Financiering voor de creatieve industrie

Verslag APCI Expertsessie 27 november 2012
Deze tweede sessie met circa 25 deelnemers staat onder leiding van Walter Amerika.
Lucas Hendricks geeft een overzicht van knelpunten en mogelijkheden van financiering in de
verschillende ontwikkelingsfases van ondernemingen in de creatieve industrie.
Dany Jacobs plaatst het huidige topsectorbeleid in (historisch) perspectief en legt uit wat
"backing winners" inhoudt.
FINANCIERING CREATIEVE INDUSTRIE
door Lucas Hendricks
Lucas Hendricks adviseert in januari 2013 de Dutch Creative Industries Council over
financiering en fiscale maatregelen. De DCIC is opgezet door het Topteam Creatieve
Industrie en het advies gaat naar het ministerie van EZ.
Financiering vinden betekent vraag en aanbod bij elkaar brengen.
Waarom zijn investeerders wel of niet bereid om te investeren in de creatieve industrie?
Wat zijn de kenmerken en knelpunten van de sector?
Welke instrumenten en initiatieven kunnen benut worden?
Kenmerken creatieve industrie







Klein en divers
Veel kleine gespecialiseerde bedrijven. Voor investeerders een onoverzichtelijk
landschap.
Onvoldoende professioneel ondernemerschap.
Bijvoorbeeld op het gebied van financiering, marketing.
Beperkte groeiambitie
Veel zelfstandige ondernemers in de sector doen hun ding en hebben niet de behoefte
om te groeien. Vaak een bewuste keuze. Zie discussie verderop.
Beperkte opschaling
Betrekkelijk weinig ondernemingen slagen erin substantieel te groeien en ook
internationaal een rol van betekenis te spelen.
Product/dienst gericht in plaats van op uitbouw bedrijf
Een creatieve ondernemer werkt aan het ene project na het andere. Voor elk project
moet je steeds opnieuw vanaf nul beginnen (ook een Oscarwinnaar staat weer voor de
commissie die nieuwe plan wel/niet zal ondersteunen). De beschikbare subsidies en
fondsen in Nederland versterken dat patroon.
Onvoldoende onderpand
De bedrijven beschikken over weinig materiële goederen, wat voor banken een
belangrijk criterium is om (geen) leningen te verstrekken.
Innovatief, maar onvoldoende proven track record
De sector produceert voortdurend nieuwe producten, samenwerkingsverbanden en
businessmodellen. Maar dit wordt onvoldoende aangetoond en erkend. Voor een
financier blijft het zo een onzekere sector om in te stappen.
1
Hoezo "beperkte groeiambitie"!?
Over dit punt is veel discussie. Lucas stelt dat dit geen oordeel is maar een feitelijke
vaststelling wanneer je naar de sector als geheel kijkt. Groeiambitie en -potentie maken een
bedrijf interessant voor investeerders. Groeipotentie is ook waar het EZ om gaat.
De deelnemers vinden dit te eenzijdig.
"Die beperkte groei-ambitie kan ook je kracht zijn omdat je focust op kwaliteit. Op langere
termijn kun je daar internationaal succes mee oogsten en groeien."
"In de creatieve industrie draait het ook om andere waarden, zoals betere, mooiere films
maken. Als je dat goed doet, trekt het ook meer publiek."
Knelpunten creatieve industrie








