niet in zwemmen. Transport Route RNING M WLANDS Recreatie Verkoeling en strand Verboden na Sau ein terr Inlaatpunt voor water Voor alle toiletten op het terrein Benutting van het Lake Lowlands Benutting van het Lake Lowlands Lowlands maakt goed gebruik van Lake een SOCIALE functie, bezoekers kunnen aan de Lowlands. Voor festivalbezoekers is dit NIET oevers recreëren. Wegens veiligheidsredenen mag ZICHTBAAR. Het vergt behoorlijke ORGANISATIE er niet worden gezwommen. De oever dient als Lowlands maakt goed gebruik Lake Voor festivalbezoekers is dit voor de en logistiek om het water bij alle van toiletten te Lowlands. ontmoetingsplek, maar ook als wachtrij NIETkrijgen ZICHTBAAR. Het vergtenbehoorlijke ORGANISATIE en logistiek van het festivalterrein de campings. Llowzone. Bezoekers gaanom methet eenwater bootje naar Daardoor is hetteFINANCIEEL wellicht niet het deze Het multifunctionele gebruik bij alle toiletten krijgen van het festivalterrein en plek. de campings. Daardoor is van Lake meest voordelig.wellicht Gebruik van lokale water Lowlands is goed voor IMAGO van Lowlands. het FINANCIEEL niethet het meest voordelig. Gebruik van hethet lokale water in plaats van drinkwater voor doorspoeling van Een informatiebord zou hierbij helpen. in plaats van drinkwater voor doorspoeling van toiletten, dat is DUURZAAM. toiletten, dat is DUURZAAM. Lake Lowlands heeft Lake Lowlands heeft een SOCIALE functie, bezoekers kunnen aan de oevers recreëren. Wegens veiligheid mag er niet worden gezwommen. De oever dient learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Afvalinzameling op de camping Afvalinzameling op Op de camping zijn stukjes grasveld de camping gereserveerd voor de inzameling van gele Bezoekers dienen Op de vuilniszakken. camping zijn stukjes grasveld gereserveerd voor inzameling van gele eende volle vuilniszak metvuilniszakken. sticker tussen Bezoekers dienen een volle vuilniszak met sticker de vier hekken te gooien en maken dan tussen de vier hekken te gooien en maken dan kans kans een prijs. op een op prijs. NEDERLAND WORDT ANDERS bord met uitleg LEARNING FROM LOWLANDS hek DE VUILNISZAK ‘BE A TRASH BASHER’ DE VUILNISZAK ‘BE A TRASH BASHER’ - RUIMTELIJK Een grasveld afgebakend door vier tafelkleed, regenjas, overkapping etc. ijzeren hekken en herkenbaar door een bord, hoog - ECOLOGISCH Herbruikbaar: aluminium hek - RUIMTELIJK Een grasveld afgebakend door vier ijzeren hekken en herkenbaar bevestigd aan een paal. en houten paal. Niet herbruikbaar: gele plastic door een bord hoog bevestigd aan een paal. - ORGANISATORISCH Bedacht door de Lowlands vuilniszakken, sticker en bord. - ORGANISATORISCH door LL organisatie, na afloop organisatie, opgebouwd en naBedacht afloop opgeruimd - FINANCIEELopgebouwd Investering is en minimaal, maar door afvalinzamelingsbedrijf WEBU, ingezameld dooropgeruimd afvalinzamelingsbedrijf WEBU, ingezameld WEBU heeft alsnog veledoor uren bezoekers. nodig voor het door- bezoekers. opruimen. SOCIAAL Onbegrip heeft een ongewenst gevolg: het gooien van afzonderlijk - SOCIAAL Onbegrip heeft ongewenst gevolg: Verbetering van de communicatie vuil, zoals blikjes eneen verpakkingen, tussen- IMAGO de hekken. Daarnaast doet de gele het gooien van afzonderlijk vuil, zoals blikjes vergroot de kans op gewenste medewerking van vuilniszak dienst als picknickkleed, tafelkleed, regenjas, overkapping... en verpakkingen, tussen de hekken. Daarnaast bezoekers. ECOLOGISCH aluminium hek en houten paal. Niet herbruikbaar: doet- de gele vuilniszakHerbruikbaar: dienst als picknickkleed, gele plastic vuilniszakken, sticker en bord. - FINANCIEEL Investering is minimaal, maar WEBU heeft alsnog vele uren nodig learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Afvalinzameling op het terrein Afvalinzameling op het terrein Op het festivalterrein varieren de vuilnisbakken van de zeer herkenbare blauwe of festivalterrein groene klikovariëren met gele kraag Op het de vuilnisbakken van de zeer herkenbare of groene van de vuilniszak en blauwe opvallend geelkliko met gele van de vuilniszak en opvallend geel bord tot bordkraag tot de kameleonachtige houten de kameleonachtige houten kisten passend bij het kisten passend bij het decor. decor. decor LAND bord S EARNING ROM OWLANDS houten kist kliko prullenbak / tafel DEVUILNISBAK VUILNISBAK DE - RUIMTELIJK Op strategische punten geplaatste - ECOLOGISCH Herbruikbaar: kliko’s, bord vuilnisbakken die niets en niemand mogen en houten kisten. Niet herbruikbaar: gele blokkeren. vuilniszakken. - ORGANISATORISCH Bedacht doorpunten de Lowlands - FINANCIEEL Een dienst Lowlands - RUIMTELIJK Op strategische geplaatste vuilnisbakken dievan niets en zonder organisatie, opgebouwd en opgeruimd door opbrengst. niemand mogen blokkeren. afvalinzamelingsbedrijf WEBU, gebruikt - IMAGOopgebouwd Het ontwerp van de vuilnisbak mag de - ORGANISATORISCH Bedacht doordoor LL organisatie, en opgeruimd bezoekers. festivalervaring niet beperken. door afvalinzamelingsbedrijf WEBU, gebruikt door bezoekers. - SOCIAAL De houten kisten worden ook als - SOCIAAL Detafel houten kisten worden ook als zitmeubel of tafel gebruikt. zitmeubel of gebruikt. - ECOLOGISCH Herbruikbaar: kliko’s, bord en houten kisten. Niet herbruikbaar: gele vuilniszakken. learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Gescheiden afvalinzameling De opruimploeg veegt, harkt en stofzuigt het vuil bijeen. Backstage staan grote containers voor al het vuil van het terrein en van de horeca. Alleen metaal, hout en glas gaan apart. De blikjes, bekertjes en biologisch afbreekbare bordjes/bestek van het publiek worden niet gescheiden. Ook op de camping gaan tentstokken, tentdoek, luchtbedjes en de rest op een grote berg. GFT / BLIK / KARTON / PLASTIC - RUIMTELIJK Backstage rijden vrachtwagens of golfwagens met aanhang van afvalpersen naar containers en terug. - ORGANISATORISCH De Lowlands organisatie bedenkt en WEBU voert uit. - SOCIAAL Volgens de vrijwilligers reageert het publiek positief op de opvallende manieren van afvalinzameling. Backstage is geen interactie met het publiek. - ECOLOGISCH Lokaal shredden van GFT beperkt vervoerskosten en CO2 uitstoot. Wormen kunnen het vervolgens composteren en de grond verbeteren. - FINANCIEEL Inkomsten door producten van afval en besparing op vervoer. - IMAGO Een display kan de mogelijkheden zichtbaar maken voor het publiek. learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop stoofpot De stoofpotvrachtwagen is een showkeuken, waarin vooraf bereide maaltijden worden opgewarmd. De laadruimte van de antieke wagen is ingericht met houtkachels uit ‘oma’s tijd’. Op de kachels staan grote pannen te pruttelen. De koks, gehuld in boerenkledij, paraderen langs de kachels en roeren in de pannen. Naast de vrachtwagen staat een klein uitgiftetentje. Hier wordt de stoofpot in porties verdeeld en aan de hongerige festivalgangers verkocht. Stoofpot bereiding verkoop STOOFPOT - RUIMTELIJK een vrachtwagen met open laadruimte, gevuld met antiek kookgerei, vergezeld door een uitgiftehok. - ORGANISATORISCH maaltijden zijn voorafgaand aan het festival bereid en worden op het festival, voor het oog van de hongerige festivalgangers, opgewarmd en verkocht. - SOCIAAL mensen staan in de rij om eten te kopen, daarna gaat ieder zijn eigen weg. - ECOLOGISCH alhoewel de uitstraling wel ecologisch is, is het hier geen issue. - FINANCIEEL de festivalgangers betalen een aanzienlijk bedrag (€ 10,40) voor een klein bordje eten. - IMAGO het gebruik van een oude vrachtwagen en antiek kookgerei geeft het een authentiek, ambachtelijk en eerlijk imago. learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Voedsel als theater Het eten wordt in de open lucht bereid, de producten worden zichtbaar bereid. Hele kippetjes hangen rondom een zelfgemaakte kooi boven het vuur met daaromheen zitplaatsen. Een opstelling als een kampvuur. Ook staat er een grote open grill met een half varken erop of pure groenten en aardappelen. Achter de uitgiftebalie worden de borden klaargemaakt. LIVE COOKING THEATER De keuken staat RUIMTELIJK als een open bbq in een theateropstelling, met banken eromheen, uitnodigend om het kookspektakel te aanschouwen. ORGANISATORISCH zit het eenvoudig in elkaar, achter een uitgiftebalie worden de borden opgemaakt, betaald en geserveerd. Het is een erg SOCIALE beleving, je ziet als gast hoe je eten bereid wordt en wat het is en dat zorgt voor interactie tussen de toeschouwers. Door het gebruik van puur voedsel en ‘heel’ voedsel is het een ECOLOGISCHE keuken met enkel biologische producten en ook de bijproducten zijn door het bedrijf zelf gemaakt of gehaald ( bijvoorbeeld olijfolie van eigen persing). FINANCIEEL gezien is het eten is vrij prijzig, maar je betaalt dat er graag voor, want het IMAGO dat Amaro uitstraalt is ‘Je bent wat je eet’. Eten en bereiding van eten als lifestyle, daar wil je wel bij horen. learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop THE LIGHTING CUBE Deze tijdelijke installatie creëert overdag een plek om samen te komen in de schaduw. ‘s Nachts verandert het in een lichtshow. THE LIGHTING/MEETING CUBE RUIMTELIJK veelvormige kubus opgebouwd uit goedkope elementen; steigerdelen en wit doek. - SOCIAAL een plek om te schuilen voor de zon en samen te komen in de schaduw, een plek voor interactie en tot rust komen. - ECOLOGISCH standaard steigerdelen worden gecombineerd met wit doek. learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop mobiele faciliteiten Met verrijdbare faciliteiten wordt ingespeeld op piekbelastingen door ‘moment-van-de-daggebonden’ behoeftes. Bijvoorbeeld ijs als de zon volop schijnt en koffie als je net wakker bent. MOBILE INTERVENTIONS by Lowlands - RUIMTELIJK | Als basis voor de mobiele faciliteiten worden bakfietsen, tuktuks en karren gebruikt. - ORGANISATORISCH | De mobiele faciliteiten zijn eigendom van horeca-ondernemers. - SOCIAAL | De voertuigen creëren een ontmoetingsplek voor bezoekers; o.a. praatjes in de rij en rustmoment om je ijsje op te eten. - ECOLOGISCH | De meeste karren moeten voor gebruik opgeladen worden via een stroompunt. - FINANCIEEL | De horeca-ondernemers verdienen hun onkosten terug door verkoop van eten en drinken. - IMAGO | De vormgeving van de voertuigen sluit aan bij het product dat verkocht wordt. Bijvoorbeeld een rood Italiaans wagentje als espressobar en een ouderwetse bakfiets als verkooppunt voor ambachtelijk ijs. learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands De verborgen logistiek Lowlands kent een enorme logistiek. Deze logistiek ligt voornamelijk verborgen achter hekken en is ziet zichtbaar voor de bezoeker. De bezoekers hebben hierdoor weinig tot geen idee Lowlands kent een enorme logistiek. Deze logistiek wat er achter de schermen gebeurt ligt voornamelijk verborgen achter hekken en is niet zichtbaar voor bezoeker. De bezoekers waardoor ze de geen inzicht hebben hoe hebben hierdoor weinig tot geen idee wat er achter voedsel en waardoor elektriciteit dehun schermen gebeurt, ze geenwordt inzicht hebben op hoe hun voedsel en elektriciteit worden geproduceerd. De verborgen logistiek geproduceerd. opslag containers DERLAND ORDT DERS LEARNING FROM LOWLANDS aanvoer weg f d oo Aggregaten toiletten voor personeel festival terrein SCHEIDING TUSSEN TWEE WERELDEN SCHEIDING TUSSEN TWEE WERELDEN - RUIMTELIJK | Visuele scheiding van twee hebben de bezoekers geen idee wat er achter de werelden door middel van hekken. schermen gebeurt. - ORGANISATORISCH | De hekken zijn door - FINANCIEEL | De hekken kosten geld, en leveren Lowlands geplaatst en gehuurd. Ze zorgen voor geen geld op. Wel zijn de spullen achter de een duidelijk scheiding tussen bezoeker en schermen beschermd. - RUIMTELIJK | Visuele scheiding van twee wereld door worden middelopvan hekken. organisatie. - IMAGO | De hekken het festivalORGANISATORISCH De een hekken zijn door - -SOCIAAL | De hekken zorgen| voor duidelijke terreinLowlands als normaal geplaatst beschouwd. en gehuurd. Ze begrenzing van het terrein. zorgen voor een duidelijk scheiding tussen bezoeker en organisatie - ECOLOGISCH | Door de visuele afscheiding - SOCIAAL | De hekken zorgen voor een duidelijk begrenzing van het terrein. - ECOLOGISCH | Door de visuele afscheiding hebben de bezoeker geen idee onderzoek en workshop learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Entree - Scheiding tussen bottom-up top-down bottom-up enentopDe entree is een duidelijke scheiding down tussen twee werelden - de camping die wordt ingericht door de festival- De entree is een duidelijke scheiding tussen twee bezoekers en ingericht het festivalterrein dat werelden - de camping