Het Platform voor psychiatrie en filosofie herdefinieert

Nieuwsbrief
van de
Vakcommunity Filosofie
1 augustus MMXI
Inhoud
 Redactioneel
 Het Platform voor psychiatrie en filosofie herdefinieert filosofische
posities
 7 oktober: Dag van Mens en Maatschappij in Groningen
Redactioneel
Geachte leden van de vakcommunity filosofie,
Als alle mensen, zoals Sartre beweert, veroordeeld zijn tot vrijheid, dan zijn filosofen nog getroffen door
een extra veroordeling: zij zijn veroordeeld tot tobben, nadenken, reflecteren en overpeinzen. Zonder dat
dit allemaal in vakantietijd ophoudt, kan het voor filosofiedocenten wel lichtvoetiger vormen aannemen.
Nu kennen we allemaal wel de website over philosophical humor, maar menig filosofiedocent lukt het
nog altijd om de momenten dat hij door deze site schuddebuikend en bulderend van het lachen van zijn
stoel rolde, te tellen op de vingers van één hand. Zo heftig is filosofische humor kennelijk ook weer niet.
En deze humor uitleggen aan een ander, maakt de boel evenmin bijster aanstekelijk.
Misschien is zoveel hilariteit ook niet nodig voor filosofiedocenten. Wat wel nodig is, is dat
filosofiedocenten soms ook al hun hersengeknars kunnen afwisselen met meer speelse vormen van
filosoferen.
Wat dat betreft Hélène Soumet in Frankrijk een verdienstelijke bijdrage geleverd. Van haar hand
verscheen in de reeks `Cahiers ludiques et savants´ La philosophie. Dit boek behandelt in zeven
hoofdstukken de geschiedenis van de filosofie met raadsels, rebussen, cryptogrammen, anecdotes,
naamsverhaspelingen en meer van dat moois. Vanzelfsprekend valt er best hier en daar iets aan te
merken op de formulering van de opdrachten, maar het zou mooi zijn als er ook eens in het Nederlands
zo´n publicatie zou verschijnen. Tot die tijd kunnen we tenminste in het boek inspiratie opdoen.
Walfred Haans
communitymanager
Het Platform voor psychiatrie en filosofie
herdefinieert filosofische posities
Hebben psychiaters iets te melden dat van belang is voor de filosofie in het algemeen
en voor het schoolvak filosofie in het bijzonder? Binnen de Nederlandse Vereniging
voor Psychiatrie bestaat een Platform voor Psychiatrie en Filosofie en
Platformcoördinator Gerrit Glas was bereid om enkele vragen te beantwoorden.
Wat is de NVvP voor een organisatie?
Het is een beroepsvereniging voor psychiaters
met zo’n 3.500 leden. Iedereen die psychiater is,
kan zich aanmelden als lid en psychiaters in
opleiding kunnen zich aanmelden als aspirantlid. We houden ons onder meer bezig met
richtlijnen voor de behandeling, met de opleiding
van psychiaters en met belangenbehartiging,
ook van patiënten.
Welke rol speelt het Platform voor Psychiatrie en
Filosofie daarbinnen?
Psychiatrie is opgekomen als een
emancipatiebeweging die onderscheid ging
maken tussen mad en bad. Binnen onze
beroepsvereniging hebben we ons
georganiseerd in verschillende secties, die
telkens moeten worden geraadpleegd bij
kwesties die het beroep van psychiater
betreffen. Daarnaast bestaan er enkele
Platforms die zich richten op een aspect van de
inhoud van het vak. Het Platform voor
psychiatrie en filosofie verdiept zich in
grondvragen voor de psychiatrie zoals: Wanneer
noem je iets normaal? Wat zijn de grenzen van
het ziektebegrip? Wat hebben de hersenen te
maken met geestelijke gezondheid? En wanneer
mag je iemand met geestelijke problemen de
vrijheid benemen?
Welk verband ziet U tussen psychiatrie en
filosofie?
Het verband ligt telkens daar waar praktische
problemen diepere vragen raken. Denk
bijvoorbeeld aan de manier waarop tabletten
ons denken beïnvloeden en wat dit betekent
voor persoonlijke identiteit. Denk aan het recht
om in te grijpen bij een persoonlijkheidsstoornis.
Denk aan het lichaam-geestvraagstuk in het licht
van de moderne neurowetenschap. Denk aan
de vraag hoever je mag ingrijpen in iemands
geest nu er mogelijkheden bestaan zoals brain
stimulation en neuro enhancers (middelen die
normale hersenfuncties versterken). Bij zulke
vragen past een reflexieve houding gericht op
het expliciteren van overwegingen.
Bestaan er elementen van de psychiatrie
waarvan U zou willen dat middelbare scholieren
er kennis van opdoen?