Verspreide, diverse initiatieven
Tientallen fondsen en (semi-) overheidsinstellingen zijn actief. Van Syntens en
Cultuur-Ondernemen tot Triodosbank, crowdfunding en provincies.
Gebrek aan dealflow en durfkapitaal
Om een investeringsfonds neer te zetten heb je kwantiteit nodig, veel bedrijven in elke
fase van die dealflow. De komende tien jaar gaat risicokapitaal een grotere rol spelen
(aandelen, achtergestelde leningen), maar tegelijk is de verwachting dat voor het MKB
10 miljard minder risicokapitaal beschikbaar komt. Zelfs met borgstellingen vinden
investeerders het te ingewikkeld, te onzeker, te veel gedoe, te tijdrovend.
Onvoldoende balans in de waardeketen
Er is disbalans in de keten. Vóór in de keten wordt te weinig verdiend. Hoe los je dat
op?
Financiële instellingen hebben gebrek aan kennis over creatieve industrie
Triodos Bank gaat het cultuurfonds omzetten naar fonds voor creatieve industrie.
Verder doet Rabobank een beetje, maar dat is alles.
Er is geen Europees level playing field
Alle landen om ons heen kennen tax shelter of speciale fondsen. Nederlands kapitaal
stroomt naar het buitenland. Deelnemer: 'In andere landen wordt onze industrie wel
gesteund.'
Innovatie wordt technologisch gedefinieerd
Bestaande regelingen en instrumenten zijn voor de creatieve industrie maar beperkt
toegankelijk omdat de criteria gebaseerd zijn op een technologisch begrip van
innovatie. Een creatief product valt daar alleen onder als er een technologische
component is (voorbeeld Instagram).
Knellende wetgeving t.a.v. alternatieve financiering
Denk aan MKB-obligaties, crowdfunding en dergelijke. Samen met MKB en NCWVNO heeft de creatieve industrie bereikt dat alternatieve financiering een puntje is in
het regeeraakkoord. Lucas: 'Hier ligt een kans voor de creatieve industrie.'
Knellende wetgeving t.a.v. opschaling launching customers (case)
Als je een app of game wilt toepassen in de zorg, loop je tegen een woud van regels en
eisen aan die verhinderen dat je ooit zo ver komt. Lucas gaf het voorbeeld van een
fysiotherapie-app die niet in Nederland maar wel in een militair hospitaal in Israël kon
worden getest en op die manier kon bewijzen dat het werkte.
Launching customers zijn vaak belangrijk om een sprong te maken: wanneer je een
gerenommeerd merk of een multinational als klant hebt, toont het aan dat er in de
markt behoefte is aan jouw product.
2
Financieringsbehoefte
Er zijn drie soorten bedrijven wat betreft financieringsbehoefte:
 bestaande (grotere) bedrijven met financieringsbehoefte (zoals de leden van APCI)
 bedrijven met ambitie en groeipotentie
 kleine bedrijven met weinig groei-ambitie en/of lastig op te schalen
Dit is het model waarlangs bedrijven moeten gaan groeien.
Startups
Groei
Seed fase
Venture Capital
De meeste bedrijven blijven hangen in deze fase
Een beperkt aantal groeit door
"Heel belangrijk dat hier voorbeelden van komen"
Groter, kansrijk bedrijf dat risicokapitaal aantrekt.
"We moeten toe naar een situatie waarin die vier fases veel meer in elkaar gedrukt worden,
waarin investeerders veel eerder bereid zijn om geld te steken in de creatieve industrie, zelfs
al in de fase van startups."
Van werken op projectbasis naar bedrijfsmatig
Groei verliep in de creatieve industrie altijd via projecten. Een onderneming doet het ene
project na het andere, bewijst zijn kwaliteit en groeit. In dit model maakt het niet uit wie het
project financiert, dat kan dus ook vanuit het cultuurbudget.
Deelnemer
"Mijn ervaring is dat ondernemingen die werken op projectbasis een grens van 4 tot 5 miljoen
bereiken en dan stoppen met groeien. Zo ben ik zelf ook begonnen. Dat is blijkbaar wat je
aankunt. Vanaf dat punt moet je er een organisatie omheen bouwen, een structuur aanbrengen
om verder te groeien."
3
Deelnemer
"De financiers die ik spreek zeggen juist tegen mij: je moet focussen."
Deelnemer
"Focus betekent op dat moment volgens mij focus aanbrengen in je bedrijfsstructuur.
Bijvoorbeeld een holding met BV's waar je verschillende activiteiten in onderbrengt met
verschillende risico's en rendementen. Dan kunnen financiers kiezen. Toen ik begon kreeg ik
ook het advies om me te beperken, maar ik doe juist alles, in de hele breedte van arthouse en
documentaires tot factual en speelfilms."
Overzicht van financiering in de verschillende fases. Deelnemer: "De financiers waar ik mee
spreek staan hier niet eens bij."
Financiering voor de creatieve industrie

Seed Capital regeling (8 miljoen, 4+4)
4 miljoen privaat geld wordt gematcht door de overheid. Moet op lange termijn
terugbetaald worden (12 jaar).
Is dit interessant voor mediabedrijven? Lucas Hendricks denkt dat de Seed Capital
regeling daar minder geschikt voor is.
Deelnemer
"Zou het een oplossing zijn wanneer wij vanuit APCI-leden die 4 miljoen privaat geld
bij elkaar brengen? Onder voorwaarde dat we die in het eigen bedrijf mogen
investeren?" Lucas Hendricks vindt dat een interessant idee, iets om mee te nemen.
4

Alternatieve financieringsvormen
1. Kredietunies
2. Qredits
Microfinanciering tot 50.000, wordt verhoogd tot 150.000)
"Alternatief voor de banken."
3. Crowdfunding
"Interessant voor startups
4. MKB Obligaties (achtergestelde, converteerbare leningen)
"MKB-obligaties gaan een enorme vlucht nemen. Dit gaat exploderen."