die wordt door de door organisatie. De festivalbezoekerswordt en het ingericht festivalterrein datde wordt ingericht door deentree organisatie. De haar entreestrenge is met haar is met controle de strenge controle de personificatie van het top-down personificatie van het top-down organiorganisatieprincipe van het festivalterrein. satieprincipe van het festivalterrein. ‘Festival bubbel’ NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS Strenge security ‘Laatste slok eigen bier’ Entree naar een bubbel Entree naar een bubbel - Hoge schoorstenen van verreschoorstenen zichtbaar. Strenge meebrengen. ErnaStrenge mag datscheiding niet meer met en is dranghekken. men - Hoge van verre zichtbaar. scheiding met dranghekken. Duidelijke bottleneck van het aanbod(security) (en de prijzen). - Duidelijke bottleneck vanafhankelijk het terrein. Organisatie is de baas. van het terrein. Organisatie (security) is de hun baas.laatste - Scheiding tussen chaos (camping) orde daarna - Mensen drinken meegebrachte bier op voor deeningang, - Mensen drinken hun laatste meegebrachte (terrein). gaat men het festivalterrein op en volgt de regels van de organisatie. bier op voor de ingang, daarna gaat men het - Bottom-up organisatie principe van de chaos - Er is geen duidelijke ecologische functie festivalterrein op en volgt de regels van de zorgt voor informele contacten en eigen invulling - Vóór de scheiding mag men zelf dingen meebrengen. Erna mag dat niet meer organisatie. van de ruimte. en is men afhankelijk van het aanbod (en de prijzen). - Er is geen duidelijke ecologische functie Scheiding tussen chaos (camping) en orde (terrein). - Vóór de scheiding mag men zelf dingen - Bottom-up organisatie principe van de chaos zorgt voor informele contacten en eigen invulling van de ruimte. learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands Objecten in Openbare Ruimte 4 4 3 2 1 Objecten zonder directe als Ruimte Objecten in functie Openbare stage of andere voorzieningen (horeca, Objecten zonder directe functie als sanitair) staan in de openbare ruimte. stage of andere voorzieningen Festivalbezoekers reageren op diverse (horeca, staan in deze openbare manieren opsanitair) deze objecten, gaan ruimte. Festivalbezoekers reageren Objecten zonder directe functie als podium of er op zitten, maken foto’s van elkaar op of diverse andere voorzieningen (horeca, sanitair) staanze in gaan de manieren op deze objecten, lijken het niet op te merken. Deze openbare ruimte. Festivalbezoekers reageren er eens op zitten, maken foto’s vanop elkaar of diverse manieren opaantal deze objecten, ze te gaan collage laat een van deze objectlijken het niet eens op merken. Deze eren opzien. zitten, maken foto’s van elkaar of lijken het niet collage laat een aantal van deze objecteens op te merken. Deze collage laat een aantal van Objecten in DE Openbare Ruimte 3 2 1 en zien. deze objecten zien. NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS NEDERLAND WORDT ANDERS 1. kubistisch bouwwerk 1. kubistisch bouwwerk LEARNING FROM LOWLANDS 2. hemelpoort 2. hemelpoort 3. negen kubussen 3. negen kubussen 4. lantaarns 4. lantaarns HERKENNINGSPUNT & FOTOMOMENTJES HERKENNINGSPUNT & De objecten, met zeer diverse SCHAAL & VORM bepalen de RUIMTELIJKHEID van FOTOMOMENTJES HERKENNINGSPUNT FOTOMOMENTJES de openbare ruimte. & Daarnaast functioneren ze als herkenningspunt wat bijdraagt aan een goede ORIENTATIE van het festival. Hier ontmoeten festivalgangers elkaar, De objecten, met zeer diverse SCHAAL & het visuele IMAGO van Lowlands, als creatief, maar diverse verzamelen hier ook te relaxen of foto’s te maken, waardoor de objecten De objecten, met zeer SCHAAL & om VORM bepalen de RUIMTELIJKHEID van VORM bepalen de RUIMTELIJKHEID van de alternatief festival. Vermoedelijk zijn de objecten bijdragen aan het SOCIALE aspect van het festival. De objecten bepalen mede het de openbare ruimte. Daarnaast functioneren ze als herkenningspunt wat bijdraagt openbare ruimte. Daarnaast functioneren ze als top-down GEORGANISEERD. Vanwege de visuele IMAGO van Lowlands, als creatief, alternatief festival. aan een goede ORIENTATIE van het festival. Hier ontmoeten festivalgangers elkaar, herkenningspunt, wat bijdraagt aan een goede minimale middelen hebben de objecten weinig ORIËNTATIE van het festival. Hier om ontmoeten geente ECOLOGISCHE impact.de Hierdoor is de maar verzamelen hier ook te relaxen oftot foto’s maken, waardoor objecten Vermoedelijk zijn deook objecten top-down GEORGANISEERD. Vanwegeondanks de minimale festivalgangers elkaar, maar ze komen hier FINANCIËLE investering ook minimaal, bijdragen aan het SOCIALEhebben aspect van het festival. De objecten bepalen impact. mede het geencommercieel ECOLOGISCHE is om te relaxen of foto’s temiddelen waardoorde deobjecten datweinig er geentot direct doeleinde Hierdoor is. visuele IMAGO vandemaken, Lowlands, als creatief, alternatief festival. FINANCIELE investering ook minimaal, ondanks dat er geen direct commercieel objecten bijdragen aan het SOCIALE aspect doeleinde is. mede van het festival. De objecten bepalen Vermoedelijk zijn de objecten top-down GEORGANISEERD. Vanwege de minimale middelen hebben de objecten weinig tot geen ECOLOGISCHE impact. Hierdoor is onderzoek en workshop learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop NEDAP NEDAP is een hardware/software bureau waar ze interactieve reclame voor maken.NEDAP Door middel van een polsbandje connect jeeen met kan jebureau, inscanNEDAP isface een en hardware/software buNEDAP is hardware/software waar ze nen waar je bent. Hierdoor kan jereclame na het van interactieve reclame maken. Door middel reau waar zevoor interactieve voor een polsbandje connect je met Facebook en kun festival bekijken waar je bij bent gewemaken. Door middel van een polsbandje je inscannen waar je bent. Hierdoor kan je na het est. Er connect zijn ook foto’s maken metjede je met face engeweest. kan inscanfestival bekijken waar jete bij bent Er zijn ook foto’s maken degelinked polsbandjes, die je direct polsbandjes die direct iskan met nen te waar je met bent. Hierdoor na het gelinked is met je Facebook. opisdeeen stand is je facebook. Boven op waar deBoven stand festival bekijken je bij bent geweoverdag een silent disco en in de avond karaoke. silent disco in deteavond een est. Eroverdag zijn ooken foto’s maken met de karaoke polsbandjes die direct gelinked is met je facebook. Boven op de stand is een silent disco overdag en in de avond een karaoke NEDAP ERLAND RDT ERS EARNING ROM OWLANDS LEARNING FROM LOWLANDS NEDERLAND WORDT ANDERS silent disco en karaoke silent disco en karaoke Activeer NEDAP band Activeer NEDAP band NEDAP MEMORYMEETING MEETING POINTS NEDAP MEMORY POINTS -- RUIMTELIJK RUIMTELIJK systeem via Facebook, het werkt alleen wordt er HetHet systeem werktwerkt via Facebook. constructie weining de NEDAP palen her -en der verspreid terrein bij systeem de Het werkt ingescand, ,alleen wordt bij er weining ingescand FINANCIEEL Het isop eenhet communicatie stages. bij de NEDAP palen her en der verspreid op het vergelijkbaar met een track and trace system. Het bij de stages. in voor de stad ook werkt gebruiktalleen kunnenwordt worden -terrein ORGANISATORISCH hetsysteem is een bedrijf gaat naamsbekendheid. - RUIMTELIJK Het werktdat viazou Facebook, het ervoor -- ORGANISATORISCH het is een bedrijf dat gaat het vinden van personen en kinderen. SOCIAAL het stimuleert via palen socialher media, maar het is handig je bij de weining ingescand,het bij sociale de NEDAP en der verspreid op het als terrein voor naamsbekendheid. - IMAGO het is zichtbaar, maar je moeten weten weet dat het bestaat. Weinig mensen hebben een virtual memory opgeslagen. stages. - SOCIAAL het stimuleert het sociale via social dat het bestaat. De silent disco en karaoke op het -media, ECOLOGISCH bestaat uithet staal en container constructie - ORGANISATORISCH is het een bedrijf gaat voor naamsbekendheid. maar het ishet handig als je weet dat dakdat stimuleren het aanmelden. ‘Combineren van -bestaat. FINANCIEEL Hethet is een comminucatie systeem vergelijkbaar methet eenistrack andals je mensen hebben een virtual functies.’ - Weinig SOCIAAL stimuleert het sociale via social media, maar handig memory opgeslagen. trace system. in de stad ookmensen gebruikthebben kunneneen worden vinden van weet datHet hetzou bestaat. Weinig virtualvoor memory opgeslagen. - ECOLOGISCH het bestaat uit staal en container personen en kinderen. - ECOLOGISCH het bestaat uit staal en container constructie - IMAGO het is zichtbaar, maar moeten wetensysteem dat het vergelijkbaar bestaat. De silent disco - FINANCIEEL Het is eenje comminucatie met een track and NEDAP MEMORY MEETING POINTS learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop MUNTEN MUNTEN Het betaalsysteem van Lowlands, ging door middel van munten. Munten HetLowlands, betaalsysteem van Lowlands werkt met munten. Het betaalsysteem werden van verkocht voor 2,60 pervoor munt. Munten worden verkocht 2,60Er euro per stuk. ging door middel munten. zijn vier punten het terrein waar warenvan vierEr punten opMunten hetop terrein waar je je munten kan krijgen. eten, drank en opladen werden verkocht voor 2,60 perVoor munt. Er munten kon krijgen. Voor eten, drank en van de telefoon wordt er betaald met munten. Een waren vier punten opvan hetdeterrein jeer betaopladen telefoon werd muntsysteem opwaar een festival is een goed systeem voor het halen van rondjes, ald met munten. Eendrank muntsysteem munten kon krijgen. Voor eten, en nu kanopiedereen inleggen voor zijn of haar drankje. eentelefoon festival iswerd een goed systeem voor opladen van de er betahet halen van rondjes, nu ald met munten. Een muntsysteem kan op iedereen inleggen voor hem of haar drankje. MUNTEN een festival is een goed systeem voor het halen van rondjes, nu kan iedereen inleggen voor hem of haar drankje. ING ANDS Lowlands munten werken Lowlands munten werken - RUIMTELIJK De muntautomatenwaren zijn geautomatiseerd, - FINANCIEEL: Het muntensysteem RUIMTELIJK De muntautomaten hierdoor gaat het wordt geautomatiseerd, hierdoor gaat het sneller dan uitgevoerd door Dutchband, die ook de machines neller dan van een cassière. door door middelmiddel van afrekenen bij een bemande laten maken. Zij hebben ook het breeksysteem ORGANISATORISCH De organisatie van de geldstromen gebeurde achter de kassa. van de munten gemaakt. chermen. - ORGANISATORISCH De organisatie van de - IMAGO Het munten halen is zeer duidelijk geldstromen gebeurt achter dezorgt schermen. doordat het erboven SOCIAAL Het muntensysteem ervoor dat erzichtbaar, makkelijk rondjes kunnenstaat aangegeven. SOCIAAL Het muntensysteem zorgt ervoor dat Wie de munten levert is onzichtbaar. orden- gehaald. er makkelijk rondjes kunnen worden gehaald. hierdoor gaat het muntautomaten waren geautomatiseerd, ECOLOGISCH: iddel van een cassière. FINANCIEEL: Het muntensysteem is uitgevoerd door Dutchband die ook de maCH De organisatie de geldstromen gebeurde achter de gemaakt. hines laten maken. Zijvan hebben ook het breeksysteem van de munten munten werken learning from lowlands facts ND Nederland Wordt Anders learning from lowlands Commerciële voorzieningen Naast de reguliere drank- en eettentjes, Commerciële voorzieningen merchandisekraampjes en een markt Naast de reguliere dranken eettentjes, kent Lowlands ook gesponsorde merchandisekraampjes en een voormarkt zieningen. Hier kunnen mensen bijvoorkent Lowlands ook gesponsorde voorbeeld in- en uitchecken concerten, zieningen. Hier kunnenvoor mensen bijvoordansen in een silent discovoor of zich laten beeld inen uitchecken concerten, fotograferen. Sommige onderdelen Naast reguliere dansen indeeen silentdrankdiscoenofeettentjes, zich laten merchandisekraampjes en een markt kent Lowlands vullen het reguliere festivalprogramma fotograferen. Sommige onderdelen ook gesponsorde voorzieningen. Hier kunnen aan met optredens enfestivalprogramma films. vullen het reguliere mensen bijvoorbeeld in- en uitchecken voor concerten, dansen en in een silent disco of zich laten aan met optredens films. Commerciële voorzieningen fotograferen. Sommige onderdelen vullen het reguliere festivalprogramma aan met optredens en films. RNING M ARNING WLANDS OM WLANDS THEATER SILENT DISCOTHEATER OPLADEN SILENT DISCO OPLADEN MARKT MARKT VOEDSEL STRAAT VOEDSEL STRAAT KUNST KUNST POLITIEK & POLITIEK WETENSCHAP & WETENSCHAP Commerciële voorzieningen Commerciële voorzieningen Commerciële voorzieningen - RUIMTELIJK Drie themavelden op het terrein, met daarin geclusterd drank- sponsors, goedeDrie doelen/scial media-voorzieningen endaarin markt/bijzondere