Hulp aan risicolezers kern 5

Hulp aan risicolezers
kern 5
De teller staat inmiddels op 24 aangeleerde letters. Dit aantal wordt in deze kern aangevuld
tot 29! Onder deze 5 nieuwe letters bevinden zich 3 tweetekenklinkers (eu, ie, ou) en de
letter ‘uu’ die de nodige oefentijd vergen van risicolezers. Dagelijkse extra oefening van de
letterkennis blijft noodzakelijk, waarbij, als de letters correct benoemd worden, de aandacht gericht moet zijn op het tempo van verklanken.
Het zwaartepunt van de begeleiding ligt op het lezen van woorden en zinnen. Komen
kinderen van de steraanpak voldoende toe aan het, onder begeleiding, herhaald lezen in
Ingrid van Loosbroek en Veilig en Vlot? Veilig en vlot is speciaal ontwikkeld om het hoogst mogelijke rendement op
Ed Koekebacker
het gebied van automatiseren te behalen door het herhaald oefenen van woorden en zinnen
op correctheid en vlotheid. De factor herhaling heeft een niet te onderschatten positief
effect op het automatiseringsproces. Herhalen kinderen van de steraanpak juist de automatiseringspagina’s van Veilig en vlot (met de picto’s krul en klokje) het vaakst? Komen naast
de woorden ook de teksten voldoende aan bod?
Om met de risicolezers de doelen van kern 5 te behalen, blijft intensivering van het aanbod
zeker nodig. In dit artikel zijn interventies concreet uitgewerkt.
Doelen kern 5
Intensivering van de aanpak
Om de twee dagen leren de kinderen een nieuwe letter en
In de handleiding is extra ster-tijd lezen of spelling
leren ze woorden lezen en spellen met deze letter.
beschreven. Dit kunt u beschouwen als bronnenboek. Als
De doelen technisch lezen en spellen van kern 5 zijn:
leerkracht maakt u zelf inhoudelijke keuzes op grond van
• Vlot en correct benoemen van de letters eu-ie-l-ou-uu
wat de lezers in uw groep laten zien. Hieronder volgen
en i-k-m-s (kern start), p-aa-r-e-v (kern 1), n-t-ee-b-oo
per doel alle activiteiten die u in kern 5 kunt inzetten.
(kern 2), d-oe-z-ij-h, (kern 3), w-o-a-u-j (kern 4)
Zorg voor een prettige, positieve oefensfeer waarin kinderen
• Woorden en zinnen lezen met bovengenoemde letters
veel succeservaringen kunnen opdoen en geef hen compli-
• Woorden maken van bovengenoemde letters (spelling)
menten, zodat ze het lezen als iets positiefs ervaren.
Om deze doelen te bereiken, richt de intensivering van de
aanpak van risicolezers zich op deze basis. Daarnaast is
TIP
het behouden of vergroten van leesplezier een belangrijk
Start dagelijks met een letteroefening om het vlot
doel.
benoemen van de letters te oefenen, besteed hier
echter niet alle extra oefentijd aan. Waarborg
voldoende oefentijd voor het lezen van woorden en
zinnen.
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 1 van 10
1 Beheersing van de letters i-e-o-a-u
aa-ee-oo-uu
oe-ij-eu-ie-ou
k-m-s-p-r-v-n-t-b-d-z-h-w-j-l
Goed geautomatiseerde letterkennis is van essentieel
vorm van de euro) “en dan de portemonnee” (rechterhand maakt de vorm van de letter ‘u’ en symboliseert een
openstaande portemonnee)
Dit is een steun zowel bij lezen als bij spelling.
De steunkaart ‘eu’ kunt u vinden op: Digiregie/lesgeven/
extra materiaal
belang. Het correct en vlot benoemen van de letters is
een voorwaarde om te kunnen lezen en spellen. Kinderen
die het lastig vinden om een letter te onthouden, zijn
gebaat bij het herhaald alzijdig aanbieden van de letter
en de klank:
- Articulatie voelen: wat voel je als je de klank zegt?
- Luisteren: hoor je de klank in het woord? En waar?
- Kijken: wat is de vorm van de letter?