Ondersteuning Europees garantiefonds
(EU Creative Europe Guarantee Facility)
Hiermee houdt Cultuur-Ondernemen zich bezig.
 Borging dealflow: Partners in de financiële keten
Meer verbinding maken met technologie?
Walter Amerika
"Als durfkapitaal de oplossing is voor de creatieve industrie, dan moeten we nog scherpere
keuzes maken. Moeten we meer verbinding zoeken met technologie?"
Bruno Felix
"Dat kan werken voor een deel van de industrie, zoals bij apps. Maar bij film ben je
taalgebonden, dat is een gegeven. Nederlandse films scoren zelden goed in Vlaanderen, en
omgekeerd. Die inhoudelijke, culturele component brengt een vorm van 'marktfalen' met zich
mee. Daar moet rekening mee worden gehouden."
Walter Amerika
"Als je die culturele inhoud wilt waarborgen, zul je dus politieke invloed moeten hebben."
INNOVATIEBELEID
door Dany Jacobs
Dany Jacobs wijst om te beginnen op het dubbel-succes-criterium in de creatieve industrie. Je
moet iets doen met een zekere culturele waarde. Tegelijk moet je op een gegeven moment ook
geld verdienen. Bij de meeste ondernemers in de creatieve industrie ligt de nadruk op het
eerste
Dany Jacobs definieert innovatie als "iets nieuws dat gerealiseerd wordt, (hopelijk) met
toegevoegde waarde." Innovatiebeleid is economisch beleid gericht op het stimuleren van
innovatie. Het Topsectorbeleid is hierop gericht.
Generiek of specifiek beleid
Innovatiebeleid kan generiek of specifiek zijn. Generiek betekent dat je R&D in zijn
algemeenheid stimuleert met fiscale maatregelen en dergelijke. Specifiek betekent dat je
doelbewust bepaalde sectoren ondersteunt en de rest niet. Jacobs bepleit dit al jaren onder de
5
noemer "backing winners": steun alleen de sectoren waar je als land mondiaal heel sterk in
bent.
Het Topsectorbeleid is hierop min of meer gebaseerd maar houdt zich er niet aan. Nederland
kent eigenlijk maar drie mondiaal sterke sectoren: Agro-food, Chemie en Hightech. Daarnaast
zijn Logistiek en de Creatieve industrie belangrijk omdat zij alle andere sectoren wezenlijk
versterken. Maar de farmaceutische industrie en energie stellen internationaal niets voor, die
hebben alleen een sterke lobby waardoor ze topsector zijn geworden en veel geld voor
onderzoek incasseren. Daar komt bij dat het geld in het Topsectorbeleid wordt besteed via de
onderzoeksinstellingen NWO en TNO, die er uiteindelijk toch mee doen wat ze zelf zien
zitten. En tot slot: "backing winners" wordt wel met de mond beleden in het Topsectorbeleid,
in de praktijk is een generieke maatregel zoals de WBSO heilig verklaard. Dit is niets anders
dan een simpele belastingverlaging voor R&D die in de meeste gevallen toch al zou
plaatsvinden.
Nogmaals: culturele inhoud en economische waarde
Tijdens en na de presentatie van Dany Jacobs is er opnieuw discussie over de spanning tussen
culturele inhoud en economisch bedrijfsmodel. Ministerie van EZ kijkt alleen naar het laatste.
Maar als een "art movie" internationaal succesvol is, dan geeft dat een boost aan de hele
filmindustrie in Nederland. Economisch van belang dus.
Bruno Felix
"Wij proberen succesvol te zijn als ondernemers. Die waterscheiding tussen culturele inhoud
en economische waarde is voor ons helemaal niet zo interessant."
Deelnemer
"Toch bestaat het probleem wel. Een producent steekt 3,5 miljoen in een film en wil een ander
slot aan de film dan de regisseur. Meer afgestemd op het beoogde publiek. Die regisseur roept
dan dat hij niks met het publiek te maken heeft. Dat is de realiteit waar je mee te maken hebt."
Deelnemer
"Uiteindelijk zorgen die regisseurs er zelf voor dat ze geen films meer kunnen maken."
CONCLUSIES SESSIE 2

De creatieve industrie heeft risicokapitaal nodig. Lucas Hendricks ging in op
knelpunten en financieringsmogelijkheden (MKB-obligaties, Qredit). Het Topteam zal
er bij de regering op aandringen om die alternatieve financieringsvormen te faciliteren.

Het huidige overheidsbeleid gaat uit van generieke maatregelen. Voorstellen voor
maatregelen of instrumenten moeten bovendien budgetneutraal zijn (en geen
inverdieneffecten). Ruimte voor specifiek industriebeleid zoals een tax shelter voor de
filmindustrie, lijkt er niet of nauwelijks te zijn. Dit wordt als frustrerend ervaren omdat
alle landen om ons heen wel specifieke steun geven aan de creatieve industrie / de
filmindustrie. Er is geen European level playing field.

De ondernemers zien de spanning tussen culturele inhoud en economisch
bedrijfsmodel als kenmerkend voor de creatieve industrie. "Als je in deze sector wilt
investeren, moet je er ook wel een beetje van houden."
6