Digitale diagnostiek bij borstkanker Geautomatiseerde techniek bij

12
PULSE MEDIA GROUP
INNOVATIEVE BEHANDELINGEN
INNOVATIE IN DE ZORG
Van onze redactie
Digitale diagnostiek bij borstkanker
Auteur: Nina Visser
H
et Integraal Kankercentrum Nederland
(IKNL) verwacht dat het aantal nieuwe
borstkankerpatiënten de komende jaren zal
blijven stijgen. Gelukkig staat de ontwikkeling van
nieuwe technieken niet stil. Zo vergemakkelijkt de
opkomst van computerondersteunde diagnostiek de
samenwerking tussen pathologen en kan de computer
helpen bij het stellen van de juiste diagnose.
Meer borstkankerpatiënten
Volgens cijfers van de Nederlandse Kankerregistratie
(beheerd door IKNL) kregen in 2016 naar schatting
108.400 mensen kanker. Dit waren er 2.500 meer dan
een jaar eerder, wat neerkomt op een stijging van
2,4 procent. Hierbij neemt borstkanker met 14.6400
nieuwe gevallen in 2016 de derde plaats in. Bij vrouwen
van dertig jaar en ouder is borstkanker zelfs de meest
voorkomende vorm van kanker.
Dat het aantal nieuwe kankerpatiënten blijft toenemen,
heeft volgens het IKNL onder andere te maken met de
vergrijzing. “De levensverwachting is het afgelopen
decennium met ongeveer drie jaar gestegen. Als mensen
langer leven, neemt de kans op kanker toe.” Specifiek
voor borstkanker is het aantal vrouwen dat met deze
vorm van kanker is gediagnosticeerd vooral in de eerste
helft van de jaren negentig sterk gestegen. Dit was een
gevolg van de invoering van het bevolkingsonderzoek
naar borstkanker bij vrouwen tussen de vijftig en
zeventig jaar. Later steeg het aantal opnieuw, toen
vanaf 1999 ook vrouwen tussen de zeventig en
vijfenzeventig jaar een uitnodiging kregen voor het
bevolkingsonderzoek. Ondanks deze factoren lijkt er
alsnog een onderliggende stijgende tendens te zijn als
het gaat om het aantal vrouwen met borstkanker, stelt
het IKNL. Dat roept de vraag op hoe het ervoor staat met
de behandeling van deze ziekte.
Computerondersteunde diagnostiek
Bij het behandelen van borstkanker zal
computerondersteunde diagnostiek een steeds belangrijke
rol gaan spelen. “Deze vorm van diagnostiek is ontwikkeld
voor het opsporen van uitzaaiingen in lymfeklieren
bij mensen met borstkanker”, zegt Katrien Grünberg,
voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Pathologie
(NVVP). Waar pathologen vroeger weefsel door een
microscoop bestudeerden, doen ze dat steeds vaker op
een beeldscherm. Digitale pathologie kent twee grote
voordelen. In de eerste plaats maakt het samenwerking
veel eenvoudiger. Pathologen kunnen elkaar gemakkelijk
op afstand consulteren, de revisie wordt versneld en
ook de beoordeling van aandoeningen in expertpanels
wordt op deze manier gemakkelijker. Daarnaast kan de
computer meedenken en de patholoog ondersteunen bij
het beoordelen van een casus. Door een soort zelflerende
techniek zal de computer in de toekomst op basis
van heel precies omschreven vraagstellingen tot een
diagnose kunnen komen die net zo goed is als die van een
patholoog, legt Grünberg uit.
Voor de behandeling van borstkanker betekent dit
een snellere en nauwkeurigere diagnose, hoewel de
beoordeling volgens Grünberg de verantwoordelijkheid
van de patholoog blijft. Het opsporen van uitzaaiingen
bij borstkanker is zoals gezegd de eerste toepassing
van computerondersteunde diagnostiek, maar de
ontwikkeling van de digitale pathologie is in volle gang,
zegt Grünberg. “Het principe dat de computer kan
meekijken naar uitzaaiingen in lymfeklieren is denk
ik veel breder toepasbaar.” Als voorbeelden noemt ze
longkanker, gynaecologische en urologische kanker,
maar er zijn volgens haar nog talloze toepassingen
denkbaar. Daarnaast vermoedt ze dat de computer
op een gegeven moment ook intra-operatief, dus nog
tijdens een operatie, preparaten zal kunnen beoordelen.
Ook voorspelt ze dat hij mee zal kunnen kijken bij de
primaire diagnose van bijvoorbeeld borstkanker. “Dit
zijn echter allemaal afzonderlijke ontwikkelingen die
heel zorgvuldig getest en gevalideerd moeten worden
voordat ze in de praktijk bruikbaar zijn.”
