Lessenpakket China, zij en wij

1
Lessenpakket China: Wij en Zij
1. Inhoud
Het lessenpakket heeft tot doel de leerlingen kritisch te leren nadenken over culturele
verschillen. Dit gebeurt door middel van een comparatief en kritisch bronnenonderzoek,
verdeeld in 4 bundels. Deze 4 bundels geven 4 verschillende zienswijzen weer over hoe de
Chinezen of Westerlingen keken naar Chinezen of Westerlingen in een bepaalde context. In
deze lessenreeks staat dus vooral de vaardigheid standplaatsgebondenheid binnen het
historisch denken en redeneren centraal. Daarnaast komen ook andere vaardigheden aan
bod, zoals het leren contextualiseren van historische bronnen. Dit vormt een meerwaarde
voor het geschiedenisonderwijs, omdat het de leerlingen wegtrekt uit een louter op feiten
gericht discours. Omdat uit verschillende publicaties blijkt dat historisch denken en
redeneren zogenaamde unnatural acts zijn1, is het belangrijk de leerlingen hierin te
ondersteunen in het onderwijs. Dit lessenpakket wil hieraan tegemoet komen.
Lesverloop:
Het lesbegin confronteert de leerlingen met hun eigen stereotiepe denken over China door
een spelletje ‘Ik ga naar een chinees verkleedfeestje en ik doe aan’ te spelen.
Vervolgens worden de 4 thema’s/bundels voorgesteld:
-
Hoe Chinezen keken naar Westerlingen in het Westen.
-
Hoe Chinezen keken naar Westerlingen in China.
-
Hoe Westerlingen keken naar Chinezen in China.
-
Hoe Westerlingen keken naar Chinezen in het Westen.
Aan de hand van een korte inleiding wordt een beeld geschetst van de lange 19e eeuw in
China. Op die manier krijgen de leerlingen de voorkennis die nodig is om de bundels af te
werken. Dit neemt 20 minuten in beslag.
Daarna is het de bedoeling dat de leerlingen aan de bundels werken. De leerlingen hebben
ongeveer een uur om de bundel door te nemen.
-
-
KLAS 1: Economie-Moderne Talen
o
16 leerlingen
o
4 leerlingen/bundel
KLAS 2: Humane Wetenschappen
S. WINEBURG, “Historical Thinking and Other Unnatural Acts”, The Phi Delta Kappan, 7 (80), 1999,
488-499.
1
2
o
25 leerlingen
o
5 leerlingen/bundel + 1 bundel wordt twee keer gebruikt.
Op het einde van de tweede les moeten de leerlingen per groepje een presentatie geven van
wat ze geleerd hebben. Iedere groep krijgt 5 minuten om het stukje bron dat zij hebben
gekozen, voor te stellen.
2. Inleiding
Situering
1. Waar ligt het huidige China? Duid aan op de kaart!
China
2. Welke dynastie heerste in China in de 19e eeuw? Waag een gokje!
a. Yuang
b. Ming
c. Qing => juiste antwoord!
Westers imperialisme
In de 19e eeuw waren er heel wat Westerlingen aanwezig in
China. Het waren handelaren, missionarissen, diplomaten,
1
militairen, … De Westerse landen wilden namelijk net als in
5
Afrika een imperialistische politiek voeren in China. Deze is te
situeren van 1838 tot 1949.
3
Imperialisme is het proces waarbij landen hun macht in
2
4
andere delen van de wereld uitbreiden door gebieden te
6
veroveren en te beheersen. Het overnemen gebeurt niet, zoals
bij kolonialisme, alleen om economische redenen. Het gaat er
3
ook om de eigen cultuur en politiek op te leggen.2
De cartoon hiernaast verscheen in 1898 in Frankrijk. De titel luidt: “En Chine: Le gâteau des
Rois et… des Empereurs.ˮ
1. Nummer de figuren die je ziet op de cartoon! Plaats bij de foto’s
hieronder de daarbij horende nummers!
Queen Victoria
van het Verenigd
Koninkrijk
1862- Minister1890 president van
Pruisen
1819-1901
1867- Bondskanselier
1871 van de Noord
Duitse Bond
Nr 2
1871- Rijkskanselier
1890 van het Duitse
Keizerrijk
Otto Von Bismarck
Nr 3
Li Hongzhang
Politieker,
generaal,
diplomaat onder keizer
Tongzhi (1861-1875)
en Guangxu (18751908)
Nicolaas II, laatste
tsaar van Rusland
1894-1917
Nr 4
Nr 1
Mutsuhito (18521912)
Keizer Meiji van
Japan
Nr 6
2
http://nl.wikipedia.org/wiki/Imperialisme
keizer Meiji van
Japan in
traditionele kledij
Nr 6
4
Marianne, symbool voor
de Franse Republiek
Nr 5
2. Wat wil de maker van deze cartoon aankaarten?
Dat de grootmachten (GB, Rusland, Japan, Frankrijk, Duitse keizerrijk) China onder
hen verdelen, tegen de wil van China zelf.
