onderbouwing en achtergronden thermografische luchtfoto

ONDERBOUWING EN ACHTERGRONDEN THERMOGRAFISCHE LUCHTFOTO
Inleiding
Sinds de behandeling van de duurzaamheidnotitie in oktober 2010 is het richting Raad en
Commissie betrekkelijk stil geweest inzake de luchtfoto. In deze vergadering heeft de raad
de notitie Duurzaamheid vastgesteld. Onderdeel van het daarbij behorende
Duurzaamheidsprograma 2010 is het laten maken van een thermografische luchtfoto. De
kosten hiervan zijn geraamd op € 30.000.
In de raadsvergadering zijn vraagtekens gezet bij de kosten van het maken van de foto en
de invulling van de follow-up. Dit heeft geleid tot het aannemen van een motie waarin het
college wordt verzocht een alternatieven na te gaan naast de thermografische foto en
bijvoorbeeld in overleg met energiemaatschappijen te komen tot een doelmatiger en
goedkoper middel teneinde zowel de gewenste bewustwording als het omlaag brengen van
het energieverbruik per Heemsteeds huishouden te realiseren.
Achter de schermen is hard gewerkt aan een onderbouwing van het voorstel. Tevens is
gezocht naar alternatieven voor de foto en ook is er onderzocht in hoeverre de kosten
konden worden gedrukt door samenwerking aan te gaan met omliggende gemeenten.
Eveneens zijn er stappen gezet om in kaart te brengen wat we als gemeente zouden kunnen
doen op het moment dat wij de foto’s beschikbaar hebben, de follow-up.
Proces in de afgelopen maanden
De afgelopen maanden heeft wethouder Botter diverse klimaat- en
duurzaamheidconferenties bezocht. Onder andere het Nationale Klimaatcongres op 17
november te Maarssen. Naast een conferentie deel, was er tevens een beursgedeelte.
Hierbij was tevens een stand aanwezig van Liander, een netwerkbedrijf die een nieuwe
methode heeft ontwikkeld om per postcode gebied te laten zien hoeveel energie wordt
gebruikt. Aan het einde van deze notie zal echter blijken dat deze aanpak niet direct een
alternatief vormt voor de foto zoals deze door het College wordt voorgesteld.
Ook is de nodige deskresearch gedaan met het zoeken naar alternatieven van de foto en is
navraag gedaan bij het Agentschap NL. Maar deze inspanningen hebben uiteindelijk niet
geleid tot een afdoende alternatief.
Tegelijkertijd is contact opgenomen met gemeenten die de afgelopen tijd al met de
thermografische foto aan de slag zijn gegaan. Gemeente Bussum heeft al opdracht gegeven
om een thermografische luchtfoto te maken. Op dit moment wordt er aan gewerkt om 100
inwoners bereid te krijgen om tijdens de vlucht de temperatuur op de bovenste verdieping te
meten. Daarna zal de thermografische foto worden genomen. Er wordt nog nagedacht hoe
de follow-up er uit komt te zien. Gemeente Amersfoort heeft de foto al genomen en is met de
follow-up bezig. Zij heeft wijkbijeenkomsten gehouden en het is gebleken dat de
thermografische foto een sterk stimulerende werking bij de inwoners heeft om over te gaan
tot energiebesparende maatregelen. Er zal nog nadere informatie over de foto en de followup bij Amersfoort worden opgevraagd.
De gemeente Amsterdam heeft al een thermografische luchtfoto laten maken en op internet
gezet met informatie over het doel van de luchtfoto (aanpak energiebesparing bestaande
bouw). De informatie is in bijlage 1 van deze notitie opgenomen als achtergrondinformatie.
Verder hebben de gemeenten Nijmegen en Delft ook een thermografische foto laten maken.
De volgende stap die we hebben ondernomen is het nagaan of de kosten gereduceerd
konden worden. Maar voordat we dit zijn gaan doen, hebben we bij de twee meest bekende
bedrijven op dit terrein een offerte aangevraagd. Daartussen zaten grote verschillen (zie
verdere onderbouwing hieronder). Ook zijn we bij de gemeenten in de buurt nagegaan of zij
plannen hebben om een dergelijke foto te nemen. Dat was bij respectievelijk de gemeente
1
Haarlemmermeer en de gemeente Bloemendaal het geval. De afgelopen drie maanden
hebben we gebruikt om tot afspraken te komen. Helaas hebben we moeten constateren dat
het niet lukt om op korte termijn i.c. deze winter tot een vruchtbare samenwerking te komen.
