adviezen

A DVIEZEN
INSECTEN OP JE BORD:
HOE VEILIG IS DIT?
BERICHT VAN DE HOGE
GEZONDHEIDSRAAD EN
HET FAVV
de Belgische markt aangetroffen worden.
De gevaren zijn afhankelijk van de insectensoort, het stadium van ontwikkeling, de
kweekomstandigheden (voeder en omgeving) en de verdere verwerking.
Belgische markt (anno 2011) werden
aangeboden voor humane consumptie.
De Hoge Gezondheidsraad en het
Wetenschappelijk Comité van het Federaal
Agentschap voor de Veiligheid van de
Voedselketen (FAVV) hebben een advies
uitgebracht over de vraag of het eten van
insecten al dan niet zonder risico's is voor
de gezondheid.
In het advies wordt niet ingegaan op de
voedselveiligheid van insecten gekweekt
voor diervoeders, humane consumptie
van fracties van insecten (proteïnepreparaten of andere extracten afkomstig
van insecten) of insecten afkomstig uit
wildvang.
ALTERNATIEVE BRON VAN
EIWITTEN
In afwachting van de Europese wetgeving wordt het op de markt brengen
van deze insectensoorten getolereerd in
België. Deze tolerantie geldt evenwel niet
voor ingrediënten die geïsoleerd of geëxtraheerd werden uit insecten, zoals bv.
proteïne-isolaten.
Gezien de productie van dierlijke eiwitten vragen doet rijzen rond milieuproblematiek, het wereldvoedselvraagstuk,
de (overmatige) consumptie, etc., winnen
alternatieve bronnen van voedingseiwitten
steeds meer aan belang. Eetbare insecten
zijn vrij voedzaam. Ze bevatten eiwitten
(met een samenstelling vergelijkbaar met
die van vlees), vitamines, mineralen en
essentiële vetzuren.
INSECTEN ETEN IN EUROPA
Wereldwijd worden er ruim 1.500 insectensoorten als eetbaar voor de mens
beschouwd. Hoewel het eten van andere
geleedpotigen, zoals kreeften en garnalen, in West-Europa gebruikelijk is en
deze als lekkernij worden gezien, is het
eten van insecten eerder ongebruikelijk
en wordt het als bizar ervaren. Toch
worden in sommige streken van Europa
reeds insecten in voedsel verwerkt.
Voorbeelden zijn de meikeversoep die
in Frankrijk en Duitsland werd gegeten,
de lokale traditie in de Noord-Italiaanse
regio Carnia om de zoete krop van
Zygaena dagmotten te eten en de casu
marzu, een kaas uit Sardinië bereid met
vliegenlarven.
MICROBIËLE GEVAREN
Er is in de literatuur weinig informatie te
vinden met betrekking tot de mogelijke gevaren verbonden aan de humane
consumptie van gekweekte insecten. De
informatie die beschikbaar is, is weinig
gedetailleerd en/of berust op extrapolatie
van gegevens over de consumptie van
andere levensmiddelen. Bij insecten is het
onmogelijk de ingewanden te verwijderen,
waardoor meer micro-organismen in het
basisproduct blijven.
MOGELIJKE GEVAREN
Het lijkt echter vrij onwaarschijnlijk dat
insecten gekweekt onder gecontroleerde,
hygiënische omstandigheden, vanuit de
kweekomgeving of de voedingsbodem
met virale of parasitaire ziekteverwekkers
besmet zouden raken. Wel wordt ten
stelligste afgeraden om insecten rauw
Insecten kunnen soms stoffen bevatten
die een risico inhouden voor de gezondheid. In het advies wordt meer uitleg
gegeven over de mogelijke microbiële,
chemische, allergene en fysische gevaren
bij het eten van de insectensoorten die op
Tabel 1. Insecten die voor humane consumptie op de Belgische markt (anno 2011) aangeboden worden
en die in het voorliggende advies behandeld worden
Latijnse naam
Stadium van ontwikkeling
bij consumptie
Nederlandse naam
Acheta domesticus
huiskrekel
volwassen (imago)
Achroia grisella
kleine wasmot wasmotrups
rups
Alphitobius diaperinus
piepschuimkever
larve
kleine meelworm
Alphitobius laevigatua
buffaloworm
Bombyx mori
Zijdevlinder
larve
kleine meelworm
pop (zonder cocon) & rups
zijderups
Galleria mellonella
grote wasmot
rups
wasmotrups
HET ADVIES BETREFT
ENKEL:
insecten bestemd voor humane consumptie;
• insecten die in hun geheel geconsumeerd worden of als “preparaat van
het gehele insect” (bv. vermalen van
hele wormen);
• insecten die in een gestandaardiseerde
omgeving gekweekt worden;
• de twaalf insectensoorten opgelijst in
tabel 1, die het meest frequent op de
•
t i j d s c h r i f t
v o o r
Gryllodes sigillatus
brandkrekel
volwassen (imago)
Gryllus assimilis
veldkrekel
volwassen (imago)
Locusta migratoria
Afrikaanse treksprinkhaan
larve & volwassen
(nimfe en imago)
Schistocerca americana
Amerikaanse
woestijnsprinkhaan
volwassen (imago)
Tenebrio molitor
gele meeltor
larve
gele meelworm
Zophobas atratus
v o e d i n g
moriokever
larve
morioworm (Eng.: ‘superworm’)
e n
d i ë t e t i e k
•
j g . 4 0
•
n r. 6
•
2 0 1 4
25
A DVIEZEN
te eten. Een verhittingsstap (minimaal
blancheren, koken, frituren of wokken) is
essentieel vooraleer de producten op de
markt gebracht of geconsumeerd worden. Tevens dient men bedacht te zijn
op mogelijke besmetting met gisten en
schimmels die schadelijke secundaire
metabolieten (mycotoxines), kunnen produceren.