- Ordenen: bij welke letterfamilie hoort de letter?
eu
Dit zijn ankers om de klank-tekenkoppeling en tekenklankkoppeling stevig op te slaan.
Steunkaart eu
Veilig leren lezen • Digiregie • Kern 5 • Lesgeven • Extra materiaal
© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
steunkaart eu • beeld: shutterstock
Handgebaar ‘eu’
Kinderen met een moeizame automatisering hebben
vervolgens zeer veel dagelijkse herhaling nodig voordat
De letters ‘ie’ en ‘ee’
de letter daadwerkelijk geautomatiseerd is. Na twee
Ook deze letters lijken qua vorm en klank enigszins op
dagen wordt alweer een nieuwe letter aangeboden, tijd
elkaar.
om rustig aan te doen is er niet.
‘ie’: “Voel je hoe gespreid de lippen zijn, net zoals
wanneer je lacht? Je mond is bijna dicht, voel je?”
Specifieke aandachtspunten letters kern 5
‘ee’: “Je mond staat een beetje open. Voel je hoe ver de
De letters ‘eu’ en ‘uu’
hoeken van je lippen opzij gaan?”
Zowel qua vorm als klank lijken de letter ‘eu’ en de ‘uu’
Horen kinderen verschil tussen deze klanken en woorden
op elkaar. Het is belangrijk dat kinderen zich bewust zijn
met ‘ie’ en ‘ee’? Noem maar eens woorden zoals “meel,
van de vorm- en articulatieverschillen op het moment dat
dier, wiel, heet”.
ook de letter ‘uu’ wordt aangeleerd.
De letters ‘ie’ en ‘ee’ behoren niet tot dezelfde familie.
Laat tijdens een articulatieoefening altijd de letter zien
Dit verschil in letterordening is een onderscheid waarvan
waarvan de klank/articulatie geoefend wordt, zodat een
u kinderen bewust maakt.
sterke verbinding ontstaat tussen klank en teken.
‘eu’: “Voel maar eens aan je mond, die is een beetje
Korte - lange klinkers
open. Voel ook maar eens aan je lippen, die vormen een
Met het aanleren van de ‘uu’ kan nu ook het onderscheid
mooi rondje.”
met de ‘u’ aan bod komen. Laat de volledige rij korte en
‘uu’: “Voel maar eens aan je mond, die is bijna dicht. Voel
lange klinkers nog eens oefenen:
je het? Voel je je de lippen een mooi rondje vormen?”
a – aa
De mond is dus meer open bij de klank /eu/. Laat
e – ee
kinderen maar eens in de spiegel of naar elkaars mond
o – oo
kijken als ze achtereenvolgens /eu/ /uu/ /eu/ /uu/
u - uu
zeggen. Welke letter hoort bij welke klank?
De letterordening in de verschillende families is een
Letterfilmpjes herhaald bekijken
volgend onderscheid.
In de letterfilmpjes van de Leerkrachtassistent komen alle
Voor de meeste kinderen is een extra ondersteuning in
facetten van de letter aan bod. Het herhaald laten kijken
de vorm van een gebaar van de letter ‘eu’ niet nodig.
naar het letterfilmpje is daarom zeker aan te bevelen.
Echter voor de risicolezers kan het een goed houvast zijn:
In de Leerkrachtassistent staan de filmpjes op de tweede
“Eerst de euro” (linkerhand maakt een vuist en je kijkt
dag van de nieuwe letter als opfrissing van wat de
tegen gebogen wijsvinger en duim aan, de vorm van de
kinderen op de dag ervoor hebben geleerd. U kunt deze
letter ‘e’ is duidelijk zichtbaar en symboliseert de ronde
letterfilmpjes ook al op dag 1 aan risicolezers laten zien.