Vanwege de omvang van de opdracht moet de gemeente Haarlemmermeer nationaal gaan
aanbesteden. Bloemendaal heeft de middelen om de foto te houden nog niet helemaal rond.
De pogingen om in samenwerking tot een beter resultaat te komen hebben uiteindelijk tot
een aanzienlijke vertraging geleid. Nog langer wachten is qua weersomstandigheden niet
verantwoord.
Tevens hebben we deskundige ondersteuning ingehuurd van Aerovision. Dit bureau is de
drijvende kracht achter de organisatie ICC. Het ICC draagt zorg voor de planning en
aanbesteding van luchtfoto’s voor gemeenten. Heemstede is aangesloten bij het ICC.
Aerovision heeft ervaring met het begeleiden van dit soort processen. Het bedrijf maakt
overigens zelf geen luchtfoto’s.
Workshop
Samen met Aerovision is een workshop georganiseerd met de betrokken afdelingen, Bouwen woningtoezicht, Communicatie, Geo-informatie en Milieudienst IJmond. Tijdens de
workshop zijn de uitgangspunten geformuleerd die ertoe zouden moeten bijdragen dat de
optimale resultaten worden verkregen met de luchtfoto en dat wij duidelijk voor ogen hebben
wat we ermee beogen en hoe de foto kan worden toegepast. Verder is vastgesteld dat de
foto de gehele gemeente zal bestrijken maar dat de focus op woningen ligt. Voor bedrijven
gelden (in bepaalde mate) wettelijke verplichtingen om tot energiebesparing te komen. De
bovengenoemde afdelingen zullen met de thermografische foto aan de slag gaan en de
werkzaamheden in hun werkplannen opnemen.
Follow-up
Ten tijde van de behandeling van de notitie Duurzaamheid waren nog geen contacten gelegd
met Provincie, Woningcorporaties en energiebedrijven. Dat is inmiddels wel gebeurd. Ook
voor de genoemde organisaties is het belangrijk zicht te hebben op warmteverlies en energie
besparende maatregelen. Mede naar aanleiding van de door de raad aangenomen motie is
getoetst in hoeverre de genoemde partijen een rol willen en kunnen spelen bij de realisatie
van de luchtfoto. Maar we zijn tegelijkertijd verder gegaan met het verkennen van
mogelijkheden om tot samenwerking te komen. Hieruit is het volgende gebleken.
De organisaties zijn van mening dat het vervaardigen van de thermografische luchtfoto een
stimulerende werking heeft op het beperken van energieverbruik door alle Heemstedenaren
en daarmee een taak van de gemeente is. Een financiële bijdrage van deze organisaties
voor het vervaardigen ligt dus niet voor de hand.
De woningbouwcorporaties hebben wel aangegeven dat zij open staan voor medewerking in
de follow-up als de thermografische luchtfoto deze noodzaak aantoont. In dat geval zouden
energiebesparende maatregelen genomen kunnen worden op natuurlijke momenten zoals
groot onderhoud. Elan heeft hierbij het streven uitgesproken om haar woningen te willen
“upgraden” naar een A of B label.
Het energiebedrijf Eneco heeft aangegeven dat zij de gemeente mee kan helpen om
energiebesparing bij particuliere woningeigenaren onder de aandacht te brengen door
bijvoorbeeld bijeenkomsten voor hen te houden.
Een uitgever is bereid bevonden om een duurzaamheidkrant uit te geven waarmee bedrijven
(installateurs, energiebedrijven etc.) en de gemeente richting de inwoners kan
communiceren over de mogelijkheden tot energiebesparing en duurzame ontwikkeling van
de gemeente. De kosten van de krant zijn nihil omdat er tevens gebruik gemaakt wordt van
advertenties.
2
We gaan gericht aan de slag met vrijwilligers en bedrijven die particulieren wijzen op de
mogelijkheden voor energiebesparing en isolatie. Een dergelijke aanpak heeft in de
gemeente Haarlem een redelijk tot groot succes gehad. Wij hebben de toezegging gekregen
dat we al het materiaal dat de gemeente Haarlem heeft ontwikkeld mogen gebruiken.
