Boudewijnlaan 20-21 • B-1000 Brussel tel. 02-512 11 52 • fax 02-502 46 80 e-mail: [email protected] www.vlaamseprovincies.be Provinciale werking toerisme Nota, 19.11.2010 1. Marketing en communicatie 1.1 Overzicht 2010 Binnenlandmarketingcampagnes opzetten van marketingcampagnes voor eigen regio's en producten samenwerken op interprovinciaal niveau (PiV, TiV) co-financiering en participatie aan campagnes van Toerisme Vlaanderen pers- en mediawerking (o.a. VRT) Buitenlandmarketingcampagnes co-financiering en participatie aan campagnes van Toerisme Vlaanderen opzetten van marketingacties voor specifieke doelmarkten Commerciële productontwikkeling verblijfsarrangementen ICT-toepassingen publicaties voor verkoop Meetings, Incentives, Conferences, Events (MICE): Netwerking en collectieve marketing Informatieverstrekking aanbieden informatie online en offline beantwoorden vragen telefonisch, schriftelijk, online, … Sales verkoop hoofdzakelijk eigen commerciële producten, rechtstreeks aan particulieren (of reisorganisaties zoals Trade) advertentiewerving Distributie verspreiding en verzending eigen publicaties wederverkoop voornamelijk eigen commerciële producten Labeling toekenning en controle label "fietsvriendelijke -RECA en logies” logiesuitbaters stimuleren om in te spelen op belevingslabels Provinciale werking 1 1.2 Beschrijving 1.2.1 West-Vlaanderen Marketing Opstellen, uitvoeren en evalueren van een jaarlijks operationeel marketingplan voor de West-Vlaamse regio’s. Concreet betekent dit de promotie van de 4 regio’s op de verschillende markten waar zij actief zijn. Opstellen, uitvoeren en evalueren van een jaarlijks operationeel marketingplan voor regiooverschrijdende toeristisch-recreatieve producten. Concreet betekent dit de promotie van het provinciaal netwerk van toeristisch-recreatieve routes (o.m. wandel-, fiets-, ruiter-, auto- en motorroutes). Opstellen, uitvoeren en evalueren van een jaarlijks operationeel marketingplan MICE (Meetings-Incentives-Congressen-Events)voor de West-Vlaamse regio’s. Concreet betekent dit de promotie van het MICE-gebeuren in West-vlaanderen bij het bedrijfsleven in Vlaanderen. Drukwerk Westtoer Ontwerpen en drukken van de Troevenkaart van de Kust, Meeting- en incentive brochures Kust en Groen West-Vlaanderen Advies en ondersteuning van de realisatie van de regiobrochures of productlijnbrochures (kaarten, routes,…) Ontwerp en drukken van het administratief drukwerk Promotiemateriaal Realisatie van klein promotiemateriaal: displays, banners, fotomateriaal,… Distributie Uitbouw van een gericht distributiesysteem voor het verspreiden van folders, brochures en kaarten naar de toerist-recreant. Stockbeheer Uitbouw van een geïntegreerd digitaal stockbeheer van de brochures Evenementenbeleid Algemeen advies geven de commercialisatie van toeristische en openluchtrecreatieve evenementen met (inter)nationale uitstraling. Organisatorische ondersteuning van een selectief aantal evenementen. Strategische planning Inhoudelijke ondersteuning van de dienst Strategische Planning, Onderzoek en Databeheer op vlak van marketing bij de realisatie van Strategische plannen voor de diverse toeristische regio’s in West-Vlaanderen Provinciale werking 2 Corporate communicatie Ontwikkelen, implementeren en bewaken van de huisstijl Corporate brochure Logo's Pers-en mediacommunicatie Pro-actief bewerken van de geschreven media in binnen-en buitenland. Gebruikte instrumenten hierbij zijn: joint-promotions, advertenties, free-publicity generering, persreizen, persontvangsten, persberichten, persnieuwsbrieven, persconferenties,… Daarnaast wordt ook het TV-en radiolandschap bewerkt via inkoop van uitzendingstijd op diverse zenders. Samenwerking niet-toeristisch bedrijfsleven Nieuwe media 1.2.2 De integratie van nieuwe media in onze activiteiten. De ontwikkeling van de Kustwebsite en de Westtoer website waren de eerste realisaties. Inmiddels zijn ook de regiosites overgestapt op een nieuw performanter technologisch platform. Hierbij gaat niet alleen grote aandacht naar de performantie en inhoud van de websites, maar ook naar de promotie ervan. Dit gebeurt off-line via de klassieke kanalen vermeld hierboven alsook on-line via enieuwsbrieven, bannering, link-exchange, search-engine promotie,… Zo werden ook ook voor de productlijnen “fietsen en wandelen” en “Dagtrips voor Groepen” websites ontwikkeld in het kader van een gerichtere en efficiëntere promotie. Vlaams-Brabant Informatie Toerisme Vlaams-Brabant streeft ernaar de informatie m.b.t. het toeristisch aanbod in VlaamsBrabant ruim en volledig verwerven, efficiënt en permanent geactualiseerd te verwerken en op een klantvriendelijke wijze te verstrekken aan potentiële bezoekers. Informatie verstrekken m.b.t. het toeristisch aanbod in Vlaams-Brabant aan potentiële bezoekers en geïnteresseerden is een hoofdopdracht voor de dienst toerisme. Toerisme Vlaams-Brabant doet dit niet via een publieksbalie: dit is een opdracht voor regionale en lokale infokantoren. De informatie wordt schriftelijk en telefonisch verstrekt en in toenemende mate via digitale communicatie: e-mail en website. Schriftelijke informatie impliceert vooral de distributie van diverse publicaties, zowel gratis wervende en informatieve brochures als betalende publicaties, vnl. wandelboekjes, fietskaarten. Marketing en promotie Toerisme Vlaams-Brabant verhoogt via vernieuwende en effectvolle marketing- en communicatiestrategieën de toeristische profilering en aantrekkingskracht van de regio’s Hageland, Groene Gordel en de kunststad Leuven. Door middel van steeds vernieuwende marketing- en promotieacties worden externe bezoekers en eigen inwoners gestimuleerd tot een bezoek aan Vlaams-Brabantse bezienswaardigheden, gebruik van recreatieve routes, een meerdaags verblijf, ... De toeristische promotie is zowel thematisch (bv. wandelen en fietsen, parken en tuinen, evenementen, streekproducten, ...) als bestemmingsgericht. Provinciale werking 3 Uitgaande van de Strategische Beleidsplannen2008-2013 wordt de regioprofilering van Hageland en Groene Gordel verder uitgebouwd. 