INTERVIEW met Yvonne Vissers
Geautomatiseerde techniek bij borstkankeroperaties
B
ij borstkankeroperaties is diagnostiek
naar uitzaaiingen in de lymfeklier
belangrijk. Artsen nemen een lymfeklier
weg om deze te laten analyseren door
de patholoog. Door snelle moleculaire
diagnostiek is het nu mogelijk om nog
tijdens een borstkankeroperatie vast te
stellen of er sprake is van uitzaaiingen in de
lymfeklieren, vertelt chirurg Yvonne Vissers
van het Zuyderland Medisch Centrum.
Hoe verloopt een borstkankeroperatie?
“Een borstkankeroperatie bestaat uit
twee onderdelen: het weghalen van de
tumor uit de borst en het onderzoek naar
uitzaaiingen in de lymfeklieren. Voor dat
tweede onderdeel wordt een lymfeklier
weggehaald uit de oksel, de zogenaamde
poortwachterklier of schildwachtklier.
Als cellen zich verplaatsen vangt deze
klier ze als eerste op, dus als deze schoon
is weet je dat er geen uitzaaiingen zijn
buiten de borst. Normaal gesproken
vindt het onderzoek van deze lymfeklier
plaats via microscooponderzoek, dat
drie tot vier dagen in beslag neemt. De
patiënt krijgt de uitslag dus een aantal
dagen na de operatie. Als de klier heel
weinig tumorcellen bevat, kan de oksel
bestraald worden. Op het moment dat
er veel tumorcellen gevonden worden,
is het mogelijk dat er meer klieren zijn
waar zich tumorcellen in bevinden.
In dat geval moeten soms nog meer
lymfeklieren weggehaald worden om die
te onderzoeken. Dat gebeurt dan in een
tweede operatie.”
Hoe verloopt het microscooponderzoek
van de lymfeklier?
“Bij de standaardbeoordeling wordt de
lymfeklier in een aantal plakjes gesneden.
Vervolgens wordt elk plakje afzonderlijk
onder de microscoop bekeken om te
zien of er groepjes met tumorcellen
zichtbaar zijn en hoe uitgebreid die zijn.
Hiermee kunnen alleen uitzaaiingen
“Onder andere voor
borstkankeroperaties
is de Total Tumor Loaddiagnostiek ontwikkeld, een
gestandaardiseerde techniek
waarmee het genetisch
materiaal van tumorcellen
wordt onderzocht”
worden vastgesteld die dikker zijn dan
de plakjes waarin de klier is gesneden.
Al het tussengelegen weefsel wordt niet
onderzocht. Met deze techniek kun je dus
een heel groot deel van de uitzaaiingen
vinden, maar niet alles. Een ander nadeel
van deze microscooptechniek is dat
pathologen van mening verschillen over
de wijze waarop de beoordeling dient
plaats te vinden. Het ene pathologisch
laboratorium kan daardoor tot een
andere conclusie komen dan het andere.
De laatste vijf tot tien jaar wordt er dan
ook in toenemende mate overgegaan op
lymfeklier na verwijderding meteen van
de operatiekamer naar het pathologisch
lab gebracht. Daar telt een machine per
lymfeklier het aantal genen dat voor
bepaalde eiwitten codeert. De hoeveelheid
gevonden eiwitten staat gelijk aan het
aantal tumorcellen dat zich in de klier
bevindt. Door deze intra-operatieve
analyse is al tijdens de operatie duidelijk
of de lymfeklieren schoon zijn en of er
extra klieren moeten worden verwijderd.
Er hoeft dus geen tweede operatie plaats
te vinden. Voor het ziekenhuis scheelt dit
kosten, omdat er geen tweede opname
nodig is. Voor patiënten is het natuurlijk
prettig als zij maar een keer langs hoeven
te komen. Daarnaast merken we dat ze
het heel prettig vinden als ze meteen
een uitslag hebben en direct weten of er
sprake is van uitzaaiingen of niet.”
Yvonne Vissers
moleculaire testen. Dit gebeurt enerzijds
vanwege de efficiëntie, maar ook omdat
een testuitslag op deze manier altijd
hetzelfde is, onafhankelijk van wie de
test afneemt. Testuitslagen worden zo
dus objectiever.”
Bestaan dergelijke testen ook voor
borstkankeroperaties?
“Onder andere voor borstkankeroperaties
is de Total Tumor Load-diagnostiek
ontwikkeld, een gestandaardiseerde
techniek
waarmee
het
genetisch
materiaal
van
tumorcellen
wordt
onderzocht. Bij deze techniek wordt een
Meer informatie
Patiënten met (verdenking op) borstkanker
worden vanaf 20 maart 2017 ontvangen
in het nieuw gerealiseerde Borstcentrum
Zuyd in Sittard-Geleen (www.zuyderland.
nl). Wenst u meer te weten over OSNA
(One Step Nucleic Acid Amplification) of
de andere oplossingen voor oncologie en
pathologie? Contacteer Sysmex via info@
sysmex.nl of volg ons via LinkedIn: Sysmex
Netherlands & Belgium.