Marc Chagall: veelzijdig kunstenaar

Donderdag 25 februari om 19.30 uur in De Sprankel
Bovenstaande foto is van Ds. Mol die deze avond over dit onderwerp zal spreken.
UITNODIGING
voor een kennismaking met veelzijdig kunstenaar Marc Chagall
Op uitnodiging van de Protestantse Gemeente Ruurlo-Barchem laat ds. Joop Mol
geïnteresseerden kennis maken met het omvangrijke oeuvre van de tot Fransman
genaturaliseerde, maar uit Rusland afkomstige kunstenaar Marc Chagall (1887 – 1985).
Naast het vervaardigen van schilderijen, hield Chagall zich bezig met allerlei vormen van
grafiek, bewerkte hij keramiek en steen, maakte ontwerpen voor decors en wandtapijten,
evenals bijzondere voorstellingen voor glas-in-loodramen.
Marc Chagall werd geboren in het getto van Vitebsk (in Wit-Rusland) als telg van een eenvoudige
joodse familie. Zijn kindertijd was gedrenkt in de chassidische cultuur van Oost-Europa. Niettemin
werd Chagall op jonge leeftijd toegelaten op de kunstacademie van Petersburg. In 1910 vertrok hij
naar Parijs. Daar ontmoette hij onder meer Léger, Apollinaire, Cendrars en het echtpaar Delaunay en
zoog hij de invloeden op van cubisme, surrealisme en fauvisme.
Ondanks armoede was zijn jeugd een gelukkige periode in Chagalls leven. Ervaringen uit die tijd
keren talloze malen terug in zijn werk. Zijn uitingen hangen eveneens nauw samen met zijn latere
levensgang en de invloeden die hij heeft ondergaan van kunstenaars in de landen waar hij heeft
gewoond en gewerkt. Chagall leefde in een eeuw vol tragiek, die zijn invloed heeft doen gelden in de
veelzijdige verbeeldingen van zijn hand.
Zijn werk is te bewonderen in (kerk)gebouwen en musea over de hele wereld, van Sint Petersburg tot
Zwolle (De Fundatie) en van Parijs tot New York.
Ds. Joop Mol uit Bathmen is door zijn studie theologie en zijn bezoeken aan Israël steeds meer
geboeid geraakt door het werk van Chagall. Veel voorstellingen refereren aan Joodse, Orthodoxe en
Katholieke interpretaties van Bijbelse verhalen. Tijdens zijn presentatie zal ds. Mol veel werk van
Chagall laten zien en toelichten.
Deze bijeenkomst is niet alleen interessant voor mensen met een kerkelijke achtergrond., maar zeker
ook voor iedereen die zich wil verdiepen in het werk van deze kunstenaar en de invloed van
kunstenaars op onze westerse cultuur.
De lezing begint op 25 februari om 19.30 uur in De Sprankel, Domineesteeg 12 in Ruurlo.
De toegang is gratis, evenals de koffie of thee.
[Foto van ds. Joop Mol met bijschrift]
Ds. Joop Mol neemt bezoekers op boeiende wijze mee door het leven en werk van Marc Chagall, een
verrassend veelzijdig kunstenaar.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ----
Meer informatie over Marc Chagall, afkomstig van Wikipedia
Chagall werd geboren in het deel van het Keizerrijk Rusland dat tegenwoordig Wit-Rusland
is. Later verdraaide hij zijn naam naar het meer Franse Marc Chagall. Hij was de zoon van
een eenvoudige haringhandelaar en de oudste van negen kinderen. Het gezin was chassidisch
joods. Deze arme maar gelukkige periode in Chagalls leven keert talloze malen terug in zijn
werk.
Nadat hij op de basisschool kennis maakte met tekenen kreeg hij vanaf 1906 schilderlessen
van de lokale kunstenaar Joeri Pen. Zijn moeder stimuleerde zijn kunstzinnige ambities en een
paar maanden later, in 1907, vertrok hij naar Sint-Petersburg om daar te studeren aan de
kunstacademie onder leiding van Nikolai Roerich. Van 1908 tot 1910 studeerde hij onder
leiding van Léon Bakst aan de Zvantsevas kunstacademie. Bakst stond toen aan het begin van
een geweldige carrière als decorontwerper.
Dit was een moeilijke periode voor Chagall. Joodse burgers konden alleen in Sint-Petersburg
wonen met een vergunning en hij bracht korte tijd in de gevangenis door. Toch bleef hij in
Sint-Petersburg tot 1910, al bezocht hij Vitebsk met grote regelmaat. Daar ontmoette hij in
1909 zijn toekomstige vrouw Bella Rosenfeld.
