Levensvisie versus leerplicht - Portfolio Jan Willem van der Werf

1
HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM
Levensvisie versus
leerplicht
Een essay over raw-foodisme & ontwikkeling
Diederik de Graaf 500655073
Jan Willem van der Werf 500075972
Robin Pietersma 500640186
Docent Marcus Eshuis & Sanne Spil
Excellentieprogramma
Domein Onderwijs & Opvoeding
24 juli 2017
Inhoudsopgave
Inleiding .................................................................................................................................................. 3
Raw-foodisme ......................................................................................................................................... 3
Gezond, of tè gezond? ............................................................................................................................. 4
Rauw & Rauwer ...................................................................................................................................... 5
School ...................................................................................................................................................... 5
Leerplicht ................................................................................................................................................ 5
Essentiële bouwjaren ............................................................................................................................... 6
Conclusie ................................................................................................................................................. 7
Literatuurlijst ........................................................................................................................................... 7
3
Inleiding
Tom Watkins zou de messias worden van Nederland. Althans, als het ligt aan de raw
foodbeweging in Amerika. Tom Watkins en zijn broer Ben (inmiddels inwonend bij zijn
vader) werden opgevoed door hun moeder met de overtuiging dat gekookt en verwerkt
voedsel slecht voor je is. Er zouden giftige stoffen inzitten die het lichaam aantasten.
Het gevolg van deze overtuiging werd niet zozeer dat Tom een hoop voedingstoffen tekort
zou komen, wat wel eerst werd gedacht. Het enige dat hij miste was calcium, zo bleek uit een
doktersonderzoek. Waar echter wel het probleem kwam te zitten, was de school. De moeder
van Tom vond dat de school geen goede omgeving was voor haar zoon om op te groeien,
omdat er overal gekookt voedsel wordt gegeten. Het verzoek om Tom uit de leerplicht te
ontzetten heeft zij voor de rechter gedaagd, en is daar op afgewezen. Tom moest gewoon naar
school. Zijn moeder was het niet eens met deze uitspraak en besloot alsnog om Tom thuis te
scholen. Daarmee naderen wij onze stelling, waar dit essay over zal gaan:
Raw foodism is een persoonlijke levensovertuiging, en een levensovertuiging mag geen reden
zijn tot schoolverzuim.
De situatie die hierboven beschreven is, is buitengewoon. Nu is het doel van dit essay om
onze lezers van dit vegetariërstijdschrift te waarschuwen voor de gevolgen van een tè extreem
dieet en het belang van goede scholing te onderstrepen. Via diverse media is duidelijk te zien
dat de moeder van Tom veel sympathie vindt onder vegetariërs en veganisten. Ook onder
lezers van Vega Magazine. De achtergronden van het raw-foodisme zal duidelijk maken dat
het gaat om een levensbeschouwelijke overtuiging. Het voorbeeld van Tom en zijn moeder
laat echter duidelijk zien waarom een persoonlijke overtuiging geen reden mag zijn tot
schoolverzuim.
Raw-foodisme is voor de meesten een onbekend fenomeen. Om te kunnen bepalen waarom
raw-foodisme een levensovertuiging is, is het belangrijk om de geschiedenis, ideologie en
onderzoeksresultaten in kaart te brengen.
Raw-foodisme
Wat is ‘raw-foodisme’ eigenlijk? Het wordt ook wel ‘crudivorisme’ genoemd en gaat uit van
het principe dat men alleen voedingsmiddelen tot zich neemt die van natuurlijke rauwe
gesteldheid zijn. Hierbij mag het voedsel niet verhit worden boven de 38 graden Celsius
(lichaamstemperatuur). De voeding wordt ook aangeduid met ‘living food’ (NatuRAW
Lifestyle).
Hiermee wordt bedoeld dat de vele microben, vitamines en enzymen niet door verhitting
gedood zijn bij de bereiding, maar zijn blijven leven zodat zij na de consumptie van het
voedsel hun functie bij onder andere de spijsvertering ten volle kunnen uitoefenen. Veelal
worden ook kunstmatige toevoegingen vermeden. Uitzonderingen hierop zijn zout en azijn;
dit wordt toegevoegd om microben te doden.
Rauweters zijn van mening dat het raw-foodisme een filosofie is: “The raw food movement
looks at the way food, living, our treatment of the Earth, our treatment of each other, and our
quest for physical, spiritual, and mental health all fit together. Therefore it’s a philosophy.”
(Russo, 2008) Beoefenaars zien het eten van rauw voedsel niet als een diëet, maar eerder als
een medicijn waarmee het lichaam gezond blijft.
