Zoemend lezen

Zoemend lezen
Het is van groot belang dat kinderen vanaf de start van het aanvankelijk lezen een
goede leesstrategie aanleren om te komen tot correct en vlot lezen. Indien een
Ingrid van Loosbroek
leerkracht gewend was in de startfase woorden spellend te lezen, het zogenoemde
‘hakken en plakken’, zal dit een verandering betekenen. Het hakken blijft een
belangrijke stap om te komen tot woorden maken (spelling), maar wordt niet meer
ingezet als leesstrategie. De leesstrategie van Veilig Leren Lezen luidt: zoemend
lezen. In dit artikel komen alle aspecten van zoemend lezen aan de orde.
Wat is zoemend lezen?
Zoemend lezen is een leesstrategie om te komen tot
Het direct zoemen van de eerste letter is belangrijk om
correct en vlot lezen. U leest het woord met verlengde
innerlijk spellen te voorkomen. Let hierbij op dat de
klankwaarde. Het leesproces wordt niet onderbroken.
­klanken zuiver blijven tijdens het zoemen. Een klank mag
Belangrijk voor een correcte toepassing van deze
zijn natuurlijke waarde niet verliezen (bijv. een ‘i’ moet ‘i’
strategie is een goed startgedrag. U noemt de eerste
blijven en geen ‘ie’ worden).
klank direct met verlengde klankwaarde en plakt de
volgende klank (ook met verlengde waarde) erachter.
Ook bij woorden die met een ploffer (zoals k-p-t-b-d) of
Bijv.: mmmaaaan. Het is niet zo dat zoemend lezen een
de letter ‘h’ beginnen en op zich niet lang aan te houden
speciale vaardigheid vereist om de klanken uit te
zijn maar wel vertraagd uitgesproken kunnen worden,
spreken. Waar het om gaat, is dat u rustig de tijd neemt
past u de techniek van het zoemend lezen toe. De
wanneer u de klanken uitspreekt zonder ze op te gaan
instructie luidt dan: zet de mond klaar om de eerste letter
breken in aparte stukjes. Hakken blijft overigens een
te zeggen en bekijk de volgende letter. Plak deze klank
cruciale vaardigheid maar dat doen we als we het woord
aan de ploffer of de letter ‘h’ vast en zoem de klank. Tot
horen bij het spellen ervan. Zoemen passen we als model
slot wordt de laatste letter erachter geplakt, bijvoor-
toe bij het lezen. Dat kinderen in hun leerproces zelf nog
beeld: koooop.
andere strategieën toepassen, is vanzelfsprekend zoals
later in dit artikel aan bod komt.
Waarom is zoemend lezen belangrijk?
Zoemend lezen staat dichter bij het direct lezen dan het
spellend lezen. Als een leerkracht het lezen spellend
voordoet (dus ‘hakt en plakt’), leren kinderen spellend
lezen aan. Het doel is dat kinderen correct en vlot kunnen
lezen. Door niet vast te houden aan het hakken en
plakken, zetten leerlingen sneller de stap naar het direct
lezen van groepen letters die ze al kennen. Bovendien
voorkomt u op deze manier dat kinderen hardnekkig
Foto: Renate Reitler
gaan spellen.
Zoemend lezen in Veilig & vlot
Veilig leren lezen • Digiregie • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 1 van 4
Hoe wordt het zoemend lezen aangeleerd?
direct gezoemd. U verplaatst de doorzichtige schuif rustig
Het is belangrijk dat u deze leesstrategie voordoet.
van links naar rechts over het woord en tegelijkertijd
Alleen dan kunnen kinderen het overnemen. Dit gebeurt
zoemt u het woord. Op die manier is het doorlopende
via ‘voor-koor-zelf’-lezen.
proces van letters die in elkaar overvloeien zichtbaar voor
Het is aan te bevelen dat kinderen actief de woorden van
de kinderen.
links naar rechts met vinger of ‘leespijl’ aanwijzen tijdens
het voordoen van zoemend lezen door de leerkracht en
het koorlezen. Dit heeft twee voordelen: kinderen
worden visueel ondersteund in het zoemend lezen (zoals
met de leesschuif in de Leerkrachtassistent) en kinderen
zijn actiever betrokken. Ook als kinderen zelf lezen, kan
het ondersteunend werken als ze de woorden zelf
aanwijzen.