'De wandeling', 1917, op Wit-Russische postzegel
In 1910 verhuisde Chagall naar Parijs, het toenmalige middelpunt van het culturele leven. Na
anderhalf jaar door te hebben gebracht in kamers in Montparnasse verhuisde hij naar "La
Ruche" een gebied aan de rand van de stad waar de kunstenaars woonden. Hij raakte bevriend
met een aantal avant-gardistische dichters en jonge kunstenaars waaronder Guillaume
Apollinaire, Robert Delaunay en Fernand Léger. Deze periode wordt vaak zijn beste periode
genoemd met werken als "I and the Village" ("Ik en het dorp").
Marc Chagall nam deel aan de tentoonstelling van de Salon des Indépendants en de Salon
d'Automne. Zijn eerste belangrijke solo-tentoonstelling vond plaats in Der Sturm Galerie te
Berlijn in 1914. Na de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog keerde Marc Chagall terug naar
Rusland, waar hij deelnam aan exposities in Sint-Petersburg en Moskou. Door de oorlog kon
hij pas weer in vredestijd naar zijn atelier in Parijs terugkeren, dat hij bij aankomst geplunderd
en in verval aantrof. Een jaar later trouwde hij zijn verloofde, Bella en in 1916 kreeg Chagall
een dochter, Ida.
Chagall was eerst enthousiast over de Russische Revolutie van 1917 en werd politiek actief.
Het Sovjet-ministerie van cultuur maakte hem commissaris van kunst in de regio Vitebsk,
waar hij ambitieuze plannen maakte voor een kunstacademie en een museum. Maar na
tweeënhalf jaar werd hij moe van de onenigheid en discussie in het politieke en culturele
klimaat en verhuisde naar Moskou. Van 1919 tot 1922 was hij art-director van het Joods
Staatstheater in Moskou. Hier maakte hij verschillende muurschilderingen voor de lobby
alsmede decors voor de voorstellingen.
In 1922 verlieten Chagall en zijn familie Rusland voorgoed. Eerst gingen ze naar Berlijn maar
ze reisden spoedig door naar Parijs, waar hij zich in 1923 weer - dit keer met zijn familie vestigde. In 1927 illustreerde hij de fabelbundel van Jean de la Fontaine, waarvan in 2003 een
heruitgave in boekvorm is verschenen. Hij maakte reizen naar Palestina (1931) en Polen
(1935) en werkte tot de Tweede Wereldoorlog aan zijn bijbelillustraties. In 1937 verwierf
Chagall het Franse staatsburgerschap. Vanwege de Duitse bezetting van Frankrijk tijdens de
Tweede Wereldoorlog en de vervolging van Joden, vluchtte Chagall. De Amerikaanse
journalist Varian Fry hielp hem ontsnappen uit Frankrijk. Via Spanje en Portugal kwam
Chagall met zijn familie in 1941 aan in de Verenigde Staten van Amerika waar hij zich
vestigde in New York.
Op 2 september 1944 stierf zijn vrouw Bella na een ziekte. Twee jaar later in 1946 keerde
Chagall terug naar Europa. In Europa werd de kunstenaar geëerd met tentoonstellingen in
Parijs, Londen en Amsterdam. In 1950 vestigde hij zich in Saint-Paul-de-Vence. In 1952
hertrouwde Chagall met Valentina Brodsky. Hij reisde verscheidene malen naar Griekenland
en in 1957 naar Israël. Hier maakte hij in 1960 een serie ramen voor de synagoge van het
Hadassah Universitair Medisch Centrum in Jeruzalem alsmede een serie muurschilderingen
voor het nieuwe parlement in 1966. In 1973 opende het Musée National Message Biblique
Marc Chagall in Nice, Frankrijk, om honderden van zijn bijbelse scènes te huisvesten. Het
museum in Vitebsk, naar hem vernoemd, opende in 1997 in het huis waar hij met zijn familie
leefde, in de Pokrovskaiastraat op nummer 29. Wrang genoeg was hij tot zijn dood, voor de
val van de Sovjet-Unie, een persona non grata in zijn vaderland. Chagall stierf op 97-jarige
leeftijd in Saint-Paul-de-Vence, Frankrijk.
