Borstkanker - St. Antonius Ziekenhuis

Borstkanker
In Nederland wordt per jaar bij ongeveer 12.000 vrouwen borstkanker (mammacarcinoom) ontdekt. Daarnaast wordt bij ongeveer 1.300 vrouwen in Nederland een voorstadium van borstkanker (ductaal carcinoom in situ/DCIS) geconstateerd. De kans op
het krijgen van een mammacarcinoom is gedurende het leven van een vrouw 12-13%.
Hiermee is mammacarcinoom in Nederland de meest voorkomende vorm van kanker
bij vrouwen.
De leeftijd waarop borstkanker wordt ontdekt, ligt meestal tussen de 50 en 75 jaar. Het
kan echter ook bij jongere of oudere vrouwen voorkomen.
Bij mannen kan ook borstkanker voorkomen. Per jaar krijgen ongeveer 100 mannen de
diagnose borstkanker te horen.
Celdeling
Het belangrijkste kenmerk van kanker is een afwijkende en niet te stoppen celdeling.
Lichaamscellen zijn de kleinste bouwstenen van het lichaam. Elk weefsel en elk orgaan
bestaat uit deze cellen. Lichaamscellen kunnen delen, waardoor er twee cellen ontstaan en daaruit vier et cetera. Celdeling is nodig voor groei en om oude en beschadigde cellen te vervangen. De celdeling wordt normaal gesproken heel goed geregeld,
zodat er niet teveel cellen worden gevormd. Zie afbeelding 1
Lymfevat
ANT 790/08-’13
Bloedvat
Klierbuizen
Normaal borstklierweefsel
Afbeelding 1: Afbeelding van een normale cel(deling) van het borstklierweefsel
1
Als de celdeling niet goed wordt geregeld, ontstaat er een opeenhoping van zeer veel
cellen. We spreken dan van gezwelvorming. Dit heet ook wel tumorgroei (een tumor is
een gezwel). We kunnen onderscheid maken in goedaardige en kwaadaardige tumoren.
Goedaardige tumor
Bij een goedaardige tumor is er alleen sprake van een grote opeenhoping van cellen die
vaak goed begrensd is en niet in andere weefsels groeit. Een goedaardige tumor is dan
ook zelden gevaarlijk. Wel kan een goedaardig gezwel door druk op normaal weefsel
problemen en/of klachten veroorzaken.
Kwaadaardige tumor
Ook bij een kwaadaardige tumor (carcinoom) is er sprake van een niet te stoppen afwijkende celdeling. Zie afbeelding 2.
Bloedvat
Lymfebaan
Borstkanker
Afbeelding 2: Afbeelding van borstklierweefsel met borstkanker (invasieve groei)
Een kwaadaardige tumor heeft twee belangrijke gevaarlijke eigenschappen:
1. De eerste eigenschap is dat de kwaadaardige cellen ook in andere weefsels kunnen
groeien en daar schade kunnen aanbrengen. We noemen dit invasieve groei.
2. De tweede eigenschap is dat kwaadaardige cellen los kunnen raken van de tumor
en in bloedvaten of lymfebanen terecht kunnen komen. Zo kunnen ze zich verspreiden naar andere delen van het lichaam en daar nieuwe tumorgroei veroorzaken, waardoor ook hier schade aan organen en weefsel ontstaat. We noemen dit
uitzaaiingen (metastasen). Uitzaaiingen treden lang niet altijd op.
2
Oorzaak van borstkanker
De oorzaak van borstkanker is vaak niet bekend. Bij een klein deel (5 tot 10%) van de
patiënten is de oorzaak een afwijkend gen. Deze vorm van borstkanker is erfelijk. Bij
deze patiënten komt borstkanker en/of eierstokkanker vaak in de familie voor.
Ondanks de vele wetenschappelijke onderzoeken is het nog niet duidelijk waardoor
borstkanker ontstaat. Er zijn wel een aantal risicofactoren beschreven waarvan men
denkt dat ze mogelijk invloed zouden kunnen hebben op het ontwikkelen van borstkanker zoals onder andere:
•erfelijkheid;
• vroege start van de menstruatie en langdurige menstruele activiteit;
•overgewicht;
•voeding;
• blootstellen aan straling;
• kinderloosheid of late geboorte van het eerste kind (na het 35e levensjaar).
Ook vrouwen die al eerder borstkanker hebben gehad, hebben een licht verhoogd risico.
Borstkankersoorten
Er zijn verschillende soorten borstkanker. In de borst ontstaan kankergezwellen meestal in de melkgangen of de melkklieren.
• Borstkanker die ontstaat in de melkgangen (ductaal carcinoom) komt het meeste
voor. De kankersoort vormt vaak een duidelijke knobbel.
• Borstkanker die ontstaat in de melkklieren (lobulair carcinoom) groeit vaak verspreid door de borst.