Raw-foodisme is niet nieuw. Al in de 19e eeuw richtte Dr. Bircher Benner (1867–1939) in
Zwitserland een rauwkostsanatorium op. Volgens zijn opvatting wordt levensenergie van de
zon via de planten geleverd. Hij hechtte dan ook veel belang aan het eten van rauwkost
(Biography of Max Bircher-Benner). In 1944 brengt de Deense arts Kirstine Nolfi haar boek
Levende føde (levend voedsel) waarin zij haar ervaringen met rauw voedsel deelt. Volgens
eigen zeggen genas zij op die manier borstkanker bij haarzelf (Levend Voedsel).
In de jaren 70 van de vorige eeuw was raw food onder de naam rauwkost in Europa erg
populair. Denk aan dokter Vogel, dokter Moerman, Bircher Brenner en Kirstine Nolfi.
Heden ten dage is het raw-foodisme ook weer enorm in populariteit gestegen. Voornamelijk
in Amerika, waar restaurants gespecialiseerd in rauw voedsel een ware vlucht hebben
genomen.
Er zijn een aantal varianten binnen het raw-foodisme:

De omnivoor neemt alles (dierlijk en plantaardig) onbewerkt en rauw tot zich.

De rauw vegetariërs, -veganisten en –fruitariërs.

De vivisten respecteren naast het leven en welzijn van mensen, dieren en planten ook
dat van microben en laten deze bij verhitting van voedsel in leven.
Gezond, of tè gezond?
Over de gezondheidsaspecten van het het rauw voedsel-patroon bestaat nogal wat discussie.
Een groot onderzoek in Duitsland onder langdurige gebruikers van het rauwe voedsel heeft
aangetoond dat het 100% naleven van het raw-foodisme kan leiden tot een tekort aan
essentiële voedingstoffen; met name vitamine B12, calcium en organisch ijzer. Daarnaast is er
een vergrote kans op ondergewicht, ontregeling van de menstruatiecyclus en tandbederf. Het
Voedingscentrum raadt om deze redenen 100% rauw te eten af.
Rauw eters wijzen daarentegen op de The China Study, waarin wordt aangetoond dat veel
ziektes en problemen die de mens nu ondervinden geminimaliseerd of voorkomen kunnen
worden door vitaminerijk en onbewerkt plantaardig voedsel (T. Colin Campbell, 2005). Een
aantal studies geven aan dat het hedendaagse westerse voedselpatroon juist ongezond en vol
risico’s zit. Vooral melk en zuivel zouden botontkalking bevorderen. Rauw eters wijzen er
dan ook op dat met name in de westerse wereld welvaartsziekten en botontkalking voor komt
(Braeckman, Onbekend).
Rauw & Rauwer
Tom en zijn moeder zijn 'raw vegan' en werden bekend door de documentaires Rauw (Sollart,
Rauw, 2008) en Rauwer (Sollart, Rauwer, 2012). Deze documentaires deden veel stof doen
opwaaien. Een kinderarts geeft in de documentaire aan dat de groei van Tom achterblijft en
vergelijkbaar is met ondervoede kinderen in derdewereldlanden. Andere afwijkingen dan zijn
lengte zijn niet gevonden. De kinderarts in kwestie doet aangifte voor verwaarlozing. De
Kinderbescherming en Jeugdzorg dagen de moeder vervolgens voor de rechter.
Vervolgens werd Tom door zijn moeder thuisgehouden van school. Als motivatie geeft zij dat
het voor Tom moeilijk is om zijn levenswijze (rauw diëet) op school vol te houden. Zij vreest
dat de verleiding te groot is. Verdere beweegredenen waren het pesten op school en de
ongezonde voeding die op school verkrijgbaar is. Zij wilde daarom dat Tom thuisonderwijs
zou gaan volgen. Een verzoek tot ontheffing van de leerplicht werd echter afgewezen.
Het is niet vast komen te staan of Tom zijn levenswijze ernstige medische gevolgen zal
hebben. Tom is alleen wat kleiner in vergelijking met de gemiddelde lengte. De rechter heeft
het dan ook niet in zijn weging een rol laten spelen. Wel is het aannemelijk dat gezond eten
goed is voor de leerprestaties (Gudden, Mensink, & Wijk, 2011). Of raw-foodisme nou
gezond is, is echter klinisch niet bewezen.