1.2.3 Limburg efficiënte en marktgerichte bestemmingspromotie Toerisme Limburg bespeelt alle facetten van de moderne communicatiemix, zowel met above als below the line communicatie-instrumenten. Telkens wordt hierbij het jonge en verrassende imago van de hele provincie beklemtoond. Door deze provinciale bestemmingspromotie kan Toerisme Limburg zo veel mogelijk financiële middelen bundelen en krachtige acties uitvoeren die zo veel mogelijke toeristische partners uit de hele provincie ondersteunen. Uitbouw van de vermarkting De producten die aanwezig zijn in Limburg en haar diverse regio’s worden vermarkt naar de juiste doelgroepen en dit door het uitbouwen van aantrekkelijke product-marktcombinaties. Op basis van continue marktonderzoek (zowel de vraag- als aanbodszijde) werkt Toerisme Limburg in samenwerking met de gemeentelijke partners en de partners uit andere beleidsdomeinen een aantal product-marktcombinaties uit : in deze PMCs kunnen partners uit diverse gemeenten inspelen, waardoor enerzijds de diverse producten elkaar ondersteunen tot een sterker product, maar kunnen anderzijds ook de communicatiemiddelen gebundeld worden, waardoor sterkere communicatiecampagnes ontwikkeld worden. Promotie van korte vakanties In het kader van de toeristische vermarkting van Limburg kiest Toerisme Limburg de markten waar Limburg gepromoot zal worden en welke instrumenten hiervoor het meest geëigend zijn. Limburg is voornamelijk een bestemming die aanspreekt voor korte vakanties en daarom worden de promotiebudgetten hoofdzakelijk ingezet om deze korte vakanties te promoten. Dit gebeurt door een sterke voor- en najaarscampagne (bv. in lente 2009 de campagne met de eierdopjes “de Limburgers heten u welkom, in najaar 2008 de nazomercampagne “waar blijf je?”) Limburg wordt actief gepromoot bij: Vlamingen Zuid- en Noord-Nederlanders Duitsers uit Nordrhein-Westfalen franstaligen uit Brussel en Wallonië Voor de buitenland communicatie werkt Toerisme Limburg intensief samen met de buitenlandkantoren van Toerisme Vlaanderen. De communicatie naar de andere Vlaamse provincies en Wallonië gebeurt vanuit Toerisme Limburg en wordt afgestemd met de gemeentelijke overheden. Positionering als bestemming met een goede prijs/kwaliteitsverhouding Bij de ontwikkeling van het toerisme in Limburg streeft de provincie Limburg naar een kwalitatieve beleving van de omgeving waar de toerist verblijft en dit voor alle types toeristen ongeacht het type vakantie dat zij verkiezen. Provinciale werking 4 Een gezonde prijs/kwaliteitsverhouding is het basisprincipe dat Toerisme Limburg hanteert bij de positionering van de gastvrije provincie Limburg. Hierbij wordt ingespeeld op de behoeften van de diverse doelgroepen, dit kan door het primaire toeristische aanbod in Limburg nauwgezet in kaart te brengen. Gastvrije provincie Limburg is reeds gekend als een gastvrije provincie met een bevolking die het Limburg-gevoel uitdraagt. Ook vanuit Toerisme Limburg vzw worden initiatieven ondernomen om deze gastvrijheid verder te vertalen naar de toerist. Toerisme Limburg werkt actief aan de uitbouw van een professioneel toeristisch onthaal en dit door de ondersteuning van de toeristische infokantoren. De medewerkers van deze toeristische infokantoren worden meermaals per jaar uitgenodigd om in dialoog te gaan met de provincie en met de toeristische ondernemers op de diverse sectormomenten. Daarnaast biedt Toerisme Limburg ondersteuning aan de toeristische infokantoren door het aanbieden van diverse producten : ontdekkingsgidsen, brochures, logiesgidsen, gadgets. Via de website www.toerismewerkt.be kunnen de medewerkers van de toeristische infokantoren makkelijk informatie opzoeken over diverse producten en campagnes. Sinds 2009 kan Toerisme Limburg de bezoekerstroom meten, dankzij elektronische tellers in alle grote en middelgrote toeristische infokantoren Toerisme Limburg heeft ook een belangrijke rol bij de uitbouw van een regionaal toeristisch onthaal in Limburg. Dit project vertrekt ook vanuit het principe van bundeling van middelen en krachten, de toerist kan op een centrale plaats in de regio de nodige informatie krijgen over de belangrijkste bezienswaardigheden in de regio. Toerisme Limburg werkt actief aan een uitbouw van het ambassadeurschap van de Limburgse bevolking voor toeristisch Limburg. Via diverse marketingcampagnes (o.a. in 2008 “Limburger ontdekt Limburg” of in 2009 de wekelijkse bijdrage over toerisme in “Het weekend begint op Vrijdag”.) werkt Toerisme Limburg eraan om de toeristische troeven van de provincie bekend te maken bij de Limburgse bevolking. Tenslotte werkt Toerisme Limburg actief samen met de diverse onderwijsinstellingen in het toeristisch veld en biedt ze ondersteuning aan een professionele opleiding van toeristische gidsen. Afstemming tussen de bestuursniveaus Het toeristisch landschap is versnipperd en zowel de toerist als de medewerkers in toerisme (publiek/privaat) krijgen boodschappen via diverse kanalen. Toerisme Limburg vzw streeft ernaar om de boodschap/vraag van deze kanalen zo veel mogelijk op elkaar af te stemmen. Toerisme Limburg streeft ernaar om de boodschap naar de toerist over de toeristische troeven van Limburg zo duidelijk mogelijk te maken. Hiervoor heeft Toerisme Limburg een intense dialoog met de hogere en lagere overheden en communiceert Toerisme Limburg continue met al haar partners. Voor deze communicatie worden diverse instrumenten ingezet : het 3maandelijkse magazine “Partners in Toerisme” of PIT, de website www.toerismewerkt.be en diverse sectorale en regionale ontmoetingsmomenten. Provinciale werking 5 1.2.4 Oost-Vlaanderen Promotie/Marketing/Communicatie TOV