Voorstelling Sociaal-culturele aspecten met focus op de uitdagingen

Opleiding
Duurzaam Gebouw:
Duurzaam bouwen
van A tot Z
Leefmilieu Brussel
Ontwerp van een gebouw dat de contacten
tussen mensen ten goede komt
Frederic LUYCKX, architect & onderzoeker
Doelstellingen van de presentatie
Aantonen hoe architectuur en programmatie de contacten
tussen mensen kunnen bevorderen.
“Niet alleen technische innovaties kunnen modellen aanreiken om
onze toekomst veilig te stellen, maar ook nieuwe verhoudingen
tussen mensen die steunen op vertrouwen, solidariteit en delen.”
Dominique Gauzin-Müller, 2009, tentoonstelling Habiter écologique, Cité de l’Architecture, Paris
2
Plan van de uiteenzetting
1.
Context
2.
Uitdagingen
3.
Benadering
4.
Indicatoren
5.
Doelstelllingen
6.
Te onthouden uit de uiteenzetting
3
Context in het Brussels Hoofdstedelijk
Gewest
●
Bevolkingsgroei:
►
In Brussel, volgens het Federaal Planbureau:
› + 35% inwoners tegen 2060
› of 1.475.200 inwoners in 2060
●
Lage dichtheid en geografische discrepanties
in de dichtheid:
►
●
gemiddeld 6.617 inw./km² >< Parijs (75): 21.196
inw./km²
Inkomstenongelijkheid en
geografische spreiding
Bevolkingsdichtheid in 2009 (inw./km²)
Bron: Wijkmonitoring, https://wijkmonitoring.irisnet.be/
4
Context in het Brussels Hoofdstedelijk
Gewest
●
●
Evolutie van de sociale structuren:
►
Steeds meer versnippering: alleenstaanden, eenoudergezinnen, ...
►
Trend van kleinere gezinnen
Personen met beperkte mobiliteit (PBM):
►
In België en Brussel gaat het om meer dan 30% van de bevolking
Bron: Tekening van Fabienne Dath
5
Uitdagingen
●
Programmatie en oordeelkundige verdichting:
►
De verdichting van de bebouwde oppervlakte maakt het mogelijk te
besparen op grond, infrastructuren, verplaatsingen en dus kosten
►
De verdichting moet het voorwerp zijn van een uitvoerige
stedenbouwkundige visie van de projectauteur: verdichten rond
transportkernen heeft meer zin dan verdichten aan de rand van het
Zoniënwoud
6
Uitdagingen
●
●
De sociale breuklijnen tussen wijken verkleinen:
►
Het aanbod van voorzieningen en diensten van goede kwaliteit herwaarderen
►
De levenskwaliteit en de veiligheid in alle wijken verbeteren.
De sociale cohesie binnen de wijk en binnen het gebouw
bevorderen:
►
De integratie van alleenstaanden bevorderen
› De sociale gemengdheid binnen gebouwen en wijken bevorderen
› Uitwisselingen tussen mensen bevorderen, aan de hand van gemeenschappelijke
ruimten (gemeenschappelijke kantoren, wasplaatsen, enz.)
7
Uitdagingen
Fijn dat je je
toekomstige
buren kan leren
kennen nog
voor je gaat
bouwen!
Bron: Archtectenbureau Stekke+Fraas architecte (s) (n) en AAAA architects en http://utopiabrussels.wordpress.com/.
8
Uitdagingen
●
Zo veel mogelijk mensen toegang geven tot huisvesting
►
Er is nood aan woonvormen op maat van uiteenlopende behoeften en
nieuwe levenswijzen: woningen voor studenten, bejaarden,
eenoudergezinnen, …
►
Er is nood aan een functionele flexibiliteit die zorgt voor aanpasbaarheid
(duurzaamheid) naarmate gebruiken, situaties, … evolueren
►
Toegankelijkheid van gebouwen voor PBM’s opdat iedereen, zonder
onderscheid, toegang kan krijgen tot woningen en voorzieningen.
Bron: [Voorbeeldgebouwen] Espoir, 1080 Bruxssel, Atelier d’architecture Carnoy Crayon, Foto: Y. Glavie
9
Benadering
●
Het duurzame ontwerp van een gebouw kan zorgen voor meer
contactmogelijkheden voor en solidariteit tussen de bewoners van de
gebouwen en/of de wijk.
