Wat executives over China willen weten

MANAGEMENT & STRATEGIE
Trefwoorden
Economische wereldmacht
China
McKinsey
Wat executives over China
willen weten
Gordon R. Orr, Emmanuel V. Pitsilis, Jonathan R. Woetzel en Jeffrey Wong
China is een hype, en dat zal wel
niet voor niets zijn. Ruim één en
M
cKinsey & Company krijgt via zijn
den gebruikt om slechte schulden af te
werk met ondernemingen die
schrijven. De banken verdienen daar-
zaken (willen) doen in China veel vragen
naast geld met de meeste van hun com-
van senior managers over dit land, dat in
merciële leningen. De gunstige markt-
honderden miljoenen bier-
de ogen van velen snel de grootste econo-
omstandigheden helpen daarbij
drinkers, mobiele bellers, auto-
mische wereldmacht zal zijn. Hoe stabiel
natuurlijk veel: in een economie die 9%
rijders, computergebruikers …,
is het financiële systeem? Hoe zit het met
per jaar groeit, kan weinig misgaan. Hoe
de bescherming van intellectueel eigen-
de banken zullen presteren in minder
een kwart miljard inwoners –
dat doet natuurlijk het water in
dom? Wat voor vorderingen heeft de
gunstige economische omstandigheden
de mond lopen. Ondertussen
Chinese overheid gemaakt met de her-
– die natuurlijk ooit gaan komen – moet
weten we maar weinig van dit
structurering van de staatsbedrijven?
worden afgewacht. Momenteel maken
megamegaland dat zich zolang in
banken vrijwel al hun winst met het
In wat voor staat verkeert China’s
nemen van deposito’s en verstrekken
financiële systeem?
van commerciële leningen. Over tien
De meeste banken presteren tegenwoor-
jaar zal de helft van de winst echter
dig stukken beter dan een paar jaar gele-
komen uit retail credit, fee-based activitei-
den: hun operationele systemen en vaar-
ten en leningen aan kleine en middel-
digheden zijn sterk verbeterd en ze
grote bedrijven. Op dit moment hebben
onwaarheden over het land doen
hebben een veel sterkere risicobeheer-
maar weinig Chinese banken de vaardig-
de ronde.
singscultuur. Wel slepen ze nog steeds
heden die je moet hebben om te kunnen
enorme hoeveelheden ‘slechte schulden’
concurreren op deze gebieden.
zijn socialistische schulp heeft
verscholen. McKinsey krijgt van
executives veel vragen over
China. Nogal wat hele en halve
(leningen die waarschijnlijk niet meer
The McKinsey Quarterly, special
editions ‘China Today’ en ‘What
global executives think’
Special editions 2004
Titels: What executives are asking
about China / Checking China’s vital
signs / A guide to doing business in
China
Samenvatting: drs. E. Kerkman
12
zullen worden terugbetaald) met zich
Hoe staat het met China’s WTO-
mee uit de tijden dat het de voornaam-
verplichtingen?
ste functie van banken was om over-
In december 2004 was China drie jaar lid
heidsbedrijven te ondersteunen.
van de World Trade Organization. Het
Veel banken zijn zeer winstgevend. In
land is druk bezig om aan de centrale
2003 realiseerden de Industrial and
verplichtingen te voldoen en ligt daarbij
Commercial Bank of China en de China
grotendeels op schema. Zo mogen bui-
Construction Bank – die bij de grootste
tenlandse levensverzekeraars nu in meer
banken behoren – een operationele
steden werken, zijn de retailmogelijkhe-
winst van respectievelijk 7 en 2,5 miljard
den verruimd en opereren regelgevende
dollar. Het rentebeleid van de overheid
instanties op veel transparantere wijze.
geeft banken enorme marges, die wor-
Ook stelt China zich meer open voor bui-
JANUARI/FEBRUARI 2005 MANAGEMENT EXECUTIVE WWW.KLUWERMANAGEMENT.NL
WAT EXECUTIVES OVER CHINA WILLEN WETEN
tenlandse landbouwproducten, inclusief
deze kwalitatief laagwaardige imitaties
genetisch gemanipuleerde producten.
zal wel steeds minder via de main-
De export van bijvoorbeeld sojabonen
streamkanalen verlopen. Ook zal de
vanuit de Verenigde Staten en Brazilië
toename van directe verkoop voorkomen
naar China groeit daardoor snel. Ook de
dat tussenhandelaren bijvoorbeeld
financiële sector loopt op schema. De
software- en hardwareprut in pc’s
grote veranderingen komen hier in 2007,
kunnen stoppen.
