DNA

DNA
Korte herhaling
Betekenis van DNA
• Bevat code voor maken van eiwitten
– Basenvolgorde in DNA (A, T , C, G) bepaalt
aminozuurvolgorde in eiwit
– Eiwit heeft in cel functie als:
•
•
•
•
Enzym (synthese van andere stoffen)
Structuurgever (cytoskelet, cytospieren)
Transporteur (bijv. van stoffen via celmembraan)
Signaalstoffen en receptoren (bij communicatie in de
cel en tussen cellen (hormonen)
Bouw DNA
• Opgebouwd uit nucleotiden
– Bestaan uit
• een suiker (desoxiribose)
• fosfaat
• Stikstofbase
– Vormen dubbelstreng met (door
waterstofbruggen) verbonden basenparen
• A-T
• C–G
– Zie op bioplek
Drie processen
• Replicatie
– Verdubbeling van DNA streng  2 identieke DNAstrengen
• Transcriptie
– Overschrijven van DNA-code voor één eiwit in mRNA
molecuul
• Translatie
– Vertalen van de basenvolgorde in aminozuurvolgorde
Replicatie
• Voorafgaande aan deling in S-fase
• Streng wijkt uiteen.
• Losse nucleotiden klikken in tegenover
complementaire basen (A-T en C-G)
• Resultaat: 2 identieke DNA moleculen, die de
twee chromatiden vormen die bij mitose uit
elkaar gaan.
• Belang: alle “recepten” voor eiwitten zijn
gekopiëerd en beschikbaar in nieuwe cel
Transcriptie
• Doel: maken van een werkkopie van één gen
(recept voor maken van één eiwit)
• De dubbelstreng wijkt plaatselijk uiteen
• Tegenover de templatestreng klikken RNA-ribosenucleotiden in (A – T, U – A, C – G en G – C)
• De gevormde streng laat los en gaat naar het
cytoplasma, waar de ribosomen liggen
• Zie op bioplek
Translatie
• Doel: eiwit maken bij code van mRNA
• Proces vindt plaats in ribosomen
– tRNA moleculen voeren specifieke aminozuren aan
– anticodons van tRNA klikken in op codons van mRNA
• Te beginnen bij startcodon (UAC tegenover AUG)
– binding tussen aminozuren komt tot stand
– Synthese afgebroken bij stopcodon
– Eiwit laat los en wordt vervoerd naar plek van bestemming
in of buiten de cel.
Aflezen van genetische code
•
•
•
•
De code bestaat steeds uit drietallen basen
Er zijn 64 combinaties van 3 uit 4 basen
Er zijn 20 aminozuren
Er is één startcodon (AUG, dat ook codeert voor
methionine
• Er zijn 3 stopcodons
• Voor veel aminozuren zijn er 2 tot wel 6 codons.
• Zie op bioplek
Extra begrippen in basisstof 6
• Embryonale ontwikkeling en DNA
– Celdifferentiatie en celspecialisatie (126)
– Inductie en determinatie (127)
– Apoptose (127)
• Virussen
– Bouw: DNA 0f RNA, capside, envelop (129)
– Lytische cyclus van bacteriofaag (afbeelding 32 op
129)
– Zie op Bioplek