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 2 van 10
Dit kan op twee manieren:
TIP 1
• Als preteaching voordat de nieuwe letter wordt
Werk met kinderen van de ster-aanpak met een
aangeleerd, zodat deze kinderen meer bagage hebben
individueel lettergroeidoosje. Hierin heeft ieder kind
tijdens de eerste instructie in de klas.
zijn of haar eigen letters. Print hiervoor de letter-
• Na de leesles, aan het einde van de ochtend of middag.
kaartjes (Digiregie/kern 5/lesgeven/extra materiaal),
kopieer ze op groen en wit papier en knip de kaartjes
Letterkaartjes via ‘voor-koor-zelf’
uit. De letters die het kind vlot en correct kan
U biedt de letterkaartjes aan via ‘voor-koor-zelf’ op de
benoemen, zijn gekopieerd op groen papier. De
volgende manier:
letters die het kind nog niet beheerst, zijn gekopi-
• Voor Laat de letter zien en zeg welke letter het is.
eerd op wit papier. Als het kind een letter aan het
• Koor Leg de aangeboden letters naast elkaar op tafel.
begin van een oefensessie goed en vlot benoemt,
De letters worden samen rustig verklankt.
• Zelf Hier gaat het om passieve en actieve letterkennis.
- Passieve letterkennis: Leg de aangeboden letters in
maakt u een hoekje van het witte letterkaartje groen.
Omdat bij risicolezers de letterkennis vaak wisselend is, vervangt u het witte kaartje pas door een
een nieuwe volgorde naast elkaar. Het kind wijst de
groen letterkaartje indien vier hoekjes groen zijn. Dit
letter aan die het hoort.
kan op zijn vroegst na vier oefensessies. Door de
- Actieve letterkennis: Hussel de letters door elkaar en
verschillende kleuren houden u en het kind zicht op
flits ze. Leg de vlot en goed verklankte letters op een
de ontwikkeling van de letterkennis.
groen vel papier en de overige letters op een wit vel
Als het kind een letter niet correct of niet vlot
papier. Pak deze laatste letters nogmaals aan via
benoemt, stopt u de letter (nadat de juiste klank is
‘voor-koor-zelf’.
benoemd) direct terug in de stapel van nog te flitsen
Ordening
letters, zodat deze letter nog een keer aan bod komt.
Flits tot slot nogmaals alle letters en laat de benoemde
Laat tijdens het flitsen de benoemde letter in de
letter direct in de goede familie leggen: korte klinkers
goede familie leggen.
– lange klinkers- tweetekenklinkers -medeklinkers.
Gebruik bij de fase ‘voor’, ‘koor’ en ‘zelf passieve
letterkennis’ maximaal 12 verschillende letters. Altijd de
letters van de huidige kern, aangevuld met “oude” nog
niet geautomatiseerde letters in wisselende samenstelling. Gebruik bij de fase ‘zelf actieve letterkennis’ alle
aangeleerde letters van alle kernen.
Letterkaartjes geordend in families
TIP 2
• De letterkaartjes uit het lettergroeidoosje kunt u
gebruiken om kinderen te laten ervaren dat het
oefenen van letterkennis direct wordt toegepast
bij het lezen van woorden. U legt een woordje met
uitsluitend ‘groene’ letters, daarna enkele
woordjes waarin ‘witte’ letters zitten.
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 3 van 10
flitsen’
2 Woorden en zinnen lezen met geleerde
letters
Een andere manier om letters te herhalen, is het herhaald
De nadruk van een oefensessie ligt op het lezen zelf.
aanbieden van de modules ‘Letterkennis’ en ‘Letters
Hiervoor dient voldoende oefentijd over te blijven. Met de
flitsen’ in de Leerkrachtassistent.
geleerde letters gaan kinderen woorden lezen. Ze worden
Leerkrachtassistent: modules ‘Letterkennis’ en ‘Letters
op het spoor van zoemend lezen gezet via ‘voor-koor-zelf’.
Tweetal flitsen met maatje of tutor
Er is geen reden tot ongerustheid als een kind de zoe-
Het ene kind benoemt de letter. Het andere kind luistert
mende voorbeeldstrategie niet direct zelfstandig over-
en corrigeert als een letter niet correct is verklankt. Let
neemt bij woorden met nieuwe letters. Als het kind (deels)
erop dat het maatje of de tutor de letter kan zien. Het is
spelt en het kind zegt het woord hierna niet ononderbro-
handig om het stapeltje letters op tafel te leggen en er
ken, vraagt u het kind om dit wel te doen.
telkens één vanaf te nemen op het moment dat de letter
Voor meer informatie: zie het filmpje ‘Zoemend lezen’
is verklankt.
