Mens en milieu - Wikiwijs Maken

Thema 6: Mens en milieu
VWO 5
Boek: Biologie voor jou
Deel: VWO B2 deel 2
De relatie mens en milieu
• De mens wordt door het milieu beïnvloed.
• Het milieu levert de mens:
–
–
–
–
–
Zuurstof
Water
Energie
Grondstoffen
Een plaats voor recreatie.
De relatie mens en milieu
• Het milieu wordt ook beïnvloed door de
mens.
• De mens kan:
– Elementen toevoegen aan het milieu
– Elementen onttrekken aan het milieu
– Het milieu veranderen.
De relatie mens en milieu
• Door het toevoegen van elementen vervuild
de mens het milieu.
• Door het onttrekken van elementen zorgt de
mens voor uitputting van het milieu.
• Door het milieu te veranderen zorgt de
mens voor aantasting van het milieu.
De relatie mens en milieu
• De voornaamste oorzaken van milieuvervuiling zijn:
– De enorme bevolkingstoename, gekoppeld aan
– De wijze van leven van de mens.
De wereldbevolking is de laatste honderd jaar
explosief toegenomen en zal nog steeds
toenemen. We noemen dit een hoge
bevolkingsdruk.
Voedselproductie
• Door abiotische en biotische factoren zo
optimaal mogelijk maken, probeert men de
opbrengst van voedingsgewassen en
landbouwhuisdieren zo hoog mogelijk te
laten zijn.
• Bij voedingsgewassen kan dat op de
volgende manieren:
Voedselproductie
•
•
•
•
Bemesting (door stalmest of kunstmest)
Bodembewerking (ploegen of eggen)
Bescherming tegen ziekten en plagen
Door voeding van landbouwhuisdieren
met krachtvoer.
Bemesting
• Door het oogsten van voedingsgewassen en
uitspoeling worden mineralen aan de
kringloop van stoffen onttrokken.
• Door te bemesten worden mineralen
toegevoegd.
Bodembewerking
• Door bodembewerking kunnen
plantenwortels beter in de bodem
doordringen.
• Door bodembewerking komt er meer lucht
in de bodem wat de mineralisatie bevordert.
Bescherming tegen ziekten en
plagen
• Door chemische bestrijding (pesticiden)
• Voordeel: effectieve bestrijdingsmethode
• Nadelen:
– Veel pesticiden zijn niet soort-specifiek
– Er ontstaan veel resistente populaties
– Sommige pesticiden zijn persistent. Gevolg: er
vindt accumulatie plaats.
Bescherming tegen ziekten en
plagen
• Door biologische bestrijding
– Door gebruik van natuurlijke vijanden
– Door lokken met geuren en geluiden
– Door vruchtwisseling
Bescherming tegen ziekten en
plagen
• Door verandering van erfelijke eigenschappen van
voedingsgewassen en landbouwhuisdieren.
– Door veredeling ontstaan voedingsgewassen met een
combinatie van gunstige eigenschappen.
– Door recombinant-DNA-techniek ontstaan er
voedingsgewassen met gunstige eigenschappen.
– Door KI
– Door IVF
Gangbare landbouw
•
•
•
•
Monoculturen op grote landbouwarealen.
Veelvuldig gebruik van pesticiden
Veelvuldig gebruik van kunstmest
Intensieve veehouderij.
Biologische landbouw
•
•
•
•
•
Geen monoculturen
Geen gebruik van pesticiden
Geen kunstmest, alleen stalmest.
Geen intensieve veeteelt
Producten heten ecologische
voedingsmiddelen.
De lucht
• Veel milieuproblemen hebben te maken met
de uitstoot van gassen (emissie).
• Depositie: neerslag van stoffen op het
aardoppervlak
Luchtvervuiling door industrie,
elektriciteitscentrales en verkeer.
• Emissie van SO en NO en NO door
verbranding van fossiele brandstoffen.
Samen met H en O ontstaat er HNO en
H SO Deze stoffen veroorzaken zure regen
(natte zuurdepositie). Een deel van de SO en
NO slaat onveranderd neer (droge
zuurdepositie), daardoor ontstaat in de
bodem: H SO en HNO
2
(gas)
2
2
2
3
4.
2
x
2
4
3.
Luchtvervuiling door industrie,
electriciteitscentrales en verkeer
• Emissie van vluchtige koolwaterstoffen en
koolstof-mono-oxide: ozonvorming.
• Emissie van giftige gassen.
Luchtvervuiling door de
intensieve veehouderij
• Emissie van ammoniak: met zwaveloxide
ontstaat ammoniumsulfaat. Nitrificerende
bacteriën in de bodem zetten
ammoniumsulfaat om in nitraat en
salpeterzuur: verzuring van de bodem.