eet- RUIMTELIJK themavelden op terrein, het terrein, met geclusterd drank- RUIMTELIJK: Drie themavelden op het herkenbaar, de rest heeft eigen uitstraling en tentjes sponsors, doelen/scial media-voorzieningen en markt/bijzondere eetmet daaringoede geclusterd dranksponsors, goede materialisatie. - ORGANISATORISCH Alles wordt en uitgebaat sponsors en van het via doelen/social media-voorzieningen markt/ door - FINANCIEEL: Etenpartners en drinken betaald tentjes bijzondere eettentjes. Alles wordt uitgebaat door muntensysteem, sommige zaken alshet de markt en festival - ORGANISATORISCH sponsors en partners van ORGANISATORISCH: Alles wordt uitgebaat door T-shirts worden cash betaald en de goede doelen - SOCIAAL: Het is overal gedurende de hele dag zeer druk tot redelijk druk, befestival sponsors en partners van het festival. werven leden. halve de markt (piekmomenten) - SOCIAAL: isoveral overal gedurende de dag hele dag zeer druk tot redelijk druk,communiceren be- SOCIAAL: Het Het is gedurende de hele - IMAGO Sommige voorzieningen - ECOLOGISCH: Reguliere dranktentjes en muntautomaten uniform ontworpen halve de markt (piekmomenten) zeer druk tot redelijk druk, behalve de markt via social media, andere door extra activiteiten te en- ECOLOGISCH: direct herkenbaar, de restdranktentjes heeft eigen uitstraling en materialisatie (piekmomenten). organiseren (filmvertoningen, optredens, etc.). Reguliere en muntautomaten uniform ontworpen ECOLOGISCH: Reguliere dranktentjes en - FINANCIEEL: Etene en drinken betaald via muntensysteem, sommige zaken als en direct herkenbaar, de rest heeft eigen uitstraling en materialisatie muntautomaten uniform ontworpen en direct en de goede doelen werven leden. de- FINANCIEEL: markt en T-shirts worden cash betaald Etene en drinken betaald via muntensysteem, sommige zaken als - IMAGO Sommige voorzieningen communiceren social media, andere door de markt en T-shirts worden cash betaald en de via goede doelen werven leden. onderzoek en workshop learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Intieme vreemde Intieme vreemde Werkwijze: op plekken op het terrein waar veel mensen een rustmoment op plekken het terrein nemenWerkwijze: aan individuen dieop alleen of inwaar veel mensen een rustmoment nemen, hebben wij aan groepjes zitten vragen of ze beried individuen die alleen of in groepjeszijn zaten gevraagd bereid zijndie omze met driekennen mensen die om metof3zemensen niet op ze niet kennen op te eengaan groepsfoto te gaan en gezamenlijk een groepsfoto en gezamenlijk te bedenken hoe je het Lowlandsgevoel laat zien. te bedenken hoe je het lowlandsgevoel in zo’n project laat zien. RNING M WLANDS INTIEME VREEMDE INTIEME VREEMDE - RUIMTELIJK in het openbaar. noch dat dit in het nagesprek ter sprake kwam. - ORGANISATORISCH selectie van mensen op Het bevestigt ook het beeld rond Lowlands dat basis van toeval. mensen ernaar toegaan voor de sfeer en vaak niet - RUIMTELIJK in het openbaar - SOCIAAL lage drempel om mee te doen, 80% eens weten welke artiesten er optreden, en velen - ORGANISATORISCH selectie van mensen op basis van toeval deed mee. sporadisch naar optredens gaan. - SOCIAAL lage drempel om mee te doen, 80% deed mee - IMAGO saamhorigheid, energie, performen en - IMAGO saamhoorigheid, energie, performen en gek doen, gezelligheid gek doen, gezelligheid. - OVERIG Opvallend dat in geen enkel portretiets wordt verbeeld van het thema - ETC Opvallend is datisin geen enkel portret iets wordt verbeeld muziekfestival, noch van dathet ditthema in hetmuziekfestival, nagesprek ter sprake kwam. Het bevestigt ook het beeld rond Lowlands dat mensen er naar toegaan voor de sfeer en vaak niet eens weten welke artiesten er optreden en velen sporadisch naar optre- learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Speed daten Speeddaten Onderzoek van de UVA, sociale/ pedagogiek, aantrekkingskracht tussen vreemOnderzoek van de UVA, sociale/ pedagogiek, den. aantrekkingskracht tussen vreemden. GeblindGeblinddoekt doekt met 10 in een metvreemde tien vreemden in een half uur half uurdaten. daten. Hoe reageert men hierop? En wat zijn de resultaten? Hoe reageert men hierop? En wat zijn de resultaten? RNING M LANDS SPEED DATEN SPEEDDATEN - RUIMTELIJK Omega-tent. Combineren van studie en realistische aankleding - ORGANISATORISCH onderzoek UvA. (doktersjassen). - SOCIAAL integratietijd te lang, te lang anoniem. Is het inzetbaar op andere plekken? Zou kunnen, - RUIMTELIJK tent - IMAGO viaomega bezoekers te weten gekomen. er zijn andere locaties die misschien iets rustiger - ORGANISATORISCH onderzoek UvA - FINANCIEEL niet winstgevend. zijn, of een aparte zwoele hoek. - SOCIAAL integratie tijd teenlang, te lang anoniem. - ECOLOGIE veel stroom veel papier gebruikt - OVERIG Omgeving tete druk, er vonden allerlei - IMAGO via bezoekers weten gekomen (interessante) activiteiten plaats, je verwacht voor - FINANCIEEL niet winstgevend zo’n onderwerp een intiemere omgeving. -ECOLOGIE veel stroom en veel papier gebruikt - ETC Omgeving te druk, er vonden allerlei (interessante) activiteiten plaats, je verwacht voor zo’n onderwerp een intiemere omgeving. learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands Korte Ontmoetingen Korte ontmoetingen vinden op Lowlands op elk moment en overal plaats. Het gevoel vanontmoetingen tijdelijkheidvinden en saamhoKorte op Lowlands op elk origheid draag toe aan een actieve intermoment en overal plaats. Het gevoel van tijdelijkheid saamhorigheid actie tussen vreemden. Tijdelijkeenliefde, draagt bij aan een actieve interactie tussen vriendschap of empathie... vreemden. Tijdelijke liefde, vriendschap of Korte Ontmoetingen empathie... RNING M LANDS KORTE ONTMOETINGEN KORTE ONTMOETINGEN - RUIMTELIJK overal tijdens het festival. Veilige en relaxte sfeer. Diversiteit. Lowlands als RUIMTELIJK overal tijdens het festival - ORGANISATORISCH spontaan en tijdelijk. stad met enclaves. ORGANISATORISCH spontaan en tijdelijk - SOCIAAL laagdrempelige voordurende sociale SOCIAAL laagdrempelige voordurende sociale interactie interactie - IMAGO het ‘Lowlands-gevoel’ sfeer. IMAGO het “lowlands“ gevoel enensfeer - FINANCIEEL winstgevend. FINANCIEEL (nietniet winstgevend) - ECOLOGIE ECOLOGIE nt n.v.t. - OVERIG Saamhorigheid. Intieme vreemde. Jezelf ETC Saamhoorigheid mogen zijn en vrijheid. ntieme vreemde. Jezelf mogen zijn en vrijheid. Veilige en relaxte sfeer. Diversiteit. onderzoek en workshop learning from lowlands facts Nederland Wordt Anders learning from lowlands Beeldverhaal learning from lowlands Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop learning from lowlands Biogas Productie van biogas door middel van GFT afval en ‘nummer twee’ uitwerpselen. Door de verhouding van 50% GTF en ‘compost’ en 50% opgevangen regenwater kan biogas geproduceerd worden. Biogas opportunities Productie van biogas door middel van GFT afval en ‘nummer twee’ uitwerpselen. Door de verhouding van 50% GTF en ‘compost’ en 50% opgevangen regenwater kan biogas geproduceerd worden. Dixi & Voedsel - GFT opvang - Uitwerpselen opvang NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS Hemelwater opvang Foodtruck - Koken op biogas GFT opvang Biogas - Biogas - Meststof Biogas circulatie Lowlands - RUIMTELIJK Aanleg van hemelwater(opvang)reservoirs, scheiding Dixi afval (nummer een en twee dienen gescheiden te worden). - ORGANISATORISCH Verzamelen en in de gaten houden van de ‘afval’-stromen, aanleg opvang reservoirs en het coördineren van de biogasproductie. - SOCIAAL Bewustworden van de mogelijkheden tot hergebruik van, wat velen zien als, afvalstoffen. Samenwerking van festivalgangers tot productie van ‘ons’ Biogas. - ECOLOGISCH Gas-/ energiebesparing. Biogas is een ‘greengas’, waardoor de footprint verminderd wordt en bijvoorbeeld een ‘Lowlands’-foodtruck kookt op ‘ons’ Biogas. - FINANCIEEL Vermindering van aardgaskosten en energiekosten. Kosten zullen zitten in de aanleg van de biogasinstallatie en voorzieningen. - IMAGO Een zeer duurzaam imago festival en foodtruck. Biogas circulatie Lowlands - RUIMTELIJK Aanleg van hemelwater (opvang) reservoirs, scheiding Dixi afval (nummer een en twee dienen gescheiden te worden) - ORGANISATORISCH Verzamelen en in de gaten houden van de ‘afval’ stromen, aanleg opvang resevoirs en het coordineren van de biogas productie. - SOCIAAL Bewustworden van de mogelijkheden tot her hergebruik van, wat vele zien als, afvalstoffen. Samen werking van festivalgangers tot productie ‘ons’ Biogas. - ECOLOGISCH Gas-/ energiebesparing. Biogas is een ‘greengas’ waardoor de footprint verminderd word en bijvoorbeeld een ‘Lowlands’-foodtruck kookt op ‘ons’ Biogas. - FINANCIEEL Vermindering van aardgas kosten en energie kosten. Kosten Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Multifunctioneel gebruik van tenten en andere bouwwerken learning from lowlands Multifunctioneel gebruik daken van gebruik van Multifunctioneel gebruik Multifunctioneel De tijdelijke bouwwerken op en Lowlands tenten andere bouwwerken tenten en andere bouwwerken Multifunctioneel multifunctioneel inzetten, door gebruik daken De tijdelijke bouwwerken opde Lowlands op de daken. Het De tijdelijke bouwwerken op Lowlandsregenwateropvang multifunctioneel inzetten, door regenwateropvang op daken. multifunctioneel inzetten, door Het regenwater kan Lowlands gebruiken voor toiletdoorspoeling, een regenwater bar of watergames. regenwater kan Lowlands gebruiken voor regenwateropvang op de daken. Het Een goed filtersysteem is hier wel voor nodig. toiletdoorspoeling, een regenwater bar of gebruiken voor regenwater kan Lowlands toiletdoorspoeling, een regenwater bar of watergames. Een goed filtersysteem is hier wel voor nodig. watergames. Een goed filtersysteem is hier wel voor nodig. ING NDS Hier één duidelijke foto Hier één duidelijke foto Staand of liggend Staand of liggend NEDERLAND WORDT ANDERS Wateropvang LEARNING Tentdaken FROM Watertorens LOWLANDS Wateropvang Tentdaken Watertorens Verkoeling Tappunten Watergames Verkoeling Tappunten Watergames Regenwateropvang op tijdelijke bouwwerken Op Lowlands staan diverse tijdelijke bouwwerken. De daken zijn geschikt om regenwater op te vangen. De daken moeten wel voldoende DRAAGKRACHT hebben. Het opgevangen regenwater zorgt voor verkoeling en kan direct gebruikt worden voor doorspoeling van toiletten. Met een filtersysteem kan het regenwater worden gedronken; een REGENWATER BAR. Of leuke spellen doen, zoals ‘RAINWATERGAMES’. Benutting van regenwater p Lowlands staan diverse tijdelijke bouwwerken. De daken zijn geschikt om is DUURZAAM. Multifunctioneel gebruik van daken is goed voor het innovatieve van Op Lowlands staan diverse tijdelijke bouwwerken. De daken zijn geschikt om regenwater opIMAGO te genwater op te vangen. De daken moeten wel voldoende DRAAGKRACHT Lowlands. Het levert niet direct een FINANCIEEL voordeel, regenwater het is eerder een vangen. De daken moeten wel voldoende DRAAGKRACHT hebben. Het opgevangen zorgt ebben. Het opgevangen regenwater zorgt voor verkoeling en kan direct voor verkoeling en kaninvestering. direct gebruikt voorontbreekt doorspoeling van toiletten. Met een filtersysteem Bijworden Lowlands het aan schaduwplekken en aan voldoende ebruiktkan worden voor doorspoeling van toiletten. Met een filtersysteem kan het regenwater worden gedronken; eenMultifunctioneel REGENWATER BAR. Of leuke spellen doen, ‘RAINdrinkwaterpunten. gebruik van de daken vanzoals bestaande WATERGAMES’. Benutting van regenwater is DUURZAAM.BAR. Multifunctioneel gebruik van daken is goed et regenwater worden gedronken; een REGENWATER Of leuke spellen bouwwerken biedt uitkomst. voor het innovatieve IMAGO van Lowlands. Het levert niet direct een FINANCIEEL voordeel op, het is oen, zoals Benutting is DUURZAAM. eerder‘RAINWATERGAMES’. een investering. Bij Lowlands ontbreektvan het regenwater aan schaduwplekken en aan voldoende drinkwaterultifunctioneel gebruik vangebruik dakenvan is de goed voor innovatieve IMAGO van punten. Multifunctioneel daken vanhet bestaande bouwwerken biedt uitkomst. Regenwateropvang op tijdelijke bouwwerken Regenwateropvang op tijdelijke bouwwerken owlands. Het levert niet direct een FINANCIEEL voordeel, het is eerder een vestering. Bij Lowlands ontbreekt het aan schaduwplekken en aan voldoende opportunities Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Regenwaterdouche Douche Regenwaterdouche Regenwaterdouche Er staat vaak een rij voor de douche. Wat Douche als meerdere tegelijk kunnen Er staat vaak een rij voor de douche. Wat als meerdere mensenmensen tegelijk kunnen douchen met Er staat vaak een rijregenvoor de douche. Wat water? Dit