Trias

MESOZOICUM (TRIAS, JURA, KRIJT)
Trias
Era
Tijd
Periode Subperiode geleden
(Ma)
145,5 199,6
Jura
Mesozoïcum
Keuper
199,6 228,0
Muschelkalk
228,0 237,0
Trias
Buntsandstein
Paleozoïcum Perm
Het Trias is een geologisch tijdvak dat duurde
van 251,0 tot 199,6 miljoen jaar (Ma) geleden.
De periode, het vroegste tijdvak van het era Mesozoïcum, wordt in West-Europa
onderverdeeld in de volgende subperiodes:



237,0 251,0
251,0 299,0
Keuper (228 - 199,6 Ma)
Muschelkalk (237 - 228 Ma)
Buntsandstein (251 - 237 Ma)
Fauna
Het Trias werd ingeleid door de Perm-Trias massa-extinctie; het uitsterven van meer dan
driekwart van alle diersoorten die leefden aan het eind van het Perm. Aan het begin van het
Trias was de biodiversiteit dan ook extreem laag, wat nieuwe diersoorten echter de kans gaf
zich te ontwikkelen. In dit tijdperk verschenen de eerste dinosauriërs, pterosaurussen,
ichthyosaurussen, zoogdieren en volgens sommigen ook de eerste vogels (zie: Protoavis).
Aan het eind van het Trias werd de Aarde getroffen door een meteoriet. De inslag zorgde voor
het uitsterven van enkele groepen, zoals alle Therapsiden, behalve de cynodonten, en enkele
groepen thecodonten. Deze inslag had echter lang niet zulke dramatische gevolgen als de
inslagen aan het einde van het Perm
Laurazië is de naam van twee supercontinenten, die op verschillende momenten in de
geologische geschiedenis bestonden, en uit ongeveer dezelfde huidige continenten bestonden.
De laatste versie splitste op het einde van het Mesozoïcum af van het oorspronkelijke
Pangaea. Het paleocontinent bestond uit het merendeel van de landmassa's die tegenwoordig
deel uitmaken van het noordelijk halfrond.
Dit Laurazië brak ongeveer 200 miljoen jaar geleden uiteen in twee continenten: het huidige
Noord-Amerika) en Eurazië (waar het Indisch en Arabisch schiereiland niet toe gerekend
worden).
De zoogdiergroep Laurasiatheria heeft zich waarschijnlijk op dit paleocontinent Laurazië
ontwikkeld.
De Laurasiatheria stammen waarschijnlijk af van een klein, insectenetend zoogdier dat in het
Krijt op een van de continenten van het noordelijk halfrond leefde. Deze groep kent nu echter
de grootste verscheidenheid aan zoogdieren, van vleermuizen in de lucht tot walvissen in de
zee. Op het land grazen de hoefdieren op de vlaktes, achternagezeten door de "echte
carnivoren" als honden en katten. Hoewel ze nog steeds domineren in Noord-Amerika, delen
de Laurasiatheria inmiddels ook het Afrikaanse continent met de Afrotheria, hun
tegenhangers op het zuidelijke halfrond.
In Zuid-Amerika hebben ze de resterende Xenarthra, wat er nog over is van de ooit zo
indrukwekkende groep placentale zoogdieren, inmiddels overvleugeld.
Het eerste Laurazië ontstond zo'n 400 miljoen jaar geleden tijdens de Caledonische
orogenese, en hield op te bestaan toen het rond 280 Ma samen met Gondwana het
supercontinent Pangaea vormde. Dit paleocontinent wordt ook wel "Old Red Sandstone
continent" genoemd.
De Aarde tijdens het Trias
Gondwana, ook wel Gondwanaland genoemd, was een zuidelijk supercontinent, dat bestond
uit gebieden die tegenwoordig op het zuidelijk halfrond liggen, waaronder Antarctica, ZuidAmerika, Afrika (inclusief Madagaskar en de Seychellen), India, Australië, Nieuw-Guinea,
Nieuw-Zeeland en Nieuw-Caledonië. Het is een oud supercontinent dat ontstaan is na het
uiteenvallen van Rodinië en deel heeft uitgemaakt van Pangea. De andere geografische
continenten, Noord-Amerika en Eurazië, waren toen nog verenigd in het noordelijke
supercontinent Laurazië.
Hoewel Gondwana ruwweg gecentreerd was op de plek waar Antarctica nu ligt, aan de
zuidkant van de aardbol, was het klimaat over het algemeen mild. Tijdens het Mesozoïcum
was de gemiddelde temperatuur aanzienlijk hoger dan tegenwoordig. Ook de concentratie
CO2 was veel hoger dan in de huidige atmosfeer. Gondwana kende een grote verscheidenheid
aan flora en fauna gedurende vele miljoenen jaren.