Zakelijk klimaat
China’s industriële output per soort
onderneming (in %)
100% =
$ 289
mld.
$ 2,246
mld.
4
5
36
18
Bedrijven met buitenlandse
investeringen
19
Open nv’s
als meer buitenlandse partijen zich met
Welke vorderingen heeft China
Er zijn uiteraard nog wel barrières. Zo
gemaakt bij het herstructureren van zijn
mogen buitenlandse retailers weliswaar
staatsbedrijven?
overal winkels openen maar moeten ze
De herstructurering is veel sneller
zich aanpassen aan de lokale financiële
gegaan dan menigeen zich realiseert. In
en ontwikkelingsprogramma’s van ste-
2003 bedroeg de bijdrage van staatsbe-
den. Deze eisen zijn meestal vaag en vat-
drijven aan het Chinese bruto binnen-
baar voor subjectieve toepassing. Ook is
lands product (BBP) slechts 17%.
in verschillende sectoren (waaronder
Tegelijkertijd zijn sommige van de groot-
telecommunicatie) de regelgevende func-
ste staatsbedrijven buitengewoon winst-
tie nog niet volledig gescheiden van de
gevend. PetroChina, China Mobile en
overheid of de operator. De daaruit resul-
China Telecom bijvoorbeeld realiseerden
terende belangenconflicten kunnen
in 2003 een operationele winst van
gezonde concurrentie in de weg staan.
respectievelijk 12, 6 en 4 miljard dollar.
17
adempauze bij het herstructureren en
bescherming van intellectueel eigendom
inkrimpen van verliesgevende staatsbe-
buitenlandse investeringen in de weg?
drijven. Tegelijkertijd blijft de overheid
Het is bekend dat Chinese bedrijven het
staatsbedrijven verkopen en sluiten. Een
niet al te nauw nemen met andermans
delicate operatie, mede omdat sociale
intellectuele eigendommen. Er zijn vor-
onrust moet worden voorkomen.
deringen gemaakt, maar de situatie is
nog lang niet normaal. De sleutel is
Zullen de grote Chinese ondernemingen
handhaving. De centrale overheid heeft
competitieve bedreigingen worden buiten
weliswaar een sterker beleidsraamwerk
China?
opgezet voor de bescherming van intel-
Ja, maar het kan nog even duren. De
lectueel eigendom, maar vaak is er op
wereld zal met twee soorten Chinese
lokaal niveau weinig wil en vermogen
mondiale spelers te maken krijgen. De
om dit beleid uit te voeren. Nu de nood-
binnenlandse megaconcerns met een
zaak om joint ventures op te zetten ver-
sterk staatsgebonden achtergrond
dwijnt, zetten steeds meer bedrijven
beschikken over een sterke thuisbasis en
dochterbedrijven op die volledig in eigen
veel cash, en hebben toenemende inter-
bezit zijn. Dat voorkomt dat Chinese
nationale aspiraties. Het tweede type
partners met hun kennis en vaardighe-
mondiale speler uit China heeft meer
den aan de haal gaan. Dit biedt echter
een ‘entrepreneuriale’ achtergrond. Het
vooral soelaas voor de bescherming van
gaat hier om de bedrijven die de afgelo-
processen. Het is veel lastiger om pro-
pen tien à vijftien jaar sterke posities
ducten te beschermen. Momenteel wordt
hebben opgebouwd in de Chinese – zeer
er dan nog steeds enthousiast geko-
competitieve – technologie- en consu-
pieerd – van dvd’s en golfclubs tot volle-
mentenelektronicasectoren. Deze bedrij-
dige auto-ontwerpen. De verkoop van
ven, die in hun binnenlandse markten
WWW.KLUWERMANAGEMENT.NL MANAGEMENT EXECUTIVE JANUARI/FEBRUARI 2005
21
Bedrijven in collectief bezit
25
Staatsbedrijven
55
1990
1
2002
Financieringsbronnen in China per soort
(in %)2
100% =
$ 160 $ 421
mld.
mld.