laat de specifieke bestemmingspromotie over aan de regionale samenwerkingsverbanden en richt zich inzake promotie en marketing vooral op de belevingswaarde van het Oost-Vlaams toeristisch product. Basispublicaties hierbij zijn het StapAf Magazine (twee nrs. per jaar waarin vooral de belevingswaarde centraal staat) en de StapAf Pocket (overzicht van de lusvormige routes en fietsnetwerken). Daarnaast wordt bijzonder veel aandacht gegeven aan het internetgebeuren en nieuwe technologieën. De marketingcel van TOV staat in voor de ontwikkeling, beheer en permanente vernieuwing van de eigen website en daaraan verbonden regiowebsites. Teneinde een jonger doelpubliek aan te spreken werden via de website de lusvormige fietsroutes gratis downloadbaar gesteld en kunnen deze tevens in GPS-systemen worden ingevoerd. Daarnaast werd een zeer functionele routeplanner voor de fietsnetwerken ontwikkeld die voortdurend uitgebreid wordt. De dienst promotie/marketing/communicatie staat verder ook in voor diverse publieksgerichte nieuwsbrieven en ontwikkelt in overleg met de regio's jaarlijks marketing- en communicatieplannen voor de Oost-Vlaamse regio's. Informatieverstrekking Gelegen in het stadscentrum van Gent en overwegende dat de eigen inwoners een niet onbelangrijk doelpubliek vormen voor het recreatieve aanbod in de provincie, exploiteert TOV een eigen bescheiden publieksbalie. De informatie wordt echter hoofdzakelijk verspreid via website(s), enieuwsbrieven en verscheidene schriftelijke publicaties. 1.2.5 Antwerpen Marketing & Communicatie De afdeling Marketing & Communicatie staat in voor de vermarkting, de promotie en de verkoop en verzorgt de mediarelaties naar de verschillende doelgroepen. Ze bestaat momenteel uit 5 pijlers: Onder Provinciale communicatie valt de promotie van het Fietsknooppuntennetwerk in de provincie Antwerpen, de promotie van de fietsthemaroutes, de wandelknooppuntennetwerken, alsook de samenwerkingen met Toerisme Vlaanderen, Plattelandstoerisme in Vlaanderen en Tafelen in Vlaanderen. Daarnaast verzorgt TPA de uitgave van een provinciebreed magazine dat tips voor uitstappen en toeristische recreatie in de provincie Antwerpen omvat. De dienst Regiopromotie voert regiopromotie voor de Antwerpse Kempen en voor Scheldeland, dit laatste in samenwerking met TOV. Voor de binnenlandcampagnes hieromtrent worden partnerships afgesloten met de betrokken gemeenten. Voor de buitenlandcampagnes wordt vooral gewerkt met de buitenlandkantoren van Toerisme Vlaanderen. Aan de basis van deze regiopromotie liggen de strategische regioplannen. De regiopromotie Antwerpse Kempen is gevestigd in Turnhout. Vanuit onze afdeling te Mechelen ondersteunen we de regiowerking Scheldeland. De cel Meeting Kempen is een publiek-private samenwerking met privépartners, actief in de MICE sector van de Antwerpse Kempen. Provinciale werking 6 Wegens haar grote belang wordt ook corporate communicatie als een aparte cel gezien die de goede communicatie naar en de goede samenwerking met het werkveld moet bewaken aan de hand van een corporate website, sectornieuwsbrieven en sectormomenten. Onder de Centrale diensten ressorteren de perswerking, copywriting, trade en beurzen, databeheer, klantenrelaties, verkoop en verzending, alle gevestigd te Antwerpen. Op deze centrale diensten kunnen de verschillende afdelingen van de organisatie een beroep doen. ● Binnen de perswerking worden, aan de hand van een persplanning, persberichten en persmomenten in goede banen geleid. ● Onze copywriter zorgt ervoor dat hetgeen we communiceren ook vlot overkomt bij de beoogde doelgroepen. ● Bij de cel Trade en Beurzen worden de contacten met de trade onderhouden, zowel in binnen- als buitenland en wordt de bemanning van de beurzen georganiseerd. ● De cel verkoop en verzending ten slotte staat in voor de goede distributie in de provincie van alle toeristische publicaties, dit zowel naar de infokantoren, logiesverstrekkers als naar andere horecazaken. Provinciale werking 7 2. Planning, onderzoek, dataverzameling 2.1 Overzicht 2010 Dataverzameling en -beheer (met betrekking tot vraag en aanbod) Kennisontwikkeling en -ontsluiting Beleidsondersteuning en -planning (strategische planning voor de regio’s) 2.2 Beschrijving 2.2.1 West-Vlaanderen Strategische beleidsplanning In de beheersovereenkomst met de provincie werd afgesproken dat Westtoer strategische beleidsplannen zou maken voor toerisme en recreatie voor iedere toeristisch-recreatieve regio in West-Vlaanderen. Op basis van een methodologie die werd opgezet in samenwerking met Toerisme Vlaanderen, werd het proces van strategische planning geïntroduceerd in de diverse West-Vlaamse regio’s. Belangrijke onderdelen van deze methodiek zijn: het vastleggen van een visie voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling in de regio het kritisch analyseren van het bestaande toeristisch-recreatieve product en beleid het formuleren van strategische doelstellingen het vastleggen van een marktstrategie: welke producten willen we aanbieden in de regio voor welke doelgroepen het formuleren van aanzetten voor concrete acties zowel voor productontwikkeling, als voor marketing en organisatie binnen de betreffende toeristisch-recreatieve regio Het overleg vormt een essentieel onderdeel van dit proces. Het gaat hier niet enkel om uitvoerig overleg met de diverse regionale toeristisch-recreatieve actoren maar eveneens met afgevaardigden van andere sectoren die raakvlakken hebben met het toeristisch-recreatieve beleid (als erfgoed, landbouw, cultuur, sport, natuur, landschapopbouw, e.a.). Een strategisch beleidsplan is richtinggevend voor het beleid voor toerisme en recreatie in de regio voor de komende 5 jaar en wordt goedgekeurd door de provincieraad. De vier toeristisch-recreatieve regio’s van West-Vlaanderen werden reeds bij dergelijk proces betrokken waaruit telkens een goedgekeurd