kan met de innovatieve watertoren. douchen Minder rijenmet en hergebruik van regenwater. Win-win. regenwater? Dit kan met als meerdere mensen tegelijk kunnen mping Camping douchen met regenwater? Dit kan met de innovatieve watertoren. Minder rijen de innovatieve watertoren. Minder rijen en hergebruik van regenwater. Win-win. en hergebruik van regenwater. Win-win. NEDERLAND WORDT ANDERS RNING M WLANDS LEARNING FROM LOWLANDS Container Prive douches Container Prive douches De wasstraat Gemeenschappelijke douche Shower tower Publieke douche De wasstraat Shower tower De Gemeenschappelijke watertoren als publieke douche Publieke douche douche Op Lowlands is een toilet en douche gebouw, met aparte douchehokjes. Er staan lange rijen voor de douches. Door een plek te creëren waar meerdere mensen tegelijk kunnen douchen, voorkom je lange rijen. Het innovatieve product ‘DE WATERTOREN’. De watertoren pompt opgevangen regenwater omhoog, nadat het door speciale filterbakken is gegaan, door middel van een windmolen in de top. Doordat het water zich op vier meter hoogte bevindt Op Lowlands is een toilet-en douchegebouw, met aparte douchehokjes. Er staan lange rijen voor de wordt ermeerdere druk opgebouwd, waardoor mensen die eronder tegelijkertijd Op Lowlands is een eenplek toilet en douche gebouw, met aparte douchehokjes. Er staan douches. Door te creëren waar mensen tegelijk kunnen douchen, voorkom je lange kunnen douchen. De Goed voor het pompt duurzame IMAGO van Lowlands. rijen. Het innovatieve product ‘DE WATERTOREN’. watertoren opgevangen regenwater staan lange rijen voor de douches. Door een plek te creëren waar meerdere omhoog, nadat het door speciale filterbakken is gegaan, door middel van een windmolen in de top. mensen tegelijk kunnen voorkom je lange rijen. innovatieve Doordat het water zich opdouchen, vier meter hoogte bevindt, wordt er druk Het opgebouwd, waardoor de mensen die eronder staan tegelijkertijd kunnen douchen. Goed vooropgevangen het duurzame IMAGO van Lowlands. product ‘DE WATERTOREN’. De watertoren pompt regenwater DeDe watertoren watertorenals alspublieke publiekedouche douche omhoog, nadat het door speciale filterbakken is gegaan, door middel van een windmolen in de top. Doordat het water zich op vier meter hoogte bevindt learning from lowlands opportunities Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Biologisch afbreekbaar AFVAL Lowlands produceert een enorme hoeveelheid afval in een paar dagen tijd. Papier, plastic en voedselresten belanden allemaal in dezelfde afvalbak. Er ligt hier letterlijk een geweldige kans voor het oprapen voor Lowlands. Wanneer al het afval biologisch afbreekbaar zou zijn, houd je een waardevolle afvalberg over. Afval verwerking Tribune De afvalberg op Lowlands - RUIMTELIJK is de afvalberg voor Lowlands een waardevolle toevoeging. Naast een herkenningspunt op het festivalterrein dient het ook als tribune. - ORGANISATORISCH Al het biologisch afbreekbare afval wordt naar de biovergister in de afvalberg gebracht. - SOCIAAL de afvalberg is een herkenningspunt, waar mensen samen kunnen komen. - ECOLOGISCH het gebruik van biologisch afbreekbaar materiaal. - FINANCIEEL er hoeft geen duur gemengd afval afgevoerd te worden en er wordt een verkoopbaar product geproduceerd in de berg. - IMAGO de afvalberg laat duidelijk zien dat het Lowlands-festival duurzaam en ecologisch verantwoord is. learning from lowlands opportunities Nederland Wordt Anders learning from lowlands De vrolijke opruimploeg Het is ontzettend makkelijk een glas bier te halen en het glas klakkeloos weg te gooien zodra het leeg is. Het resultaat is restafval op het gehele terrein. Schoonmakers werken vervolgens kei-hard om al het afval te verzamelen en in containers te gooien. Om het tij te keren, is het voorstel om van het afval weggooien een ludiek spel te maken voor het festivalpubliek. Uitgedoste schoonmakers lopen met allerlei maffe karren, fietsen en bakken over het terrein om het publiek aan te moedigen het afval in hun bakken te gooien. AFVALCARNAVAL - RUIMTELIJK Afvalinzameling bestaat uit een dynamisch geheel, waarbij verschillende mobiele installaties over het terrein verplaatst worden. - ORGANISATORISCH De vrolijke vrijwilligers trekken een vrolijke outfit aan. - SOCIAAL Het wordt leuk om je afval weg te gooien en bezoekers kunnen elkaar aanmoedigen. - ECOLOGISCH Er komt minder afval in de natuur terecht en meer in de daartoe bestemde containers. - FINANCIEEL Er kan bespaard worden op het aantal schoonmakers, omdat er per schoonmaker meer afval opgehaald kan worden. onderzoek en workshop learning from lowlands opportunities Nederland Wordt Anders learning from lowlands Festival Green Lab kennis- en ideeënbank voor duurzame innovatie van en op festivals. Permanente ‘hubs’ die onderling met elkaar in verbinding staan, waardoor ook makkelijker schaalvergroting mogelijk is, bijvoorbeeld voor het gezamenlijk Kennis- en ideeënbank voor duurzame innovatie van en op festivals. Permanenteaankopen ‘hubs’ die onderling van windmolens of andere diensten enbijvoorbeeld met elkaar in verbinding staan, waardoor ook makkelijker schaalvergroting mogelijk is, voor het gezamenlijk aankopen van windmolens of andere diensten ende voorzieningen. Zo kan de voorzieningen. Zo kan duurzaamheids duurzaamheidstransite voor festivals worden versneld en opgeschaald. transite voor festivals worden versneld en opgeschaald. onderzoek en workshop learning from lowlands opportunities OPPORTUNITY Festival Green Lab creërt opportunities, bv. voor aanleggen collectief windpark voor festivals AND ARNING ROM WLANDS app 3kw/u billboards met duurzaam festival info (bv. hoeveel festival afval er ‘on the spot’ omgezet wordt in biogas) 30% ieder festival heeft hub, staan onderling in verbinding festival green labs connected - RUIMTELIJK permanente ‘hubs’ die onderling in contact staan. Deze zijn continu bezig met duurzaamheidstransite voor festivals. - ORGANISATORISCH ieder festival heeft z’n eigen green lab, onderling staan deze constant in verbinding voor kennis uitwisseling, inspiratie en monitoring, - RUIMTELIJK permanente ‘hubs’ die onderling in contact staan. Deze zijn continu bezig met wat schaalvergroting mogelijk maakt. duurzaamheidstransitie voor festivals. - SOCIAAL De green labs zoz’n een nieuwe community - ORGANISATORISCH ieder activeren festival heeft eigen green sustainable lab, onderling staan deze constant in verbinding voor kennisuitwisseling, en geheel monitoring, wat schaalvergroting mogelijk maakt. - ECOLOGISCH Doordat de greeninspiratie labs een vormen, is er grote ecolo- SOCIAAL De green labs activeren zo een nieuwe sustainable community. gische impact mogelijk de duurzaamheidstransitie voor festivals. - ECOLOGISCH Doordat deingreen labs een geheel vormen, is er grote ecologische impact mogelijk in - FINANCIEEL bedrijven kunnen een ‘aandeel’ nemen in de non-profit kennisde duurzaamheidstransitie voor festivals. - FINANCIEEL bedrijven kunnen een ‘aandeel’ nemen in de non-profit kennisbank. Ook crowdfunding bank. Ook crowdfunding mogelijk, bv. door betrekken van bezoekers (5% van is mogelijk, bijvoorbeeld door het betrekken van bezoekers (5% van de opbrengst van het kaartje gaat opbrengst van lab). het kaartje gaat naar het green lab) naar het green - IMAGO debillboards billboards andere mogelijke objecten wordt duurzaamheid - IMAGOdoor door de en en andere mogelijke objecten wordt duurzaamheid met de festivalbezoekers gedeeld, en wordt er en zo collectief gecreëerd. met de festivalbezoekers gedeeld, wordt erbewustwording zo collectief bewustwording gecreërd. Festival green labs connected Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Kleurenpal(l)et Kleuren van de vloeren om bezoekers sneller te herenigen met vrienden. Podium Kleurenpal(l)et Kleuren van de vloeren om bezoekers sneller te herenigen met vrienden. Gekleurde vloeren Podium NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS Gekleurde vloeren Kleurenpal(l)et pal(l)et Het is soms lastig elkaar te vinden in een volle zaal. Met de moderne communicatiemiddelen kom je een eind, maar als puntje bij paaltje komt moet het analoog opgelost worden. Om elkaar te vinden in de grote tenten is het aan te raden de vloeren van kleuren te voorzien. Een vlekkenplan over de zaal kan tot mooie taferelen leiden en men kan in het telefoon/whattsappgesprek zeggen: “Ik sta links vooraan in het rode veld.” De zoektocht neemt in omvang af van 1000 man naar 100. Niet te missen. Verf zal daarbij een probleem geven, het slijt snel met al die dansende voetjes. Dit valt op te lossen door (bio)-plastic vloeren te gebruiken en de kleur in de monomeren toe te voegen. Kleurenpal(l)et tig elkaar te vinden in een volle zaal. De moderne communicatie learning from lowlands opportunities 1 way Communication Nederland Wordt Anders De Heineken bar in de pers-lounge laat zien hoe een merk zichzelf sterk positioneerd. De bars op het terrein zelf laten het tegenovergestelde zien. Met een monotoon minimaal ontwerp zouden ze beter uit de verf kunnen komen en aantrekkelijker zijn 1 way Communication De Heineken bar in de pers-lounge laat voor adverteerders. learning from lowlands 1 way Communication De Heineken bar in de perslounge laat zien hoe een merk zichzelfzien sterk De bars op positionhet hoepositioneert. een merk zichzelf sterk terrein zelf laten het tegenovergestelde zien. Met een monotoon,eerd. minimaal ontwerp zouden ze beter De bars op het terrein zelf laten het uit de verf kunnen komen en aantrekkelijker zijn voor adverteerders. tegenovergestelde zien. Met een monotoon minimaal ontwerp zouden ze beter uit de verf kunnen komen en aantrekkelijker zijn voor adverteerders. NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS Mono-color brand NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS Mono-color brand Multicolor - brand Multicolor - brand Mono - Mono toon - toon Het ontwerp van sommige tenten zorgt voor een monotoon beeld op Lowlands. Als sommige case wordt de Heineken tentvoor beschreven en hoe dezebeeld haar kracht geeft als Het ontwerp van tenten zorgt een monotoon op Lowlands. advertising. Dit zou geextrapoleerd kunnen worden naar de “drink” tenten op het Als case wordtterrein. de Heineken tent beschreven en hoe deze haar kracht geeft als advertising. Dit zou geextrapoleerd kunnen worden naar de “drink” tenten op het terrein. Mono-toon Het ontwerp van sommige tenten zorgt voor een monotoon beeld op Lowlands. Als case wordt de Heineken tent beschreven en hoe deze haar kracht geeft als advertising. Dit zou geextrapoleerd kunnen worden naar de ‘drinktenten’ op het terrein. onderzoek en workshop learning from lowlands opportunities Nederland Wordt Anders learning from lowlands Beeldverhaal learning from lowlands Nederland Wordt Anders learning from lowlands Biogas Productie van biogas door middel van GFT afval en ‘nummer twee’ uitwerpselen. Door de verhouding van 50% GTF en ‘compost’ en 50% opgevangen regenwater kan biogas geproduceerd worden. Biogas circulatie Lowlands - RUIMTELIJK Aanleg van hemelwater(opvang)reservoirs, scheiding Dixi afval (nummer een en twee dienen gescheiden te worden). - ORGANISATORISCH Verzamelen en in de gaten houden van de ‘afval’-stromen, aanleg opvang reservoirs en het coördineren van de biogasproductie. - SOCIAAL Bewustworden van de mogelijkheden tot hergebruik van, wat velen zien als, afvalstoffen. Samenwerking van festivalgangers tot productie van ‘ons’ Biogas. - ECOLOGISCH Gas-/ energiebesparing. Biogas is een ‘greengas’, waardoor de footprint verminderd wordt en bijvoorbeeld een ‘Lowlands’-foodtruck kookt op ‘ons’ Biogas. - FINANCIEEL Vermindering van aardgaskosten en energiekosten. Kosten zullen zitten in de aanleg van de biogasinstallatie en voorzieningen. - IMAGO Een zeer duurzaam imago festival en foodtruck. onderzoek en workshop learning from lowlands application Nederland Wordt Anders learning from lowlands Het spel van het weggooien Stedelingen en toeristen zien de traditionele, onopvallende afvalbakken vaak over het hoofd. Een stad vol met opvallende kliko’s is echter niet gewenst. Toch moet er een plek zijn om je afval weg te kunnen gooien. Het toevoegen van een spelelement moet hier de oplossing bieden. Verspreid over de stad staan verschillende installaties die mensen uitnodigen om hier hun afval in te gooien. Het voorbeeld bestaat uit een enorme waterfles, die zich vult met licht naarmate er meer afval in de daartoe bestemde gaten is gegooid. The waste game - RUIMTELIJK Een grote installatie die goed zichtbaar is. - ORGANISATORISCH Gemeentelijke vuilnismannen legen de installatie als onderdeel