Zonnewijzer Deil

Zonnewijzer Deil
de historische commissie
Heeft u er wel eens bij stil gestaan hoe vaak u naar de tijd keek? Hoewel de tijd niet zichtbaar
is, proberen we hem te vangen. Al eeuwen proberen we aan te geven hoe laat het is. De
zonnewijzer en zandloper werden in vroeger tijden het meest gebruikt. De oudst bekende
zonnewijzer in Nederland staat in Utrecht op een muur van de Jacobikerk, 1463 is het jaartal
dat er bij vermeld staat.
Al heel lang voor onze jaartelling bestonden er zonnewijzers in de oude beschavingen van Rome,
Egypte, Griekenland enz. Deze hadden soms een enorme omvang, zoals bijvoorbeeld het
“Horologium van Augustus”. Bij Rome langs de rivier de Tiber op het Marsveld, werd naast het
Ara Pacis (altaar van de vrede) op een terrein van 160 bij 75 meter een zonnewijzer geplaatst.
De Gnomon (naald) was een 30 meter hoge obelisk. De Romeinse Keizer Augustus had deze uit
Heliopolis (Egypte) over laten komen en is waarschijnlijk de grootste zonnewijzer die ooit
gemaakt is. In het jaar 9 na Chr. werd deze zonnewijzer ingewijd. De schaduw van de bol die
boven op de naald geplaatst was, reikte op 23 september (de verjaardag van Augustus) tot aan
het midden van de Ara Pacis.
Maar nu naar Deil.
Astrid van der Werff heeft enkele jaren geleden een zonnewijzer op haar huis aan de
Lingedijk bij Tricht geschilderd. Na een prijsvraag van het Nieuwsblad Geldermalsen, gesponsord
door Rabobank West Betuwe, is het idee is geboren om in elk dorp van Geldermalsen, een
zonnewijzer te plaatsen. Daaraan gekoppeld kan dan bijvoorbeeld een wandel/fiets/skeelerroute
worden uitgezet. Voorjaar 2010 is hier in het Duifhuis een presentatie over gegeven en de ideeën
zijn besproken. De vraag waar de zonnewijzer in Deil zijn beste plek vindt, was daar snel
beantwoord, namelijk de kerk!
Maar heeft er ooit een zonnewijzer op de Kerk in Deil gestaan? Dat was de vraag van de leden
van de Stichting Zonnewijzerroute Geldermalsen aan de historische commissie. Er is geen
aanwijzing dat er vroeger een zonnewijzer aan de kerk of toren heeft gezeten, was het
antwoord. De commissie hecht er waarde aan met de zonnewijzer iets uit te drukken van de rijke
historie van Deil. Die biedt tal van mogelijkheden. Daarnaast is een historische datum voor de
commissie ook heel belangrijk. Zonder dat veel mensen dit weten, hebben we zo’n datum in Deil,
namelijk 29 september. De kerk van Deil is gewijd aan de Heilige Michael, één van de
aartsengelen, en 29 september is zijn naamdag. Ook de Deilse Kermis was aan deze dag
gekoppeld, de dag van ”deze boodschapper der allerhoogste”, zo laat Ds. Römer (predikant in Deil
van 1840 tot 1886 ) weten in de Gelderse Almanak van 1853.
Het kerkgebouw is eigen aan de kerkelijke gemeente, de toren was vroeger eigen aan de Polder
van Deil en nu is de Gemeente Geldermalsen eigenaar van dit Rijksmonument. Er volgt dus
overleg tussen de Zonnewijzercommissie, kerkrentmeesters van de Protetstantse Gemeente
Deil-Enspijk, gemeente Geldermalsen en de diverse monumentencommissies die hier over gaan.
Welke materialen gaan we gebruiken, welke vorm of ontwerp, en wat wordt de plaats, komt het
aan het kerkgebouw of aan de toren. Nadat historische en praktische kaders zijn gesteld heeft
Astrid van der Werff een aantal ontwerpen gemaakt, die in bredere kring besproken zijn.
Op 27 mei 2011 is de zonnewijzer onthuld en overgedragen aan het Kerkbestuur. Het ontwerp is
van de Trichtse kunstenares Astrid van der Werff, en bevat veel symboliek die met deze kerk
te maken heeft. Hij is gemaakt van natuursteen, en vervaardigd door steenhouwers van Van Luijn
Natuursteen te Tiel.
Op 29 september 2011, de naamdag van de aartsengel Michaël aan wie de Deilse kerk gewijd is,
willen het Deils Zonnewijzer Comité, de kerk en de Lokhorstschool met thema’s rond Tijdmeting,
Zonnewijzers en de Heilige Michaël de naamdag vieren. Hierbij zullen de kinderen van Deil
middels educatieve en interactieve activiteiten kennis nemen van deze onderwerpen.
Met het ontwikkelen en plaatsen van een zonnewijzer in Deil wordt historie geschreven!