De belangrijke rol van de voeding bij decubitus

De belangrijke rol van de voeding bij
decubitus
M. Looijaard
Auteur:
Vertaald/bijgewerkt:
1992
Nieuwsbrief:
8-11
Pagina:
8
Jaargang:
2
Nummer:
Toestemming:
Illustraties:
Voordracht tijdens introductie protocol preventie en behandeling
Bijzonderheden:
decubitus op 23 en 24 oktober 1991 te Amsterdam
decubitus voeding
Kernwoorden:
Literatuur:
Voeding is belangrijk bij de preventie en bij de behandeling van decubitus. Waarom?
Voeding, eten en drinken, staat in verband met de voedingstoestand van het lichaam. Een
goede voedingstoestand is een voorwaarde als we praten over preventie en behandeling van
decubitus.
Voedingstoestand
Bij een goede voedingstoestand kan het lichaam op elk tijdstip én in voldoende mate
beschikken over alle stoffen die voor het lichaam noodzakelijk zijn.
Dit is het geval als er een balans bestaat tussen inname van energie, vocht en voedingsstoffen
én het verbruik daarvan.
Door allerlei oorzaken kan de balans tussen inname en verbruik (behoefte) uit evenwicht
raken. Het lichaam beschikt weliswaar over allerlei reserves die meer of minder snel uitgeput
raken. De voorraad van verschillende vitaminen en mineralen varieert een paar dagen tot een
paar maanden, slechts een enkeling tot een jaar.
De energievoorraad is afhankelijk van de hoeveelheid vetweefsel. Wanneer een patiënt eigen
vetweefsel gaat gebruiken voor energievoorziening betekent dit dat de balans tussen inname
en behoefte verstoord is. Vanaf dat moment loopt de voedingstoestand gevaar en daarmee de
gezondheid.
Verstoorde balans tussen inname en behoefte
Voor een goed functioneren heeft het lichaam dagelijks behoefte aan energie oftewel
calorieën. De energie die een lichaam in rust nodig heeft heet basaal metabolisme.
Daarnaast is energie nodig voor:
- de spijsvertering
©Stichting WCS
www.wcs.nl
- activiteiten, beweging
- fysieke stress
- koorts.
In het algemeen geldt dat de kans op een verslechtering van de voedingstoestand toeneemt
als:
de energiebehoefte verhoogd is
Bij koorts is per 0C boven 38 0C de behoefte verhoogd met 12% van het basaal metabolisme.
Fysieke stress vraagt veel extra energie. Open wonden verhogen de energiebehoefte met 2050% afhankelijk van de grootte van de wond. Kanker, cachectisch, vraagt 20% extra energie,
postoperatief heeft het lichaam 10% extra nodig.
de inname (eten en drinken) verminderd is:
Dit is vaak het geval bij slechte eetlust, obstructies in maagdarmkanaal, niet meer voor
zichzelf kunnen zorgen, ……
het verlies verhoogd is:
Verlies van voedingsstoffen, vocht en energie vindt plaats bij braken, diaree, koorts en open
wonden.
de reservecapaciteit van het lichaam verminderd is:
Dit komt voor of na chronisch alcohol- of drugsgebruik.
Het zal duidelijk zijn dat bij een combinatie van genoemde factoren de kans op verslechtering
van de voedingstoestand extra toeneemt. In de praktijk komt dat vaak voor.
Voedingsadviezen
Zowel bij preventie- als bij behandeling van decubitus is het behouden of verkrijgen van een
goede voedingstoestand van groot belang.
Als iemand gewoon kan eten en drinken levert een gezonde voeding, met de aanbevolen
hoeveelheden, alle voedingsstoffen in de juiste verhouding. De maaltijdschijf is bij de
samenstelling een goed hulpmiddel.
Wanneer de behoefte toeneemt, bijvoorbeeld ter verbetering van de voedingstoestand of bij
open wonden, zijn extra aanpassingen vaak noodzakelijk. Met name in de thuissituatie is het
aan te raden dat zo lang mogelijk met gewone producten te bewerkstelligen.
Het vaker gebruiken van kleine maaltijden, het “verrijken” van gerechten zijn hiertoe
voorbeelden.
Als gewone voeding niet meer voldoet zijn er voedingspreparaten als bijvoeding of als
vervanging van maaltijden op de markt. Overleg met de diëtist over de keuze en de te
gebruiken hoeveelheid van een preparaat.
©Stichting WCS
www.wcs.nl
Behandeling van decubitus, aandachtspunten voor de
voeding
Eiwit
Bij decubitus is er sprake van zowel een verhoogd verlies (verhoogde afbraak + verlies via de
wond) als van een verhoogde behoefte (collageen-synthese).
Normaal is de eiwitbehoefte 0,5-1 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht.
Bij decubitus is de behoefte verhoogd tot 1,5-2 gram per kilogram lichaamsgewicht. Een ruim
gebruik van vlees, vleeswaren, kaas, melk en melkproducten, kip of vis is noodzakelijk.
Eventueel kunnen eiwitrijke voedingspreparaten geadviseerd worden.
Om te zorgen dat eiwit als bouwstof wordt gebruikt en niet als brandstof heeft een
eiwitverrijking alleen zin met een ruime energievoorziening (koolhydraten [suikers, zetmeel]
en vetten).
Energie
Afhankelijk van de ernst en de aanwezigheid van andere stress factoren zal men uitkomen op
een behoefte dat 20-50% hoger ligt dan normaal.
Richtlijn: 40 kcal / 168 kJ per kilogram ideaal lichaamsgewicht.
Vitaminen en mineralen
Bij decubitus bestaat er geen verhoogde behoefte aan vitaminen en mineralen. Een goede
opname is echter wel gewenst en het is noodzakelijk eventueel bestaande deficiënties op te
heffen.
Met name vitamine C, zink en waarschijnlijk ook koper zijn belangrijk omdat ze directe
invloed hebben op de wondgenezing.
Vitamine C komt voor in groente, fruit en aardappelen. Door een gevarieerde, volwaardige
voeding wordt aan de zinkbehoefte voldaan. Vlees, kaas, graanproducten en noten bevatten
een relatief hoog zinkgehalte. Ook koper komt in een gevarieerde voeding voldoende voor.
Met name granen, groente, noten, lever, thee, rozijnen en chocolade zijn relatief rijk aan
koper.
Vocht
Een volwassene heeft normaal ±1,5 liter (15 kopjes) drinkvocht per dag nodig. Bij
vochtverlies, zoals bij verlies van wondvocht, bloed, transpireren, braken, diaree is de
behoefte verhoogd tot gemiddeld 2 à 3 liter per dag.
Tot slot…
Voeding en voedingstoestand spelen een belangrijke rol bij preventie én bij behandeling van
decubitus.
Al is eten en drinken voor een zieke vak meer een must dan een lust, het blijven stimuleren en
adviseren van de patiënt en zijn verzorgers is een belangrijke taak van alle hulpverleners.
Diëtisten kunnen daarbij zowel de patiënt als de hulpverlener adviseren en ondersteunen.
©Stichting WCS
www.wcs.nl
M. Looijaard, diëtist Stichting Amsterdams Kruiswerk
©Stichting WCS
www.wcs.nl