van hun route door de stad. - SOCIAAL Mensen kunnen elkaar uitdagen om meer punten te scoren door hun afval in de juiste opening te gooien. - ECOLOGISCH Er komt minder afval op straat terecht en meer in de daartoe bestemde containers. - FINANCIEEL Er zijn minder straatschoonmakers nodig. onderzoek en workshop learning from lowlands application Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Duurzaam afval verwerken AFVAL Al het biologisch afbreekbare afval materiaal wordt naar de afval berg gebracht. Hierin zit een biovergister, die het waardeloze afval om kan zetten in verkoopbare producten als biogas en compost. Het midden in de stad plaatsen van de afvalberg helpt mee aan de bewustwording van duurzame producten. Daarnaast laat het duidelijk zien dat als mensen hun afval juist verwerken, het weer van toegevoegde waarde kan zijn. Voor de stad is het een uitgelezen kans om te laten zien dat ze staat voor duurzaamheid en ecologisch verantwoord zijn. Afval verwerking Tribune De afvalberg in het park - RUIMTELIJK is de afvalberg voor een park een waardevolle toevoeging. Naast een herkenningspunt in het park dient het ook als tribune. - ORGANISATORISCH Al het biologisch afbreekbare afval wordt naar de biovergister in de afvalberg gebracht. - SOCIAAL de afvalberg is een herkenningspunt waar mensen samen kunnen komen. - ECOLOGISCH het gebruik van biologisch afbreekbaar materiaal. - FINANCIEEL er hoeft geen duur gemengd afval afgevoerd te worden en er wordt een verkoopbaar product geproduceerd in de berg. - IMAGO de afvalberg laat duidelijk zien dat de stad duurzaam en ecologisch verantwoord is. learning from lowlands application Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop Think-Tank en Action Lab learning from lowlands application APPLICATION Think-Tank en Action Lab Waarin -doordoor kennis en ervaringen te delenbewoners geïnspireerd wordenworden en gestimuleerd worden waarin kennis en ervaringen te delen, bewoners geïnspireerd en gestimusamen te werken aan het verduurzamen van de wijkecologie. Verschillende wijken in de stad hebben leert worden samen te werken aan het verduurzamen van de wijkecologie. Verschilleneen Neighbourhood Green Lab, die onderling verbonden zijn, zodat er makkelijk kennis en ervaring de wijken in de stad hebben een Neighbourhood Green Lab, die onderling verbonden uitgewisseld kan worden (deeleconomie). Verbindingspunt en toelooppunt voor bewoners, gemeente, zijnbedrijven, zodat er makkelijk en ervaring uitgewisseldvoor kannieuwe wordenverbindingen (deeleconomie). (lokale) onderwijs. kennis Zo ontstaan ook mogelijkheden tussen deze verschillende ‘stakeholders’. Verbindingspunt en toelooppunt voor bewoners, gemeente, (lokale) bedrijven, onder- wijs. Zo ontstaan ook mogelijkheden voor nieuwe verbdingen tussen deze verschillende ‘stakeholders’. green labs in wijken: de stad van binnenuit verduurzamen collectieve ruimte in de wijk NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS lokaal biogas uit biovergister van huisafval en regenwater de wij groe sta k van nste d! de Neighbourhood Green Neighbourhood GreenLab Lab - RUIMTELIJK in verschillende stadswijken worden Neighbourhood Green Labs opgericht, onder- RUIMTELIJK in verschillende stadswijken worden Neighbourhood Greendie Labs ling verbonden zijn. opgericht, die onderling verbonden zijn. - ORGANISATORISCH actieve bewoners nemen het voortouw, en zoeken aansluiting bij verschillende - ORGANISATORISCH actieve bewoners nemen het voortouw, en zoeken stakeholders. - SOCIAAL de Neighbourhood Green Labs zijn sociale katalysatoren voor de wijk en voor de stad als aansluiting bij verschillende stakeholders. geheel. SOCIAAL de Neighbourhood Green Labs zijn sociale de - ECOLOGISCH de Green Labs hebben een groot potentieel om van katalysatoren binnenuit de stadvoor te verduurzawijk enenvoor de stad als men, door met bewoners, op geheel. allerlei fronten. - FINANCIEEL experimenteerplek voor alternatieve geldstromen: deeleconomie, timebank, de eigen mun- ECOLOGISCH de Green Labs hebben groot potentieel om van binnenuit ten, etc. Ook mogelijkheid voor co-financiering: rioolbelasting vervalt, geld wordt in dit ‘green neighstad te verduurzamen, door en met bewoners, op allerlei fronten. bourhood fund’ gestort. Bewoners dragen uren bij, en krijgen dan bijvoorbeeld korting op de huurprijs - FINANCIEEL experimenteerplek voor alternatieve geldstromen: deeleconomie, in ruil voor kennisoverdracht met woningbouwcorporaties; crowdfunding op wijkniveau. timebank, eigen munt, etc. Ook mogelijkheid voor co-financiering: rioolbelasting vervalt, geld wordt in dit ‘green neighbourhood fund’ gestort. Bewoners dragen lokale munt en timebank Nederland Wordt Anders learning from lowlands onderzoek en workshop learning from lowlands application Kleinschalige mobiele diensten In dit concept worden vier observaties tijdens Lowlands 2015 gecombineerd: 1) visualisatie en analyse van big data, 2) mobiele faciliteiten georganiseerd door Lowlands, 3) pop-up ontmoetingsplekken geïnitieerd door de bezoekers en 4) intieme ontmoetingsplekken te midden van de festivaldrukte. Mobile Public Domains Dynamisch gebruik van openbare ruimte De planning van onze steden is van oudsher gebaseerd op lange termijn voorspellingen - als bevolkingsgroei en andere demografische gegevens - en daaruit afgeleid gedrag. De traagheid waarmee grootschalige projecten worden gerealiseerd, past echter niet meer bij de dynamiek van de hedendaagse stad. Onder invloed van nieuwe technologieën en social media worden steden anders gebruikt dan ze zijn gepland en speelt tijdelijkheid een veel grotere rol. Nieuwe technologie geeft, binnen een veel korter bestek, toegang tot data die een actueler beeld schetsen van het gedrag en de behoeften van bewoners. Het concept ‘Mobile Public Domains’ introduceert daarom een infrastructuur die structureel een meer flexibele programmering van de stad mogelijk maakt. ‘Mobile Public Domains’ zijn een belangrijke aanvulling op de statische manier van plannen zoals we die van oudsher kennen. Naast de vaste publieke ankers in steden, als een stadhuis, stations, ziekenhuizen en een openbare bibliotheek, bieden mobiele (publieke) voorzieningen de mogelijkheid om meer ad hoc in te spelen op wisselende behoeftes in buurten. Nederland Wordt Anders learning from lowlands Publieke én private functies ‘on wheels’ Mobiele faciliteiten als de buurtsuper, de markt en espressobars zijn niet onbekend in het straatbeeld. Over het algemeen zijn het echter vooral private ondernemers die hun diensten op deze manier aanbieden op verschillende plekken in de stad. Het concept ‘Mobile Public Domains’ beoogt echter met name publieke functies op dynamische wijze te faciliteren in de stad. Denk aan een bibliotheek, educatie en zorgvoorzieningen. onderzoek en workshop learning from lowlands application Nederland Wordt Anders learning from lowlands Vraag en aanbod gericht verbinden Door het visualiseren en analyseren van big data kan inzicht verkregen worden in specifieke behoeftes op bepaalde tijdstippen op buurtniveau; denk aan kinderopvang, thuiszorg of een spelmiddag voor de jeugd. Met mobiele publieke faciliteiten kan de lokale overheid in samenwerking met derden ‘op maat’ inspelen op deze behoeftes. De lokale overheid faciliteert deze ‘Mobile Public Domains’ op twee manieren. Enerzijds door een online platform te ontwikkelen waar vraag en aanbod gericht aan elkaar worden gekoppeld. Dit platform richt zich primair op publieke functies, maar ook private ondernemers kunnen hier gebruik van maken. Anderzijds door een voorraad mobiele basisunits aan te bieden die voor verschillende publieke doeleinden ingezet kunnen worden. Om de lokale behoeftes in kaart te brengen en actueel te houden, worden verschillende indicatoren in samenhang onderzocht, waaronder: — Analyse van ‘Big Data’ (o.a. bewegingspatronen, tekstanalyse) om globale richtlijnen te formuleren voor geschikte programma’s op specifieke locaties. — Analyse van ‘volgers’ van gemeentelijke diensten en andere vaste ankers (o.a. theaters, winkels) in de stad. (Wie volgen ze? Wat zeggen ze? Waar wonen ze? Etc.) — Analyse van reacties op ‘direct requests’. (Bijv. via hashtags op Twitter.) — Analyse van demografische data van de gemeente. onderzoek en workshop learning from lowlands application Nederland Wordt Anders learning from lowlands Dynamische functies als drager voor sociale netwerken De ‘Mobile Public Domains’ dragen op een aantal manieren bij aan de sociale samenhang van onze steden: — Publieke functies die in de huidige tijd moeilijk gefinancierd kunnen worden – bijvoorbeeld een grote openbare bibliotheek – kunnen gewaarborgd worden met relatief goedkope mobiele units. Bovendien creëert het een grotere mate van flexibiliteit in de ‘programmering’ van steden doordat sneller ingespeeld kan worden op veranderende behoeftes van stedelingen. — Door publieke functies mobiel aan te bieden ontstaat er een minder harde scheiding tussen de ‘goede’ en ‘slechte’ buurten in steden. Het aanbod aan faciliteiten is in basis gelijk voor iedere buurt en wordt beter afgestemd op de behoeftes die er per buurt zijn. Er ontstaat zo een meer evenwichtige verdeling van functies in de stad. — Buurten waar het risico voor ondernemers te groot is voor een permanente vestiging wegens te weinig of te gefragmenteerde vraag, kunnen met mobiele faciliteiten op bepaalde tijdstippen toch voorzien worden in de behoeftes van de buurt. Denk aan een mobiele koffiekar op een bedrijventerrein waar ’s avonds en in het weekend geen activiteit is, of een mobiele speluitleen die op woensdagmiddag de wijk in trekt. beschouwingen learning from lowlands Nederland Wordt Anders learning from lowlands Beeldverhaal learning from lowlands Nederland Wordt Anders learning from lowlands experts Lessen uit een duurzaam lifestyle festival Eric van Eerdenburg & Ronny Hooch Antink Hoe kunnen we leren van een tijdelijk en duurzaam festival voor de stedelijke vraagstukken van dit moment, en andersom? Dat was het doel van ons project Learning from Lowlands. Nederlandwordtanders sprak met Eric van Eerdenburg, festivaldirecteur bij MOJO en Ronny Hooch Antink, directeur van LOC7000. Samen organiseren zij het jaarlijkse festival Lowlands. Vanuit een tijdelijk karakter kunnen vraagstukken anders, sneller en lichter benaderd worden dan in het traditionele stadsbeleid. Maar spanningen tussen de korte en lange termijn, sociale wil en technologische mogelijkheden, commercieel zaken doen en ideologisch idealisme en samenwerking versus concurrentie spelen op. Sociale verandering en technologische implementatie blijken vaak haaks te staan op de logge ambtenarencultuur en de permanente, kosten-intensieve investeringen die gewoonlijk gepaard gaan met infrastructurele ingrepen. Er valt nog heel wat te leren. Innovatief duurzaam lifestyle festival Lowlands presenteert zichzelf als ‘duurzaam lifestyle festival’. Waarom is duurzaamheid zo belangrijk voor de initiatiefnemers, en kunnen zij hun ambities waarmaken? Eric van Eerdenburg: “Eigenlijk zijn wij een stel oude hippies, met een continue drang om de wereld te verbeteren. Wij willen de industrie rondom tijdelijke evenementen duurzamer maken en doen onderzoek, experimenten en bekijken hoe we in samenwerking dingen economisch haalbaar kunnen maken. Maar eerlijk gezegd zijn wij op duurzaamheidsgebied nog maar matig tevreden. Als voorlopers moeten we de weg plaveien, maar veel stokt nog op wet-en regelgeving en financiering. Het is echt nodig om een andere markt te creëren.” Evenementenorganisatiebureau LOC7000 is gespecialiseerd in de facilitaire organisatie van grootschalige publieksevenementen en is al vanaf het begin mede-eigenaar van Lowlands. Ronny Hooch Antink: “Op Lowlands proberen wij innovatie te testen, nieuwe diensten of producten kunnen zo echt een boost krijgen. Bij de afgelopen editie heeft onze nieuwe aanpak om de veiligheid van tijdelijk geplaatste tenten, constructies en op installaties te stroomlijnen -in mijn ogen ook een soort van duurzaamheid - de Health & Safety Innovation Award gewonnen op Eurosonic Noorderslag. We moeten steeds meer rekening houden met extreme weersomstandigheden en daarbij ook de constructies van de tenten aanpassen. Dat is een bewustwording waar we samen met leveranciers aan werken.” Tijdelijkheid versus duurzaamheid Er is duidelijk een spanningsveld tussen de tijdelijkheid van Lowlands en de duurzame ambities op het gebied van onder meer energie, water en afval. Lowlands heeft de afgelopen learning from lowlands jaren onderzoek gedaan naar de gehele keten en actief de samenwerking gezocht