Natuurlijk, het raakvlak van psychiatrie en
filosofie is interessant omdat het dicht bij de
praktijk staat. Op dit gebied zijn gedachteexperimenten in vivo mogelijk. Zo meent onder
anderen Wittgenstein dat agency (actorschap)
een ik vooronderstelt, maar schizofrenen
hebben het gevoel dat iets anders hun
gedachten bepaalt. Dit spanningsveld betekent
niet dat zulke filosofische gedachten hebben
afgedaan, maar dat men filosofische posities
moet herdefiniëren.
Nu zijn filosofiedocenten niet bij uitstek
deskundig op het gebied van psychiatrie.
Moeten zij hun vingers wel willen branden aan
psychiatrie?
Ik zou het hun niet willen verbieden. Laat ze zich
maar verdiepen in de psychiatrie. Daarom ben ik
ook bij uitgeverij Boom begonnen bij een reeks
over psychiatrie en filosofie die is gericht op een
groter publiek. Het blijkt echter niet makkelijk om
echt in het grensgebied te blijven. In deze reeks
is de filosofische invalshoek vaak overwegend.
Heeft U ook een visie op vrije wil, zoals deze
kwestie ook vanaf 2012 aan de orde komt als
onderwerp voor de centrale examens filosofie op
vwo?
Ik ben nogal ongelukkig met de manier waarop
neurowetenschappers tegenwoordig filosofische
uitspraken doen met vergaande metafysische
claims. Ik bedoel de bestsellers van Victor
Lamme en Dick Swaab. Zij schrijven heel goed,
maar filosofisch is hun boodschap heel zwak.
Hun reductionistische uitleg is geen juiste
weergave van de stand van zaken.
Heeft U vanuit Uw expertise ook een bepaalde
visie op emotie, zoals dit sinds het afgelopen
schooljaar aan bod komt bij de centrale
examens voor havo?
Het is één van mijn hobby’s. Emoties worden
vaak gezien als enkel een lichamelijke eruptie.
Ook de cognitieve benadering is echter veel te
simpel. Je zou emoties meer embodied en
embedded moeten benaderen. Emoties zeggen
iets over je verhouding tot jezelf en tot de
wereld. Bij emoties komen verschillende
gelaagdheden naar voren en daarbij speelt
tevens een existentiële dimensie. In dat verband
verdienen ook angststoornissen in de psychiatrie
aandacht. Daar vormt de angst niet enkel een
gevoel, maar is het voor de betrokkenen een
grondtrek geworden.
Interviewer: Walfred Haans
7 oktober: Dag van Mens en Maatschappij in
Groningen
Op vrijdag 7 oktober 2011 organiseert de lerarenopleiding van de Rijksuniversiteit
Groningen opnieuw in het centrum van Groningen de Dag van Mens en Maatschappij.
Deze nascholingsdag is bedoeld voor docenten
in het voortgezet onderwijs van de
(gamma)schoolvakken aardrijkskunde,
economie, filosofie, geschiedenis, godsdienst /
levensbeschouwing en maatschappijleer.
De middag bestaat uit twee rondes workshops
over uiteenlopende thema’s, zoals: lessen in
geluk, de concept-contextbenadering in het
gamma-onderwijs en schrijfvaardighedenonderwijs.
Vorig jaar was er een aardige club
filosofiedocenten, en dus was het een goede
gelegenheid om collegadocenten uit het
noorden te ontmoeten. Handig om nieuwe
lesideeën op te doen en ervaringen uit te
wisselen!
Via de website www.rug.nl/uocg/dvmm kunt u
meer informatie vinden en zich aanmelden. Voor
elke vierde deelnemer per school is de toegang
gratis (prijs per bezoeker is 200 euro, dit wordt
doorgaans betaald door de school).
De ochtend begint met een vakbijeenkomst.
Voor filosofie gaat deze over het nieuwe
examenthema van het vwo: Vrije wil. Prof. dr.
Martin van Hees, hoogleraar Ethiek en Politieke
Filosofie aan de Faculteit der Wijsbegeerte in
Groningen zal hierover een introductie
verzorgen en ingaan op enkele lastige thema's
uit het boek.
Daarna volgt een plenaire bijeenkomst met
gastspreker Kars Veling, directeur van het Huis
voor democratie en rechtsstaat.
We hopen u op 7 oktober samen met uw
collega’s van de gammavakken te kunnen
ontvangen! Hierbij dan ook vriendelijk het
verzoek om deze informatie te delen met uw
collega’s (een folder volgt na de zomervakantie).
Met vriendelijke groet,
Eva-Anne le Coultre
Universitair Onderwijs Centrum Groningen
(www.rug.nl/uocg)