(www.veiliglerenlezen.nl) en het artikel ‘Zoemend lezen’
Verwijder de letters van de eerste kernen die goed
(Digiregie/artikelen).
beheerst zijn om zo efficiënt mogelijk te werken.
Leesstroken
Woorden met doelletter markeren
Op Digiregie/lesgeven/extra materiaal zijn per kern, ook
Blijft een kind hardnekkig moeite houden met een
voor kern 5, leesstroken opgenomen. Het zijn woorden
bepaalde letter, dan is een markeeroefening een goede
die bestaan uit de letters van kern 5 in een groot letter-
oefening. U maakt hiervoor een kopie uit Veilig & Vlot.
type. Met een transparante leesschuif, geknipt uit een
Als een kind bijvoorbeeld aan het einde van kern 5 de
licht gekleurd plastic mapje, ondersteunt de leerkracht
letter ‘eu’ nog niet beheerst, maakt u een kopie van de
het zoemend lezen.
eu-pagina’s met 1 stip en 3 stippen. Nadat het gebaar van
de letter ‘eu’ is geoefend geeft u de opdracht om alle
Start met woorden die uit twee letters bestaan. Als het
woorden met de letter ‘eu’ te markeren. Oefen deze
lukt om deze woorden te zoemen, komen de woorden van
woorden, voordat de hele pagina wordt gelezen.
drie letters aan bod. Bijvoorbeeld: van ‘al’ naar ‘bal’ en
van ‘zie’ naar ‘ziet’.
Heeft een kind nog veel last van b/d omkeringen, laat
Misschien lukt het sommige kinderen al om een woord
dan op een kopie van een automatiseerpagina (met krul
direct te verklanken met een nieuwe letter?
en klok) de b-woorden markeren en oefenen, voordat het
Zoemend lezen is een middel om te komen tot vlot lezen,
kind de gehele pagina leest. Vergeet niet vooraf te
het is geen doel op zich.
focussen op het b-gebaar
met de steunzin “eerst het
Kinderen die nog moeite hebben met het zoemend of vlot
been en dan de bal” en laat
lezen van woorden bestaande uit letters van de vorige
het kind bij omkeringsfou-
kernen, kunt u stimuleren en bewust maken met behulp
ten zelf uitleggen waarom
van de steunkaart leesstrategieën (Digiregie/lesgeven/
het bijvoorbeeld niet
extra materiaal). Knip de drie strategieën uit en leg ze
“beuk” maar “deuk” is.
naast elkaar. Eerst oefent u de woorden zoemend
voor-koor. De woorden worden vervolgens gehusseld en
om de beurt leest een kind een woord zelf. Nadat een
Markeeroefening met
kind een woord heeft gelezen, legt het de leesstrook
eu-woorden
onder de door hem of haar gebruikte strategie. Bij het
zoemend lezen is het directe aanpakgedrag een belang-
Leerlingsoftware Veilig leren lezen
rijk observatiepunt om innerlijk spellen tegen te gaan.
De leerlingsoftware biedt via de poort ‘speeltuin’
Stimuleer dit directe aanpakgedrag: “Ik ga luisteren of ik
toegang tot spelletjes voor lezen en spelling. Als de
direct de eerste klank hoor. Zoem de rest erachteraan”.
leerkracht bij ‘instellingen software’ de ster-aanpak
Woorden die onder de spellende strategie liggen, oefent
heeft aangevinkt, spelen kinderen met de ster-aanpak
u vervolgens nogmaals middels voor-koor zoemend
eerst de spellen van de speeltuin voordat ze de spellen
lezen. Hierna lezen de kinderen de woorden zelf: gaan ze
van woordenschat en de bieb kunnen spelen.
nu wel zoemend of misschien al vlot?
