Recht voor de burger - servicepagina Frans Opveld
advertisement
Module Recht ROC Utrecht Kwalificatieniveau III IHGH © Frans Opveld, Juni 2000 Bladzijde 1 Samenleven We kennen een aantal manieren van samenleven: Het huwelijk: Het is nog steeds de meest gebruikelijke samenlevingsvorm. De afgelopen jaren gaan steeds meer mensen trouwen. Het huwelijk is aan regels gebonden. Deze regels staan in het Burgerlijk Wetboek. Daar staat in aan welke eisen het huwelijk moet voldoen, hoe de huwelijksvoltrekking precies moet gaan en wat de gevolgen van een huwelijk zijn. Voor het recht is alleen het burgerlijk huwelijk tussen man en vrouw van belang dat door een ambtenaar van de burgerlijke stand wordt gesloten. Een kerkelijk huwelijk heeft alleen een gevoelswaarde en heeft geen juridische waarde. Na de tweede wereldoorlog veranderde het belang van het huwelijk. De uitbreiding van de sociale wetten zorgde ervoor dat mensen meer zelfstandig konden wonen. De normen en waarden rondom het huwelijk weden ook wat losser en men accepteerde dat mensen gingen samenwonen. Hierdoor nam het aantal alleenstaanden toe en ontstonden er ook andere samenlevingsvormen. Geregistreerd partnerschap: Dit is ook een wettelijke verbintenis tussen twee mensen die niet kunnen (van het hetzelfde geslacht) trouwen of uit principe niet willen trouwen. Aan het geregistreerde partnerschap zijn andere rechten en plichten verbonden dan aan het huwelijk. Zo krijgen de partners bijvoorbeeld niet automatisch het ouderlijk gezag over de kinderen. De eisen voor het geregistreerde partnerschap staan ook in het BW. Samenwonen: Het verschil tussen de eerste twee en samenwonen is dat de partners niet ingeschreven staan in het huwelijks- of het samenlevingsregister. Er zijn verschillende redenen om te gaan samenwonen; - als proefperiode - men vindt het onzin om wettelijk vast te leggen dat men van elkaar houdt het BW heeft niets vastgelegd over het samenwonen. Wel kun je bij de notaris een samenlevingscontract opstellen, waarin je een aantal juridische zaken regelt, bijvoorbeeld op financieel gebied. Als je als samenwonenden een huis gaat kopen, moet je zelfs een samenlevingscontract opstellen. LAT-relatie (Living Apart Together = samen apart wonen): Een relatie tussen twee mensen die allebei hun zelfstandigheid niet willen opgeven en daarom ieder hun eigen huis houden. Ze doen wel veel dingen samen, maar willen toch apart blijven wonen. Het kan ook voorkomen dat de partners wat verder van elkaar wonen i.v.m. hun werk. Woongroep: Een groep mensen die samen een huishouden vormen. Iedereen in de groep heeft een eigen woonruimte, maar het huishouden is gezamenlijk.. Men kiest voor een woongroep omdat men niet alleen wil wonen of omdat het goedkoop is. Alleenstaanden: Steeds meer mensen wonen alleen. Deze toename komt onder andere doordat: - het aantal echtscheidingen toeneemt - jongeren eerder het huis uitgaan - meer mensen bewust alleen willen wonen en zich niet willen binden aan een vaste partner. Het Huwelijk De huwelijksformaliteiten (hoe het huwelijk wordt voltrokken) a. tenminste 14 dagen voor het huwelijk in ondertrouw gaan. Je moet dat doen in de woonplaats van een van de partners. Tegen het huwelijk kan namelijk geprotesteerd worden i.v.m. bigamie of te nauwe bloedverwantschap of in het geval minderjarigheid. b. het aannemen van elkaar als man en vrouw (het ja woord geven) ten overstaan van de ambtenaar van de burgerlijke stand. c. in het bijzijn van 2-4 getuigen d. het tekenen van de huwelijksakte en inschrijving van deze huwelijksakte in het huwelijksregister. Module Recht ROC Utrecht Kwalificatieniveau III IHGH © Frans Opveld, Juni 2000 Bladzijde 2 De huwelijksvereisten waaraan de man en vrouw moeten voldoen om te mogen trouwen, anders is er sprake van een huwelijksbeletsel en kan er niet getrouwd worden. a. ongehuwd zijn b. man en vrouw c. meerderjarig d. 16 en 17 jarigen mogen wel trouwen als het meisje zwanger is, maar daarvoor is een medische verklaring en