Hoofdstuk 14

Hoofdstuk 14
Chemie van het leven
Koolhydraten
Paragraaf 14.2
Koolhydraten
 Koolstofverbindingen
met de algemene
formule CnH2mOm (ook wel Cn(H2O)m)
 Koolhydraten
= sachariden = suikers
Monosachariden
 Eén
ringvormige koolhydraat-eenheid die
5 of 6 koolstofatomen bevat. (BINAS 67F1)
 Voorbeeld:
Glucose
Disachariden
 Twee
aan elkaar gekoppelde
monosachariden (BINAS 67F2)
 Ontstaan door condensatie van
monosachariden.
 Voorbeeld:
Polysachariden
 Biopolymeer
dat ontstaat doordat vele
monosachariden in een
polycondensatiereactie reageren tot
lange koolhydraatketens. (BINAS 67F3)
 Voorbeeld:
Huiswerk
 Maken
opgave 5 en 6
Vetten
Paragraaf 14.3
Vorming van vet/olie (herhaling)
 Vet/olie
= tri-ester van glycerol en drie
vetzuren (BINAS 67G1)
Verzadigd/onverzadigd
vetzuur (BINAS 67G2)
 Verzadigd
vetzuur
 Onverzadigd
vetzuur
Vertering van oliën/vetten
 Hydrolyse
van triglyceriden m.b.v. het
enzym lypase tot glycerol en drie vrije
vetzuren.
Vetharding
 Omzetting
van oliën tot vetten.
 Ofwel:
omzetten van onverzadigde
vetzuurstaarten tot verzadigde vetzuurstaarten.
 Hoe?
Additie van waterstof aan
onverzadigde bindingen.
Voorbeeld vetharding
+
3 H2

Essentiële vetzuren
 Binnenkrijgen
 Omega-3-
67G2)

via voedsel.
en omega-6-vetzuren. (BINAS
Linolzuur, α-linoleenzuur en archidonzuur
Eiwitten
Paragraaf 14.4
Eiwitten
 Biopolymeer
 Condensatiepolymerisatie
aminozuren (BINAS 67H1):
 Peptidebinding:
van
Koppeling van aminozuren
 Voorbeeld:
Koppeling van valine (Val)
aan glycine (Gly)
Huiswerk
 Maken
opgave 14, 15, 16 en 17
Eiwitstructuren (BINAS 67H2)
Primaire eiwitstructuur
 Aantal,
type en volgorde aminozuren
Secundaire eiwitstructuur
 Vorming
van
waterstofbruggen.
 N-H
en C=O
Tertiaire eiwitstructuur
 Ruimtelijke
structuur complete
polypeptideketen
 Overige intemoleculaire interacties



Zwavelbruggen (Cys)
Ionbindingen (elektrostatische interacties (+
en -))
Vanderwaalskrachten
Reacties van eiwitten
 Hydrolyse
 Denatureren

Temperatuur- en pH-veranderingen
Functie van eiwitten
 Bron
voor nieuwe eiwitten
 Bouwstoffen
 Enzymen
(bv. collageen)
ofwel biokatalysatoren
 Essentiële
aminozuren
Huiswerk
 Maken
opgave 18, 19 en 20
DNA en RNA
Paragraaf 14.5
DNA
Molecuulstructuur DNA
 DNA:
Deoxyribo Nucleic Acid
 Twee
nucleotideketens
 Vorm:
dubbele helix
Nucleotideketens
 Polyesterketens
 Nucleotide

Onderdelen: fosforzuur, D-2-deoxyribose en
een base (adenine (A),
thymine (T), cytosine (C)
of guanine (G))
 BINAS
71C
Basenparing (1)
 Koppelen
van
nucleotideketens
tot helixstructuur
 Waterstofbruggen
tussen basenparen
Basenparing (2)
 Adenine
– Thymine
basenpaar
 Twee
 Guanine
– Cytosine
basenpaar
 Drie
H-bruggen
H-bruggen
Huiswerk
 Maken
opgave 27
DNA-replicatie
RNA
 Ribo
Nucleic Acid
 Enkel-strengs
kopiën van DNA
 Verschillen:
DNA
RNA
Dubbel-strengs
Enkel-strengs
D-2-deoxyribose
D-ribose
Thymine (T)
Uracil (U)
Transcriptie
 Matrijsstreng
wordt ‘gelezen’
 RNA-streng
zelfde
basenvolgorde als de
coderende DNA-streng

Maar! Uracil (U) i.p.v. Thymine (T)
 Gevormde
RNA-streng = mRNA
Translatie
 ‘Vertalen’
van mRNA-code naar
aminozuurvolgorde

Genetische code/tripletcode
 Drie



nucleotiden = één codon (BINAS 71G)
Startcodon: AUG (methionine, M)
Vervolg: aflezen per drie nucleotiden
Stopcodon: UAA, UAG of UGA
Huiswerk
 Maken
opgave 25 en 26
Genen en het genoom
 Gen:
groep van gemiddeld ongeveer
duizend basenparen die samen coderen
voor een eiwit
 Genoom:
alle genen bij elkaar
Junk-DNA
 Ook
wel
nonsense-DNA
DNA
voor
eiwitsynthese
2%
JunkDNA
98%
Mutaties (1)
 Weinig




effect, omdat:
Herstel door enzymen
Junk-DNA
In-actieve genen
Schade in één cel
Mutaties (2)
 Drie



soorten mutaties:
Puntmutatie
Deletie
Duplicatie
Huiswerk
 Maken
opgave 29, 30 en 31
Voeding, stofwisseling en
gezondheid
Paragraaf 14.6
Voedingsstoffen
 Koolhydraten
 Vetten
 Eiwitten
 Mineralen
 Vitaminen
 Water
 Essentiële


voedingsstoffen
Essentiële vetzuren
Essentiële aminozuren
Functional foods
 Voedingsmiddelen
meer’
met ‘een beetje
Huiswerk
 Maken
opgave 33, 36 en 37