Nog een tip om de betrokkenheid te vergroten als
kinderen in tweetallen zelf lezen: gebruik één boekje
Veilig & vlot maan per tweetal. Het kind dat luistert, wijst
de woorden aan (met een klein aanwijskaartje, leespijl of
Still uit het filmpje ‘Zoemend lezen’.
vinger). Als het lezende kind het woord goed heeft
Moeten alle kinderen zoemend leren lezen?
gelezen, wijst het andere kind het volgende woord aan.
Kinderen die woorden al direct en correct lezen, hoeven
Na ieder rijtje wisselt de beurt.
niet zoemend te leren lezen. Zoemend lezen is geen doel
op zich, maar een hulpmiddel om kinderen tot het correct
Verder is het belangrijk dat u tijdens het voordoen van
zoemend lezen voldoende woorden achter elkaar leest
en vlot lezen te brengen.
om te voorkomen dat kinderen tijdens het koorlezen
Spellend lezen
putten uit hun auditieve geheugen en daardoor niet echt
Niet alle kinderen gaan de strategie van het zoemend
lezen. Het advies is om ‘voor-koor-zelf’-lezen niet per
lezen meteen overnemen en dat is niets om u ongerust
rijtje te doen, maar het liefst met twee of drie rijtjes
over te maken. Zoemend lezen is een strategie om
tegelijk.
kinderen tot vlot lezen te brengen. Dat betekent niet dat
Indien een tekst in Veilig & vlot ‘voor-koor’ wordt
alle kinderen die strategie direct overnemen. Als
gelezen, is het om dezelfde reden aan te bevelen niet per
kinderen bij zelfstandig lezen uit zichzelf spellend lezen,
zin, maar per tekst te lezen.
is die ruimte er en moet u dit zeker niet afkeuren.
Een ander argument is dat de tekst prettiger leest en de
Sommige kinderen zullen gedeeltelijk zoemen en
inhoud beter te begrijpen is.
gedeeltelijk spellend lezen en ook dat is een natuurlijk
Welk aanbod wordt zoemend
‘voor-koor-zelf’ gelezen?
proces. Wat wel belangrijk is, is dat u niet zelf gaat
hakken en plakken tijdens het leesproces maar dit
zoemend voordoet. Voor kinderen die zeer moeilijk tot
Het principe zoemend ‘voor-koor-zelf’-lezen past u met
synthese komen, staan er tips in het artikel ‘Extra
name toe bij woorden, zinnen en tekst met de nieuwe
ster-tijd’, zoals het werken met leesstroken. Dit zijn
letter in Veilig & vlot. Dit zijn de linkerpagina’s. Kinderen
woorden in een groot lettertype, per kern te downloaden
die nog veel moeite hebben met het zoemend lezen van
via digiregie (lesgeven/extra materiaal). Een plastic
woorden die bestaan uit letters die ze al langer kennen,
schuif ondersteunt het zoemend lezen.
zijn uiteraard ook gebaat bij het zoemend ‘voor-koor-zelf’
lezen van de rechterpagina’s tijdens de verlengde
instructie of extra stertijd.
Daarnaast bevatten de modules ‘Zoekwoorden maken’
(kern 1-6) en ‘Woorden oefenen’ (vanaf kern 3) van de
LA-VLL nieuw geleerde letters en geeft u gerichte
instructie van de leesstrategie door zoemend voorbeeldgedrag te laten volgen door ‘koor-zelf’-lezen.
De leesschuif in ‘Zoekwoorden maken’ ondersteunt het
zoemend lezen: de eerste letter is niet bedekt en wordt
Still uit het filmpje ‘Zoemend lezen’.
Veilig leren lezen • Digiregie • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 2 van 4
Complimenten zijn van groot belang voor het vertrouwen:
van Veilig & vlot met dobbelsteen 2 en 4. Dit is de kortste
bijvoorbeeld als het kind goed mee wijst en meedoet met
route.
‘voor-koor’-lezen maar ook als het de laatste twee letters
al zoemend aan elkaar kan zeggen, maar de eerste twee
nog niet, geeft u een compliment. Als een kind de letters
goed benoemt maar nog niet tot synthese komt, prijst u
het kind omdat het de letters kent. U helpt vervolgens
met de synthese.
Steunkaart Leesstrategieën
De steunkaart Leesstrategieën kunt u inzetten om de
verschillende leesstrategieën te tonen.
Bij het aanleren van een nieuwe letter kan het zijn dat
kinderen gekende letters al volledig zoemend of vlot
Spellend lezen
lezen en de nieuwe letter nog spellen. Dit kan een
Sim loopt op klossen en stapt op iedere afzonderlijke
natuurlijke tussenfase zijn op weg naar zoemend en vlot
letter waarna het woord verschijnt. Dit is de langste route.
lezen. Als een kind spellend leest, is dit een signaal dat
het kind het nodig heeft om veel zoemend modelgedrag
te horen en direct hierna ook uit te kunnen voeren
(voor-koor-zelf). Complimenteer het kind als het lukt om
het zoemend lezen over te nemen.