toestemming van de ouders en/of de voogd voor nodig. Als ze geen toestemming geven om een of andere flauwekul reden dan kan de kantonrechter alsnog toestemming verlenen. Beneden de 16 jaar heb je ook nog toestemming van de koningin nodig. e. Uit vrije wil ja zeggen. f. De weduwe (vrouw) mag in haar ‘treurjaar’ (= binnen 306 dagen nadat de echtgenoot is overleden), omdat in die periode nog een kind kan worden geboren, dat volgens de wet een kind van de overleden man is. g. Er mag tussen man en vrouw geen nauwe graad van bloedverwantschap bestaan. Neef en nicht mag wel, maar broer en zus niet. Adoptief broer en zus wel, maar dan wel met toestemming van de koningin. Het huwelijk eindigt door : 1. Dood van een van de partners 2. Vermissing van een van de partners (bv, vliegramp of bootongeluk, wanneer er geen lijk of geïdentificeerd lijk voorhanden is). 3. Echtscheiding. Na een jaar huwelijk is echtscheiding mogelijk. De Rechter zal het huwelijk ontbinden als er sprake is van duurzame ontwrichting. Dit wil zeggen als er de beide partners niet meer met elkaar door een deur kunnen. Als de beide partners zelf geen regeling treffen i.v.m. regelingen voor de kinderen (voogdij, alimentatie enz. )dan doet de rechter dat. Het echtscheidingsvonnis moet binnen zes maanden na de uitspraak op de huwelijksakte worden aangetekend . Gebeurt dat niet dan blijf je gewoon getrouwd. Soms kunnen mensen niet scheiden, maar bij elkaar blijven willen ze ook niet. Een tussenoplossing is dan de scheiding van Tafel en Bed. Het is hetzelfde als een gewone scheiding, maar voor de wet blijft men getrouwd. Mensen die vanwege hun geloof niet mogen scheiden doen dat, of als de echtgenoten nog niet definitief uit elkaar willen. Partnerschap Sinds 1 januari 1998 bestaat er naast het huwelijk nog een officiële wettelijke samenlevingsvorm: het geregistreerde partnerschap. Vereisten voor het partnerschap zijn: - beide partners mogen hetzelfde geslacht hebben - beide partners moeten 18 jaar of ouder zijn - beide partners moeten beschikken over een geldige verblijfsvergunning Formaliteiten voor het partnerschap zijn: - men moet een belofte doen die staat opgeschreven in het BW. Men mag zelf een tekst kiezen. Er staat wel de eis dat uit de tekst moet blijken dat beide partners voor het GP kiezen. - Een GP wordt ingeschreven in het samenlevingsregister. Einde van het partnerschap: Een GP eindigt door een scheiding of het overlijden van een van de twee partners. Er kan alleen sprake zijn van een beëindiging als het partnerschap duurzaam ontwricht is. De partners kunnen hiertoe gezamenlijk beslissen. Er is dan geen rechter nodig. Ze hebben wel voor de ontbinding de handtekening van een notaris of advocaat nodig. Indien d beide partners het eens kunnen worden moeten ze naar de rechter, die zal dan beslissen. Het partnerschap eindigt indien dit is ingeschreven in het samenlevingsregister. Het kan zijn dat een van de partners verplicht wordt om alimentatie te betalen. Het samenlevingscontract: In een samenlevingscontract kun je o.a. notarieel laten vastleggen - wie wat bijdraagt aan het huishouden - van wie de meubels e.d. zijn - van wie welk deel van het koophuis is Module Recht ROC Utrecht Kwalificatieniveau III IHGH © Frans Opveld, Juni 2000 Bladzijde 3 De afspraken die bij de notaris worden gemaakt hebben alleen betrekking op het vermogen van de partners. De notaris mag niets regelen over de ouderlijke macht of over de voogdij van de eventuele kinderen. Het vermogen Het vermogen is de optelsom van schulden en bezittingen. Het huwelijk en het partnerschap hebben consequenties voor het vermogen van beide partners. Welke gevolgen dit zijn hangt af van de manier waarop ze zijn gaan samenleven. Als je gaat trouwen of geregistreerd gaat samenleven kun je kiezen tussen trouwen in Gemeenschap van Goederen (GvG) of trouwen onder huwelijkse voorwaarden (HV). Als je trouwt in GvG dan betekent dat, dat op het moment dat het huwelijk gesloten is dat het vermogen en de