Het supercontinent begon in het late Jura (ongeveer 160 miljoen jaar geleden) uiteen te vallen,
toen Afrika zich losmaakte en langzaam naar het noorden begon te bewegen. Het volgende
grote blok dat afbrak was India, in het vroege Krijt (ongeveer 125 miljoen jaar geleden).
Nieuw-Zeeland volgde ongeveer 80 miljoen jaar geleden.
Animatie van Gondwanaland:
http://earth.leeds.ac.uk/~eargah/Gond.html
Jura
Het geologisch tijdvak Jura is een periode van het era Mesozoïcum dat duurde van
ongeveer 199,6 tot 145,5 miljoen jaar geleden (Ma) en wordt onderverdeeld in de
subperiodes:
Vroeg Jura of Lias (199,6 - 175,6 Ma)
Midden Jura of Dogger (175,6 - 161,2 Ma)
Laat Jura of Malm (161,2 - 145,5 Ma)
Naamgeving
Het tijdvak Jura is genoemd naar het
gelijknamige gebergte in Zwitserland, de Jura.
Era
Tijd
Periode Subperiode geleden
(Ma)
West-Europa
In Nederland komt het Lias slechts bij
Winterswijk in enkele beekbeddingen aan de
oppervlakte. In Zuid-België komen Lias en
Dogger aan de oppervlakte aan de oostrand van
het Parijse bekken.
Flora en fauna
Veel Jurassische gesteenten zijn rijk aan planten-
65,5 145,5
Krijt
Mesozoïcum Jura
Trias
Malm
145,5 161,2
Dogger
161,2 175,6
Lias
175,6 199,6
199,6 251,0
en dierenfossielen. De plantenwereld was goed ontwikkeld met nieuwe groepen van varens
en naaktzadigen. De dierenwereld werd beheerst door reptielen (dinosauriërs); zij
bevolkten in uiteenlopende vormen en afmetingen zowel land, zee als luchtruim.
This is a cladogram of the clade Reptilia (reptiles), tracing the ancestry of these groups.
Beroemd is Archaeopteryx, de 'oervogel', die mogelijk een schakel vormt tussen reptielen en
moderne vogels.
Archaeopteryx is een uitgestorven vogelgeslacht dat een van de belangrijkste bekende
fossiele overgangsvormen vormt tussen niet-vliegende "reptielen" en vogels. Tegenwoordig
wordt vrij algemeen aangenomen dat de vogels (de directe afstammelingen van de)
dinosauriërs zijn en tot een bepaalde groep daarvan, de theropoden, behoren.
Tot de theropoden behoort de allerkleinste dinosauriër die we kennen: de kolibrie Mellisuga
helenae ter grootte van een insect en met een gewicht van 1,8 gram, maar ook een gigant als
Spinosaurus die volgens sommige schattingen 30 meter lang en 40 ton zwaar kon worden.
http://www.arizonaskiesmeteorites.com/Dinosaur_Fossils_For_Sale/
Archaeopteryx leefde 150 miljoen jaar geleden en is daarmee de oudst bekende dinosauriër
waarvan we vrij zeker weten dat hij vloog. Hij is ook van alle bekende vliegende dinosauriërs
de meest "primitieve" of plesiomorfe vorm, d.w.z. hij wijkt het minst af van nog oudere, al of
niet vliegende, vormen.
Over de evolutie van veren
http://www.dinosaurus.net/Vogel/veer_evolutie.htm
Krijt
Het geologisch tijdvak Krijt is de laatste/bovenste periode van het era Mesozoïcum dat
duurde van 145,5 tot 65,5 miljoen jaar (Ma) geleden.
Era
Periode Subperiode
Cenozoïcum Paleogeen Paleoceen
Epoch
Tijd
geleden
(Ma)
55,8 -
65,5
Maastrichtien
65,5 70,6
Campanien
70,6 83,5
Santonien
83,5 85,8
Coniacien
85,8 89,3
Turonien
89,3 93,5
Cenomanien
93,5 99,6
Albien
99,6 112,0
Aptien
112,0 125,0
Barremien
125,0 130,0
Hauterivien
130,0 136,4
Valanginien
136,4 140,2
Berriasien
140,2 145,5
Laat
Krijt
Mesozoïcum
Vroeg
Jura
145,5 199,6
Inhoud







1 Tektoniek en Eustasie
2 Gesteente
3 Flora en fauna
4 K-T overgang
5 Bekende dieren uit het Krijt
6 Gerelateerde onderwerpen
7 Externe links
Tektoniek en Eustasie
Het opbreken van het supercontinent Pangea, dat in het Trias en Jura was begonnen, ging in
het Krijt door. Aan het begin van het Krijt lagen de continenten nog redelijk dicht bij elkaar,
maar gedurende het Krijt kwamen de continenten steeds verder uit elkaar te liggen. Tussen
Europa en Afrika en Noord- en Zuid-Amerika opende de Atlantische Oceaan, tussen Afrika
en Europa de Tethys Oceaan. Het oude Gondwana brak op in de continenten India, Afrika,
Antarctica en Zuid-Amerika.