●
Er zijn 3 niveaus van kansen voor uitwisselingen:
►
De contactmogelijkheden die de wijk biedt aan het gebouw
►
De contactmogelijkheden die het gebouw biedt aan de wijk
►
De contactmogelijkheden binnen het gebouw
10
Benadering
Voorbeeld: Sanering van Zeepziederij Heymans, MDW architectures
Bron: [Voorbeeldgebouwen] Zeepziederij Heymans, 1000 Brussel, MDW architectures, foto: Y. Glavie
11
Benadering
Voorbeeld: Sanering van Zeepziederij Heymans, MDW architectures
Bron: [Voorbeeldgebouwen] Zeepziederij Heymans, 1000 Brussel, MDW architectures, foto: Y. Glavie
12
Benadering
●
Contactmogelijkheden die de stedelijke omgeving biedt
►
Kan de inplanting van een gebouw profiteren van een stadsomgeving die
contactmogelijkheden biedt?
Speelplein +
sportveld
(200 m)
School dichtbij site
(400 m)
Groene ruimte
(400 m)
Villo-station
(140 m)
Intermodaal
knooppunt openbaar
vervoer (160 m)
Villo-station
(160 m)
Medisch centrum
(50 m)
Museum (140 m)
Buurtwinkels
in de wijk
Bron: Praktische handleiding voor de duurzame bouw en renovatie van kleine
gebouwen 2011, Algemene problematiek “Menselijke omgeving”_G HUM00
13
Benadering
●
Contactmogelijkheden die het gebouw biedt
►
Hoe communiceert het gebouw met zijn omgeving?
►
Hoe kan een gebouw het isolement van mensen helpen verkleinen?
►
Hoe moet de interface tussen omgeving en gebouw worden behandeld?
►
Hoe kan voor sociale controle worden gezorgd?
Het project draag bij
aan de relevante
dichtheid op het
terrein
De grootte van de
woningen verschilt en
kan leiden tot sociale /
intergenerationele
verscheidenheid
Aanleg van
tussenruimten
als buffer tussen
privé en
openbare
ruimten
Functionele mix:
kinderopvang op
gelijkvloerse verdieping van
het gebouw aan straatkant
Bron: Praktische handleiding voor de duurzame bouw en renovatie van kleine
gebouwen 2011, Algemene problematiek “Menselijke omgeving”_G HUM00
14
Benadering
●
Contactmogelijkheden binnen in het gebouw
►
Hoe kunnen we gemeenschappelijke lokalen aanbieden die zijn afgestemd op de
behoeften van de bewoners?
►
Hoe kunnen we de contactmogelijkheden in de doorloopruimten optimaliseren?
►
Hoe kunnen we zorgen voor een sociale mix in het gebouw?
►
Hoe maakt het gebouw een functionele mix mogelijk?
►
Hoe kunnen we de voorwaarden voor het naast elkaar bestaan van deze
verschillende functies optimaliseren?
Gemeenschappelijke
buitenruimtes:
binnenplaats en tuin
Kwaliteitsvolle
distributieruimten
Gemeenschappelijke
lokalen voor diensten
Toegankelijk voor PBM
Conciërge die zorgt
voor sociale controle
en uitwisselingen in
het gebouw
Bron: Praktische handleiding voor de duurzame bouw en renovatie van kleine
gebouwen 2011, Algemene problematiek “Menselijke omgeving”_G HUM00
15
Benadering
Park in 3D: speeltuigen,
uitzichtterrassen en ontsluiting
buren
Gemeenschappelijk salon +
wassalon = “de kroeg op de
hoek”
Kinderopvang = interface
Zeepziederij x wijk
Bron: MDW architecture
Verhouding tot de wijk, gemeenschappelijke buitenruimte, gemeenschappelijke
binnenruimte, diversiteit van de functies, …
16
Benadering
Blok E
Open plateau
onbepaald
Blok C
Woning met patio
Blokken B, C, D
Rond grote binnenplaats
Woningen grote gezinnen
(2/3/4 slaapkamers)
Logia: achteraan
Blok H
Flat met drie verdiepingen
Blok B
Grote duplex
6 kamers!
Blok A
Kant stad
Kleine woningen
Bron: MDW architecture
Dichtheid, sociale mix, …
17
Benadering
Bron: MDW architecture
Goede doorloopruimten, behoud van privacy
18
Benadering
●
De gebruiken van de mensen ...