strategisch beleidsplan resulteerde: • • • • 1999: beleidsplan Westhoek 2002: beleidsplan Kust 2003: beleidsplan Leiestreek 2004: beleidsplan Brugse Ommeland Provinciale werking 8 • • 2008: beleidsplan Westhoek 2009: beleidsplan Kust Het is de bedoeling van Westtoer om deze strategische beleidsplannen op regelmatige tijdstippen te evalueren en bij te sturen. Ander beleidsvoorbereidend werk Westtoer wordt ook ingeschakeld om adviezen te geven over diverse ruimtelijke plannen en projecten met toeristisch-recreatief belang. Samen met de Afdeling Productontwikkeling worden beleidsadviezen gegeven die voorgelegd worden aan het directiecomité van Westtoer. Westtoer is ook vertegenwoordigd in de PROCORO (de provinciale commissie voor ruimtelijke ordening) van West-Vlaanderen en geeft binnen dit forum ook adviezen. Ook omtrent diverse materies worden specifieke beleidsvoorbereidende nota’s uitgeschreven bv. rond ontwikkeling van plattelandstoerisme in de provincie, rond het evalueren en maken van conclusies over de regiopockets, e.a. Dataverzameling en -beheer Westtoer verzamelt op een systematische manier gegevens over basisindicatoren over toerisme en recreatie in West-Vlaanderen, zoals bijvoorbeeld: Jaarlijkse inventarisatie van het logiesaanbod in West-Vlaanderen • • Permanente bevraging van bezettingsgraad in hotelbarometer Permanente bevraging van een steekproef van uitbatingen van plattelandstoerisme naar bezettingsgraden Permanente bevraging van bezoekers in attracties met meer dan 5.000 bezoekers KITS-project: snelle indicatoren voor toeristische vraagregistratie op kustgemeenteniveau • • Beleidsgericht onderzoek Westtoer organiseert ook specifieke onderzoeksprojecten ter ondersteuning van het toeristischrecreatief beleid in de provincie, zoals bijvoorbeeld: – – – – 2.2.2 Bezoekersonderzoeken bij attracties, tentoonstellingen Meet-en onderzoeksprojecten op wandel- en fietsnetwerken Meet-en onderzoeksproject dagtoerisme naar de Kust Onderzoek bij verblijfstoeristen in commerciële logiesvormen aan de Kust Vlaams-Brabant Onderzoek en planning continu en efficiënt onderzoek van de toeristische sector in Vlaams-Brabant als basis voor gefundeerde beleidsvoorbereiding en –uitvoering. Het gaat hierbij zowel om eigen onderzoek van de toeristische sector in Vlaams-Brabant als om medewerking aan onderzoek op Vlaams niveau i.s.m. de andere provincies. Onderzoek waaraan op Provinciale werking 9 provinciaal niveau wordt (mee-)gewerkt dient er steeds op gericht te zijn relevante informatie aan te leveren voor het provinciaal toerismebeleid, bv. voor de actualisering van strategische beleidsplannen, marketingstrategieën, ... 2.2.3 Limburg Toerisme Limburg werkt aan een continue dialoog met de ondernemers waarbij kennisuitwisseling essentieel is. In 2007 kreeg dit initiatief extra steun dankzij een Provinciaal--Europees project “Kennissysteem Toeristisch Ondernemerschap” Door dit project wordt gewerkt aan een continue uitwisseling van kennisgegevens tussen ondernemers en Toerisme Limburg. Via diverse manieren blijft Toerisme Limburg continue de vraag op de toeristische markt opvolgen (door consumentenonderzoek, door aanwezigheid op beurzen, door het monitoren van trends en onderzoeksrapporten) en waar mogelijk worden voor het toeristisch aanbod samengewerkt met actoren buiten het toeristisch veld (vervoersmaatschappijen, sociale economie, natuur, landbouw,..) en buiten de provincie (provincie- en landsoverschrijdende projecten). Dit resulteert in het zoeken naar versterkende links tussen de Limburgse regio’s en met de omliggende regio’s in de provincies Antwerpen, Vlaams-Brabant, Luik, Nederlands Limburg en Nederlands Noord-Brabant . 2.2.4 Oost-Vlaanderen Studiecel De studiecel van TOV is actief op vlak van dataverzameling en beleidsgericht onderzoek gerelateerd aan overnachtings- en dagtoerisme. Daarnaast staat deze onderzoekscel tevens in voor de begeleiding en coördinatie bij de strategische planning voor de regio's. Elke toeristische regio in Oost-Vlaanderen (Leiestreek, Meetjesland, Waasland, Scheldeland en Vlaamse Ardennen) beschikt over een strategisch plan voor toerisme en recreatie, dat de basis vormt voor de werking van de regionale toeristische samenwerkingsverbanden. 2.2.5 Antwerpen Het Kenniscentrum verzamelt en verwerkt cijfermateriaal en andere nuttige gegevens om de werking van de productontwikkeling, marketing en regiowerking te onderbouwen. Het Kenniscentrum coördineert elk onderzoek dat door, met of in opdracht van TPA wordt uitgevoerd. Bovendien vormt het een van de toegangspoorten van TPA. De externe ontsluiting van cijfermateriaal en andere gegevens naar de toeristische sector en andere belanghebbenden gebeurt via deze dienst. Zo wordt bv. een verdeelsleutel gehanteerd waaruit het relatief toeristisch belang per gemeente binnen de provincie Antwerpen blijkt. Er wordt enerzijds gewerkt op basis van toeristische basisdata die (al dan niet met externe partners) worden verzameld a) Aan de vraagzijde: o Via een systeem van barometers: attractie- en hotelbarometer, campingbarometer. o Via vraagregistratie: kleinschalige logies, infokantoren, fietsverhuur, campings, recreatiedomeinen, sluisbewegingen. Provinciale werking 10 o Via eigen monitoring gebruik eigen producten: fietsen en wandelen b) Aan de aanbodszijde: in functie van aanbodsinventarissen: logies en attracties. Anderzijds werkt het kenniscentrum beleidsondersteunend door middel van: a) Jaar na jaar verschillende specifieke beleidsgerichte onderzoeksprojecten die veelal extern uitbesteed worden; b) Opvolging van beleidsprogramma’s en –plannen zoals: o Het domein ‘toerisme’ binnen het beleidsprogramma van het provinciebestuur o Het TPA-planningsproces o De strategische planningsdocumenten van de regio’s Antwerpse Kempen en Scheldeland en van eventuele andere productlijnen (zoals recreatief fietsen) c) Permanente