schulden van beide partners zijn. Alles komt op een grote hoop en wordt tussen de beide partners verdeeld. In geval van een scheiding moet dan ook alles gedeeld worden. De algehele gemeenschap van goederen eindigt: - als het huwelijk of het geregistreerde partnerschap eindigt, door bijv. scheiding of overlijden - bij scheiding van tafel en bed - als de rechter daartoe besluit - als de partners alsnog besluiten HV op te maken Trouwen met HV betekent dat je voordat je het huwelijk sluit, opschrijft van wie wat is. Veel mensen met een eigen zaak doen dat om te voorkomen dat bij een faillissement alles verloren is. Als je onder HV trouwt dan heeft iedere partner zijn/haar eigen vermogen. In geval van een scheiding vindt er ook geen boedelscheiding plaats, want iedere partner neemt zijn/haar eigen zaken mee. HV betekent ook dat je veel vertrouwen in elkaar moet hebben. Mensen met een eigen zaak zetten vaak privé zaken op naam van de partner, dat als de zaak failliet gaat de schuldeisers daar niet aan kunnen komen. Als de partner echter kwaad wil, kan deze bij een scheiding alles meenemen want het staat immers op de naam van die partner. Er zijn drie soorten huwelijkse voorwaarden: - uitsluiting van iedere gemeenschap: d.w.z. dat re na het huwelijk 2 privé-vermogens zijn en er geen enkel gemeenschappelijk vermogen is - beperkte gemeenschap: d.w.z. naast het privé-vermogen bestaat er ook nog een huwelijksvermogen. - Verrekenbeding: de vermogens blijven gescheiden, maar wat de echtgenoten aan inkomsten overhouden per jaar zal jaarlijks worden verrekend. Je kunt ook nog HV tijdens het huwelijk laten opmaken. Je bent dan wel aan een aantal criteria gebonden. Zo moet: - het huwelijk minstens een jaar hebben geduurd - eventuele schuldeisers mogen niet worden benadeeld - de rechtbank moet toestemming verlenen Bij een samenlevingscontract blijven de vermogens van de partners gescheiden. Je kunt echter bij de notaris opgeven welk vermogen gemeenschappelijk beheerd wordt. Het nadeel hiervan is dat het een momentopname is. Als er een huis gekocht wordt moeten er bij de notaris weer nieuwe afspraken gemaakt worden. Bij een huwelijk of een geregistreerd partnerschap is niet alleen het vermogen belangrijk, maar ook de eventuele schulden. De aansprakelijkheid en het verhaal komen hier om de hoek kijken. Aansprakelijkheid: de schuldeiser iemand op de nakoming van een verplichting kan aanspreken. Verhaal: de bezittingen van degene die de schuld is aangegaan in het openbaar worden verkocht en dat de schuld uit de opbrengst wordt betaald. Module Recht ROC Utrecht Kwalificatieniveau III IHGH © Frans Opveld, Juni 2000 Bladzijde 4 In principe blijven de echtgenoten en de partners verantwoordelijk voor hun eigen schulden, behalve bij verhaal bij algehele gemeenschap van goederen, waarbij de schulden van de een verhaald kunnen worden op de ander. En bij hoofdelijke aansprakelijkheid. Dit betekent aansprakelijkheid van meerdere schuldenaren, ieder voor de gehele schuld. Men kan de rechter vragen op de hoofdelijk aansprakelijkheid op te heffen. Bijvoorbeeld als een van de partners onophoudelijk schulden maakt. Dan kan de schuld, indien om opheffing van de algehele gemeenschap van goederen wordt gevraagd, niet meer op het gemeenschappelijk vermogen worden verhaald. Sommige beslissingen die binnen het huwelijk genomen moeten worden, zijn zo belangrijk, dat de wet al bij voorbaat vast heeft gesteld, dat man en vrouw moeten overleggen, aangezien de beslissingen verregaande consequenties kunnen hebben. We noemen dit de gezinsbeschermende artikelen of de pantoffelheld artikelen. Van te voren moeten man en vrouw elkaar of toestemming geven (mondeling ja) of medewerking geven (schriftelijk ja), anders zijn de rechtshandelingen vernietigbaar bij geen toestemming, ze kunnen dan teruggedraaid worden. Als er geen medewerking is verleend kan het zelfs nietig verklaard worden, dat betekent dat er helemaal geen rechtshandeling heeft plaatsgevonden. De pantoffelheld artikelen zijn: 1. Verkopen, verhuren of een hypotheek nemen op de echtelijke woning en inboedel. Toestemming nodig. 