Stemmig geluid

Stemmig geluid
Hoe neem je een stem (commentaar) op met een degelijk resultaat?
________________________________________________________
Introductie
Een onderdeel van het hele filmgebeuren dat veelal verwaarloosd wordt (als het al niet
helemaal ontbreekt) is commentaar bij een docu- of reisfilm. Is er dan toch tekst voorhanden
dan vallen er nog heel veel door de mand met het kiezen/opnemen van een commentaarstem.
Commentaarstem
Je mag het stemgeluid van je vriendin dan persoonlijk nog zo mooi vinden, het is niet
zeker dat deze stem ook geschikt is als commentaarstem (uitspraak, timbre, intonatie,
…). Dus:
Eerste voorwaarde: een goeie commentaarstem is een must!
Hebben we een goede commentaarstem, dan wordt er in vele gevallen nogal licht over het
opnemen van die stem "gegaan". Zo duwen we die uitstekende stem alsnog de put in!
Stemopname
Een micro en een opname-apparaat alleen is niet genoeg, zelfs al is de kwaliteit van de
bovenste plank. De bediening van het opname-apparatuur en de omgevingsfactoren
spelen al een even belangrijke rol. Dus:
Tweede voorwaarde: neem goed materiaal en stem alle factoren
mooi op elkaar af!
Opbouw van deze avond
De opzet van deze avond is om jullie de nodige kennis te bezorgen om op een “deftige”
manier commentaar op te nemen voor je videofilm. Dit doen we in drie schuifkes:
1.
Basisbegrippen geluid: wat is geluid, hoe werken die opnamedingen en wat is er
belangrijk voor ons
2.
Tips en trucs: wat is belangrijk (en wat is slecht) voor je opname
3.
Wat in de praktijk? Aan de hand van klankbanden en het opstellen van een
standaardstudio voor stemopname laten we je horen en zien wat kan en wat niet kan
1.
Basisbegrippen geluid
Analoog geluid: deze term is niet helemaal
correct, wat men meestal met deze term
bedoelt is de elektrische “opschrijvings”
vorm van geluid en niet de fysische trilling in
een medium
Geluid kan in deze “elektrische” opschrijvingsvorm gebracht worden met behulp van
een microfoon die met een bepaalde
regelmaat (frequentie) de amplitude van een
luchtdruktrilling meet en deze omzet naar een
elektrisch signaal.
Het is de dag van vandaag nog de meest
voorkomende manier om geluid op te nemen
(en door te zenden): dit is het geval voor
zowat alle radio en televisiezenders.
Digitaal geluid is niet meer dan een analoog
geluid dat wordt opgeslagen onder de vorm van
nulletjes en eentjes (zoals trouwens ieder ander
bestand op een computer). Met de gepaste
software kan het terug omgezet worden naar een
analoog signaal om het via een luidspreker ten
gehore te brengen. Dat is het werk van onze
audiokaart in de computer of deze van b.v. je
mp3-speler.
Het jaar 2008 zou voor de visuele media de
digitale doorbraak betekenen, we wachten nog
even af … . De digitale radio's bestaan al wat
langer en winnen meer en meer aan populariteit.
Geluidssterkte
Als je de volumeknop van je radio of mp3-speler
harder zet, dan wordt het geluid "hoorbaar"
sterker. Dit verschil in sterkte wordt uitgedrukt in
decibels (dB). Geluid van 5 decibel is net
hoorbaar, bij een gemiddeld gesprek kom je al
gauw aan 60, onze pijngrens ligt rond de 130
decibel.
Frequentie
Geluid bestaat uit trillingen die door de lucht
worden gedragen en opgevangen door onze oren
of b.v. een microfoon. Hoe sneller de trillingen
zich voortplanten, hoe hoger het geluid. Het
aantal trillingen per seconde wordt de frequentie
genoemd uitgedrukt in Hertz. Het menselijk oor
kan trillingen tussen de 16 en 20.000 Hertz horen.
Naarmate je echter ouder wordt neemt dit vermogen af en hoor je minder goed de hoge tonen.
Belangrijk voor ons: een stem dient opgenomen
te worden met een microfoon die deze
frequenties (tussen 12 en 20.000 Hertz) aankan.
Dictafoons, mp3-spelers e.d. halen bijlange na dit
bereik niet en zijn dus niet bruikbaar voor ons.