informatieverzameling en doorstroming Provinciale werking 11 3. Productbeleid 3.1 Overzicht 2010 Innovatie: ontwikkelen en bevorderen van innovatieve concepten en producten Projectontwikkeling- en beheer adviseren, initiëren, co-financieren, participeren en beheer van Europese projecten adviseren,initiëren, co-financieren, participeren en beheer van Toeristisch-Recreatieve Projecten (TRP) adviseren,initiëren, co-financieren, participeren en beheer van overige projecten Routestructuren en andere fysieke producten ontwikkeling, realisatie en beheer van toeristische routes en netwerken opzetten en/of adviseren andere fysieke productontwikkeling Kwaliteitszorg controle en onderhoud toeristische routes en netwerken klachtenbehandeling 3.2 Beschrijving 3.2.1 West-Vlaanderen Recreatieve productontwikkeling Routes en netwerken Westtoer staat in voor de ontwikkeling recreatieve routes en netwerken, zoals – Fietsroutes Mountainbikeroutes Wandelroutes ruiterroutes autoroutes. Autotoeren Fietsnetwerken: 4 fietsnetwerken (1 per regio) en themafietstochten. Wandelnetwerken Projecten Westtoer staat in voor de begeleiding en opvolging van meerdere projecten: • Europese projecten: grensoverschrijdende samenwerking rond routes en netwerken en andere recreatieve infrastructuur. • Kustactieplan: bv. Kustfietsen (fietsen en mobiliteit aan de kust), Kustduinen, strandclubs, … • Studie recreatieve ontsluiting Bulskampveld en groene rand Brugge. Recreatieve infrastructuur en onderhoud Provinciale werking 12 Permanente nazorg: controle en onderhoud, door middel van: • Routechirurg. • Maandelijks, in onderlinge afspraak, opnemen meterstanden van de permanente meetsystemen op de fietsnetwerken. • Optimaliseren recreatieve infrastructuur – Fietsinrijpunten. – Verkeersveiligheid. – Randinfrastructuur (zitbanken, picknicktafels, …). Realisaties inzake infrastructuur: • Bewegwijzering van nieuwe routes en netwerken. • Plaatsen van informatieborden en randinfrastructuur (klaphekkentjes, banken ...). • Inrichting van duingebieden. • Aanleg van fietsverbinding. • Optimaliseren van het aanbod van routes en netwerken: – Hertraceringen. – Heraanleg van trajecten. – Infrastructuurwerken: herinrichting in functie van comfort, beleving en veiligheid van de recreant. – Vervangen van startborden. Onderhoud • Onderhoud (bewegwijzering, maaien, opruimen van zwerfvuil, randinfrastructuur onderhouden) van de recreatieve netwerken en routes. • Maandelijks, in onderlinge afspraak, opnemen meterstanden van de permanente meetsystemen op de fietsnetwerken. • Beheer (coördinatie, administratie……) van het peter- en metersysteem. Voor het beheer van de routes en netwerken wordt gebruik gemaakt van een databank, zijnde de TRIS-databank (Toeristisch-Recreatief Informatie Syteem). In deze databank zijn de routegegevens (trajecten, palen en borden) opgeslaan. Daarnaast zijn er ook de peters en meters. Deze vrijwilligers controleren op regelmatige basis hun toegewezen route en geven eventuele klachten en opmerkingen door aan Westtoer (via het TRIS-systeem). Toeristische Productontwikkeling Westtoer staat in voor en begeleidt gemeenten bij: het ontwikkelen en begeleiden van strategische projectzones en projecten een nieuwe toeristische attractie realiseren een museum nieuw leven in blazen een waardevol cultuurhistorisch gebouw toeristisch valoriseren een bezoekerscentrum inrichten nieuwe recreatieve routes of netwerken ontwikkelen of de oude herstructureren een landschap, een natuurgebied of een park recreatief ontsluiten Provinciale werking 13 het ontwerpen van didactische informatieborden in natuur en landschap Westtoer ondersteunt ook gemeenten voor de realisatie van een project. Westtoer beschikt immers over een goed uitgebouwd team van specialisten met een ruime theoretische en praktische ervaring op het vlak van productontwikkeling. Het Westtoerteam kan helpen bij alle stadia van een project namelijk: Conceptontwikkeling Westtoer luistert naar de verlangens en wensen en zorgt op basis hiervan voor de ontwikkeling van een duidelijke nota met basisideeën, inhoudelijk concept, doelstellingen, timing en financieringsmogelijkheden. Indien nodig staat Westtoer in voor het voorbereidend studiewerk zoals haalbaarheidsonderzoeken en bezoekersscreenings. Ontwerpfase In nauw overleg met de opdrachtgever staat Westtoer in voor de volledige voorbereiding van het project. Westtoer zal hiertoe een projectmanager aanduiden die zal instaan voor de coördinatie van de verschillende ontwerpen, voor het opvragen van de nodige offertes en voor het aanvragen van eventuele subsidies. Realisatiefase Indien gewenst, dan coördineert Westtoer ook de volledige uitvoering van het project. Dit houdt ondermeer in: bewaking van de timing en het budget, opvolging van de werken (zowel bouwwerken als museale invulling), het organiseren van coördinatievergaderingen. Westtoer is nooit bouwheer of aanbestedende overheid: deze bevoegdheden blijven bij de opdrachtgever. Management Ook na de realisatie van het project, kan Westtoer worden ingeschakeld voor de exploitatie van het project. Westtoer kan nuttig managementsadvies verlenen op het vlak van financieel beheer, marketing, personeel, bezoekersonderzoek en programmatie van activiteiten en evenementen. Kwaliteit 3.2.2 Begeleiden en adviseren van de kleinschalige logiessector in West-Vlaanderen. Creëren van een nauwe samenwerking met de vzw Plattelandstoerisme in Vlaanderen. Verdere ontwikkeling van diverse overlegstructuren: sectoroverleg, overleg met hogescholen, … Begeleiding van specifieke kwaliteitsprojecten: KAP III-project Zee van Kwaliteit (01/07/08-30/06/11). Rural Tourism in Southwest Bulgaria (01/01/08-31/12/09). Vlaams-Brabant Productontwikkeling Toerisme Vlaams-Brabant streeft permanent naar kwalitatieve verbetering, verruiming en vernieuwing van het toeristisch-recreatief product, aansluitend op