Offertes
Inmiddels zijn offertes aangevraagd bij Daklab (leverancier Dakscan) en Aerodata. Dakscan
heeft een indicatie van de kosten gegeven en deze bedraagt € 45.500 ex BTW. Aerodata
biedt een thermografische foto aan voor het bedrag tussen € 22.200 en € 26.500 ex BTW
(afhankelijk van de gekozen resolutie). Samen met Aerovison wordt nog onderzocht of het
nog goedkoper kan. Tevens zal Aerovison onderzoeken of er nog samengewerkt kan worden
met gemeente Bussum. De kosten van Aerovision moeten ook uit het beschikbare bedrag
bestreden worden.
Inzicht in energieverlies in Heemstede
Ook in Heemstede is de verwachting dat er grote milieu- en energiebesparing mogelijk is op
de isolatie van daken. Het College wil de luchtfoto gebruiken als nulmeting en als instrument
om bewustwording op gang te brengen. Het bedrag dat met de luchtfoto gemoeid is, is
relatief hoog. Het gaat immers om een bedrag van € 30.000. In de Raadsvergadering van 21
oktober werd vanuit verschillende partijen aangegeven dat meer duidelijkheid moet worden
gegeven over de follow-up en de effecten van de foto. Tevens werd gevraagd naar
goedkopere alternatieven.
Alternatieven voor de thermografische luchtfoto
Het College realiseert zich goed dat het vervaardigen van de thermografische luchtfoto een
flinke investering vraagt. We hebben ons dan ook gebogen over een reeks alternatieven.
Alternatieve aanpakken die zijn overwogen zijn:
- via het huis aan huis vragen om een woningscan (nadeel duur, tijdrovend en geen
gerichte aktie).
De gemeente Haarlem heeft in de laatste anderhalve jaar een dergelijk project
uitgevoerd met twee bedrijven. Ca. 12.000 woningeigenaren zijn per brief
aangeschreven en vervolgens bezocht. Per wijk van ca. 1500 woningen zijn
gemiddeld 60 energieprestatieadviezen afgegeven. De kosten voor de gemeente
bedroegen € 8.500 (exclusief capaciteit en verzendkosten). Dit lage bedrag komt
doordat de participerende bedrijven er een pilot project van hebben gemaakt en dat
er gebruik gemaakt is van de destijds beschikbare subsidies. De follow up moet nog
goed ingezet worden.
- via het verstrekken van bouwaanvragen aankaarten dat isolatie zinvol en wenselijk is
(nadeel: een beperkt deel van de woningeigenaren wordt bereikt).
- Liander biedt de mogelijkheid aan om het energieverbruik van de woningen en
bedrijven te leveren op basis van de transportgegevens. Kosten € 5.000 tot 6.000 per
jaar (nadeel: het verbruik kan ivm met de Wet op de privacy alleen op straatniveau
worden aangeleverd oftewel de eerste vier cijfers en de eerste letter van de
postcode, en er is geen inzicht in de oorzaak van energieverliezen). Feitelijk is deze
optie geen alternatief maar eerder complementair aan de thermografische luchtfoto.
Daarom zijn we van mening dat er nergens zo snel en zo tastbaar inzicht kan worden
verkregen in de problematiek van weglekken van warmte. Ook de vorm waarin de foto
beschikbaar komt, maakt snelle interpretatie mogelijk en kan goed worden gebruikt om met
burgers te communiceren.
3
Conclusies
De thermografische luchtfoto geeft inzicht in het energieverlies via de daken van de
bestaande woningbouw. Gezien de vele dertiger jaren woningen in Heemstede wordt
verwacht dat dit energieverlies fors is. De thermografische luchtfoto zal een legitiem
stimuleringsmiddel vormen om bewoners, woningbouwcorporaties en bedrijven te benaderen
om energie te besparen. De thermografische foto legt ook de nulsituatie van het
energieverlies via het dak vast. Na de fase van de uitvoering van maatregelen zal opnieuw
een thermografische foto genomen worden om het effect van het gevoerde beleid te meten.
Er zijn geen gelijkwaardige alternatieven voor de thermografische luchtfoto die direct inzicht
in energieverliezen geven. Wel zijn er projecten die complementair aan de foto zijn.