Microfoon
Een microfoon is een apparaat waarmee geluid in
elektrische stroompjes kan worden omgezet.
Je hebt twee grote soorten qua techniek:
- dynamische microfoons (meestal gebruikt in
goedkopere toestellen zoals computerheadsets)
en zijn wat minder gevoelig voor de hoge tonen
en
condensatormicrofoons
(professionele
microfoons). Duurder maar ze kunnen een breder
gamma aan.
Richtmicrofoon
Neemt geluid vanuit een bepaalde richting
"gericht op.
Rondom-microfoon
Neemt het geluid in alle richtingen even goed op
en is dus rondom-gevoelig.
Dasspeldmicrofoon
Zoals de naam het aangeeft: je maakt hem vast
op je das of revers. Is een goede microfoon voor
zeer korte afstanden. Op meer dan 1 meter hoor
je nauwelijks nog iets.
2.
Tips
De kwaliteit van het geluid bij een interview is van cruciaal belang omdat het meestal in een keer goed
moet zijn. Met het opnemen van commentaar zitten we iets comfortabeler. Wat niet wil zeggen dat we
nonchalanter mogen zijn.
Hierna een paar tips om het opname-avontuur tot een goed einde te brengen.
Het geluid is te hard opgenomen;
overstuurd
Daar is helaas niets meer aan te doen. Vooraf
testen kan dit voorkomen.
Het geluid is te zacht opgenomen
Men kan het geluid met software versterken. Pas
op, je versterkt eventueel aanwezige
achtergrondgeluiden en de steeds aanwezige
ruis. deze te zachte klank via software op
normale sterkte te brengen heet men ook
normaliseren
Geluid opnemen met videocamera (zie
ook video)
Is een goede manier om commentaar op te
nemen, doch oppassen voor volgende onvolkomenheden:
De ingebouwde microfoon voldoet niet (veelal bij
de goedkope modellen). Je kan in dit geval opteren om een externe mic aan te sluiten indien er
een microfooningang op de camera is voorzien
wat niet altijd het geval is …
Geluid opnemen met behulp van een
dasspeldmicrofoon
Hier is toch een (groot) nadeel aan verbonden: je
kan snel contactgeluiden mee opnemen (schuren
van je vest bij het bewegen van een hand, …).
Voordeel: het is minder opvallend en hinderlijk
dan een klassieke microfoon.
Wat is de ideale afstand tot de
microfoon tijdens het inspreken?
- de mond dient ongeveer 15 - 20 cm van de
microfoon verwijderd,
- dichterbij komen (+/- 10cm) bij zo'n mic met
nier-karakteristiek,
creëert
een
"nabij
gesprekstoon" wat zich vertaalt in teveel lage
tonen (de stem komt echter wel krachtiger over,
dit wordt veel gebruikt door DJ's
- probeer éénzelfde afstand te behouden, zo
voorkom je dat er verschil in klankkleur optreedt.
We komen hier bij de opstelling nog op terug.
Waar in de opnameruimte plaats je
best je microfoon?
- een basisgegeven: hoe kleiner je opnamekamer
hoe beter
- zover mogelijk van muren blijven (maar ook niet
pal in het midden om kamerresonanties te
voorkomen)
Is een plopscherm of schuimkapje
noodzakelijk?
Plopgeluiden ontstaan door harde p's, b's, … uit
te spreken. Een schuimkapje houdt deze echter
niet tegen en is eerder bedoeld om buiten te
gebruiken en de micro windvrij te houden.
De beste manier om ploppen te voorkomen is
een windschermpje voor de microfoon. Je kan ze
makkelijk zelf aanmaken met wat ijzerdraad en
een nylonkous.
Electrische apparatuur
Zoals ijskasten, diepvriezers, airco's, warmtepompen, computers hebben de vervelende
eigenschap van achtergrondgeluid te produceren
of op de meest ongelegen momenten aan te
slaan.
Tijdelijk uitschakelen is dus de boodschap!
3. Wat in de praktijk?
Hoe kan het wel? We stellen een voorbeeld van een opname-eenheid op.
Literatuur
http://members.home.nl/sipko.nannenberg/microfoon 20keuze/introduktie.htm
http://members.home.nl/mbvideo/Microfoons.htm
Herm@n