3. Geef twee elementen waaraan kan je zien dat de cartoon verscheen in
Frankrijk en niet in China zelf.
-
Er staat ‘Chine’ op de taart, het Franse woord voor China.
-
Frankrijk lijkt een onschuldigere rol te hebben, dan de andere grootmachten.
-
VOORAL: China is meer karikaturaal en lelijker voorgesteld dan de andere figuren
(lange nagels, vlecht…)
Wat de handel betrof was China altijd heel strikt geweest in zijn relaties met het Westen.
Buitenlanders mochten enkel in de havenstad Kanton verblijven en daar hun waren
verhandelen. Zo behield de Chinese regering een strakke controle over het Westen.
Duid Kanton aan op de kaart! Gebruik de Atlas! (Vandaag heet Kanton
Guangzhou)
Lees het volgende tekstje.
De frustratie van Westerse handelaren en missionarissen groeide in de vroege jaren 1800.
De Britse vraag naar thee uit China steeg. Aangezien Europese en Amerikaanse handelaren
er niet in slaagden een product te vinden dat de Chinezen wilden kopen in soortgelijke
5
hoeveelheden, als de Britten Chinese thee kochten, ontstond er een onevenwichtige
handelsbalans in het voordeel van China. Hetgeen ervoor zorgde dat Westers zilver het rijk
van Qing binnenstroomde. Om dit tegen te gaan, en om voordeel te halen uit de
gemakkelijke toegang tot hoogwaardige papaver uit India, toen een Brits kolonie, begonnen
Britse handelaren opium te verkopen in China (net als Amerikaanse handelaren, die hun
papaver uit Turkije haalden). Dit werd al gauw verboden in China, maar het Westen bleef
hiermee doorgaan onder het mom dat vrijhandel een natuurlijk recht was en dat de Qingdynastie barbaars was dit te negeren. Uiteindelijk mondde dit uit in de opiumoorlogen
(1839-1842; 1856-1860). De uitkomst van deze oorlogen was dat China steeds meer
toegevingen moest doen aan buitenlanders. (J.N.WASSERSTROM, China in the 21st
Century. What everyone needs to know., 29-30.)
4. Waarom
zijn
de
opiumoorlogen
een
voorbeeld
van
Westers
imperialisme?
Het Westen (in dit geval voornamelijk GB) wilde zijn eigen handelssysteem opleggen,
namelijk vrijhandel. Op die manier wilden ze hun invloed vergroten in China en
economisch voordeel doen. Dit drongen ze op aan China, door oorlog te voeren.
6
3. Bundels
1) Hoe de Chinezen keken naar de Westerlingen in het Westen
DEEL 1: Wereldtentoonstellingen: de Exposition Universelle in Parijs (20 min.)
 Chinese kijk hierop
Wereldtentoonstellingen waren één van de belangrijkste internationale evenementen die
opkwamen in de negentiende eeuw. Het waren exposities waarin verschillende landen hun
economische, sociale, culturele en technologische ontwikkeling konden presenteren. Op die
manier wilde men de internationale handelsbetrekkingen bevorderen, tegelijkertijd kon men
zo opsnoeven over de eigen technologische vooruitgang.
Een goed voorbeeld van zo’n wereldtentoonstelling is de Exposition Universelle in Parijs:
Wat: Exposition Universelle
Waar: Parijs
Wanneer: 1878
Belangstelling: 13 miljoen
bezoekers
Uitvindingen: ijsmachine,
elektrische verlichting, telefoon,
megafoon…
Foto: Palais de Trocadéro, Moors
bouwwerk, blikvanger van de expo
Hoe de Chinezen keken naar het Westen wordt mooi geïllustreerd in een verslag van de
Exposition Universelle uit 1878 van de Chinees Ma Jianzhong. Ma was op dat moment in
Parijs omdat hij er internationaal recht studeerde aan de Ecole Libre des Sciences Politiques
in Parijs. Hij was daarmee één van de weinige Chinezen die buiten China gingen studeren. In
1879 haalde hij zijn diploma.
Lees onderstaand fragment:
Bij de afdeling vuurwapens waren er voorladers en achterladers te zien met een verklaring
van hun kwaliteiten en gebreken en iets over de voor-en nadelen van schietkatoen en
buskruit als patronenvulling… Voor al die dingen zijn er geen vaststaande regels, er zijn
overigens op militair gebied geen bijzondere nieuwe methodes ontwikkeld.