Woningbouwcorporaties en Eneco zijn in principe bereid om met de gemeente uitvoering te
geven aan de follow-up indien de thermografische foto hiertoe aanleiding geeft.
Ook hebben we een reeks van contacten gelegd met instellingen en bedrijven en zijn
activiteiten gefromuleerd die een nadrukkelijk beeld kunnen geven van hetgeen je met deze
foto kunt en op welke wijze de foto een centrale rol kan spelen in de duurzaamheidsaanpak
van de komende jaren.
Heemstede, 17 februari 2011
Ruimtelijk beleid/milieudienst IJmond
4
Bijlage: 1, Achtergrondinformatie.
In de notitie Duurzaamheid in Heemstede, is een reeks voorstellen gedaan om te komen tot
het terugdringen van de energieconsumptie. Isolatie en bewustwording zijn hierbij belangrijke
elementen.
Waar gaat het om bij deze techniek?
Warmteverlies via het dak in kaart gebracht
Via het dak gaat (veel) warmte in gebouwen verloren. Naar schatting gaat 30% van de
warmte verloren via het dak. Belangrijk dus om die gebreken in kaart te brengen. Met
Dakscan kan dat zeer efficiënt én nauwkeurig.
Temperatuurverschillen vanuit de lucht
Een slecht geïsoleerd dak straalt meer warmte uit dan een goed geïsoleerd dak. Om dit
zichtbaar te maken, maakt Dakscan gebruik van dakthermografie. Een techniek waarmee op
afstand temperatuurverschillen gemeten kunnen worden. Die verschillen leggen we vast met
hulp van infraroodbeelden vanuit de lucht gemaakt.
In één vlucht alle daken in kaart
Om goede beelden te kunnen maken, voert Dakscan vluchten uit met een vliegtuig met
ingebouwde infraroodcamera. En dat levert niet alleen heel waardevolle informatie op. Het is
ook een zeer efficiënte manier van werken. In één vlucht kunnen we alle daken van een wijk
of zelfs een hele stad in kaart brengen.
Heel veel informatie
Dakscan biedt veel voordelen. Kan bij een ‘normale’ dakinspectie alleen de algemene staat
van een dak beoordeeld worden, Dakscan gaat veel verder. De infraroodbeelden laten zeer
nauwkeurig zien of de isolatie goed functioneert en of er koudebruggen aanwezig zijn.
Dakscan biedt informatie op basis waarvan heel gericht verder actie ondernomen kan
worden.
Inzicht in energieverlies in Amsterdam1
Casus: “Amsterdam wil in de toekomst minder afhankelijk worden van fossiele brandstoffen.
De prijs van olie en gas zal de komende decennia fors stijgen. Dit is niet bevorderlijk voor de
economische groei en een hoge energierekening heeft gevolgen voor het betaalbaar wonen.
Amsterdam investeert in de productie van hernieuwbare energie, energiebesparende
maatregelen en efficiënt gebruik van energie.
Grootste winst is te behalen bij de bestaande gebouwen van Amsterdam. 70% van de CO2
uitstoot wordt veroorzaakt door gebouwen in Amsterdam. Hier ligt een grote uitdaging voor
de gemeente, stadsdelen, de vastgoedsector, woningcorporaties, huurders en
huiseigenaren. Daarbij is samenwerken een belangrijke succesfactor. Een goed voorbeeld is
de presentatie van een Dakscan waarmee inzicht wordt verschaft in het energieverlies van
Amsterdamse woningen en bedrijfsgebouwen. Hiervoor is het afgelopen jaar op basis van
nachtvluchten een thermografische dakscan gemaakt van Amsterdam. Deze Dakscan geeft
inzicht in het energieverlies van de Amsterdamse daken. Het project is een
samenwerkingsverband tussen de gemeente, stadsdelen en woningcorporaties.
1
Website http://dakscan.nl/main.php?cid=66
5
De Dakscan geeft bewoners en bedrijven inzicht in mogelijk energieverlies van hun dak.
Maar is vervolgens belangrijke informatie voor huiseigenaren en woningcorporaties om
gericht onderzoek te doen naar maatregelen en plannen van aanpak.
De kaart biedt een overzicht van alle gebouwen in Amsterdam. Met zes nachtvluchten in
maart 2009 en maart 2010 is de thermografische kaart van Amsterdam gemaakt.”
6