Werk
Orpheus
Zijn werk wordt vaak geassocieerd met het surrealisme. Maar eigenlijk valt zijn werk onder
verschillende stromingen al maakt het nergens helemaal deel van uit. Chagall heeft een hele
eigen stijl die dromerig aan doet. Hij haalde zijn inspiratie uit de Russische volkskunst en het
volksleven, zijn herinneringen aan zijn jeugd en de rol van het Jodendom hierin. Hij
combineerde elementen hiervan met onder andere de kleur van de moderne stijlen die hij in
Parijs ontmoette. Zijn werk laat sporen van het expressionisme, kubisme en fauvisme zien.
Tevens beeldde hij met grote regelmaat bijbelscènes af.
Zijn jeugd is een terugkerend thema in zijn werk. De rabbi’s, geitjes en muzikanten die in zijn
schilderijen figureren, vinden daar hun oorsprong. Chagalls werk is zeer uitbundig van kleur.
Picasso zei eens over hem 'de enige kunstenaar die nog weet wat kleur is'.
Een rationele analyse van zijn werk wees Chagall af, schilderen was voor hem een intuïtief
proces.
Glas en keramiek
Hoewel hij zich, evenals Picasso, pas op betrekkelijk hoge leeftijd de keramiekkunst eigen
maakte, geldt het keramisch werk van Chagall als een hoogtepunt in de hedendaagse
keramiek. Het getuigt van dezelfde energie en levenslust als zijn experimenten met het
schilderen decennia eerder. Ook wist hij zich in de traditie te vestigen, maar deze
tegelijkertijd te vernieuwen.
In de jaren zestig, Chagall was toen al ongeveer zeventig jaar oud, leerde hij zich glas-inloodramen maken. Deze eeuwenoude traditie wist hij, evenals die van het keramiek, naar zijn
hand te zetten en te vernieuwen, hierbij gestimuleerd door zijn vrouw. Kenmerkend zijn de
sprankelende kleuren en de grote mate van symboliek, wat ze uitermate geschikt heeft
gemaakt voor religieuze doeleinden. Dit is mede doorslaggevend geweest voor zijn enorme
populariteit. Chagall werkte samen met de glazeniers uit het atelier van Charles Marq uit
Reims. Dit atelier heeft ervaring met dit ambacht sinds de 15e eeuw, en medewerkers van
Marq voerden nagenoeg alle glas-in-loodontwerpen van Marc Chagall uit.
Glas-in-loodramen zijn onder meer aangebracht in de kathedralen van Metz en Reims en in de
St. Stefanskerk in Mainz waarvoor Chagall negen vensters ontwierp (de overige 18 vensters
werden in dezelfde stijl door Charles Marq ontworpen).
In augustus 2008 werd in de kathedraal van Metz een in 1963 voltooid glas-in-loodraam van
Marc Chagall door vandalen ernstig beschadigd. In het betreffende raam werden Adam en
Eva uitgebeeld.[1]
Jodendom en kunst
Door het religieuze verbod op het afbeelden van mensen, waar het jodendom zich streng aan
houdt, is een Joodse schildertraditie nooit ontwikkeld. Hierdoor was er erg veel ruimte voor
de kunstenaar, die zich maar aan weinig conventies diende te houden. Er waren echter ook
veel problemen, omdat typisch Joodse thema's niet bestonden en het referentiekader dus door
de eerste generatie Joodse kunstenaars uitgevonden moest worden. Schilders als Chagall,
Chaïm Soutine en Jacques Lipchitz doen vermoeden dat er toch al gauw een identiteit
gevonden werd door de Joodse schilders, omdat hun werken erg op elkaar lijken wat
thematiek en stijl betreft.
Chagalls positie en invloed hier zijn niet te overschatten. Behalve een van de oudste Joodse
schilders, was hij ook de langst levende en heeft hij daardoor altijd een voortrekkersfunctie
gehad en die van baken voor andere kunstenaars, waaraan zij hun oeuvre konden toetsen. Zijn
herinneringen aan zijn jeugd, die zijn belangrijkste inspiratiebron vormden, tonen allerlei
Joodse thema's die daarvoor nooit afgebeeld waren. Rabbijnen, violisten, arbeiders uit het
getto, synagogen, alles laat een Joodse cultuur zien die door anderen nooit eerder zo vrijelijk
en liefdevol afgebeeld was, met al haar gebreken en pluspunten. Een kritische noot die hierbij
vaak gehoord wordt, is dat Chagall in zijn bijna 98-jarige leven nooit een ander thema heeft
aangepakt en als het ware zijn succes benut heeft zonder nieuwe artistieke risico's te nemen.