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 4 van 10
Leest een kind vlot ten koste van de nauwkeurigheid,
Als u, ondanks de vele herhalingen in de klas en uitbrei-
geef hierop direct feedback.
ding van de leestijd, merkt dat de pagina’s met 2 en 4
TIP: Voeg een vierde strategiekaart toe: Sim op de fiets
stippen moeizaam blijven gaan, is afstemming met thuis
die tegen een groot x-teken aanfietst, Sim fietst snel,
een kans voor het kind. Geef het kind een kopie van een
maar het gaat niet goed, hij valt zo meteen. Hieronder
pagina met 2 stippen als ‘leesblad van de week’ mee
liggen de onnauwkeurig gelezen, niet verbeterde
naar huis. Het kind leest dit blad een week lang thuis en
woorden. Ook deze woorden worden geoefend voordat
laat dan op school horen hoe het nu gaat. Dit wordt
kinderen de woorden opnieuw zelf lezen. Liggen ze nu
uiteraard beloond met een sticker en een compliment.
onder de zoemende of vlotte strategiekaart?
Deze terugkoppeling met school is belangrijk voor de
motivatie.
Hoewel het accent ligt op het leren en automatiseren van
nieuwe letters en het lezen van woorden met aangeleerde letters, is het goed om het lezen van zinnen ook
extra aandacht te geven. Juist voor kinderen die moeite
hebben met het leesproces is, als het lezen van zinnen
niet of nauwelijks extra aan bod komt, het vloeiend lezen
van zinnen en teksten een onbereikbaar leesdoel. Het is
daarom aan te bevelen om met de risicolezers met
behulp van de voor-koor-zelf strategie regelmatig
zinnetjes te lezen, met aandacht in de voor- en koorfase
Leesoefening met leesstrategiekaarten
voor het aspect van vloeiend lezen: ‘lezen met goede
Voor meer informatie: zie het filmpje ‘Zoemend lezen’ en
intonatie’. De pagina’s met 1 en 2 stippen van Veilig en
het artikel ‘Extra ster-tijd: een intensieve aanpak maakt
vlot bevatten losse zinnen, op de pagina’s met 3 en 4
het verschil’ (Digiregie/artikelen).
stippen staan korte teksten.
Veilig en vlot kern 5
duur
deur
deuk
leuk
luuk
Oefen en herhaal uit Veilig & vlot de pagina’s met 1, 2, 3
en 4 stippen veelvuldig met risicolezers.
Op de pagina’s met 1 en 3 stippen staan woorden en
zinnen met de nieuw geleerde letter. De pagina’s met 2
en 4 stippen zijn de automatiseerpagina’s met de al
langer geleerde letters. Met name deze pagina’s dient
vos
jos
jas
sas
suus
de woorden en zinnen goed en enigszins vlot gaan.
hoe goed ik lees’ (Digiregie/lesgeven/extra materiaal) is
zuur
muur
meer
weer
week
daar
hoor
ruk
tok
man
wat doet luuk?
ssst!
lies, kijk!
ik zet de deur op een kier.
daar is luuk weer.
ssst!
wat doet hij?
kijk, daar op de muur.
luuk en lies op de muur.
dat is leuk!
een kind zo vaak te lezen (in wisselende volgorde) totdat
Op het registratieschema van Veilig & Vlot ‘Luister maar
kou
kous
kies
kier
kuur
sap
mos
boem
jok
zit
een beer!
op het mos zit een man.
met wat sap in een kan.
hoor, een beer!
waar is het sap?
waar is de kan?
waar is de heer?
ree
eer
uur
huur
hier
uu
mep
kan
put
beer
ham
tor
tuur
tuut
tut
put
pin
mam
waak
28
week
kap
doop
puk
mak
vaar
29
vll_vv_k5_bw_maan.indd 28
6-11-2013 17:06:39
vll_vv_k5_bw_maan.indd 29
uu
6-11-2013 17:06:40
Veilig & vlot, pagina 28-29
dit terug te zien.
Oefenkampioen kern 5
hak
jet
tor
mus
sam
dit lees ik al: veilig & vlot • kern 5
á de mus zit vaak in de boom.
hout
baas
wim
boek
dun
á de pup noem ik jip!
het sap is niet zuur.
vuur
uur
duur
tuur
tuut
uu
kar
kuur
puur
buur
beer
jan
rij
waar
map
uk
eer
pit
jaar
hoop
jos
pen
vuur
tak
som
lijn
á ik bouw een hut van hout.
