Handreiking uitvoeren studies - Nationaal Coördinator Groningen

Handreiking voor het uitvoeren van studies naar
het effect van aardbevingen voor bedrijven in de
industriegebieden in Groningen
Opzet van de studie naar de effecten van een aardbeving
Fase 1: kwalitatieve beoordeling
(onderdeel van) versie 5 van de Handreiking
februari 2017
Versie Datum
Auteur
5
Piet Meijers
9-2-‘17
Jan Gijsbers (TNO)
Status
Definitief
Paraaf Review
Henk Kruse
Paraaf Goedkeuring
Joris van Ruijven
Paraaf
1 Inleiding
Deze beschrijving van Fase 1 behoort bij de in ontwikkeling zijnde versie 5 van
de ‘Handreiking voor het uitvoeren van studies naar het effect van aardbevingen
voor bedrijven in de industriegebieden in Groningen’ van Deltares/TNO (kenmerk
1209036-000-GEO-0006, Versie 5, in ontwikkeling).
De aanleiding voor het separaat uitbrengen van deze beschrijving van het Fase 1
onderzoek, is het faciliteren van lopende en nog op te starten aardbevingsstudies
bij de bedrijven. In de eerste helft van 2017 wordt verder gewerkt aan de update
van de Handreiking. Om voor de Fase 1 studies toch te kunnen werken met de
laatste stand van zaken van kennis en techniek op het gebied van aardbevingen
is vooruitlopend op het uitbrengen van versie 5 van de Handreiking onderhavige
tekst uit de rapportage beschikbaar gesteld.
Updates van documenten en procedures zullen worden aangekondigd en
beschikbaar gesteld via de website (www.nationaalcoordinatorgroningen.nl) van
de Nationaal Coördinator Groningen. Geadviseerd wordt voorafgaande aan het
gebruik van de Handreiking en de wijzigingsbladen, de actualiteit te controleren
op deze website.
Handreiking voor het uitvoeren van studies naar het effect van aardbevingen
9 feb 2017
Beschrijving Fase 1 (onderdeel versie 5 Handreiking)
2/6
2 Algemeen
Bij de opzet van de studie naar de effecten van aardbevingen op onderdelen van of
processen in bedrijven is een efficiënte aanpak van belang. Gezien de veelheid van
de te controleren bouwwerken c.q. constructies ligt het voor de hand om niet direct
alle mogelijke constructies of constructieonderdelen te beschouwen, maar te starten
met een selectie van meest belangrijke en mogelijk meest kritische constructies en
installaties.
Vanzelfsprekend liggen de prioriteiten bij industriële bedrijven in het aardbevingsgebied bij het binnen aanvaardbare grenzen houden van de risico’s met betrekking
tot interne veiligheid, externe veiligheid en milieu. Daarom dienen de uit te voeren
toetsen gericht te zijn op het risico van bezwijken van onderdelen en op het risico
van het ontstaan van Loss of Containment (LOC).
Om te beoordelen hoe groot de risico’s zijn wordt in de eerste fase begonnen met
een kwalitatieve beoordeling, eventueel gevolgd door een kwantitatieve beoordeling
in de tweede fase. Voor die situaties waarin de risico’s niet aanvaardbaar zijn moeten
in de derde fase geschikte maatregelen genomen worden zodat de risico’s tot een
aanvaardbaar niveau worden teruggebracht. De studie naar de effecten van aardbevingen wordt dus gefaseerd uitgevoerd.
Hoofdstuk 3 geeft een overzicht van de te doorlopen stappen in Fase 1, de kwalitatieve beoordeling. Vervolgens wordt in hoofdstuk 4 nader ingegaan op de daarbij van
belang zijnde aspecten.
Handreiking voor het uitvoeren van studies naar het effect van aardbevingen
9 feb 2017
Beschrijving Fase 1 (onderdeel versie 5 Handreiking)
3/6
3 Te doorlopen stappen bij de kwalitatieve beoordeling
In de toetsing van bestaande constructies en installaties wordt in Fase 1, de kwalitatieve beoordeling, de volgende stapsgewijze aanpak gevolgd:
1. Doorlopen van de constructies met betrekking tot risico’s.
2. Vaststellen van de huidige staat van de constructies
(afhankelijk van de situatie kan het efficiënter zijn om deze activiteit geheel of
gedeeltelijk in Fase 2 uit te voeren).
3. Prioritering van de constructies met de grootste gevolgen van falen.
4. Een kwalitatieve beoordeling van de risico’s door middel van een risicoanalyse met mogelijke maatregelen om het risico te reduceren tot een aanvaardbaar niveau.
Afhankelijk van het resultaat van de beoordeling en de situatie kan het efficiënter zijn
om na deze fase (eenvoudige) maatregelen te treffen in plaats van de volgende fase
in te gaan.
Handreiking voor het uitvoeren van studies naar het effect van aardbevingen
9 feb 2017
Beschrijving Fase 1 (onderdeel versie 5 Handreiking)
4/6
4 Van belang zijnde aspecten bij de kwalitatieve
beoordeling
Bij de kwalitatieve beoordeling in Fase 1 worden de in hoofdstuk 3 genoemde stappen doorlopen. Daarbij zijn de volgende aspecten van belang.
