Nr. 3 Jolanda Gebben Decubitus, terug naar de basis 2012

Decubitus, terug
naar de basis!
Jolanda Gebben, Diëtist
Cicero zorggroep
Indeling presentatie
•  basis voeding
•  screenen
•  decubitus
•  voedingstherapie
•  vragen
Dit landschap is gemaakt van brocoli, erwtjes en basilicum.
De wegen zijn bezaaid met kurkuma, de rotsen zijn broden en wolken van bloemkool versieren de blauwe lucht.
Basis Voeding
Bouwstoffen
- Eiwitten
Brandstoffen
Energie leverende nutriënten
- Vetten
- Koolhydraten
Beschermende stoffen
- Vitamines en mineralen
- Spoorelementen
- Vezels
- Vocht
Energieleverend, maar niet in de basis voeding: Alcohol!!!
Aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen voor
ouderen (51-70 jaar)
Aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen voor
ouderen (70+)
Brood
5 - 6 sneetjes
Aardappelen
3 - 4 stuks
Groente
4 groentelepels (200 gram)
Fruit
2 vruchten (200 gram)
Melk & melkproducten 4 glazen (500 ml)
Kaas
1,5 plak (30 gram)
Vlees/vis/kip/ei
100 - 125 gram
Halvarine, margarine, 35 - 50 gram
bak- en braadproducten
Dranken
minimaal 1,5 liter
Brood
4 - 5 sneetjes (-)
Aardappelen
2 - 4 stuks (-)
Groente
3 groentelepels (150 gram) (-)
Fruit
2 vruchten (200 gram)
Melk & melkproducten 4 - 5 glazen (650 ml) (+)
Kaas
1 plak (20 gram) (-)
Vlees/vis/kip/ei
100 - 125 gram
Halvarine, margarine, 20 - 35 gram (-)
bak- en braadproducten
Dranken
minimaal 1,5 liter
1
Voedingstoestand in
disbalans
•  toestand van een tekort aan voedingsstoffen
kan leiden tot oa decubitus
Inname van
voedingsstoffen
Definitie ondervoeding
Een voedingstoestand waarbij een tekort (of
disbalans) van energie en eiwit en evt. andere
voedingsstoffen t.g.v. ZIEKTE leidt tot
meetbare
nadelige effecten op lichaamssamenstelling,
functioneren en klinische resultaten
Behoefte en/of
verlies aan
voedingsstoffen
Hoe meet je ondervoeding ?
Hoe meet je ondervoeding in
verpleeg- en verzorgingshuizen?
Slechte voedingstoestand
BMI ≤ 18,5 en / of
> 10% onbedoeld gewichtsverlies in de
laatste 6 maanden en / of
> 5% onbedoeld gewichtsverlies in de
laatste maand
Matige voedingstoestand
BMI 18,5 - 20 en / of
5-10% gewichtsverlies in de laatste 6
maanden
Slechte voedingstoestand
BMI ≤ 20 en / of
> 10% onbedoeld gewichtsverlies in de
laatste 6 maanden en / of
> 5% onbedoeld gewichtsverlies in de
laatste maand
Matige voedingstoestand
BMI 20-22 en / of
5-10% gewichtsverlies in de laatste 6
maanden
Oorzaken ondervoeding
Verminderde voedingsinname
Sociale factoren
1.  Verminderde voedselinname
2.  Verhoogde voedingsbehoefte
3.  Abnormale verliezen aan voedingsstoffen
•  Eenzaamheid
•  Depressie
•  Vermoeidheid
Psychologische factoren
•  Verlies van geur/smaak
•  Slik-/ Kauwproblemen •  Fysieke handicap
2
Verhoogde voedingsbehoefte
Abnormale verliezen voedingsstoffen
Ziekte vraagt om extra voedingsstoffen
+
Patiënten die ziek zijn eten minder
=
Een tekort aan energie en eiwit
•  Verlies via open wond(en) (o.a. decubitus,
brandwonden, VAC-pomp)
•  Grote verliezen via fistel(s) en/of stoma
•  Groot / frequent bloedverlies b.v bij koorts of operatie zijn al 10 kcal per kg
lichaamsgewicht extra nodig (bij iemand van 70
kilo is dat 700 kcal)
•  Ernstige diarree •  Frequent braken
13
Gevolgen ondervoeding
↓
↓
↓
↓
↑
↓
↑
↑
lichaamsgewicht en spiermassa
conditie van de huid
darmwerking
weerstand
kans op complicaties
kwaliteit van leven
verpleegduur
kans op overlijden
Overgewicht en ondervoeding
•  Ook mensen met een morbide obesitas ( BMI
boven de 35-40) kunnen ondervoed zijn.