met andere partijen, maar voor een structurele duurzaamheid blijkt meer nodig dan op dit moment kan worden gerealiseerd binnen die drie dagen festival. Ronny Hooch Antink: “Onze ambities zijn hoger dan de werkelijkheid toelaat, dat is wel een teleurstelling. Festivals zouden graag willen verduurzamen, en slaan daarbij ook hun handen ineen. Zo hebben wij bijvoorbeeld onderzocht of we kunnen aansluiten op het vaste energienetwerk en hoe onze waterhuishouding kan verbeteren. Maar onze ideeën zijn niet uitvoerbaar omdat publiek geld niet privaat geïnvesteerd kan worden in Nederland. Voor festivals kan en wil de politiek geen uitzondering maken en ambtenaren durven hun nek niet uit te steken. Er valt dan ook nog veel terrein te winnen bij de overheid.” Eric van Eerdenburg: “We hebben voor Lowlands toentertijd niets voor niets gekozen voor een locatie in de middle of nowhere. Een vergunning voor dag-en nacht krijg je bijna nergens in Nederland. Maar uiteindelijk heeft het weinig spin-off opgeleverd in de omgeving en hebben we alles zelf moeten doen en aanleggen. Daarbij zijn al die kleine showcases op het gebied van duurzaamheid leuk, maar ik word er inmiddels ook een beetje moe van. We staan voor veel grotere problemen, en daar willen we nu echt eens oplossingen voor. De bewustwording hebben we vijftien jaar geleden al gedaan, maar de regelgeving blijft achterlopen bij de nieuwe realiteit.” voor diversiteit. Uit onze enquêtes blijkt dat het gaat om sfeer en beleving. Festivalgangers willen gelijkgestemden vinden en ook iets speciaals of unieks zien. Dat werkt in alles door, van locatie tot artiest en materiaal. Dat betekent niet perse meer luxe, je ziet juist dat mensen zelf weer meer willen ontdekken. Bij Down To The Rabbit Hole krijgen de bezoekers nog de rust om verast te worden. Maar het moet allemaal wel financieel haalbaar zijn natuurlijk.” Eric van Eerdenburg: “Een festival is toch een soort van een modern circus, maar er is nog heel veel verbetering nodig. Er wordt nu nog voornamelijk gewerkt met tenten die gebaseerd zijn op de ontwerpen van oude circustenten. Hoe zouden we bijvoorbeeld gebruik kunnen maken van constructies, materialen, processen en diensten die in de verhuurmarkt beschikbaar zijn, maar die je zo kunt ombouwen om met verschillende verschijningsvormen steeds weer een unieke wereld te creëren voor de verschillende doelgroepen?” Lessen voor de stad Wat zijn nu de lessen die we kunnen leren? Ronny Hooch Antink: “De stad zou veel flexibeler moeten worden, om in te kunnen springen op de dagelijkse veranderingen. Als je daarbij vanuit het programma een comfortzone voor bewoners creëert waarin zij zich anders kunnen gedragen, kunnen zij uiteindelijk daadwerkelijk bijdragen aan de algehele sfeer van de stad. Waar je je vrij voelt om je eigen dingen te doen, gedraag je je ook coulanter ten opzichte van je buurman.” Eric van Individually everybody is the same Eerdenburg: “Met tijdelijke voorzieningen kun je de Het lijkt steeds moeilijker om festivals omgeving in een stad zeker een impuls geven, kijk onderscheidend te houden ten opzichte bijvoorbeeld maar naar Blijburg. Ik zie daarin een van de concurrent, en die unieke beleving is belangrijke rol weggelegd voor de lokale overheid, toch waar het de bezoeker om gaat. Eric van ook als het gaat om de ambitieuze verduurzaming Eerdenburg: “Lowlands is eigenlijk een verhaal die noodzakelijk is. Bij de nieuwe doelen van van gelijkgestemde zielen, de coherentie in het onze maatschappij horen nieuwe regels en programma geeft een goede sfeer. Mensen voelen handhaving. Het lijkt nu wel alsof het doel zoek is. zich veilig bij elkaar. ‘Individually everybody is Eigenlijk zouden we andersom moeten denken: the same’. Als er werelden bij elkaar komen die wat is de werkelijke behoefte, en daar de regels niet bij elkaar passen, dan ontstaat er rivaliteit en op aan kunnen passen. Dan kunnen we alle gaat het fout. Zo hebben we jaren gewerkt met eigen voorzieningen aansluiten op bestaande hoog statiegeld op de bekertjes. Dat was een diensten. De vraag welke prikkels je meegeeft om heel effectief -door bezoekers gedragen- systeem je maatschappij en economie te vormen is ook om de PLA bekers gescheiden in te zamelen. Op belangrijk. Het is cruciaal om als stadsbestuur het terrein groeide de irritatie over steeds grotere eerlijk en betrouwbaar te communiceren en de professioneel werkende groepen, die stapels juiste prikkels te geven voor een vreedzame bekers van tafels af gristen of ze bijna uit de en duurzame samenleving, en niet alleen in handen van bezoekers keken. Het systeem bleek belemmeringen te denken. Zo kunnen mensen te effectief en blies zichzelf op.” Ronny Hooch zich verantwoordelijk gaan voelen voor hun eigen Antink: “Het is belangrijk om je comfortabel en omgeving.” veilig te voelen, dan kun je ook meer openstaan Nederland Wordt Anders learning from lowlands beschouwingen Tijdelijkheid in de stad Liesbeth Jansen Festivals en -tijdelijke ontwikkelingen in- de stad: wat kunnen ze van elkaar leren? Nederlandwordtanders sprak met een van de deelnemers over Learning from Lowlands: Liesbeth Jansen, projectdirecteur van het Marineterrein, directeur Linkeroever, voormalig directeur van de Westergasfabriek en fervent voorvechter van organische stedenbouw. “Stedelijke ontwikkeling kan veel baat hebben bij tijdelijkheid. Organische stedenbouw staat voor het geleidelijk revitaliseren van gebouwen en gebieden, onder regie en vanuit het programma, om mensen er uiteindelijk met veel plezier gebruik van te kunnen laten maken. Zo kun je in tijdelijkheid dingen uitproberen en zo nodig bijsturen. Festivals zijn natuurlijk per definitie mega- tijdelijk. De aanname dat je daar dingen kunt aantreffen die je weer kunt gebruiken in de stad, vind ik dan ook heel interessant. Stedelijke ontwikkeling en tijdelijkheid Alhoewel gebiedsontwikkeling vanuit tijdelijkheid een ander doel en schaal heeft dan een festival, hebben de organisatievormen veel gemeen. Regie, productie, identiteit bewaken vanuit het programma, communicatie en technische ondersteuning. Een festival van een paar dagen heeft natuurlijk wel een heel ander exploitatiemodel en investeringsafweging. Tijdelijkheid in steden duurt al snel een paar jaar, daar is het een strategie om verder te komen. Doorbouwen en doorontwikkelen is dan onderdeel van het proces. Bij organische stedenbouw is er geen eindbeeld, maar zit je ondertussen zeker niet te kijken hoe het gras groeit. Bij de term ‘organische ontwikkeling’ hebben veel mensen een verkeerde associatie. Voor de activiteiten van Linkeroever geven we de voorkeur aan de term ‘dynamische ontwikkeling’, dat dekt de lading beter. Het gaat om actief in een richting sturen en flexibiliteit in je programma inbouwen. Ik bepaal en bewaak de richting en denk daarbij altijd vanuit het programma, niet vanuit het ontwerp. Wat dat oplevert? Je creëert andere meerwaarden dan alleen financiële, die je gaandeweg kunt onderzoeken. Ik zie organische stedenbouw als een waanzinnige kans voor de stad om te groeien. Een terrein kun je immers maar één keer permanent volbouwen. En je moet goed nadenken over de vraag wanneer een gebied meer waard wordt voor de stad, als je er een park maakt voor de hele stad of als je het volbouwt met woningen? Tijdelijkheid in de stad is een strategie om verder te komen Bouwen aan een community Ieder festival heeft een eigen imago. Dat lijkt bij stedelijke ontwikkeling niet direct zo aan de orde, maar dat speelt onderhuids wel. Bij de ontwikke- learning from lowlands ling van het Westergasfabriekterrein zijn we door middel van veel reuring -waaronder festivals – succesvol geworden, het Marineterrein is juist heel ingetogen. Rust, focus en concentratie zijn daar belangrijke kwaliteiten. Voor een festival koopt iedereen een kaartje, je ziet daar dan ook vrij homogene groepen. In de stad is het echt de kunst om vanuit het programma -passende groepenmensen te trekken. De buurt moet zich ook thuis voelen bij de ontwikkelingen. Wij onderzoeken wat voor hen waardevol is, zoals in Kattenburg de geschiedenis en duurzaamheid. Bij het Westergasfabriekterrein is juist het park, aangelegd volgens de functies die het in de tijdelijkheid had gekregen, één van de redenen voor het succes. Niet ontworpen vanuit esthetiek, maar door te kijken wat er gebeurt en hoe mensen ervan genieten. disciplines kunnen samenkomen en waar een vraag of noodzaak is. Bij festivals zie ik het ook als er een duidelijke vraag of noodzaak is. Maar als er een duidelijk maatschappelijk belang is, kan ook de overheid -juist in de beginfase- een belangrijke rol spelen. Dat kan in de vorm van een subsidie, maar ook door het bijeen brengen van kennis of het benoemen van het vraagstuk. Door duurzame onderwerpen collectief te bekijken, kun je grote stappen nemen. Leveranciers van bijvoorbeeld stroom of afvalverwerkers spelen daarin een duidelijke rol. Zij gaan alleen investeren als ze er wat voor terug krijgen. Als je een stichting zou hebben voor duurzame festivals, kun je –mogelijk met een startsubsidie van de overheid - samen daadwerkelijk verder komen. Lessen uit en voor de stad Festival en stad kunnen zich zeker door elkaar laten inspireren en elkaars problemen voorleggen. Laat Lowlands bijvoorbeeld eens meekijken met stadsbesturen in het kader van de toenemende hoeveelheid binnenstedelijke festivals en de bijkomende problematiek. Lichtheid kan zeker helpen om anders over de stad na te denken. Bijvoorbeeld in het geval van ‘crowdcontrol’. Op Lowlands zag ik tijdens het ombouwen van de sets gestreamde foto’s van het wachtende publiek, om hen bezig te houden. Doe dat ook eens op het Leidseplein op zaterdagavond. Ook van de uitgesproken identiteit van festivals kun je leren, gettovorming in steden is dan opeens geen negatief woord meer. Bepaalde ontwikkelingen, zoals effectieve aggregaten, vind ik meer een algemene duurzaamheidsopgave. Helaas is er voor research en development steeds minder geld in onze maatEen festival moet overleven, er is veel concurren- schappij, of het nu over kunst of duurzaamheid tie. Als de duurzame weg echt goedkoper is of een gaat. Leveranciers zouden daarin moeten probleem oplost dat anders niet op te lossen is, samenwerken met opdrachtgevers. Het zou dan zou het wel meer gebeuren. De samenwerkingsook goed zijn opdrachtgevers, creatieve mensen, partners spelen daarbij ook een belangrijke rol. traditionele bedrijven, festivalorganisatoren en net Op een festival zijn dat vaak vaste partners, maar afgestudeerden bij elkaar te brengen om onderdaarmee ben je in de stad niet meer vrij in het pro- zoek te doen naar tijdelijkheid in relatie tot duurgramma. Bij het Westergasfabriekterrein wogen zaamheid en concrete opdrachten mee te geven we continu af welke zaken voor iedereen prettiger, op het gebied van bijvoorbeeld energie en vervoer goedkoper en flexibeler zijn met het aanbrengen over water. Het project Learning from Lowlands van een vaste laag en wat je steeds apart moet heeft me echt opnieuw aan het denken gezet over inhuren. duurzaamheid en tijdelijkheid. We moeten zeker doorgaan met het leren van fenomenen die zich Voedingsbodem voor innovatie buiten onze directe professionaliteit bevinden.