á ik lees een leuk boek.
á het sap is niet zuur.
á hoop jij dat jos er is?
á jan is een uk.
26
27
6-11-2013 17:06:36
Veilig & vlot, pagina 26-27
kas
nut
kok
boer
rek
niet
hap
reus
hek
rat
á in de peer zit een pit.
zeur
zuur
huur
muur
mier
vll_vv_k5_bw_maan.indd 26
datum:
á woon jij bij jet en sam?
tuut, tuut!
ik moet naar het vuur!
vll_vv_k5_bw_maan.indd 27
kan de oorkonde
naam:
groep:
muur
Aan het einde van kern 5
oefenkampioen
beek
zoet
woon
pup
jip
© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
vaak
door
kin
noem
jij
uu
6-11-2013 17:06:37
veilig & vlot
5
Veilig leren lezen • Digiregie Kern 5 Lesgeven Extra materiaal illustratoren: Ann de Bode en Leo Timmers
3 uur
uu
‘Oefenkampioen kern 5’
worden uitgereikt aan
alle kanjers. Lukt het de
kinderen om de woorden
op de oorkonde zelfstandig te lezen?
Oefenkampioen kern 5
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 5 van 10
3 Woorden maken met geleerde letters
TIP 1
Kinderen leren woorden maken met de nieuw geleerde
Sluit de flitsoefening met letterkaartjes af met een
letters. De steunkaart Stappenplan spelling (Digiregie/
spellingoefening. Het kind wordt gevraagd bepaalde
lesgeven/extra materiaal) is een handig stappenplan
woorden te leggen met de letters die op de tafel
waardoor kinderen een goede spellingstrategie aanleren.
liggen. Als u werkt met de letters uit een individueel
Leest het kind bijvoorbeeld het geschreven woord ook
lettergroeidoosje, start u met een woord dat
echt na?
uitsluitend uit groene letterkaartjes bestaat. Bied
Als een kind moeite heeft om een woord in afzonderlijke
hierna woorden aan waarin ook telkens een wit
klanken te hakken (auditieve analyse), gebruikt u de
letterkaartje is verwerkt. Zo komen alle witte
tussenstap ‘zoemend zeggen’. Wijs ondertussen van
letterkaartjes aan bod, zodat deze letters ook op
links naar rechts over de hakstrook (Digiregie/lesgeven/
spellingniveau intensief geoefend worden.
extra materiaal). Hoort het kind nu de afzonderlijke
klanken? Laat het woord, na het zoemend zeggen, altijd
in afzonderlijke klanken hakken. Start met woorden die
TIP 2
bestaan uit twee klanken. Bouw dit op met woorden van
Het is handig om Veilig gespeld (de pagina’s met 1 stip
drie klanken.
en 2 stippen) in te zetten bij het kiezen van woorden.
Herkennen kinderen het onderscheid tussen de klanken
/eu/-/uu/ en /ie/- /ee/ op klank- en woordniveau?
Het gebaar van de letter ‘eu’ is helpend voor de schrijf-
4 Leesplezier
wijze van de letter: immers eerst de euro en dan de
Positieve ervaringen opdoen met verschillende soorten
portemonnee.
leesboeken is belangrijk voor het leesplezier. De
aanvullende leesserie bij Veilig leren lezen heeft per kern
Rubriceerdictee
een grote diversiteit aan boeken. De letters van de
Speelt een hardnekkige verwisseling van bepaalde
nieuwste kern zijn hierin nog niet verwerkt, zodat
klanken en letters een rol? Een rubriceerdictee is
eventueel nog niet-geautomatiseerde letters het leesple-
hiervoor een effectief oefenmiddel. Maak bij b/d-omke-
zier niet in de weg staan. Promoot boeken op een
ringen drie kolommen: b – d en een kolom met een
enthousiaste manier en laat kinderen vertellen waarom
vraagteken. Hoort een kind tijdens het hakken /b/, dan
ze een boek leuk vinden. Laat risicolezers ook af en toe
komt het woord in de b-kolom en de d-woorden in de
samen lezen met een ander kind uit de klas.
d-kolom. Voor een optimale focus komt er een derde
kolom bij voor woorden zonder /b/ en /d/. Na het
schrijven leest het kind alle woorden van iedere kolom
afzonderlijk: hoor je de betreffende letter? Deze werkwijze is effectief bij alle verwisselingen zoals bijvoorbeeld “ee-ie” en “eu-uu”.
