1949: de bouw van de `nieuwe pastorie`

1949: de bouw van de ‘nieuwe pastorie’
De historische commissie
Naast de voordeur van de pastorie aan de Willem-Alexanderstraat is in de buitenmuur een steen
gemetseld met de tekst:
30 december 1944 verwoest.
Zomer 1949 herbouwd.
J. Smits.
De geschiedenis van de verwoeste oude pastorie en zijn bewoners vanaf de bouw in 1848 tot aan
de verwoesting in 1944 krijgt een eigen stukje in deze rubriek Vooral het drama achter het in
brand schieten van de pastorie door de Duitse bezetter midden in de laatste oorlogswinter
verdient daarbij alle aandacht.
Er wordt verteld dat na de brand dominee Smits enige tijd in het toenmalige gemeentehuis
Frissestein (nu: hotel-restaurant ‘Het os en het paard’) heeft gewoond.
Hoewel er al snel na het einde van de oorlog nagedacht werd over het bouwen van een nieuwe
pastorie op de plaats van de oude, werd Smits’ opvolger dominee Van Druten voorlopig gehuisvest
in het huis van gemeentesecretaris Van Muiswinkel aan de Deilsedijk…
Maar helaas verkeerde de tijdelijke woning van de Predikant in een zeer slechte conditie door
achterstallig onderhoud. De eigenaar zag geen mogelijkheden om daar zelf wat aan te doen en
dus zouden de kerkelijke gemeenten Deil en Enspijk aanzienlijke kosten moeten maken om de
predikant een fatsoenlijk en passend onderkomen te geven. Daar had niemand zin in en daarom
was het de hoogste tijd voor nieuwbouw.
Halverwege 1948 waren de plannen van de kerkelijke bestuurders eindelijk rond en voor
uitvoering gereed, maar nu nog de vergunning en het geld. De verwoesting van de pastorie in 1944
viel onder ‘Oorlogsschade’, dus konden de kerkelijke gemeenten een beroep doen op de fondsen
die bestemd waren voor de wederopbouw van Nederland.
Er werd een aanvraag ingediend bij het streekbureau van de Wederopbouw in Tiel. Maar dat viel
tegen, dat duurde en dat duurde maar. Niet verwonderlijk want in deze tijd waarin onder meer
Tiel nog half in puin lag, gingen vele wachtenden vóór.
Daarom bemoeide Burgemeester Kolff (burgemeester van 1946-1978) zich hoogstpersoonlijk met
de zaak en schreef een brief op poten naar het bureau van de Wederopbouw met de dringende
vraag het proces voor schadevergoeding van de in de oorlog verwoeste pastorie te versnellen. En
dat lukte: in de zomer van 1949 werd het huis voor de predikant gebouwd.
Het huis is ruim en karakteristiek en onder architectuur gebouwd, dat kun je nog steeds goed
zien. Het heeft een heel eigen karakter. Maar over de bouwtekening, de naam van architect en
uitvoerder en over de hoogte van de bouwsom kon de historische commissie tot nu toe niets
vinden. Wel is er iets bekend over de verdeling van de kosten voor bouw (eigen bijdrage
kerkelijke gemeenten naast het potje van oorlogsschade) en onderhoud tussen Deil (2/3 deel) en
Enspijk (1/3 deel).
De tuin om de pastorie is schitterend en huis en tuin samen vormden tot op heden een waardig
onderkomen voor de opeenvolgende predikanten van Deil en Enspijk
Opvallend is ook de voordeur met daarop in houtsnijwerk een opengeslagen boek: hier moet een
dominee wonen!
Vele dominees hebben er met hun gezinnen, ondanks enkele hardnekkige gebreken aan het huis,
vaak vele jaren met plezier gewoond
Zeer velen in Deil en Enspijk zijn in de loop der jaren te gast geweest in de pastorie voor
pastorale gesprekken, catechese , gesprekken ter voorbereiding op een huwelijk, voor
bestuurlijke zaken.
In 2008 is besloten om pastorie en omliggende prachtige tuin te verkopen. Ongetwijfeld
noodzakelijk, maar het vervult ons met weemoed en nostalgie.