“ Tijdelijkheid betekent niet per definitie het sneller implementeren van nieuwe technieken, en is dus niet altijd innovatief. In de stad zie ik innovatie ontstaan in open gebieden, waar je faciliteert dat mensen uit de hele wereld en met verschillende Duurzame drempels Lowlands noemt zichzelf een ‘duurzaam lifestyle’ festival, maar ik zie die duurzaamheid niet zozeer terug in bijzondere tijdelijke bouwwerken. Meer in het gedrag. Op andere festivals, zoals ‘Into the Great Wide Open’ op Vlieland, zie je ook een duidelijke duurzame bewustwording. Maar duurzaamheid is ingewikkeld op een festival, de terugverdientijd is kort en de wet-en regelgeving werkt ook niet mee. Ook van de uitgesproken identiteit van festivals kan een stad leren Nederland Wordt Anders learning from lowlands beschouwingen Theooooo! frans soeterbroek Een paar dagen onbekommerde vrijheid. Drommen uitgelaten vriendengroepen, stelletjes en eenlingen - overwegend jong en blank - vermaken zich op Lowlands met muziek, cultuur, drinken, eten, rondhangen en elkaar. Maar nader onderzoek laat meer zien: Lowlandgangers geven samen betekenis aan een ministad, vieren de saamhorigheid en vormen een’ lichte gemeenschap’. Met Theo als mascotte. Subculturen met eigen leefwerelden, enclaves en voorrechten. Op Lowlands kun je in het klein zien wat er ook in de stad gebeurt, alhoewel de verschillen minder groot en de grenzen vloeibaarder zijn. Ieder podium trekt zijn eigen doelgroep, net zoals de verschillende campings. En daarbinnen ontstaan spontaan weer nieuwe enclaves met vrienden en vrienden van vrienden. Toch leidt dat niet tot radicaal gescheiden werelden, want de drempel om je in andere sferen te begeven en met vreemden in contact te komen is laag: een kort praatje, uitwisselen van tips, diepe gesprekken, elkaar uitdagen en beetpakken, samen dansen en flirten. Veel mensen beschrijven het Lowlandsgevoel dan ook met het woord ‘saamhorigheid’, die de ruimte biedt om je net wat losser, speelser en uitbundiger te gedragen dan daarbuiten. Maar het uit de band springen met veel drank leidt nooit tot agressie. Die veelgeroemde kracht van Lowlands vormt dan wellicht ook wel het grootste verschil met het dagelijkse leven in de stad: de ‘gepaste afstand’ tussen mensen en andere sociale conventies doen minder sterk hun werk en het voelt nog veiliger bovendien. Het ‘Lowlandsgevoel’: gedeelde betekenisgeving Naar Lowlands ga je niet in de eerste plaats om het programma, maar om Lowlands zelf. Mensen komen vanwege de gedeelde verhalen, gekoesterde ervaringen en zijn op zoek naar die mythische saamhorigheid. Met de meest legendarische Lowlandsmomenten, waaronder het massaal aanroepen van ene zoekgeraakte Theo in 2004 , sinaasappelgevechten en afterparties, had de organisatie zelfs niets te maken. Zij faciliteren het alleen maar, en dat is meteen ook hun dilemma. Het Lowlandsgevoel dat al die mensen naar het festival trekt, kun je niet programmeren. De gedeelde betekenisgeving creëren mensen zelf en geven ze door aan nieuwe bezoekers. Maar als die verhalen de geur krijgen van ‘vroeger was het pas leuk’, dan treedt de slijtage in. Organisator MOJO kiest er vanuit commercieel oogpunt dan ook voor om steeds weer nieuwe festivals en concepten in de markt te zetten. Zoals festival ‘Down The Rabbit Hole’, waar de bezoeker mee kan bouwen aan het terrein. En juist deze export van vernieuwing kan onbedoeld bijdragen aan de vermindering van het Lowlandsgevoel. learning from lowlands Lowlands als lichte gemeenschap Maar zou het nu zo erg zijn dat Lowlands op een gegeven moment voorbij is? Het aanbod aan alternatieven is gigantisch. Al jaren wordt er gesproken over ‘festivalisering van de stad’, ‘spektakelmaatschappij’, ‘beleveniseconomie’ en ‘evenementensamenleving’. De onrustige moderne mens raakt snel verveeld en zoekt steeds weer nieuwe impulsen voor vermaak. Het alom geroemde saamhorigheidsgevoel op Lowlands past echter niet in dat beeld. Een ‘lichte gemeenschap’ is een betere metafoor. Hiermee wordt gedoeld op ‘relatief losse verbanden van mensen met dezelfde interesses of ervaringen, die zoeken naar bevestiging, nieuwe collectieve ervaringen en bondgenootschappen, zonder strakke normen en met een lage toetredingsdrempel. Dit in contrast met de traditionele verzuilde samenleving, met zijn soms 2- Besef dat ‘stad’, stedelijk leven’ en ‘gemeenschap’ producten zijn van gedeelde betekenisgeving. Wat we waarderen is minder het resultaat van hoe de stad wordt gemaakt, dan van de betekenis die we er samen aan geven en doorgeven. Die betekenisgeving valt niet te programmeren, maar is wel zichtbaar te maken en te beïnvloeden. 3- Ga op zoek naar diepere betekenislagen onder het collectieve gedrag van mensen. Onder de oppervlakte van ‘vermaakt willen worden’ wordt de zoektocht naar nieuwe vormen van saamhorigheid zichtbaar. Dit uit zich onder meer in ‘samen spelen’, ‘je verbonden voelen’, ‘nieuwe mensen leren kennen’ en ‘van elkaar genieten’. Collectieve actie en gedeeld eigenaarschap zijn de motor achter gemeenschapszin verstikkende geborgenheid en dwingende normen.’ Die lichte gemeenschappen zijn vooral te vinden in de stad, op internet en festivals. Lowlands, waar ieder jaar op een vast tijdstip samen met ‘intieme vreemden’ de saamhorigheid wordt gevierd en een nieuw verhaal ontstaat, is zo’n voorbeeld van een lichte gemeenschap. De erkenning van die betekenis van Lowlands zou wel eens cruciaal 4- Collectieve actie en gedeeld eigenaarschap kunnen zijn voor het voortbestaan van het festival. zijn de motor achter gemeenschapszin en saamhorigheid. De legendarische Lessen voor de stad ‘flashmobachtige’ acties op Lowlands en het mee De verschillen tussen het leven in de stad en op kunnen bouwen aan de tijdelijke stad op andere Lowlands zijn evident. Maar uit deze tijdelijke festivals zijn daar uitdrukking van. Behandel stad met zijn subculturen en enclaves kunnen stadsbewoners niet als de vluchtige consument stadsmakers nog wel wat leren, zeker tegen de van stedelijke cultuur en vermaak, maar vooral als achtergrond van de ‘festivalisering’ van de stad. producent en eigenaar ervan. Learning from Lowlands, als experimenteerruimte voor de stedelijke cultuur: Frans Soeterbroek, Socioloog en Ruimtemaker, [email protected] 1- Leer beter te kijken naar de stad als stelsel van gelaagde en vervlochten lichte gemeenschappen, Dit is een verkorte versie van het essay van Frans met lage drempels om anderen als ‘intieme Soeterbroek naar aanleiding van Learning from vreemden’ te ontmoeten en toe te laten Met Lowlands, waar hij samen met Judith Bos en het (h)erkennen en ondersteunen van die Lavinia Spruit op onderzoek uitging en onbekenden gemeenschappen doorbreek je de tweedeling vroeg samen voor de camera het Lowlands gevoel tussen hechte gemeenschap en individualisering uit te beelden. Het volledige essay is terug te vinden of uitsluiting. op www.nederlandwordtanders.nl Nederland Wordt Anders learning from lowlands Beeldverhaal learning from lowlands Nederland Wordt Anders learning from lowlands experts learning from lowlands Afvalpotenties Siemen Cox Impact RotterZwam Growkit 3 kg coffee Produces organic material Output 500 grams 500 grams 1 person 1.209 kg 1 person 1 year 7.254 kg 611 persons 4433 kg 2015 international Year of Soils Every minute we destroy the equivalent of 30 football fields of fertile soil, mostly due to irresponsible farming. By using 611 Growkits we return 4.433 kg of organic material to our soil 0,5 kg GFT en Karton Op het festivalterrein bevonden zich twee koffiestandjes van Douwe Egberts (DE). Wij hebben één koffiestand bezocht en met de medewerkers gesproken. Op deze ene locatie werd al 120 kilo koffiedik gebruikt in de tijdspanne van 4 uur. Op het terrein wordt karton gescheiden ingezameld. Navraag bij de afval operator leverde op dat de kosten voor het vervoeren van de karton container (€150 per stuk) niet opwegen tegen de opbrengsten van het papier/karton. Het proces is daarmee verliesgevend. Daarnaast had DE op elk campingterrein een ‘pipo wagen’, van waaruit koffie geserveerd werd. Extrapolatie geeft 5000 kilo voor hele festival. Er wordt dus ongeveer 5000 kilo koffiedik weggegooid op Lowlands. Het GFT wordt niet gescheiden en gaat op de grote hoop. Afvoeren kost geld. Omzetten in paddenstoelen levert in potentie €10.000 aan paddenstoelen en nog eens €10.000 aan afgeleide producten op (bitterballen). De bitterballen kunnen ter plaatse geserveerd/verkocht worden. VS. 5 liters Koffiedik 7500 liters 12,5 kg Eat 500 grams of oyster mushrooms instead of beef and save www.rotterzwam.com If 611 people use 1 Growkit during a year we save 1 garbage truck driving through our community. Dit hele proces is met behulp van een mobiele kweekunit in een container goed zichtbaar te maken voor de bezoekers. Een 20 ft side open container (met open zijkant) kan als display van het proces dienen. Wij zien mogelijkheden om op de plaats waar de containers staan (achter de Bravo) een plek te maken voor wormencompostering. Dit is een plek die met minimale kosten geschikt gemaakt kan worden voor wormencompostering. Een worm eet zijn eigen lichaamsgewicht op een dag. Ze zijn gek op karton en GFT. Als het karton en het GFT ter plaatse versnipperd kan worden, kan het door de wormen omgezet worden naar compost. Naast de kosten bespaart het ook een flink aantal vervoersbewegingen met zware vrachtwagens. Nederland Wordt Anders learning from lowlands experts REGENWATEROPVANG EN WATERBESPARING Irene Poortinga Regenwateropslag op daken voor gebruik douchewater en toiletspoeling Aannames berekening Onderstaand de aannames en stappen voor de berekening voor de potentiële regenwateropvang op het dak en drinkwaterbesparing. Stap 1. Locatie in Nederland De hoeveelheid neerslag die kan worden opgevangen per jaar, hangt af van de locatie van het dak in Nederland. Onderstaande afbeelding toont wat de gemiddelde neerslag is per locatie. Voor Biddinghuizen geldt een gemiddelde van 825-850 mm per jaar. Voor Amsterdam is dat gemiddeld 900 mm. De Nederlander gebruikt gemiddeld 119 liter drinkwater per dag. Niet voor al het gebruik is hoogwaardige drinkwaterkwaliteit vereist. Voor bad, douche, toiletdoorspoeling en kleding wassen kan ook regenwater worden ingezet. Hier is wel een extra filter vereist. Gemiddeld gebruikt een Nederlander 102.7 liter voor deze activiteiten. In dit document berekenen we het gemiddelde waterverbruik per bewoner/festivalbezoeker, hoeveel regenwater er potentieel kan worden opgeslagen op een plat dak en wat de drinkwaterbesparing hierbij is. De vergelijking is tussen een huishouden in Nederland, de stad Amsterdam en het festival Lowlands. Kanttekening 1. Deze berekening gaat alleen in op het besparen van drinkwater voor huishoudelijkgebruik. Regenwater kan ook ingezet worden voor koeling van het huis en irrigatie van planten. Het opgeslagen regenwater op Lowlands kan ook ingezet worden voor verkoeling of waterspellen. Resultaat 2. In deze berekening hebben we alleen gekeken Als Lowlands voor 100% regenwater wil inzetten naar potentiële opslag van regenwater op het voor de toiletspoeling en het douchen heeft het dak. Bewoners slaan op vele andere manieren een dakoppervlak (of bassin) nodig van 6655 m2. regenwater op, zoals in regentonnen of Het regenwater moet wel het hele jaar opgeslagen ondergrondse kratten. worden. Huishouden Nederland Stad Amsterdam Lowlands festival 2,5 821.702 55000 Gemiddeld verbruik per persoon / dag 102,7 102,7 24 Totaal verbruik (L/j of L/ festivalperiode van 3 dagen) 93714 30.801.910.321 39.600.00 Dakoppervlak (m2) 60 34.511.48 6655 Gemiddelde neerslag (jaar) 900 900 850 Potentiele Regenwateropvang (L/j) 37.800 21.742.234.92 39.600.00 Drinkwaterbesparing (%) 40.3 7.1 100 Aantal bezoekers/ bewoners learning from lowlands Toilet De helft van de toiletten op Lowlands zijn vacuümtoiletten (1 liter per doorspoeling), de andere helft normale toiletten (6 liter per doorspoeling). We schatten dat een mannelijke bezoeker gemiddeld één keer per dag naar het (zit)toilet gaat en een vrouwelijke bezoeker gemiddeld zes keer per dag. Dit komt neer op een gemiddelde van 24 liter per festivalbezoeker voor de festivalperiode. Stap 3. Dakoppervlak (platte daken) In deze berekening hebben we alleen gekeken naar potentiële opslag van regenwater op het dak. In Nederland slaan bewoners op vele andere manieren regenwater op, zoals in regentonnen of in ondergrondse kratten. Deze opslag hebben we niet meegenomen. Gemiddeld 70% van het opgeslagen regenwater op een plat dak kan worden gebruikt. (bron: samsamwater). Een gemiddeld plat dakoppervlak in Nederland is 60 m2. Ongeveer 70% van de bewoners van Amsterdam heeft een plat dak. Een gemiddelde Amsterdammer woont in een gestapeld appartement van vier verdiepingen. Iedere Amsterdammer heeft gemiddeld (60m2/4/2,5=) 6 m2 dakoppervlak beschikbaar. Bron: Atelier Groenblauw Stap 4 Waterbesparing Deze berekening gaat alleen in op het besparen van drinkwater voor huishoudelijke gebruik. Regenwater kan ook ingezet worden voor koeling en irrigatie. Voor het gebruik van regenwater als douchewater is er een extra zuiveringstap nodig. Stap 2. Waterverbruik Onderstaand de aannames voor het waterverbruik voor een gemiddelde Nederlander en voor een Beschikbare online tools voor berekeningen festivalbezoeker per dag. http://ateliergroenblauw.nl/regenwateropvang/ http://www.samsamwater.com/rain/ Douche Een festivalbezoeker doucht/wast zich gemiddeld één keer in de drie dagen. De douche op Lowlands heeft minder capaciteit dan een normale douche. We schatten een verbruik van 36 liter voor douchen/wassen per persoon voor de festivalperiode. Persoon/dag Lowlandsbezoeker/dag Bad 1,8 - Douche 51,4 12 Toiletspoeling 33,8 12 Kledingwassen 15,8 - Totaal verbruik 102,7 24 Nederland Wordt Anders learning from lowlands experts Big Data Maurits de Bruijn In het kader van Learning for Lowlands is onderzocht of uitsluitend via Twitter inzicht kan worden gekregen in de wensen en behoeften van bezoekers. De aanleiding hiervoor is om te toetsen of via een smart-city, big/open-data approach zinvolle informatie gedestilleerd kan worden. Het onderzoek is afgebakend tot ‘follower-relaties’, omdat dit een redelijk zuivere uitkomst geeft. Inhoud van tweets kan betrekkelijk willekeurig en oppervlakkig zijn. Een volgerslijst wordt vrij bewust gekozen. de helft een twitter-account heeft. Van deze performers is de totale volgersgroep (10.554.832) geïndexeerd en vergeleken met de volgers van @ rapid_razor_bob De index die dit oplevert is volstrekt anders dan de indeling van het programma van Lowlands. Performers uit een zijzaaltje op zondagmiddag staan op 1 en hoofdacts op zaterdag zijn niet eens vermeld. Het is duidelijk dat dit een vertekend beeld is, tegelijkertijd is het wel echte data die om nader onderzoek vraagt. Het startpunt is het twitteraccount van Lowlands: @rapid_razor_bob. Dit account heeft 31.400 volgers. Niet alle volgers zijn bezoekers, maar wanneer van het totaal 10% wordt afgehaald is dat nog steeds grofweg de helft van alle bezoekers. De voorlopige conclusie is dat het beeld makkelijk vertekend kan raken, doordat op Twitter nu Deze groep volgt zelf weer 45.878.278 anderen. eenmaal andere verhoudingen zijn dan op een Door alleen te kijken naar wie dat zijn is al een festival. redelijk goede doelgroepanalyse te maken. Het resultaat kan wel gebruikt worden, maar eerder als ‘early warning system’, voor harde Hetzelfde is gedaan met de performers. Er zijn conclusies is het een te beperkte methode. 