Laat het kind met name de woorden zelf schrijven, dit is
het meest actieve proces in de hersenen.
Ter afwisseling is de inzet van de magnetische letterdoos
uiteraard ook geschikt voor een spellingoefening
uitsluitend met leesletters.
Maantje kern 5
Op school en thuis dagelijks voorlezen zorgt er niet
alleen voor dat de woordenschat groeit, maar het maakt
ook dat het kind plezier beleeft aan boeken. Deze basis
is, naast leestechnisch vaardig zijn, nodig om met plezier
zelf te kunnen lezen.
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 6 van 10
TIP
de begeleiding ervoor dat het kind echt zelf aan het lezen
Bekijk ook eens het filmpje ‘Met plezier beter lezen’
is (en niet nep-leest in een eigen leesboek). Een kind
(www.veiliglerenlezen.nl).
wordt alleen vaardiger in lezen als het meer en meer
leest. We spreken dus van effectieve leestijd als het kind
zelf leest terwijl een ander het lezen volgt en directe
feedback geeft als dat nodig is.
Naast een maatje of tutor kan ook een stagiaire of een
ouder ingeschakeld worden. Geplande, vaste momenten
op een dag zorgen ervoor dat het daadwerkelijk gebeurt.
Ouderbetrokkenheid
Een goede afstemming en samenwerking tussen school
en ouders is uitermate belangrijk voor risicolezers.
Vanuit de wetenschap dat lezen beter gaat door veel te
Still uit filmpje ‘Met plezier beter lezen’
lezen, is het logisch dat het de leesontwikkeling van een
kind ten goede komt als het thuis regelmatig samen met
een ouder leest.
Organisatie
Zijn ouders zich hiervan bewust? Een vast moment op
Hoe zorgt u voor de nodige begeleiding van de risicole-
een dag zorgt voor een routine. Weten ouders hoe ze met
zers in uw groep? Een goed klassenmanagement en een
hun kind kunnen lezen? Kennen ze de strategie van het
duidelijke planning (wie, wat, waar, wanneer) zijn twee
zoemend lezen en weten ze hoe ze hun kind kunnen
belangrijke voorwaarden.
ondersteunen? Het artikel ‘Ik wil mijn kind thuis helpen
Verlengde instructie
met lezen’ kan verhelderend zijn voor ouders.
Stimuleer ouders om met hun kind naar de bibliotheek te
Tijdens de verlengde instructie werkt u dagelijks
gaan op zoek naar boeken die het kind zelf kan lezen en
intensief met de risicolezers terwijl de andere kinderen
aantrekkelijke voorleesboeken van een hoger technisch
zelfstandig werken.
leesniveau.
Extra ster-tijd
Ouders kunnen thuis spelenderwijs bijdragen aan de
Het is van belang dat risicolezers een uitbreiding krijgen
automatisering van letterkennis door het spelen van
van de leestijd buiten de reguliere leeslessen. Het
lettermemory (kopieerblad 1 en 2). Kopieer de bladen op
‘Protocol leesproblemen en dyslexie’ beveelt drie keer 20
stevig papier, gebruik voor ieder blad een andere kleur.
minuten per week aan. In de handleiding van Veilig leren
Knippen en spelen maar! Draai van iedere kleur een
lezen beschrijven we dagelijks een kwartier in de extra
kaartje om, benoem de letter en woord. Is het een setje?
ster-tijd rondom technisch lezen of spelling.
Ook kan het kind met thuissoftware Veilig leren spelen-
Kijk op schoolniveau, met de directie en de intern
derwijs aan de slag.
begeleider, wat haalbaar is. Zorg er samen in ieder geval
Aan het einde van de kern gaat de Oefenkampioen kern 5
voor dat risicolezers een uur per week, verdeeld over
mee naar huis. Het kind kan trots laten horen wat het al
minimaal drie momenten, uitbreiding van de leestijd
allemaal kan lezen. Tevens is dit een mooie oefening.
krijgen onder professionele begeleiding.
