Over giftige paddenstoelen

Dit artikel is gepubliceerd in levertransplantatienieuwsbrief UMCG overLEVERing, winter 2013
Over giftige paddenstoelen:
Gevaar in het bos!
Door Dr. N.D. Moes (kinderarts, afdeling Kinder-MDL), Drs. A.J.C. IJtsma (chirurg, afdeling hepatopancreatobiliaire chirurgie en
levertransplantatie) en Drs. A.B. de Vries (arts-assistent, afdeling volw. MDL)
De herfst is weer begonnen en daarmee het
paddenstoelenseizoen. Voor veel mensen is er
niets mooier dan het bos in te gaan om te
zoeken naar versgeplukte soorten voor in de
soep. Dit gedrag wordt extra gestimuleerd door
kookprogramma’s op de televisie.
Echter er loert gevaar! Recent werden meerdere
mensen opgenomen in ons ziekenhuis met het
beeld van acuut leverfalen als gevolg van het
eten van de giftige groene knolamaniet.
De groene knolamaniet is familie van de
vliegenzwam. De paddenstoel groeit van juli tot
oktober in loofbos en duingebieden. De
paddenstoel heeft een olijfgroene tot groengele
hoed met een doorsnede van 5-15 cm. De witte
steel is 5-12 cm lang met bovenin een witte
afhangende ring en onderin een knol. In de
verschillende groeistadia van de groene
knolamaniet kan deze gemakkelijk verward
worden met andere eetbare paddenstoelen zoals
de weidechampignon.
De groene knolamaniet is verantwoordelijk voor
circa 90 % van alle paddenstoelenvergiftigingen.
In 20-30% van deze gevallen is het beloop fataal.
Met name bij kinderen jonger dan 10 jaar wordt
een sterfte van ongeveer 50% gezien.
De vergiftiging verloopt in vier fasen. In de eerste 6-24 uur zijn er nog geen klachten. Hierna ontstaan
klachten van buikpijn, braken en diarree. Deze klachten, die erg lijken op buikgriep, duren ongeveer
12 -24 uur. Vervolgens is er een periode van ongeveer twee dagen waarin de patiënt lijkt op te
knappen. Dit leidt tot valse geruststelling, omdat in deze periode al wel leverschade optreedt. Deze
komt in de daaropvolgende dagen tot uiting in de vorm van fulminant leverfalen. Hierbij is sprake van
geelzucht, ontregelde stolling en verhoogde ammoniakwaarden met een veranderd bewustzijn. Ook
de nieren kunnen in deze periode schade oplopen.
Wanneer dit leverfalen niet tijdig wordt onderkend en behandeling wordt gestart zal de patiënt hieraan
komen te overlijden.
Voor de behandeling van de vergiftiging zijn twee medicijnen zinvol om te geven. Silibiline werkt als
een soort tegengif door de opname van aminatoxines in de lever te blokkeren. Het lijkt effectief te zijn
mits het binnen 48 uur na de vergiftiging wordt gestart. Ook het geven van acetylcysteine lijkt zinvol.
Dit middel werkt als anti-oxidant en voorkomt daarmee levercelschade.
Indien met deze medicijnen onvoldoende resultaat wordt behaald is levertransplantatie noodzakelijk.
In de overbruggingsfase naar transplantatie kan leververvangende therapie in de vorm van MARSdialyse noodzakelijk zijn.
In Nederland kwamen vergiftigingen in de afgelopen jaren weinig voor, maar met een toegenomen
stroom van immigranten uit Azië, het Midden Oosten en Zuid- en Oost Europa, waar
paddenstoelenplukken populair is, neemt het aantal gevallen toe. Er werden afgelopen maand zes
patiënten opgenomen in Groningen met (dreigend) leverfalen.Twee kinderen werden op de
transplantatielijst geplaatst. Eén kind heeft leververvangende therapie in de vorm van dialyse nodig
gehad om de periode van leverfalen te overbruggen. Uiteindelijk herstelde bij dit kind de leverfunctie
voordat een transplantatie moest worden uitgevoerd. Gelukkig hebben alle patiënten de vergiftiging
overleefd.
Naar ons idee bestaat er grote onbekendheid met het gevaar van het zelf plukken van paddenstoelen.
Via dit stuk willen wij u attent maken op de ernstige risico’s van deze bezigheid en hopen wij dat u in
uw omgeving meer personen informeert zodat soortgelijke gevallen zich volgend jaar niet meer
voordoen.
Informatie:
Rapport Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum RIVM i.s.m. Nederlandse Vereniging voor
Ziekenhuisapothekers. Commissie Analyse en Toxicologie.
Casereport NTvG 2007, 151:764-8.