•  niet laten misleiden door de omvang van iemand,
maar kijken naar de oorzaken waarom iemand
afvalt, gewenst of ongewenst. Ook hier geldt de 3
kilo/maand en 6 kilo per half jaar.
Hoe komen jullie achter de voedingstoestand
van de patiënt?
SCREENEN !
3
MUST (The Malnutrition Universal Screening Tool)
Aanpak Ondervoeding kan
heel eenvoudig zijn
1. BMI:
> 20 : 0
18.5-20 : 1
< 18 : 2
2. Gewichtsverlies in 3-6 maanden
< 5% : 0
5 – 10% :
1
> 10% : 2
(>5% in 1 maand of 10% in 1 jaar)
3. Acuut ziekte-effect:
weinig of geen intake gedurende > 5 dagen :
2
____ optellen
Algemeen risico op ondervoeding:
0 = laag Routinematige klinische zorg: herhaal screening in ziekenhuis iedere week
1 = gemiddeld Observeren: voedings- en vochtlijst bijhouden
•  Belangrijk dat er gescreend wordt op ondervoeding
•  met een valide instrument
•  MUST (Malnutrition Universal Screening Tool)(o.a.
Atrium)
•  SNAQ (Short Nutritional Assesment Questionnaire)
•  SNAQ voor polikliniek
2 of meer = hoog Behandelen: verwijzen naar diëtist. Eerst met gewoon eten stimuleren,
daarna supplementen.
•  SNAQrc (for Residential Care)
•  SNAQ 65+ (thuissituatie)
1
9
SNAQ 65+ voor thuissituatie
Aanpak ondervoeding in fases (bron: Stuurgroep voeding)
Eerstelijnszorg en thuiszorg
polikliniek
kliniek
SNAQ voor de polikliniek
V+V
SNAQ voor kliniek
4
SNAQrc verpleeg- en verzorgingshuizen
Conclusie Screenen
alle screeningslijsten werken met behulp van •  de BMI, •  gewichtsverlies van 6 kilo op 6 maanden
•  gewichtsverlies van 3 kilo op 1 maand
meer informatie over ondervoeding en
screenen
DECUBITUS
•  Voor MUST, diverse sites
•  Voor de SNAQ, de SNAQrc en SNAQ65+
Zie: www.stuurgroepondervoeding.nl voor achtergrond informatie, toolkit, etc
Oorzaken decubitus
•  Druk en schuifkrachten
•  slechte voedingstoestand
Vicieuze cirkel
Ziekte
Inname van energie en voedingsstoffen
verlaagd en behoefte en/of verlies aan
energie en voedingsstoffen is verhoogd
•  incontinentie
•  neurologische aandoeningen
Decubitus
Slechte
voedingstoestand
5
Gevolgen van decubitus
Preventieve & curatieve maatregelen
•  Intensieve zorg
•  hoge behandelkosten
•  langere opname (niet bij blijvende
opname)
•  Pijn, ongemak, isolatie
•  etc.