254 performers, waarvan ook weer ongeveer Wanneer meer (reken-) tijd beschikbaar zou zijn geweest, zou een grondiger en meer accuraat resultaat zijn geboekt. Het meest interessant zou zijn om een vergelijking te maken tussen de volgers onderling, omdat dit zichtbaar maakt welke clusters er bestaan en wie trendsetter is. Wanneer dit in kaart is gebracht wordt, wordt het ook interessanter om de inhoud van tweets te bestuderen omdat die dan meer richting en context hebben. Deze benadering is zeker toe te passen op een stedelijke context. learning from lowlands Nederland Wordt Anders learning from lowlands experts learning from lowlands Verdienmodel van een windmolen Rick Meijer Wat is het minimale deelnemersaantal om een windmolencoöperatie voor een woonwijk op te zetten en binnen hoeveel jaar kan de investering worden terugverdiend? Er wordt uitgegaan van een relatief kleine windturbine (ashoogte 75m) die in de nabijheid van de elektriciteitsafname kan worden gerealiseerd. Verder wordt geen rekening gehouden met opslag van energie, maar van een gesloten balans (levering = afname). Exploitatieberekening De kosten voor het bouwen en exploiteren van een windmolen bestaan uit bouwkosten van de windmolen, de aanleg van benodigde infrastructuur en exploitatiekosten gedurende zijn levensduur. De totale bouw- en exploitatiekosten zijn op basis van referenties geraamd op € 3,5 miljoen. De levensduur van de windmolen is twintig jaar. De baten betreffen de opgewekte energie. Als wordt uitgegaan van een gemiddelde elektriciteitsafname per huishouden van 3.000 kwh, betekent dit dat de windmolen voor circa 1.500 huishoudens energie kan leveren. Uitgaande van actuele energieprijzen betekent dit een terugverdientijd van acht jaar. Na acht jaar levert de windmolen tot aan het einde van de technologische levensduur geld op. Met de opbrengsten zou in theorie een nieuwe windmolen gebouwd kunnen worden, waarmee een revolverend en duurzaam verdienmodel ontstaat. Problemen in de praktijk Voor deze globale studie is uitgegaan van een directe energielevering, zonder tussentijdse opslag. Doordat de energievraag gedurende de dag sterk fluctueert en het geleverde vermogen van een windmolen afhankelijk is van de wind, ontstaat hier een mismatch waardoor de efficiëntie van windmolens sterk achteruit gaat. Daarnaast is de businesscase snel rendabel, maar moet nog steeds een aanzienlijke voorinvestering worden gedaan om het te realiseren. Dit brengt forse financieringslasten met zich mee en maakt dat het voor niet veel partijen realistisch is om hierin te investeren. Bovendien hebben de bestaande energiebedrijven hier geen baat bij. Kosten Grondkosten Bouwkosten windmolen € 3.464.900 € 750.000 € 1.875.000 Aanleg infrastructuur € 100.000 Exploitatiekosten € 503.650 Belasting Baten / terguverdientijd Opgewerkte energie / jaar Nominale opbrengst voor 20 jaar Terugverdientijd 236.250 € 9.000.000 € 450.000 € 9.000.000 8 jaar Nederland Wordt Anders learning from lowlands Beeldverhaal learning from lowlands Nederland Wordt Anders learning from lowlands Conclussies learning from lowlands Lessons from lowlands Hoe kunnen we leren van Lowlands als tijdelijke stad voor de stedelijke vraagstukken van dit moment. Learning from Lowlands, de lessen. 1. Tijdelijk of permanent. Benoem welke functies op wat voor manier tot stand komen in de stad. Niet alle functies zijn bij hetzelfde gebaat, sommige gedijen meer in de tijdelijkheid, andere vereisen lange termijn en bepaalde ruimtelijke ontwikkelingen zijn juist gebaat bij een organische benadering. 3. Maak gebruik van de kracht van de stadsbewoners. Collectieve actie en gedeeld eigenaarschap zijn de motor achter gemeenschapszin en saamhorigheid. Monitor de sociale communities in de stad en betrek hen bij de stedelijke vraagstukken en ontwikkelingen. Lowlands is sociaal gezien een feest, een informele community die goed functioneert, terwijl de duurzaamheidsambities zoals lokale energieproductie, alternatieve afvalverwerking, filtering van water etc., stuiten op stroef lopende regelgeving en lange-termijn-businessmodellen. De legendarische ‘flashmobachtige’ acties op Lowlands en het mee kunnen bouwen aan de tijdelijke stad op andere festivals zijn uitdrukking van gemeenschapszin en saamhorigheid. Behandel stadsbewoners niet als de vluchtige consument van stedelijke cultuur en vermaak, maar vooral als producent en eigenaar ervan. 2. Maak ruimte voor communities. Zorg daarbij voor plekken waar lichte, passende regelgeving is. Ontmoeting en interactie maken de stad vitaal. Sociale netwerken zijn door sociale media dynamisch en plaatsonafhankelijk geworden. Gebaseerd op gedeelde interesses, identiteit of smaak, is de behoefte van die digitale netwerken om elkaar soms ook fysiek te ontmoeten heel groot. Dat lijkt vaak verward te worden met festivalisering. 4. Signaleer de toenemende behoefte aan duurzaamheid. De wil en behoefte om ketens te sluiten, energie op te wekken en gezond voedsel te eten is al groot, en dat zal de komende jaren alleen maar toenemen. Een steeds grotere groep wil echt duurzaam zijn: gezond verantwoord voedsel, lokaal opgewekte energie, duurzaam omgaan met water etc. Er is dus al veel en steeds meer draagvlak voor. Als stad kun je daar Waarom lijkt het alsof we steeds meer behoefte dankbaar gebruik van maken bij de oprichting van bijhebben aan festivals? Als je stadsagenda’s bekijkt voorbeeld lokale energiecoöperaties, die tegelijkertijd staan ze vol met festiviteiten, vrijwel allemaal (te) druk een sociale versterking in de wijk genereren. bezocht. Bij nadere analyse blijkt de samenkomst van gelijkgestemden vaak eerder reden te zijn om naar een festival te gaan dan de programmering. Kennelijk 5. Maak structurele duurzaamheid mogelijk. Er is is er een grote sociale behoefte vanuit wisselende een bundeling van organisatie, partijen, kennis, geld, netwerken om in levenden lijfe samen te komen. De lange termijn visie en wet-en regelgeving nodig om groepen zijn dynamischer en fluïde van samenstelervoor te zorgen dat niets meer leidt tot uitval of afval. ling. Minder gebonden aan een wijk of plaats en meer Stadsmakers, stadsbesturen en andere overheden gekoppeld aan identiteit of interesse. laten dit nog te veel aan voorlopers - in de vorm van kleinere private partijen- over, terwijl dit een onderwerp is van algemeen belang. Een structurele aanpak en doorzettingsvermogen van slagkrachtige partijen is hier vereist. Verduurzaming is van een duidelijk maatschappelijk belang. De overheid kan -juist in de beginfase- een belangrijke rol spelen. Bij voorbeeld in de vorm van een (start)subsidie, maar ook door het bijeen brengen van kennis of het benoemen van het vraagstuk. Door duurzame onderwerpen collectief te bekijken, kun je grote stappen nemen. Leveranciers van bijvoorbeeld stroom of afvalverwerkers spelen daarin een duidelijke rol. Zij gaan alleen investeren als ze er wat voor terug krijgen. Als je een stichting zou hebben voor duurzame ontwikkeling, kun je –mogelijk met een startsubsidie van de overheid - samen daadwerkelijk verder komen. 6. Benoem de werkelijke meerwaarden. Weeg goed af waar sociale en ruimtelijke meerwaarden en duurzame kwaliteit te verkiezen zijn boven snel financieel gewin. Wat levert op de lange termijn meer op? Lowlands laat door het festivalkarakter zien wat de spanning is tussen commercieel belang en duurzaamheid. Als private partij kan de keuze vaak niet gemaakt worden om het algemeen belang te dienen boven eigen geldelijke inkomsten. De wil is er wel, maar de mogelijkheid om met meerdere partijen zorg te dragen voor een duurzamere aanpak stuit onder meer op het feit dat de overheid geen investering in private partijen kan doen. Daarmee wordt de werkelijke meerwaarde moeilijk haalbaar. 7. Koppel Big Data aan de stad. Naast de fysieke wereld bestaat er een geheel virtuele wereld, die waardevolle informatie bevat voor het gebruik van de stad. Behoeften van bewoners, hun ideeën en onderlinge organisatie kan daaruit opgemaakt worden. Door slimme koppeling van big data aan de stad kunnen bijvoorbeeld flexibele, tijdelijke voorzieningen inspelen op de wisselende behoeften. Er zijn allerlei voorzieningen die ‘te zwaar’ worden, omdat ze door teruglopend gebruik de permanente kosten van huisvesting niet kunnen rondkrijgen en daarom verdwijnen. Een lichtere dynamische variant gekoppeld aan behoeften zou dan een goed alterna- tief kunnen zijn. Bijvoorbeeld een rijdende bibliotheek, theater en zo meer. Zo’n voorziening kan ter plekke in een wijk zijn wanneer daar behoefte aan is en op andere momenten staat hij in een andere wijk, al naar gelang de digitaal gemeten behoeften. 8. Creëer verschillende gebieden in de stad. Door de wisselende dynamiek van sociale netwerken en de juist permanente vorm van de stad ontstaan er verschillende typen gebieden. Gebieden met minder regels, regelvrije gebieden, gebieden waar strikte regels juist duurzaamheidskwaliteit borgen, snelle gebieden, trage gebieden, gebieden met verschillende identiteiten. Omarm de wisselingen in lichtheid, organisatievorm, eigenaarschap en zeggenschap etc. Deze gebieden komen tegemoet aan verschillende behoeften en hebben alle een andere functie binnen het organische mechanisme van de stad. Poorten kunnen daarbij gezien worden als overgangen en aankondigingen van andere functies, in plaats van als keiharde barrières. Nederland Wordt Anders learning from lowlands Colofon learning from lowlands Colofon Concept, onderzoek, begeleiding en redactie: Team Nederlandwordtanders/ Carolien Ligtenberg, Else Wissink, Rutger Oolbekkink Grafisch ontwerp 310k/Ivo Schmetz Met medewerking van Team Learning from Lowlands/ Anne van Strien/ Anne van Strien, Frans Soeterbroek/De Ruimtemaker, Herman Sol/Bureau Rekenruimte, Imke van Leuken/Atelier Rijksbouwmeester, Irene Poortinga / Amsterdam Rainproof, Jolijn Valk/Urban Echoes, Judith Bos/Bosq, Liesbeth Jansen/Linkeroever, Martine Zoeteman/Stadvogels, Maurits de Bruijn/Maurits de Bruijn, Rick Meijer/Bureau Rekenruimte, Ronnie Weessies/Architectenweb en Siemen Cox/RotterZwam in samenwerking met TU Delft studenten: Florian Beukeboom, Timo Broersen, Eric Geboers, Koenraad Fischer, Nadia Remmerswaal, Lavinia Spruit, George Taminiau, Polle Taminiau, Stefanie Tseggai en Frederick Ulijn, onder begeleiding van Thijs Asselbergs en Tjalling Homans. Met dank aan Lowlands Festival, Eric van Eerdenburg/festivaldirecteur Mojo, Ronny Hooch Antink/directeur LOC7000, Katinka Zoethout/Mojo, Renée Maartje Derksen/Mojo en Rijksbouwmeester Floris Alkemade. Learning from Lowlands is een initiatief van Nederlandwordtanders en kwam tot stand door een samenwerking met het Atelier Rijksbouwmeester, TU Delft en Jaar van de Ruimte. Team Nederlandwordtanders Carolien Ligtenberg (bureau ZWIRT), Rutger Oolbekkink (Inbo), Guido Wallagh (Inbo) en Else Wissink (Else.com) in samenwerking met Marcel van Heck, Gijs Frieling en Nicoline Kok (Atelier Rijksbouwmeester) en Maurits de Bruijn (ontwerp en realisatie website). Fotografie Team Lowlands, Team Nederlandwordtanders, Bart Heemskerk, Lowlands Festival December 2015