de wijzigende marktvraag. Productontwikkeling dient ruim gezien te worden en omvat o.a.: - de verdere uitbouw van wandelroutes en fietsroutenetwerken bevorderen van fietsinrijpunten, fietscafés, streekproductenwinkels, horeca,… Provinciale werking 14 - verbeteren onderhoudssysteem recreatieve routes en permanente kwaliteitsbewaking toepassing van nieuwe technologieën in het productaanbod, bvb routes op GPS ontsluiting van cultureel erfgoed (i.s.m. dienst cultuur en lokale actoren) uitbouw van nieuwe identiteitsbevorderende attracties stimuleren verdere uitbouw toeristisch onthaal in de regio’s ontwikkelen van een MICE-aanbod gekoppeld aan toeristische programma’s verbetering van de toegankelijkheid van attracties, routes, onthaalpunten, ... uitbouw logiessector stimuleren, o.a. via reconversie bij plattelandsontwikkeling uitwerken van programma’s voor dagtoerisme en verblijfsarrangementen 3.3 Limburg Kwalitatief duurzaam toeristisch product De ontwikkeling van het toeristisch product is een primaire taak voor de lokale overheid en de ondernemers die reeds gevestigd zijn in de provincie of die hier wensen te investeren. De medewerkers van Toerisme Limburg hebben een adviserende rol bij de toeristische productontwikkeling, en met name door het adviseren en bemiddelen bij de ruimtelijke ordening dossiers die door de diverse toeristische partners ingediend worden. In 2008)-2009 wordt daarom een uitgebreide strategische oefening gedaan om de ruimtelijke spreiding van toeristische producten in Limburg te optimaliseren. Daarnaast wordt via diverse kanalen een intense dialoog opgebouwd met de toeristische ondernemer. Toerisme Limburg heeft een initiërende en ondersteunende rol bij innoverende projecten, waarbij via proefprojecten onderzocht wordt of een nieuw product economische leefbaarheid heeft. Voorbeelden hiervan zijn het fietsverhuur, dat na een pilootproject bij Toerisme Limburg overgedragen aan een instelling uit de sector sociale economie. In 2009 en 2010 werkt Toerisme Limburg met de Limburgbus een nieuw innovatief project uit. Linken tussen de Limburgse toeristische producten Over de provincie en over de diverse beleidsdomeinen heen zullen samenwerkingsverbanden gezocht worden om te komen tot een geïntegreerde aanpak voor het toeristisch beleid. Om het intrinsiek toeristisch product te versterken heeft Toerisme Limburg een regelmatige dialoog met partners uit de andere beleidsdomeinen :natuur, landbouw, vervoer en cultuur. Op die manier kunnen innovatieve projecten ontwikkeld worden : voorbeelden hiervan is bv. de samenwerking met Federatie Toerisme Limburg en het Nationaal Park Hoge Kempen voor de toeristische vermarkting van het Nationaal Park Hoge Kempen, het project Maasvallei waarbij samen met de partners uit de natuursector een corporate image voor de Maasvallei wordt uitgebouwd, het project Katarakt waar een intense samenwerking ontstond tussen Toerisme Limburg en de partners uit de fruitsector (veilingen, fruitboeren, …), de Smaak van De Keyser waar een samenwerking werd ontwikkeld met de culture instellingen en met producenten van streekproducten, de routestructuren (fietsen, wandelen, paardtoerisme) waar samen met de Regionale Landschappen gewerkt wordt aan kwalitatief hoogstaand netwerk voor de diverse doelgroepen. Provinciale werking 15 Toerisme Limburg speelt een adviserende rol bij de realisatie van een gediversivieerd toeristisch aanbod in Limburg. Decennialang was Limburg bekend om haar groot aanbod aan openluchtrecreatieve verblijven en haar logies voor doelgroepen (volgens economische impact (o.a. vakantieparken,…), kwalitatieve uitstraling (Kwaliteitslabel, B&B paradijs,…), doelgroepen (o.a. jeugdtoerisme, wellness-fans, fietsers, golfers…). De laatste jaren werd er actief gewerkt aan een uitbreiding van een kwalitatief aanbod van gastenkamers en hotels. Daarnaast werd er ook gewerkt aan een bredere doelgroep voor de logiesverstrekkende verblijven zodat de economische overlevingskans van de toeristische bedrijven hoger wordt. 3.4 Oost-Vlaanderen Productontwikkeling en sectorbegeleiding Inzake (niet fysieke) productontwikkeling en sectorbegeleiding concentreert TOV zich op de begeleiding van de private ondernemers bij de ontwikkeling van kwaliteitsvolle arrangementen, de opschaling van het eigen aanbod en het creëren van meerwaarde door samenwerking tussen enerzijds overheidsinstanties en anderzijds verscheidene deelsectoren (hotels, gastenkamers, restaurants, producenten van streekproducten, attracties, …), dit vaak in overleg en samenwerking met interpovinciale initiatieven zoals PIV en TIV, maar evenzeer in overleg en samenwerking met diverse provinciale diensten. Specifiek in de regio Meetjesland loopt een Europees pilootproject o.a. in samenwerking met de Universiteit Gent voor de ontwikkeling van samenwerkingsmodellen binnen de toeristische sector. In samenwerking met de vzw Gent Congres wordt het MICE-aanbod uitgebreid en door middel van gerichte acties gepromoot op specifieke doelmarkten. Infrastructuur De cel recreatieve infrastructuur van TOV inventariseert, ontwikkelt en onderhoudt recreatieve lusvormige auto-, fiets-, wandel- en ruiterroutes in Oost-Vlaanderen die voldoen aan strenge kwaliteitscriteria. Daarnaast ontwikkelt en onderhoudt deze afdeling de fiets- en wandelnetwerken in Oost-Vlaanderen, draagt zorg voor de verbetering en verdere aankleding van het aanbod en staat in voor een permanente kwaliteitsbewaking. Er wordt daarbij gebruik gemaakt van GIS-gerelateerde databanken om plaatsing en onderhoud efficiënt te laten verlopen. De cel heeft eveneens nauw contact en overleg met de consulent watertoerisme van het provinciebestuur en verleent ondersteuning bij de realisatie van het strategisch plan voor watertoerisme en –recreatie in OostVlaanderen. Tenslotte werkt de cel, in overleg met de regio's, aan verscheidene Europese projecten voor de ontwikkeling van toeristisch-recreatieve (rand)infrastructuur. 