2. het doen van bovenmatige giften (afhankelijk van het vermogen). Toestemming nodig. 3. Zich privé borg stellen voor de schuld van een ander. Toestemming nodig. 4. Het kopen op afbetaling of in huurkoop van goederen voor de gemeenschappelijke huishouding. Medewerking nodig. De pantoffelheld artikelen gelden zowel bij GvG als bij HV. Ouderlijk gezag en voogdij Het begint met het ongeboren kind, dat al rechten en plichten heeft, want als de vader voor de geboorte overlijdt, is het kind erfgenaam van de vader en neemt zijn rechten en plichten over. Bij de geboorte krijgt en kind een voornaam en een achternaam Voornaam; de ouders mogen iedere naam die ze leuk vinden aan het kind geven. De ambtenaar van de burgerlijke stand kijkt echter of de naam van het kind gepast is. Als hij/zij dat niet vindt, wordt het kind niet ingeschreven. Achternaam: binnen het huwelijk de naam van de man. Binnenkort kunnen de ouders echter ook kiezen voor de naam van de vrouw. als de ouders niet getrouwd zijn en de man erkend het kind officieel, dan de naam van de man. bij adoptie hetzelfde als binnen het huwelijk. als de ouders niet getrouwd zijn en de vader heeft het kind niet erkend, de naam van de moeder. Het BW kent twee groepen handelingsonbekwamen: 1. Minderjarigen: van 0 t/m 17 jaar. Minderjarigen mogen de volgende rechtshandelingen zelfstandig verrichten: kleine overeenkomsten sluiten (niet te duur, bijv. het kopen van een walkman) 16/17 jarigen mogen een testament maken en beslissen of ze begraven of gecremeerd willen worden. 16/17 jarigen mogen een handlichting vragen. Je vraagt aan de kantonrechter of hij je een handlichting verleent zodat je zelf een bedrijf kunt beginnen of voortzetten en dat je voor de rechtshandelingen van het bedrijf meerderjarig bent. Let wel privé blijf je natuurlijk minderjarig. 2. Onder curatele gestelden: meerderjarigen, die hun eigen verantwoordelijkheid niet meer kunnen dragen bijvoorbeeld vanwege: geestelijke stoornis drankmisbruik geldverkwisting Module Recht ROC Utrecht Kwalificatieniveau III IHGH © Frans Opveld, Juni 2000 Bladzijde 5 De wettelijke vertegenwoordigers zijn ouder, voogd, toeziend voogd en de curator. 1. Ouders: hebben het ouderlijk gezag: - binnen het huwelijk - bij echtscheiding als ze allebei voor het kind willen blijven zorgen. - bij scheiding van tafel en bed heeft de verzorgende ouder het ouderlijk gezag. Willen de ouders hun kind niet goed opvoeden of misdragen zij zich, bijv. mishandeling en incest, dan worden de ouders door de Rb na advies van de Raad van de Kinderbescherming uit het ouderlijk gezag ontzet en krijgt het kind een voogd, ouders krijgen de ouderlijke macht dan nooit meer terug!!! Als de ouders door omstandigheden niet in staat zijn om goed voor het kind te zorgen dan kunnen ze aan de Rb vragen om van de ouderlijke macht te worden ontheven. Als de situatie weer beter is kunnen ze de ouderlijke macht weer terugkrijgen. 2. Voogd, - van rechtswege - (= is automatisch omdat de wet dat zegt) a. bij overlijden van de ene ouder wordt de andere ouder automatisch voogd b. de ongehuwde meerderjarige moeder wordt automatisch voogd bij de geboorte van haar kind 3. De curator bij curatele: is normaal gesproken een familielid, die de onder curatele gestelde helpt. Een minderjarige wordt met 18 jaar meerderjarig en handelingsbekwaam. Dat betekent dat die meerderjarige dan alle rechtshandelingen zelfstandig kan verrichten en is volledig verantwoordelijk voor zijn doen en laten. Erfrecht De wet kent twee soorten erfrecht: testamentair en wettelijk erfrecht. Beiden houden zich bezig met de nalatenschap: het vermogen van de overledene. Het testamentair erfrecht gaat middels een testament: een schriftelijk stuk waarin iemand bepaalt wat er na zijn/haar overlijden met zijn/haar vermogen moet gebeuren. Er zijn 2 testament vormen: - openbaar testament: door de notaris