Huid- & wondverzorging
Voedingstherapie
Vermindering druk- & schuifkrachten
Energie
Onderdelen van wondgenezing
Reguleren ontstekingsproces
•  Instandhouden/verbeteren
voedingstoestand
•  Afweerreacties
•  Processen wondgenezing
Stimuleren wondherstel
•  Advies extra inname bij decubitus: Stimuleren bloedcirculatie
500 kcal per dag
Wondgenezing
Ek,1991; Mathus- Vliegen,2001; Kiy,1997
Eiwit
500 kcal
•  Ofwel…
• 
• 
• 
• 
Verbeterde doorbloeding
Bouwsteen voor afweer
Collageensynthese (bindweefsel)
Weefselopbouw & -onderhoud
•  Advies extra inname bij decubitus: 40 gram
eiwit
Ek,1991; Breslow,1993; Mathus- Vliegen, 2001; Kiy,1997;
Chernoff,1990; Thomas,1994
6
40 gram eiwit Vocht
•  Stofwisselingsprocessen
•  Aan- & afvoer voedings- &
afvalstoffen
•  Stimuleren celgroei & -migratie
•  Bij vochttekort ervaren patiënten meer
pijn (doordat zenuwen meer bloot
liggen)
Ofwel...
•  Advies extra inname bij decubitus: 500 ml per dag of te wel 3 glazen vocht
Arginine (semi essentieel eiwit)
•  Bloedcirculatie
–  Bloedvatverwijding
–  Schadelijk voor binnendringende
ziekteverwekkers
•  Bouwstof afweersysteem
•  Wondgenezing
–  Activering collageensynthese
–  Groei van cellen
Barbul,1990; Kirk,1993;
1993; Evoy, 1998
Stimuleren bloedcirculatie
Voldoende vocht:
- betere circulatie
- bescherming van zenuwuiteinden
-> minder pijn
- 2000 ml ( 65+/- 2200 ml)
Arginine (semi-essentieel aminozuur)
=> stikstofoxide => werkt bloedvat
verwijdend
Bronnen: eiwitrijke producten
Moncada,
Anti-oxidanten
•  Wegvangen van vrije radicalen
•  Gecontroleerd ontstekingsproces
•  Mix noodzakelijk van:
–  Vitamine C –  Vitamine E –  Carotenoïden
–  Selenium
–  Glutathion
Kiy,1997; Andrews,1999;
Thomas, 1994; Bland,1995
7
Micro voedingsstoffen
500 mg vitamine C
Zink (tekort aan zink veroorzaakt minder eetlust)
•  Functies: –  Beschermen anti-oxidanten
–  Gecontroleerd ontstekingsproces
–  Wonddichting
Vitamine A
•  Functies:
Ofwel…
–  Bevorderen collageenproductie
–  Anti-oxidant
20 mg zink
Rol van voedingsstoffen Stimuleren bloedcirculatie
↓
Reguleren ontstekingsproces
↓
Ofwel…
← Arginine
← Anti-oxidanten-
mix
Stimuleren wondheling
↓
Aanmaak nieuw weefsel
Cubitan/Cubison van Nutricia
←
Energie
Eiwit
Arginine
Zink, vit. C en vit. A
Gebruiksadvies Cubitan en
Cubison
Cubitan: als aanvulling op de normale voeding
Cubison: als aanvullende of volledige sondevoeding
categorie decubitus
Gebruiksadvies categorie I
1 flesje Cubitan
categorie II
2 flesjes Cubitan
categorie III
2 flesjes Cubitan
categorie IV
3 flesjes Cubitan
categorie I tm IV
1500 – 2000 ml Cubison
8
andere producten voor wondgenezing
Abound firma Abbott
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
Wordt geadviseerd bij slecht genezende wonden
Kan gebruikt worden bij melkaversie/allergie
kan bij obese cliënten gebruikt worden, (90 kcal)
bij diabetische voet (8 gr KH)
specifieke eiwitten die wondgenezing bevorden (15 gram)
sinaasappelsmaak, poeder, oplossen in water, maar kan ook in voedingsmiddelen
verwerkt worden.
Resource repair van Nestle
Vragen ?
Een prachtige regenboog boven een bos van peterselie
en aardappelen.
9