3.5 Antwerpen Het Routebureau van Toerisme Provincie Antwerpen is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van en de kwaliteitszorg voor de recreatieve routes en routenetwerken voor fietsers, wandelaars, ruiters en gemotoriseerde recreanten en toeristen. Het beheer van de database van knooppunten en trajecten en van allerhande kaartmateriaal wordt steeds belangrijker. De focus op het terrein ligt op de bewegwijzering en de primaire randinfrastructuur van de bovenlokale routes. Provinciale werking 16 Met TPA wordt gefocust op volgende producten in eigen beheer: a) Fietsen Fietsknooppuntennetwerk: 2.750 km traject bewegwijzerd in twee richtingen Thematische routes: 50-tal al dan niet met eigen bewegwijzering of op knooppunten uitgestippelde trajecten met eigen begeleidingspublicatie b) Wandelen o Wandelknooppuntennetwerken (11 verschillende gebieden vanaf 2012): via de wandelcoördinator o Inventarisatie, coördinatie en beloning van lokaal ontwikkelde wandellus-projecten c) Ruiteren: momenteel één ruiterknooppuntennetwerk d) Auto- en motoroutes: momenteel 7 lusvormig bewegwijzerde toeristische autoroutes. Voor deze producten bestaat het beheer uit de plaatsing van en onderhoud van de bewegwijzering en de basis randinfrastructuur, de permanente routeverbetering en –oplading, het beheer van het kaartmateriaal, klachtenbehandeling en de richtlijnen voor publicaties en andere vormen van ontsluiting van de routes. Beleidsmatig is er op al deze vlakken een permanente bijsturing en afstemming op de andere actoren. De dienst Aanbodsontwikkeling houdt zich vooral bezig met de toeristische productontwikkeling in samenwerking met andere private (profit en non-profit) en publieke actoren. De productontwikkeling gaat –al dan niet projectmatig van aard– soms gepaard met een simultane begeleiding van deze toeristische productaanbieders. Volgende groepen van vakantiemakers komen in de werking centraal te staan: - Kleinschalige logiesuitbatingen: gastenkamers, vakantiewoningen en kleinschalige hotels via de logiesconsulent; zie ook samenwerking met Plattelandstoerisme in Vlaanderen vzw - Campings: vooral via samenwerking met vzw KempenCampings - Grotere recreatieve logiesinstellingen: arrangementontwikkeling en –ondersteuning; zie ook MICE-werking Antwerpse Kempen - Restaurants en café’s: bv. labeling fietsvriendelijke uitbatingen; zie ook samenwerking met Tafelen in Vlaanderen vzw - Plattelandsuitbatingen: hoeveverkooppunten en andere elementen van het plattelandstoerisme - Landschapsactoren: toeristisch-recreatief begeleiden van regionale landschappen - Attracties - Watertoerisme Daarnaast ontwikkelt de dienst zelf producten in functie van vernieuwing en trendsetting en bouwt ze kennis op over projectwerking en projectfinanciering. Er wordt meestal intensief samengewerkt met externe partners. Ook op het vlak van onthaal speelt TPA een prominente rol. Met een visie op toeristisch onthaal en de organisatie ervan wordt getracht om zowel de opvang van bezoekers van de provincie als de informatie- en servicedoorstroming naar de bezoekers toe te coördineren. De lokaal georganiseerde toeristische informatiebalies vormen daarbij een belangrijke kapstok. Provinciale werking 17 TPA verleent jaarlijks projectsubsidies aan erkende toeristische diensten en verenigingen die geen convenantsubsidie genieten. TPA ondersteunt daarnaast de werking van de toeristische clusters in Scheldeland (personeels- en convenantsubsidies) en Antwerpse Kempen (tewerkstelling clustercoördinatoren met lokale cofinanciering). Met de kunststeden Antwerpen en Mechelen zijn samenwerkingsovereenkomsten afgesloten die de onderlinge relatie regelen. Binnen de afdeling Beleid & Ontwikkeling werd specifiek ruimte gemaakt voor een TPAprojectbureau. Veelal is hier ook cofinanciering en/of subsidiëring mee gemoeid. De expertise voor het aanvragen en declareren van subsidies zit daarom binnen deze cel vervat. Ook het opvolgen van de taken, doelstellingen en timing wordt vanuit de projectencel opgevolgd. Er zitten permanent een dertigtal projecten in de portefeuille van het projectteam. De projecten variëren van nog louter administratief af te handelen tot prille projectideeën. Deze ideeën worden afgetast, intern en bij potentiële partners, stakeholders en subsidiërende overheden. Het adviseren en begeleiden van projecten kan vanuit dit projectbureau en/of vanuit de regiowerking gebeuren. Provinciale werking 18 4. Regio- en sectorspecifieke werking 4.1 Overzicht 2010 Opleiding en vorming bijdragen aan externe vorming van gidsen Toerisme Vlaanderen adviseren over gidsenvorming vorming balie- en ander eigen personeel lesgevers leveren voor toerismegerelateerde opleidingen (vb. plattelandstoerisme) Regionale netwerkvorming organisatie, financiering en aansturing regionale toeristische samenwerkingsverbanden uitbouw onthaal en informatiepuntennetwerk deelname aan overlegstructuren (vb. regionale landschappen, VVV's, ...) opzetten netwerken voor specifieke doelgroepen ter ondersteuning van regionale werking Sectoroverleg participatie publiek-private samenwerkingsverbanden (Plattelandstoerisme in Vlaanderen (PiV), Tafelen in Vlaanderen (TiV), Federatie Toerisme Limburg (FTL) overleg georganiseerde geledingen toeristische sector (vb. campings) Marketinggericht coördineren of ondersteunen van regionale evenementen met toeristische relevantie 4.2 Beschrijving 4.2.1 West-Vlaanderen Regiowerking Westtoer beoogt het bewerkstelligen van een maximale samenwerking tussen enerzijds Westtoer/Provincie en anderzijds de publieke én toeristische actoren aan de basis via een consequent doorgedreven regiowerking. Dit met het oog op het tot stand brengen van een duurzame regionale toeristisch-recreatieve ontwikkeling. Westtoer oefent, vanuit zijn 4 regiocellen die bestaan uit een