Dit kan worden vermeden door hygiënische productie- en bewaarmethodes.
CHEMISCHE GEVAREN
Wat natuurlijke toxines betreft (verdedigingsmechanismen van de insecten) zijn
er geen indicaties dat deze in de 12
betrokken soorten zouden voorkomen.
Contaminanten en residuën van bestrijdingsmidelen, mogelijk afkomstig uit de
voeding of kweekomgeving, zijn beheeersbaar door goede productiemethodes,
zoals beschreven in de aanbevelingen.
ALLERGENEN
Allergische reacties na consumptie van
Arthropoda of geleedpotigen zijn mogelijk,
ofschoon de informatie schaars is. Bij
professionele kwekers zijn enkele allergische reacties beschreven via ademhaling
of contact. Bij de consumenten zouden
vooral personen die allergisch zijn voor
huisstofmijt en/of schaal- en schelpdieren
risico lopen.
Er wordt aangeraden dit op het etiket te
vermelden.
FYSICHE GEVAREN
De mogelijke harde aanhangsels (onderkaken, poten, vleugels e.d.) kunnen mogelijk
leiden tot darmperforatie en dienen vóór
het eten verwijderd te worden.
Ook zou de accumulatie van onverteerbare chitineresten uit de skeletten op de
26
t i j d s c h r i f t
v o o r
darmwand constipatie kunnen veroorzaken.
AANBEVELINGEN
De mogelijke gevaren kunnen grotendeels
onder controle gehouden worden door
het correct toepassen van de wetgeving
in verband met de goede hygiëne en productiepraktijken tijdens de kweek en het
in de handel brengen. Toch is het essentieel om het insectenproducten te verhitten vooraleer er van te eten. Bovendien
wordt aangeraden om enkele voorzorgen
op het etiket te vermelden, evenals een
waarschuwing voor mogelijke allergische
reacties.
Bij de kweek, verwerking, commer­
cialisering en bewaring van insecten en
hun producten dienen dezelfde gezondheids- en sanitaire regels (cf. Goede
Hygiëne Praktijken (GHP) en Goede
Productiepraktijken (GMP) gevolgd te
worden als voor alle andere traditionele
levensmiddelen. Vanwege hun biologische aard, zijn er wel een aantal specifiekere aandachtspunten m.b.t. de veiligheid
van insecten:
• Aan de kwekers wordt aangeraden om
een strikte scheiding te handhaven tussen de productie voor humane voeding
en diervoeders.
• Een droge kweekbodem is heel
belangrijk, evenals het regelmatig verversen van voeder, het verwijderen
van faeces en het desinfecteren van
de kweekruimte na iedere cyclus. Het
gebruik van fungiciden en andere farmaceutische stoffen in de voeding,
zoals antibiotica, wordt sterk afgeraden. Gezien de potentiële gevaren,
mogen onder meer behandeld hout,
mest, keukenafval of -resten niet als
voeders voor de kweek van insecten
worden gebruikt.
• Gezien de microbiële kwaliteit van
“rauwe” insecten niet aanvaardbaar is,
v o e d i n g
e n
d i ë t e t i e k
•
is een hittebehandeling (blancheren,
koken, frituren of wokken) vóór consumptie essentieel.
• Bewaarcondities die de groei van
micro-organismen beperken, dienen
op het etiket vermeld te worden,
evenals de waarschuwing om eventuele poten en vleugels voor consumptie
te verwijderen (bv. bij sprinkhanen).
Bovendien wordt sterk aangeraden om
op het etiket te vermelden dat personen die allergisch zijn aan schaal- en
schelpdieren en/of huisstofmijt allergisch zouden kunnen reageren op de
consumptie van insecten.
Aan de consument wordt aangeraden:
• Consumeer enkel insecten geproduceeerd voor humane consumptie.
Koop ze niet aan bij kwekers van insecten bestemd als vis- of vogelvoer.
• Een hittebehandeling voor consumptie
is essentieel (blancheren, koken, frituren of wokken).
• Verwijder poten en/of vleugels voor
consumptie.
• Respecteer de bewaarvoorschriften.
MEER INFO
Het volledige advies is te vinden op de
website van de Hoge Gezondheidsraad
(http://tinyurl.com/HGR-9160-insecten)
en het Wetenschappelijk Comité van het
FAVV
(http://www.afsca.be/
wetenschappelijkcomite/adviezen/).
Voor meer informatie kunt u zich ook
wenden tot:
Dr. Lieve Herman,
tel.: 09/272.30.00, GSM: 0499/86.50.24,
e-mail: [email protected]
j g . 4 0
•
n r. 6
•
2 0 1 4