$ 510
mld.
Bankleningen3
73
Deze megawinsten geven de overheid
In hoeverre staan leemtes in de
Private bedrijven
60
54
21
Bonds3
Kapitaalmarkten
21
10
2
14
Aandelen3
12
Directe buitenlandse
investeringen
7
15
12
1995
20034
2005
(prognose)
Structuur van buitenlandse
investeringen (in %)
100% =
$ 11 mld. $ 47 mld.
Joint ventures
70
49
51
Dochterbedrijven in volledig
bezit van buitenlandse
30
ondernemingen
1992
2002
1. Incl. ondernemingen waarin de overheid een
meerderheidsbelang heeft.
2. Totale bedragen niet 100%, als gevolg van afrondingen.
3. Incl. financiering uit binnenlandse en buitenlandse
bronnen.
4. Schatting.
13
Bronnen: China Industry Economy Statistical Yearbook; China Statistical Yearbook; Economist Intelligence Unit; US Bureau of Labor Statistics; McKinsey-analyse.
retail-banking mogen gaan bemoeien.
MANAGEMENT & STRATEGIE
kan veel tijd kosten om gekwalificeerde
Consumenten
Per 100 inwoners
Inkomen per hoofd van
de bevolking (in $)
1999
2002
11,0
25,2
Computers1
1,9
6,8
Internetgebruikers
0,7
5,3
Mobiele telefoonabonnees
3,4
16,0
Vaste telefoonabonnees
8,6
16,7
Auto’s
0,1
0,3
Kleurentelevisies
988
mensen te ontwikkelen.
Kan China zijn energie- en voedselbehoeften vervullen?
Ja. Kwestie van importeren. China is vrij
arm aan grondstoffen (behalve kolen).
Voor olie en gas is het land sterk afhan-
627
362
1997
2002
1997
Stedelijk
417
kelijk van import uit andere landen (in
Azië, Afrika én het Midden-Oosten). In
2002
1998 bestond 7% van de totale voedselconsumptie uit import, in 2003 was dat
gegroeid naar 9%.
Misverstanden over China
Platteland
Nogal wat stellige beweringen over
Auto’s in privé-bezit (x mln.)
China doen de ronde: ‘China is binnen-
10
kort de nieuwe economische wereld-
8
macht’, ‘Het is nog steeds een centraal
geleide economie’, ‘Buitenlandse onder-
6
nemingen verdienen er niks’, ‘Alles
4
draait er om relaties’… Deze beweringen
2
zijn – respectievelijk – nogal overdreven,
0
nogal misleidend, nogal achterhaald en
1997
1998
1999
2000
2001
2002
gewoon niet waar. Hoe gaat het er in het
echte China aan toe? Of preciezer, de drie
echte China’s, want China bestaat uit
Waarde van nieuwe hypotheken (x mld.)
drie regio’s die onderling sterk verschil-
150
len: West-China, de ‘binnenregio’ en de
kustregio.
100
50
Een economische supermacht?
0
China heeft een BBP van 1 biljoen dollar.