4.1
Inventarisatie van de constructies en de omgeving
Het KNMI heeft een Seismic Hazard Analysis uitgevoerd (Seismic Hazard Analysis
for the Groningen area, KNMI 2016), waardoor per locatie duidelijk wordt wat de
kans is op een aardbeving, die een bepaalde PGA (piekgrondversnelling op maaiveld) overschrijdt. Naast het vaststellen van de aardbevingsbelasting, is het van
belang om ook de staat van de verschillende constructies en installaties te
beschrijven. Hiertoe kunnen in de studies de bestaande inspectiegegevens en onderhoudsrapporten gebruikt worden. In de Fase 1 rapportages wordt dan een basis
gelegd voor de staat van de constructies, die in Fase 2 verder kan worden gecompleteerd met meer gedetailleerde gegevens.
Vanzelfsprekend is het noodzakelijk dat ook de zogenaamde LOD-systemen (line of
defence-systemen) integraal worden meegenomen in de kwalitatieve beoordeling.
Een LOD-systeem is een aanwezige technische en/of organisatorische maatregel om
de risico’s te beheersen. Dit kan toegespitst zijn op een insluitsysteem (specifiek) of
op de gehele inrichting (generiek). Bij de inventarisatie is het noodzakelijk dat ook de
werking van LOD’s en de staat van de LOD’s wordt vastgelegd.
Om aangemerkt te worden als een LOD moet een (grond)constructie, apparaat,
systeem of voorgenomen actie:
·
·
·
Effectief zijn in het voorkomen van consequenties.
Van toepassing zijn op een bepaald LOC scenario en de kans daarop te
verkleinen.
Verifieerbaar / valideerbaar zijn met een te kwantificeren effect.
De beschikbare QRA’s en MRA’s maken deel uit van de uitgangspunten en dienen te
worden geïnventariseerd en beschreven. Een beschouwing van de volledigheid,
actualiteit en juistheid van deze gegevens maakt deel uit van de werkzaamheden.
4.2
Vaststellen bedreigingen
Na de vaststelling van de aardbevingsbelasting en de beschrijving van de constructies en de installaties, worden de bedreigingen door aardbevingen geïnventariseerd.
Per constructie of installatie of insluitsysteem wordt vastgesteld of er bezwijken dan
wel een mogelijk LOC (Loss of containment) van gevaarlijke stoffen zou kunnen optreden. Hiertoe worden oorzakelijke verbanden gelegd tussen de aardbevingssituatie, de mogelijke invloed op constructies en installaties en de invloed op insluitsystemen.
Handreiking voor het uitvoeren van studies naar het effect van aardbevingen
9 feb 2017
Beschrijving Fase 1 (onderdeel versie 5 Handreiking)
5/6
4.3
Het opstellen van de verschillende scenario’s en hun mate van
waarschijnlijkheid
Per constructie en installatie met hun effecten op een insluitsysteem worden de
mogelijke scenario’s voor bezwijken dan wel het optreden van LOC geïdentificeerd.
Hierbij kan gebruik worden gemaakt van de bestaande QRA’s en MRA’s.
Na het opstellen van deze scenario’s wordt de mate van waarschijnlijkheid per
scenario bepaald. De mate van waarschijnlijkheid wordt, indien mogelijk, op een
semi-kwantitatieve manier bekeken. De op deze manier vastgestelde mate van waarschijnlijkheid van een scenario, bij een bepaalde constructie of installatie, wordt
vervolgens in een kans-klasse ingedeeld.
In het geval van aardbevingen dient rekening gehouden te worden met een beïnvloeding van de gehele inrichting door de aardbeving. De kansen op falen van een
insluitsysteem en een LOD zijn daardoor niet meer onafhankelijk, omdat ze door
dezelfde aardbeving belast worden.
4.4
Het schatten van de gevolgen
De gevolgen van de verschillende scenario’s met LOC worden vastgesteld waarbij
gebruik kan worden gemaakt van de bestaande QRA’s en MRA’s. Deze kunnen
bijvoorbeeld worden gebruikt om een inschatting te maken van de reikwijdte van de
scenario’s (berekening van effectafstanden) en de impact op het milieu. Aan de hand
hiervan wordt ingeschat of en zo ja hoeveel gewonden en/of slachtoffers zouden
kunnen vallen binnen en buiten de bedrijfsgrenzen. Op basis van deze gegevens kan
een kwalitatieve indeling worden gemaakt in gevolgklassen.
4.5
Afronding risicoanalyse en prioritering voor de kwantitatieve beoordeling
De resultaten van de kwalitatieve beoordeling worden gepresenteerd in de vorm van
tabellen (FMEA of vergelijkbaar). De resultaten kunnen ook worden weergegeven in
een semi-kwalitatieve risicomatrix. Op basis van de ingevulde risicomatrices wordt
vervolgens een prioritering van de constructies en installaties met de grootste gevolgen van falen gemaakt. De prioritering vormt de basis voor een selectie van constructies en installaties, die in Fase 2 nader worden onderworpen aan een
kwantitatieve beoordeling.
Handreiking voor het uitvoeren van studies naar het effect van aardbevingen
9 feb 2017
Beschrijving Fase 1 (onderdeel versie 5 Handreiking)
6/6