►
De fysieke mogelijkheid zal niet volstaan om de verwachte gedragingen tot stand
te brengen
►
Anderzijds: zonder de nodige architecturale voorzieningen zal er helemaal niets
gebeuren
►
De architecturale voorzieningen moeten rekening houden met de sociale en
culturele gebruiken
19
Indicatoren
●
De effectiviteit van de sociale uitwisselingen kan worden gemeten
aan de hand van verschillende indicatoren:
►
Gevels op minder dan 5 meter van de rooilijn
►
Minimum 20% openingen in de gevel op de gelijkvloerse verdieping
►
Aanwezigheid van een gemeenschappelijke ruimte of een gemeenschappelijk
lokaal
►
De sociale heterogeniteit (leeftijden, culturen,...) in het gebouw en in de
omgeving ervan
►
De toegankelijk voor PBM’s
20
Doelstellingen
●
Reglementaire grondslag en goede praktijken
►
In acht nemen van de stedenbouwkundige voorschriften (GSV, GemSV, GBP,
BBP
►
Naleven van het burgerlijk wetboek op het vlak van buurt en uitzicht
►
Zorgen voor geluidsisolatie tussen de verschillende functies
Elk type van gebouw, behalve eengezinswoningen of kleine
kantoorgebouwen (150 m²):
►
Zorgen voor gemeenschappelijke ruimten, gedeelde technische lokalen, goed
ontworpen circulatieruimtes, ...
21
Doelstellingen
●
Aanbevolen minimum
►
De ruimten van het gebouw moeten flexibel zijn
Elk type van gebouw, behalve eengezinswoningen of kleine
kantoorgebouwen (150 m²):
►
Minimum 6 buurtvoorzieningen, -diensten en -winkels beschikbaar op minder
dan 10 minuten wandelafstand
►
Indien deze 6 buurtvoorzieningen, -diensten en -winkels niet aanwezig zijn in
de stedelijke omgeving, moet het project ertoe bijdragen dat deze doelstelling
wordt bereikt
►
Minimum één gemeenschappelijke ruimte in het gebouw
►
Indien vloeroppervlakte gebouw > 1000 m², dan wordt minimum 10% van de
oppervlakte op de gelijkvloerse verdieping toegekend aan een andere functie
dan de hoofdfunctie
22
Doelstellingen
●
Optimum
►
De ruimten van het gebouw moeten zeer flexibel zijn
►
Het huisvestingsproject omvat de inrichting van een solidaire woning
Elk type van gebouw, behalve eengezinswoningen of kleine
kantoorgebouwen (150 m²):
►
Minimum 10 buurtvoorzieningen, -diensten en -winkels beschikbaar op minder
dan 10 minuten te voet
►
Indien deze 10 buurtvoorzieningen, -diensten en -winkels niet aanwezig zijn in
de stedelijke omgeving, moet het project ertoe bijdragen dat deze doelstelling
wordt bereikt
►
Minimum 2 gemeenschappelijke ruimten in het gebouw
►
Indien vloeroppervlakte gebouw > 1000 m², dan wordt minimum 20% van de
oppervlakte op de gelijkvloerse verdieping toegekend aan een andere functie
dan de kantoorfunctie
23
Bibliografie
●
CORIJN E., VLOEBERGHS E., (2009), Brussel! Stadsschriften, VUBpress, Brussel.
●
DECLEVE B, ANANIAN P., ANAYA M. LESCIEUX A., (2009), Brusselse dichtheden en
woonvormen, Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
●
Leefmilieu Brussel - BIM (2009), Sustainable Check-Up en Memento voor duurzame
wijken, Twee hulpmiddelen voor de ontwikkeling van duurzame wijken in het Brussels
Hoofdstedelijk Gewest, Brussel.
●
BRAL, (2008), Brussel ecopolis? Duurzame ideeën voor nieuwe wijken, Brussel.
●
J. Gehl, Life between buildings, uitg. The Danish architectural press, Copenhagen,
2001.
24
Referenties Gids Duurzame Gebouwen :
gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be
Fiche G_HUM00 Een gebouw ontwerpen dat de sociale interactie bevordert
Fiche G_HUM01 De wisselwerking tussen een gebouw en zijn context en
binnen het gebouw bevorderen
25
Te onthouden uit de uiteenzetting
●
De duurzame bouw omvat ook een culturele en
sociale dimensie
●
Architectuur kan de contacten tussen mensen
bevorderen
… Denk hieraan vanaf het begin van uw projecten!
26
Contactpersoon
Frederic LUYCKX
architect – onderzoeker
Gegevens

: +32(0)2 537 47 51
E-mail: [email protected]
27