regio-manager en een regio-assistent, een aanjaag- en coördinatiefunctie t.o.v. de lokale toeristische actoren. De beleidsdoelstellingen waar per toeristische regio wordt aan gewerkt worden vastgelegd in de regionale strategische beleidsplannen. De regio-werking van Westtoer schrijft zich in in het globale gebiedenbeleid van de Provincie. Op regionaal vlak wordt overigens zeer regelmatig overleg gepleegd met de gebiedswerkers van de Provincie. West-Vlaanderen heeft 4 toeristische regio's: de Kust het Brugse Ommeland de Leiestreek de Westhoek Elke regio heeft een regionale promotiepool waartoe de gemeenten en de provincie bijdragen. Met de middelen uit deze pool wordt onder andere een specifieke marketingcampagne per regio ontwikkeld en uitgevoerd. Provinciale werking 19 4.2.2 Vlaams-Brabant Regiowerking Toerisme Vlaams-Brabant werkt aan de uitbreiding en versterking van de regionale, thematische en projectmatige samenwerkingsverbanden met gemeentelijke, bovenlokale en particuliere partners. Het provinciaal niveau heeft een initiërende, stimulerende en coördinerende rol, maar heeft niet de taak noch de mogelijkheden om alles zelf en met eigen middelen realiseren. Voor de uitbouw en promotie van de sector dienen zowel bestaande als nieuwe, structurele en ad hoc samenwerkingsverbanden verder uitgebouwd te worden. Ook in het toeristisch werkveld neemt de provincie via Toerisme Vlaams-Brabant haar coördinerende rol op als streekbestuur. 4.2.3 Limburg Op maat van de regio Toerisme Limburg werkt als provinciale organisatie aan de bestemmingspromotie van Limburg maar blijft op regionaal niveau samenwerkingsverbanden ondersteunen die de regionale productontwikkeling en productcommunicatie moeten verstreken. Daarom heeft Toerisme Limburg ook de opdracht gegeven om voor alle toeristisch regio’s een strategisch toeristisch actieplan (STAP) op te maken : Strategisch Toeristisch ActiePlan Haspengouw in 2006 Strategisch Toeristisch ActiePlan Maasland in 2008 Strategisch Toeristisch ActiePlan Limburgse Kempen in 2008 Strategisch Toeristisch ActiePlan Voerstreek in 2008 In 2009 is gewerkt aan een Strategisch Toeristisch ActiePlan Hasselt en Omgeving. In deze STAPs werden de unieke toeristische thema’s voor de regio’s vastgelegd (bv. fruit, kastelen, oudste verleden, religieus verleden in Haspengouw). Voor elke regio maakt Toerisme Limburg – in nauw overleg met de gemeentelijke partners uit de regio – een operationeel actieplan waarbij voor ieder thema een of meerdere toeristische producten worden ontwikkeld en waarbij voor ieder product een ondersteund communicatieplan wordt opgesteld. Deze actieplannen zijn een illustratief voorbeeld van bundeling van middelen en provinciaal-gemeentelijke samenwerking, zoals werd vooropgesteld in de visie van Toerisme Limburg. De regiocoördinatoren van Toerisme Limburg zorgen voor de uitvoering van dit jaarlijks actieplan en voor de werving van bijkomende subsidies. Op maat van de ondernemers Bij de uitvoering van het provinciaal toeristisch beleid houdt Toerisme Limburg via diverse wegen de vinger aan de pols bij de toeristische ondernemers : via de vertegenwoordigers van de private sector in haar Raad van Bestuur, via een maandelijkse elektronische bevraging waarbij de diverse marketingacties continue geëvalueerd worden, via meerdere netwerkmomenten per jaar, via persoonlijke bezoeken bij de toeristische partners op het veld en via diverse overlegmomenten. 4.2.4 Oost-Vlaanderen Regiowerking Provinciale werking 20 TOV ondersteunt in sterke mate de regionale toeristische samenwerkingsverbanden in OostVlaanderen, waarin naast TOV ook de gemeenten en de private sector participeren. TOV brengt evenveel middelen in als de aangesloten gemeenten en stelt in elke regio een regiocoördinator en regiomedewerker tewerk. Op basis van de strategische plannen en de USP's/imago van de diverse regio's voeren deze toeristische samenwerkingsverbanden bestemmingspromotie en werken zij aan de verdere (product)ontwikkeling van het toeristisch-recreatief aanbod. 4.2.5 Antwerpen Regiowerking De regiowerking geeft vorm aan het toeristische beleid in de verschillende (deel)regio’s via de antennediensten van Toerisme Provincie Antwerpen in Turnhout en Mechelen. De regiocoördinatie zorgt voor de opvolging en uitvoering van het strategische plan voor toerisme en recreatie in de regio en fungeert als aanspreekpunt voor gemeenten, toeristische diensten en verenigingen. Daarnaast wordt ook eerstelijnsadvies rond projecten van gemeenten of private actoren verstrekt. Zowel in de Antwerpse Kempen als in het Antwerpse deel van Scheldeland zijn intergemeentelijke toeristische samenwerkingsverbanden actief (toeristische clusters). Die vormen een belangrijke schakel tussen TPA en het lokale werkveld (gemeenten en VVV’s). Hun coördinatoren en activiteiten worden mede vanuit de TPA-regiowerking aangestuurd. Ook gebiedsgerichte werking (geïntegreerde projecten in een bepaald gebied) valt onder deze pijler. De regiowerking Antwerpse Kempen is geheel ingebed in TPA. Bij Scheldeland ligt dat anders. Daar is een belangrijk deel van de regiowerking opgenomen door de vzw Toerisme Scheldeland (TSL. Hierin werkn TPA en TOV samenwerken met de 29 betrokken steden en gemeenten, de clusters en de toeristische sector. TPA en TOV ondersteunen TSL met financiële en personele middelen en vanuit hun centrale diensten. De contacten met het lokale niveau verlopen niet uitsluitend via de regio’s. Soms zijn er provinciebrede initiatieven die door andere entiteiten worden opgestart en georganiseerd, om vervolgens centraal vanuit TPA te worden opgevolgd . Door deze centralisatiebeweging krijgt de regiowerking meer ruimte voor contacten met het lokale veld, waar ook een belangrijke rol is weggelegd voor de clustercoördinatoren. Datum Referentie 19.11.2010 110323.045/N/SVL/el. Handboek toerisme Provinciale werking 21