opgemaakt in aanwezigheid van twee getuigen en ondertekent door de maker. - Geheim testament: de maker noteert wat er met het vermogen moet gebeuren en geeft dit in een gesloten envelop aan de notaris. In dit geval moeten er 4 getuigen zijn van de overdracht. De notaris bewaart alle testamenten, hij moet wel doorgeven aan het Centraal Testamentenregister in Den Haag doorgeven van wie hij allemaal en testament heeft. Voor bepaalde zaken is geen testament nodig. Bijvoorbeeld wie de kleding, bepaalde sieraden of de meubels krijgt. Hiertoe volstaat een codicil. Dit kan een handgeschreven brief zijn die aan een erfgenaam of een legataris worden gegeven. Als er geen testament is bepaalt de wet wie wat erft. Recht op een erfenis hebben alleen de echtgenoot en de bloedverwanten. Een geregistreerde partner heeft ook recht, omdat deze door de wet is gelijkgesteld aan een partner. De erfgenamen zijn verdeeld in vier groepen: 1. echtgenoot (of geregistreerd partner) en kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen 2. ouders, broers en zusters 3. grootouders 4. overige bloedverwanten De volgorde is bepalend bij het erven door de familie. De eerste groep erft volgens het wettelijk erfrecht alles. Groepen die daarna komen erven alleen als van de groep die daarboven staat geen enkele persoon of nakomeling meer in leven is. De echtgenoot en de kinderen erven in gelijke delen. Ieder krijgt een gelijk deel. Als er in gemeenschap van goederen is getrouwd moet eerst de gemeenschap worden verdeeld en vervolgens krijgt weer ieder een gelijk deel (ook de partner). Ouders kunnen hun kinderen niet geheel onterven. Ze houden altijd het recht op een deel van de nalatenschap. We noemen dit de legitieme portie of het legaat. De grootte van het legaat is afhankelijk Module Recht ROC Utrecht Kwalificatieniveau III IHGH © Frans Opveld, Juni 2000 Bladzijde 6 van het aantal kinderen. Een voorwaarde op het legaat is dat de kinderen het opeisen bij de notaris. Indien ze zich niet melden, zien ze af van hun wettelijk deel. Ouders kunnen bij de notaris een langstlevende testament opstellen. Hiermee kan worden voorkomen dat bij het overlijden van een van de ouders de kinderen hun legaat kunnen opeisen en dat de overblijvende ouder bijvoorbeeld het huis moet verkopen om de kinderen uit te betalen. Bij een langstlevende testament kunnen de kinderen hun legaat pas opeisen wanneer de overblijvende ouder overlijdt, hertrouwt of failliet gaat. Samenwonenden hebben geen enkel recht volgens het erfrecht. Samenwonen is geen wettelijk erkende samenlevingsvorm. Samenwonenden kunnen een verblijvingsbeding bij een notaris afsluiten. Een verblijvingsbeding houdt in dat de gemeenschap van goederen onder bepaalde voorwaarden wordt opgeheven. In geval van overlijden van een van de partners vervalt de gemeenschap van goederen en worden alle goederen eigendom van de partner. Erfenis-procedure De executeur-testamentair zorgt ervoor dat de erfenis wordt uitgevoerd. Zijn taak bestaat onder andere uit het opsporen van erfgenamen en het zorgdragen voor een wettelijke en eerlijke afhandeling van de erfenis. De executeur-testamentair kan worden benoemd in het testament of door de erfgenamen worden aangewezen. Hij/zij is ook verantwoordelijk voor het afdragen van de successierechten (belasting die over een erfenis moet worden betaald). Naast dat een erfenis veel geld kan zijn, kan een erfenis ook veel schulden bevatten. De erfgenamen hebben daarom ook de mogelijkheid de erfenis te verwerpen. Als je niet weet of een erfenis geld of schulden bevat, mag je onderzoeken of de erfenis schulden bevat (max. vier maanden). We noemen dit het recht van beraad. Je moet dit wel bij de griffie van de rechtbank aanvragen. Een andere mogelijkheid is de erfenis aanvaarden met het recht van boedelbeschrijving. Hierbij aanvaard je de erfenis en betaal je eventuele schulden aan schuldeisers zolang er geld uit erfenis is. Is er verder geen geld dan hoef je dat zelf niet bij te leggen.