Gevolgen van zuurdepositie
• Door verzuring van de bodem komen
mineralen vrij en spoelen ze uit.
• Door verzuring lossen bepaalde giftige
metalen in de bodem op en komen dan in
hogere concentraties voor in het
grondwater.
Gevolgen van zuurdepositie
• Doordat wortelharen worden beschadigd
kunnen planten minder goed water en
mineralen opnemen. Doordat de
huidmondjes worden beschadigd neemt de
verdamping uit de bladeren toe. Doordat de
fotosynthese wordt geremd groeien planten
minder goed. Planten verzwakken, zodat ze
minder weerstand hebben tegen
ziekteverwekkers.
Gevolgen van zuurdepositie
• In meren en vennen komt (bijna) geen leven
meer voor.
• Gebouwen en beeldhouwwerken worden
aangetast.
Gevolgen van ozon en zwaveldioxide
• Aantasting van het longweefsel bij dieren
en mensen, o.a. door vorming van smog.
• Ozon beschadigt bladeren en remt de groei
van planten.
Het broeikaseffect
• Broeikaseffect: een deel van de warmteuitstraling van de aarde wordt
tegengehouden door gassen in de
dampkring (broeikasgassen).
• Zonder dit broeikaseffect zou de
temperatuur op aarde ruim 30 ºC lager zijn.
• De belangrijkste natuurlijke broeikasgassen
zijn: CO , waterdamp en methaan.
2
Oorzaken van versterking van het
broeikaseffect
• Toename van de verbranding van fossiele
brandstoffen.
• Ontbossing
• Bio-industrie
• Emissie van CFK’s.
Gevolgen van versterking van het
broeikaseffect.
•
•
•
•
Klimaatverandering
Stijging van de zeespiegel.
Droogte in bepaalde gebieden.
Stijging van de waterdampconcentratie in
de atmosfeer door toename van verdamping
uit oceanen.
Aantasting van de ozonlaag
• Oorzaak: emissie van CFK’s.
• Gevolgen:
– Toename van huidkanker doordat meer UVstraling de aarde bereikt.
– Versterking van het broeikaseffect doordat meer
warmte-straling doordringt tot de aarde.
Oorzaken van eutrofiering
• Overbemesting met stalmest: een deel van
de mest spoelt van het land af en komt
terecht in het oppervlaktewater waarna
mineralisatie volgt.
Op het land spoelt na mineralisatie van de
stalmest een deel van de mineralen uit naar
het grondwater en komt terecht in het
oppervlaktewater.
Oorzaken van eutrofiering
• Bemesting met kuntmest: een deel van de
mineralen komt rechtstreeks door af- of
uitspoeling terecht in het oppervlaktewater.
Gevolgen van eutrofiering
• Omzetting van voedselarme wateren en
bodem in voedselrijke: verandering van de
soortensamenstelling in ecosystemen.
• Sterke toename van sommige waterplanten
waardoor waterbloei ontstaat.
Gevolgen van waterbloei
• Door algengroei wordt het water troebel.
• Ondergedoken waterplanten sterven,
doordat ze minder licht ontvangen.
• Bepaalde soorten roofvissen verdwijnen
doordat ze hun prooi niet meer kunnen
vinden.
• Bepaalde witvissoorten breiden zich
daardoor minder sterk uit.
Gevolgen van waterbloei
• Zooplankton voeden zich met algen > minder
zoplankton > meer algengroei.
• De algen sterven na enige tijd > veel detritus in het
water > snelle vermeerdering van reducenten.
• Reducenten gebruiken veel zuurstof > zuurstof
gebrek > sterfte van dieren > nog meer detritus.
• Uiteindelijk ontstaat er stinkend ‘dood’ water.
Oorzaken van vervuiling van
water met chemische afvalstoffen
• Lozing van zuurstofarm industrieel
afvalwater met chemische afvalstoffen.
• Doorspoelen van huishoudelijk afvalwater
met chemische afvalstoffen.
• Gebruik van pesticiden.
Gevolgen van vervuiling van
water met chemische afvalstoffen
• Vermindering van het zelfreinigend
vermogen van het water.
• Accumulatie van giftige stoffen in
voedselketens.
• Bedreiging van de kwaliteit van het
drinkwater.
• Versterking van de algengroei doordat
watervlooien sterven.
Rioolwaterzuivering
• Mechanische zuivering
• Biologische zuivering
• Chemische zuivering
Overige
• De overige basisstoffen (5 en 6) staan heel
helder in de tekst en in de samenvatting!
• Deze zijn niet samengevat in deze PPT.