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Het BBP zal waarschijnlijk snel blijven
groeien. Het komende decennium zal
1. Per 100 stadsbewoners.
China echter een middelgrote economi-
Bronnen: China Internet Network Information Center (CNNIC); China Statistical Yearbook;
People’s Bank of China; McKinsey-analyse.
sche macht blijven. Het Chinese BBP is
momenteel ongeveer even groot als dat
steeds meer worden geconfronteerd met
De grootste uitdaging voor Chinese
van Groot-Brittannië. Over een paar jaar
sterke mondiale spelers, hebben drie
bedrijven met internationale aspiraties
zal Duitsland worden ingehaald. Japan
opties: expansie in China (wat alleen kan
is dat ze betrekkelijk snel capabele
wordt bij de huidige trends echter waar-
door naar nieuwe productgroepen uit te
managers met internationale ervaring
schijnlijk pas in 2020 ingehaald. De
breiden – lastig dus), internationale
moeten zien te ontwikkelen. De huidige
Verenigd Staten pas in 2040.
expansie in hun kernproductgroepen
(senior) managers hebben meestal een
(een strategie waarvan de uitvoering tijd-
zeer ‘China-specifieke’ achtergrond met
Een staatseconomie?
rovend zal zijn) of gewoon op de huidige
veel inzicht in lokale consumenten en
Nog maar 25% van China’s industriële
manier doorgaan (met het risico te
businesses. Daarmee ben je niet noodza-
output wordt voortgebracht door staats-
degraderen tot een regionale speler – of
kelijkerwijs goed uitgerust om in de rest
bedrijven. Het aantal private onderne-
nog minder).
van de wereld mee te kunnen doen. Het
mingen en bedrijven in buitenlandse
14
JANUARI/FEBRUARI 2005 MANAGEMENT EXECUTIVE WWW.KLUWERMANAGEMENT.NL
WAT EXECUTIVES OVER CHINA WILLEN WETEN
Drie China’s
van buitenlandse multinationals in
Bevolking en BBP per hoofd (20021)
China sinds 1990 zijn verzevenvoudigd.
Bij de ondernemingen die winst maken
in China, horen namen als General
Motors (dat in 2004 meer Buicks in
China heeft verkocht dan in de
Verenigde Staten), Volkswagen, Siemens,
Nestlé, Procter & Gamble, Motorola,
Alcatel en Carrefour.
Zonder relaties gaat niets?
Volgens veel executives zijn relaties de
sleutel tot zakendoen in China. Twintig
jaar geleden was dat zonder meer zo,
maar tegenwoordig tellen vooral de concrete track-records van buitenlandse
ondernemingen die in China aan de slag
willen. Voor het sluiten van deals zijn de
staat van dienst van bedrijven en de
mate waarin ze toegevoegde waarde hebben te bieden (zoals nieuwe capaciteiten,
technologieën of bedrijfsmodellen)
belangrijker dan relaties. Daarnaast
nemen joint ventures in belang af en
vestigen buitenlandse bedrijven steeds
vaker wholly owned enterprises.
Eén soort relaties blijft wel belangrijk:
1 In China per autonome regio, gemeente en provincie
die met overheden. Zolang de overheid –
zoals in de meeste emerging markets – een
handen is sterk toegenomen. Met uitzon-
is nu al de een na grootste van Azië (na
dikke vinger in de pap heeft op het
dering van enkele sectoren die traditio-
Japan).
gebied van markttoegang, handelruimte
neel in staatshanden zijn – defensie, tele-
en dergelijke, is het zaak om een goed
communicatiediensten, energie en zo –
Geen cent te verdienen in China?
overheidsrelatieprogramma te hebben
is een zeer groot deel van de economie
Sommige ondernemingen aarzelen om
waarin de betrekkingen met overheden
nu in private handen. Minstens zo
investeringen te doen in China omdat ze
systematisch worden beheerd.
belangrijk is dat het financiële systeem
bang zijn dat er op korte termijn geen
sterk is verschoven van een staats-ban-
geld te verdienen valt en de investerin-
king en -financiering naar het kapitaal-
gen pas op langere termijn gaan rende-
marktmodel. De Chinese aandeelmarkt
ren. Feit is dat de gezamenlijke winsten
WWW.KLUWERMANAGEMENT.NL MANAGEMENT EXECUTIVE JANUARI/FEBRUARI 2005
Gordon R. Orr en Jonathan R. Woetzel zijn directors
en Jeffrey Wong is een consultant van het McKinseykantoor in Shanghai. Emmanuel V. Pitsilis is een principal van het McKinsey-kantoor in Hongkong.
15