Door de grote hoeveelheden nieuwe (isostatisch lichte) oceanische korst die ontstond bij het
uit elkaar riften van de continenten lag de zeespiegel relatief hoog gedurende het Krijt. De
continentale marges stonden daardoor onder water, zodat er relatief veel ondiepe zeeën
bestonden. Een voorbeeld is de Krijtzee die noordwest Europa omvatte.
Gesteente
Door de hoge zeespiegel (veel sedimentatie) en relatief lage ouderdom is uit het Krijt veel
gesteente bewaard gebleven. Gesteentelagen uit het Krijt bestaan overal ter wereld
voornamelijk uit dikke lagen mariene kalk.
Een voorbeeld is het "krijt", een gesteente dat in grote delen van West-Europa is afgezet in dat
tijdvak, dat naar dit gesteente is genoemd. De Engelse benaming hiervoor is chalk, het is een
zeer fijn sediment van algenkalkskeletjes gevormd in een warme rustige zee. Hoewel de naam
anders doet vermoeden, bestaan de "mergel"grotten van Limburg niet uit mergel, maar uit
krijtgesteente/chalk. In dit gesteente worden veel vuursteenconcreties gevonden. Ook de
kliffen van Dover bestaan uit krijt.
Flora en fauna
Het Krijt is waarschijnlijk een van de bekendste periodes uit de geologische geschiedenis,
door de enorme verspreiding van dinosauriërs. Zij waren verreweg de succesvolste dieren uit
het Krijt. Daarnaast kwamen de bloeiende planten voor het eerst op in het Krijt.
K-T overgang
Het einde van het Mesozoïsche Krijt, en het begin van het Tertiaire Paleoceen werd volgens
de meest gangbare theorieën ingeluid door de ontwikkeling van enorm uitgestrekte
uitvloeiingsgesteenten in India, dat toen nog onder de evenaar lag. De locatie waar dit
plaatsvond, worden de Deccan Traps genoemd. De klimaatverandering ten gevolge van deze
basalt-uitvloeiingen moet gigantisch geweest zijn.
De massa-extinctie van de K-T grens werd daarbij nog zeer versterkt door de impact van een
meteoriet met een geschatte doorsnede van 30 km bij Chicxulub, Mexico. Dit leidde tot een
extinctie van de dinosauriërs, de ammonieten en talloze andere soorten. De vogels en
zoogdieren overleefden deze extinctie als belangrijke groepen landdieren.
De K-T-overgang is de overgang tussen het Krijt en het Tertiair. Het begin van dat laatste
tijdvak wordt tegenwoordig het Paleogeen genoemd.
De grens wordt gemarkeerd door een klein laagje iridium, dat vermoedelijk afkomstig is uit
de grote meteoriet die 65 miljoen jaar geleden is ingeslagen in Chicxulub in het huidige
Mexico. Deze inslagkrater heeft namelijk dezelfde ouderdom en beslaat een grote
oppervlakte. Aan het oppervlak is vandaag de dag niet zo veel op te merken, behalve de ring
van ondergrondse poelen (cenotes) die langs de hele oude kraterrand te vinden zijn.
http://www.geo.vu.nl/~smit/chicxulub/chicxulub_crater.htm
Yucatan
Deze inslag heeft wellicht geleid tot het uitsterven van de dinosauriërs en ongeveer 50% van
de andere soorten, waaronder alle pterosauriërs, plesiosauriërs en mosasauriërs: in feite het
merendeel van de grote soorten.
http://www.dinosaurus.net/
geeft een erg fijne introductie op het gebied van dinosauriërs. Uiteraard kun je ook gebruik
maken van de startpagina
http://www.enchantedlearning.com/subjects/dinosaurs/
is een leuke en leerzame dino-site
Thecodonts: Crocodile-like Archosaurs:
Thecodonts may have been ancestors of the
dinosaurs. Thecodonts (like Chasmatosaurus) were
socket-toothed reptiles that were the ancestors of
dinosaurs, birds, pterosaurs, and crocodilians. These
archosauriforms were low-slung, meat-eating
quadrupeds had long jaws and a long tail (they
looked a lot like crocodiles).
Chasmatosaurus, a crocodile-like,
meat-eater (a thecodont) from the
Triassic period.
De theorie die stelt dat veel leven op aarde uitstierf door een meteorietinslag, is uitgewerkt
door Alvarez. Andere theorieën wijten de massasterfte aan verhoogde vulkanische activiteit of
zelfs aan geleidelijke continentverschuivingen en klimaatveranderingen.
Tot zover maar weer!
Op naar het Kenozoicum!