Wacht een kind voordat het leest, dan is de kans groot
dat het innerlijk spelt. Zoem dan zelf de eerste klank,
waarna het kind het kan overnemen. Geef een compliment als het kind direct start.
En niet onbelangrijk: blijf volhouden, geef niet op en ga
Zoemend lezen
niet over op een andere leesstrategie. De tijd die een
Sim rolt op rolschaatsen vloeiend van de ene letter naar
kind nodig heeft om het zoemend lezen over te nemen,
de andere letter. De letters ‘zoemen aan elkaar’.
varieert per kind.
Het woord hoeft hierna niet nogmaals herhaald te
worden, het is immers al gelezen in volledige synthese.
Herhaald lezen: een gouden recept
Zoem vliegt mee als symbool van het zoemend lezen.
Voor kinderen die het lastig vinden om tot zoemend en
De dikke punt onder de eerste letter is het startpunt. De
vlot lezen te komen, is het van belang dat ze, na het
pijl geeft het zoemend lezen weer. Het kind volgt de pijl
voor-koorlezen, vaak genoeg dezelfde woorden of tekst
met de vinger en houdt de klanken aan die het aanwijst.
lezen om te komen tot een volgende stap. Het ene kind
Let op: als een kind een woord deels zoemend en deels
heeft meer oefening en herhaling nodig dan het andere
spellend leest (bijvoorbeeld r-aaaaam) is het belangrijk
kind.
dat het kind het woord nogmaals leest zodat het woord
verklankt wordt met volledige synthese (rraaaaam of raam).
Nauwkeurig lezen
Nauwkeurig lezen is een belangrijk doel, zowel bij
zoemend lezen als bij vlot lezen. Nauwkeurig lezen en
zoemend lezen gaan hand in hand. Indien kinderen
fouten lezen, is inhoudelijke feedback op deze fouten
belangrijk. Bijvoorbeeld: ik hoor een lange klinker ‘uu’ en
ik zie een tweetekenklinker ‘eu’.
Kinderen vooraf laten voorspellen hoeveel goed gelezen
woorden zij halen, kan het nauwkeurig lezen bevorderen.
Als een woord niet bestaat of niet in de context van de
Vlot lezen
zin past en het kind verbetert zichzelf niet, neem dan een
Sim fietst vlot. In de wielen staan de tekens van goed en
vragende houding aan over de betekenis. Complimenteer
vlot. Deze symbolen staan ook boven aan de pagina’s
kinderen als ze zichzelf verbeteren. Het is een belangrijk
Veilig leren lezen • Digiregie • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 3 van 4
signaal dat kinderen bewust met het nauwkeurig lezen
bezig zijn.
Ouders informeren
Ook de ouders moeten worden meegenomen in de
strategie van het zoemend lezen. Dit kan bij uitstek
tijdens de eerste ouderavond, het liefst direct in het
begin van het schooljaar. We willen bereiken dat ouders
hun kind op de juiste wijze ondersteunen: dit betekent
zoemend lezen in plaats van hakken en plakken.
Leerkrachten kunnen de ouders meenemen in de
verschillende leesstrategieën met de steunkaart en hen
het zoemend lezen ook zelf laten ervaren. Dit kan bijvoorbeeld door het zoemend lezen van de zoekwoorden met
de Leerkrachtassistent of het voor-koorlezen van
woorden in Veilig & vlot.
Tot slot
Kinderen die leestechnisch groeien, krijgen meer
zelfvertrouwen en vaak ook meer plezier in het lezen.
Leestechnisch beter kunnen lezen betekent dat je steeds
meer boeken zelfstandig kunt lezen. Dit komt de lees­
motivatie ten goede: kinderen hebben een grotere keuze
uit beschikbare boeken en kunnen genieten van verhalen
zonder te vervallen in technische frustratie.
Nieuwsgierig naar zoemend lezen in de praktijk?
Bekijk dan het filmpje “Zoemend lezen” op
www.veiliglerenlezen.nl/Hoe werkt de methode?/
Didactiek/Naar didactiek technisch lezen en spellen.
In Digiregie:
• Artikel ‘Van zoemend naar vloeiend lezen’, g
­ eschreven
door Ed Koekebacker.
• Filmpje ‘Zoemend lezen’.
Veilig leren lezen • Digiregie • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 4 van 4