Een borstkankergezwel groeit meestal door in de borstweefsels rond de melkgangen
en melkklieren. Daarnaast komen er nog enkele zeldzamere borstkankersoorten voor:
• Soms ontstaat borstkanker in de tepel, Morbus Paget genoemd.
• Ook kan het in een vergevorderd stadium vastgroeien aan de huid, in de tepel of
soms aan de borstspier.
• Als er uitzaaiingen (metastasen) van borstkanker ontstaan, treden deze vaak eerst
op in de lymfeklieren. Er ontstaan dan lymfekliermetastasen.
Lymfeklieren
Lymfeklieren hebben een belangrijke taak in ons afweersysteem en zitten door heel
het lichaam. Dit wordt het lymfestelsel genoemd. De lymfklieren komen samen in de
3
lymfklierstations in de oksels, hals, rond het borstbeen, in de buik en in de liezen. Als
kankercellen losgeraakt zijn van de tumor, kunnen ze via de lymfebanen naar de lymfeklier gaan.
Uitzaaiingen in lymfeklieren
Losgeraakte kankercellen kunnen via het lymfevocht in ons lichaam uitzaaien. Bij
borstkanker is bekend dat de uitzaaiingen als eerste in de oksel terechtkomen. Dit
gebeurt bij ongeveer 33% van alle borstkankerpatiënten. Over het algemeen gaan de
kwaadaardige cellen eerst naar de lymfeklier die het vocht met de losse kankercellen
opvangt. Deze lymfeklier heet de schildwachtklier (ofwel poortwachtersklier of sentinel node).
Bij slechts een klein percentage van alle borstkankerpatiënten zaait borstkanker uit
naar de lymfeklieren achter het borstbeen.
Uitzaaiingen van borstkanker in de lymfeklieren worden
lymfekliermetastasen genoemd.
Uitzaaiingen via bloedvaten
Door heel ons lichaam loopt een bloedvatstelsel. Losse kankercellen kunnen ook via
deze bloedvaten verspreid worden. Ze kunnen dan eigenlijk overal in het lichaam terechtkomen. Bij borstkanker komen de cellen in dit geval meestal terecht in de botten.
Minder vaak komen ze terecht in de lever, longen en hersenen.
Uitzaaiingen via de bloedvaten komt minder vaak voor dan uitzaaiingen in de
lymfeklieren.
4
Behandeling
Als de diagnose borstkanker bekend is, bepaalt de chirurg het beste behandelplan voor
u. Dit plan maakt hij/zij samen met collega-deskundigen van het borstkankerteam. Dit
team bestaat uit:
• gespecialiseerde chirurgen;
•radiologen;
•patholoog-anatomen;
•internist-oncologen;
• radiotherapeuten en
• de verpleegkundig consulent.
Uw behandelend arts bespreekt na het multidisciplinair overleg met u wat de beste behandeling is en of er alternatieven zijn. Er is bijna altijd een operatie nodig om de tumor
te verwijderen. De arts bespreekt met u welke operatiemethode voor u het beste is.
Voor meer informatie over de verschillende operatiemethodes, zie de hoofdstukken
over de borstbesparende operatie en de borstamputatie.
Na de operatie wordt het verwijderde weefsel (de tumor en een stuk weefsel rondom
de tumor) door de patholoog-anatoom onderzocht. Voor meer informatie over het onderzoek naar dit weefsel, zie het hoofdstuk over weefselonderzoek.
Borstkanker en pilgebruik
Tijdens het onderzoek van het weefsel (zie het hoofdstuk over weefselonderzoek)
kijkt de patholoog-anatoom onder andere naar de hormoongevoeligheid van de tumor.
Als de tumor hormoongevoelig is, bevatten de cellen in de tumor zogenaamde hormoonreceptoren (hormoonontvangers). Dit zijn plaatsen waar hormonen zich vast
kunnen maken aan de tumorcellen. Deze hormonen kunnen ervoor zorgen dat de
kwaadaardige cellen gaan groeien. Daarom adviseren artsen om vrouwen met borstkanker geen anticonceptie meer te laten gebruiken waarin hormonen zitten, zoals de
anticonceptiepil.
Gebruikt u de pil, ga dan naar de huisarts om een passend alternatief te
bespreken. Het hormoonspiraaltje (Myrena) mag u wel (blijven) gebruiken.
Dit spiraaltje bevat maar heel weinig hormonen.
5
Of het gebruik van de pil ook borstkanker kan veroorzaken, is niet bekend. Huidig wetenschappelijk onderzoek geeft aan dat pilgebruik juist borstkanker tegengaat.
Prognose
De kans dat een kankerpatiënt van kanker geneest, noemen we de prognose. Het is niet
mogelijk om voor elke patiënt de prognose precies te berekenen. Het is wel mogelijk
om een inschatting te geven. Over het algemeen is borstkanker het beste te genezen
als het een normale tumor is en als er geen uitzaaiingen in de oksel zijn.
6