School
Doordat Tom onwettig thuis werd gehouden van school dreigde hij uit huis geplaatst te
worden. De vraag is nu: ‘tot in hoeverre mag een persoonlijke overtuiging meewegen in een
ontheffing van de leerplicht?’ Bij de beoordeling van de rechter speelde de levenswijze van
Tom geen rol. Tom is leerplichtig en moet naar school. Thuisonderwijs is niet wettig.
Inmiddels zit Tom op een Wereldschool. Hierdoor is de dreiging van uithuisplaatsing
verdwenen. Praktisch gezien volgt Tom nu via deze school thuisonderwijs.
Leerplicht
De levensovertuiging die Tom's moeder heeft ten opzichte van raw-foodisme is geoorloofd in
Nederland, de grondwet zegt immers het volgende:
“Artikel 6 Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging
1. Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap
met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.”
(Nederlandse Grondwet, 2008)
De rechterlijke macht is neutraal in zijn oordeel. De rechter heeft daarom alleen naar de
leerplicht gekeken. Een uitzondering maken voor Tom is niet aan te raden in verband met
precedentwerking. Ook andere ouders met een (andere) persoonlijke overtuiging zouden hier
dan beroep op kunnen doen. Dit is vanuit de maatschappij gezien niet wenselijk. Het zou het
onderwijssysteem namelijk ondermijnen en de ontplooiing van kinderen niet kunnen
garanderen. Zo kan het ook bijvoorbeeld ook niet zo zijn dat islamitische kinderen school
verzuimen i.v.m. carnaval vieren op school (ANP, 2013).
Naast de kritische reactie van de medici op raw-foodisme is het belangrijk voor Tom dat hij
naar school blijft gaan, ondanks de levensovertuiging van moeder. Om kinderen, zoals Tom,
te beschermen voor een stagnerende ontwikkeling is er een leerplicht ontwikkeld in 1969.
Onderwijs is verplicht tot en met het achttiende levensjaar en vergroot de kans om een baan te
vinden en te behouden (Bureau Leerplicht Plus, 2009). Als de moeder van Tom dus
thuishoudt, ondermijnt zij de leerplicht van Tom en leeft zij artikel 6.1 (Nederlandse
Grondwet, 2008) niet na. Ter ondersteuning hiervan staat in het ‘Internationaal verdrag inzake
de rechten van het kind’ het volgende:
“Artikel 29 Onderwijsdoelstellingen
Het kind heeft recht op onderwijs dat is gericht op: de ontplooiing van het kind; respect voor
mensenrechten en voor de eigen culturele identiteit, de waarden van het eigen land en van
andere landen; vrede en verdraagzaamheid; gelijkheid tussen geslachten; vriendschap tussen
alle volken en groepen en eerbied voor het milieu. Iedereen is vrij om een school naar eigen
inzicht op te richten met inachtneming van deze beginselen en de door de overheid
vastgestelde minimumnormen voor alle scholen.” (Kinderrechtencollectief, 1995)
Hieruit blijkt dus dat de kennis, vaardigheden en houding die op school volgens de wet
geleerd worden, verzaakt zouden worden bij schoolverzuim.
Essentiële bouwjaren
Het bovengenoemde artikel is onder andere gebaseerd op de ontwikkelingstaken van een kind.
Deze zijn vastgesteld om te kunnen zien of de ontwikkeling van een kind voorspoedig
verloopt. Tom is op dit moment vijftien jaar en de ontwikkelingstaak die op dit moment het
belangrijkst is omvat het ontwikkelen van een eigen identiteit en autonomie (Boom, 1999).
Om een eigen autonomie en identiteit te creëren is het van belang dat Tom in contact komt
met leeftijdsgenoten, hier vriendschappen ontwikkeld, waardoor hij zich kan ‘vrijvechten’ van
de identiteit van zijn moeder, en dus zijn eigen identiteit kan ontwikkelen. Zonder een eigen
identiteit zal hij altijd afhankelijk blijven van zijn moeder. Daarnaast is het zo dat als Tom
niet naar school gaat, hij de ontwikkelingstaak ‘groepsparticipatie’ niet kan volbrengen en
daarbij gedeelten van andere taken plus de kennis en vaardigheden die hij op school zou
moeten leren. Dit laatste heeft te maken met het belang van een constante ontwikkeling; zoals
Rita Kohnstamm schrijft in ‘kleine ontwikkelingspsychologie, de puberjaren’ is het een
kwestie van ‘use it or lose it’ (Kohnstamm, 2009, p. 42). Als de leerpotentie in de
adolescentie niet optimaal wordt benut, sterven vele hersencellen af.