En tot slot de groeiende letterboom! Plaat 7 (digiregie/
lesgeven/lesmateriaal) gaat eind kern 5 mee naar huis.
Oefenmomenten met maatje, tutor, stagiaire, ouder …
Welke letters zie je al allemaal op de blaadjes? Het is
Voor de broodnodige herhaling van de letters en het
goed om de letterboom ook in de klas te laten groeien,
lezen in Veilig & vlot is het goed om extra krachten
zodat kinderen en ouders enthousiast gemaakt worden
gepland in te zetten. Dit kan zowel binnen als buiten de
voor een eigen letterboom thuis.
reguliere leestijd plaatsvinden. Een maatje is een kind uit
de eigen klas; een tutor is een kind uit een hogere groep.
Zij kunnen een mooie bedrage leveren aan het herhaald
lezen met begeleiding. De lezer moet namelijk meteen
horen als hij/zij een woord verkeerd verklankt. Ook zorgt
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 7 van 10
Organiseer in uw school een avond om ouders
Letterkennis en woordleestoets kern 5
(en kern 4)
instructie te geven over het lezen.
Aan het einde van kern 5 neemt u de lettertoets en de
Mogelijke suggesties die u kunt geven aan de ouders:
woordleestoets Veilig en vlot kern 5 af. Het is goed om
• Laat het kind kiezen hoe het wil lezen: om de beurt
exact in beeld te brengen wat de risicolezers wel en niet
TIP
een zin, om de beurt een halve of hele pagina,
beheersen en wat hun leesstrategie is, zodat in kern 6
alles lezen of voor-koor-zelf lezen.
doelgericht verder gewerkt kan worden.
• Praat samen over het verhaal (Wat zou er gebeu-
Ons advies luidt om tevens de vervolgtoets risicolezers
ren? Wat zou jij doen?) waardoor het leesmoment
af te nemen bij kinderen met de ster-aanpak. Dit is een
een gezellig moment wordt samen met je kind:
herhaling van de woordleestoets van kern 4. Belangrijk
samen genieten van een mooi boek!
om de ontwikkeling nauwgezet te volgen: hoe groot is de
• Het is belangrijk dat het kind zelf een boek naar
interesse kiest in de bieb.
individuele groei? Is de automatisering t/m kern 4 nu wel
op voldoende peil?
• Het helpt om deze belangrijke 10 minuten ergens
op een vast moment in de dagelijkse routine te
Digiregie/Naslag
plannen.
• Artikel ‘Zoemend lezen’,
• Een fijne afsluiting is een stukje voorlezen uit een
voorleesboek.
• Er zijn veel verschillende soorten boeken
(verhalende boeken, informatieve boeken,
prentenboeken, versjesboeken…).
Na deze instructiebijeenkomst is een feedbackbijeenkomst na een aantal weken een aanrader
zodat ervaringen uitgewisseld kunnen worden.
geschreven door Ingrid van Loosbroek
• Artikel ‘Extra ster-tijd:
een intensieve aanpak maakt het verschil’,
geschreven door Ingrid van Loosbroek
• Artikel ‘Steunkaarten, een steuntje in de rug’,
geschreven door Ingrid van Loosbroek
• Artikel ‘Met plezier beter lezen:
achtergrondinformatie bij het filmpje’,
geschreven door Josée Warnaar
• Artikel ‘Van zoemend naar vloeiend lezen’,
geschreven door Ed Koekebacker
• Artikel ‘Ik wil mijn kind thuis helpen met lezen’,
geschreven door Ed Koekebacker en Ingrid van
Loosbroek
• Instructievideo ‘Zoemend lezen’
• Instructievideo ‘Met plezier beter lezen’
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 8 van 10
kopieerblad
eu
ie
neus
l
vier
ou
uu
zout
3 uur
loop
Illustraties: Anjo Mutsaers
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 9 van 10
1
kopieerblad
eu
ie
l
ou uu
Veilig leren lezen • Digiregie • Naslag • Artikelen • © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg • blad 10 van 10
2