7
Conclusie
Russo, een verdediger van het raw-foodisme, gaf al aan dat raw-foodisme een 'philosophy' is,
een levensovertuiging. Ook uit onderzoek blijkt dat raw-foodisme niet medisch onderbouwd
kan worden als een gezonde levensstijl. Daarentegen zijn de zogenaamde gevaren die
genoemd worden, minimaal en verwaarloosbaar als je deze op één lijn zou trekken met diëten
waarin veel suiker en vet geconsumeerd wordt. Raw-foodisme is dus een levensstijl dat
relatief onschadelijk is van aard voor de gezondheid.
Een levensovertuiging mag volgens de grondwet simpelweg geen reden zijn tot
schoolverzuim. Bureau Leerplicht is hier heel strict in, wat ons betreft een positief gegeven.
Ten eerste, zodra er bij een kind sprake is van schoolverzuim heeft dat gevolg dat er een
stagnerende ontwikkeling (Kohnstamm, 2009) plaats vindt, wat resulteert in een beperktere
kans op een goede toekomst en het vinden van een goede baan.
Ten tweede heeft het kind een kleinere kans een eigen, autonomische identeit te ontwikkelen.
(Boom, 1999).
Ten derde is ieder kind voor de wet gelijk, zeker als het gaat om onderwijs, en moet iedere
levensovertuiging op gelijke grond behandeld worden volgens de wet. (Bureau Leerplicht
Plus, 2009).
Dat raw-foodisme een levensovertuiging is, is dus duidelijk. Dat een levensovertuiging
volgens de wet geen reden is tot schoolverzuim, is ook duidelijk. Verzachtende
omstandigheden zijn dat raw-foodisme zover bewezen geen schadelijke medische gevolgen
kent, mits het juiste diëet wordt gevolgd. Dit is echter geen argument om schoolverzuim te
veroorloven. Andere levensovertuigingen moeten net zo goed de wet volgen.
Levensovertuigingen, schadelijk of niet, volgen gewoon de Nederlandse wetgeving. Kinderen
hebben onderwijs nodig om zich te kunnen ontwikkelen tot zelfstandige individuen, en om
later kans te hebben op een goede baan. Daarom vinden wij dat een levensovertuiging geen
reden mag zijn tot schoolverzuim.
Literatuurlijst
ANP. (2013, februari 08). Moslimscholieren ziek om carnaval. Opgeroepen op februari 08, 2013, van
NOS: http://nos.nl/artikel/471891-moslimscholieren-ziek-om-carnaval.html
Biography of Max Bircher-Benner. (sd). Opgeroepen op december 29, 2012, van Zurich Development
Center:
http://www.zurichdevelopmentcenter.com/aboutzurichdevelopmentcenter/locationhistory/biograp
hybircher.htm
Boom, D. v. (1999). Ouders op de voorgrond; Een educatieve lijn voor 0 tot 18 jaar. Utrecht: Sardes.
Braeckman, B. (Onbekend). MELK?
Bureau Leerplicht Plus. (2009, Maart). Waarom leerplicht? Opgeroepen op Februari 8, 2013, van
Amsterdam.nl: http://www.amsterdam.nl/onderwijs-jeugd/leerplicht/algemene-informatie/
Gudden, N., Mensink, F., & Wijk, K. v. (2011). Het Voedingscentrum. Opgeroepen op Februari 8, 2013,
van De gezonde schoolkantine:
http://www.degezondeschoolkantine.nl/Assets/Uploads/Documents/School/Handleiding%20Schoolk
antine.pdf
Kinderrechtencollectief. (1995). Opgehaald van Artikelen voor kinderen:
http://www.kinderrechten.nl/
Kohnstamm, R. (2009). Kleine ontwikkelingspsychologie, de puberjaren. Houten: Bohn Stafleu van
Loghum.
Levend Voedsel. (sd). Opgeroepen op december 29, 2012, van
http://www.levendvoedsel.nl/nolfi.htm
NatuRAW Lifestyle. (sd). Opgeroepen op december 29, 2012, van
http://www.naturawlifestyle.com/artikelen/gezondheidenvoeding.html
Nederlandse Grondwet. (2008). Opgeroepen op februari 9, 2013, van Hoofdstuk 1:
http://www.denederlandsegrondwet.nl/9353000/1/j9vvihlf299q0sr/vgrnbac43qvy
Russo, R. (2008). The Raw Food Diet Myth. Bethlehem: DJ Iber Publishing, Inc.
Sollart, A. (Regisseur). (2008). Rauw [Film].
Sollart, A. (Regisseur). (2012). Rauwer [Film].
T. Colin Campbell, T. M. (2005). The China Study. Dallas: BenBella Books.