Op het gebied van mijnbouw is het probleem nog steeds dat er geen afdoende methode
bestaat om het ontstaan van mijngas te voorkomen: er is nog geen goede manier gevonden
7
om een luchtledige ruimte te scheppen waardoor het naar boven zou kunnen ontsnappen of
neerslaan op de bodem.
Ik zag machinaal geweven stoffen: knap en snel vervaardigd, maar niet duurzaam. Het
machinaal geperste fluweel is wel duurzaam maar het is niet glanzend. De machinaal
gesponnen zijde is goedkoop maar heeft niet de kostelijke glans van handwerk. Hiervoor is
in de spin-en weefindustrie nog verdere research nodig.
Vervolgens de afdelingen boekdrukkunst, wijnbereiding en landbouwwerktuigen: hier was
merendeels de oude stijl nagevolgd van de wereldtentoonstelling in Oostenrijk en Amerika;
er waren op dit gebied nog geen nieuwe procedés uitgevonden.
Het overbrengen van geluid via elektrische kabels of telegrafisch in druk omzetten ervan dat
gedemonstreerd werd is alleen maar verbazend om te zien en te beluisteren en levert
uiteindelijk geen grote voordelen.
Alleen de sieraden en snuisterijen van de Engelse kroonprins en de juwelen en antiek van de
Franse aristocratie troffen de bezoeker als iets nieuws en iets bijzonders dat niet eerder
vertoond was. Maar dat kwam meer voort uit het streven om op te snoeven over de fraaiheid
van het tentoongestelde, dat alleen maar dient tot het genoegen van de bezoekers en om in
extravagantie tegen elkaar op te bieden. Dat kan toch nooit de oorspronkelijke opzet bij de
opening van de tentoonstelling zijn geweest! (Geciteerd in: A. BAL, Zeng Jize: Mandarijn in
Europa, Amsterdam, 1980, 40-42.)
1. Probeer uit de tekst af te leiden waarom Ma de wereldtentoonstelling bezocht.
(welk antwoord is het MEEST goed?)
a. Uit interesse voor andere culturen. Hij vindt het bijvoorbeeld erg leuk meer te
weten te komen over de kroonjuwelen van het Engelse koningshuis.
b. Ma bezoekt de tentoonstelling omdat hij graag nieuwe inzichten opdoet, die
eventueel inspiratie kunnen bieden om ook in China in te voeren.
c. Ma wil graag dingen leren, die hij nog niet wist. Hij lijkt vooral geïnteresseerd
in technische procedures.
2. Heeft Ma ervaring met wereldtentoonstellingen? Markeer het stukje tekst
waaruit je dit kan afleiden.
a. Ja
b. Neen
3. De uitvinding van de telefoon werd in onze contreien gezien als een erg belangrijke,
nuttige uitvinding. Wat vindt Ma hiervan? Markeer dit in de tekst. Hoe zou zijn
reactie historisch gezien het beste kunnen worden verklaren?
8
a. Er was in de 19e eeuw een voortdurende spanning tussen Oost en West.
Het Oosten voelde zich superieur aan het Westen, en omgekeerd. Ma was
misschien jaloers op deze uitvinding en wilde niet tè positief zijn in zijn verslag.
b. Dit heeft alleszins te maken met de context waar Ma vandaan komt. Hij
studeerde bijvoorbeeld geen techniek, maar recht. Verder waren er in China
misschien communicatiemiddelen die ook erg efficiënt waren, waardoor deze
uitvinding geen grote toegevoegde waarde had voor Ma.
c. Ma had een vrij beperkt inzicht van wat er in de wereld zoal veranderde en
gebeurde, hoewel hij in vergelijking met de meeste Chinezen van zijn tijd toch
al vrij goed op de hoogte was. Doordat China, en dus Chinezen in het algemeen,
nogal op zichzelf gericht waren, konden ze de dingen die buiten hen gebeurde,
minder goed op waarde schatten.
 De Westerse kijk hierop
Ook westerlingen schreven verslagen over de Exposition Universelle. Een voorbeeld hiervan
is het verslag van de Franse architect Charles Grindiez over de opening van de
wereldtentoonstelling en het palais de Trocadéro.
Lees onderstaand fragment
De inhuldiging was een bewonderingswaardig spektakel, vol grandeur. Het is nu algemeen
bekend dat na het onmiskenbaar succes van de onderneming, de Franse Republiek zijn
wortels naar het hart van het land heeft gezonden. Naar een diepte die wind en stormen
trotseert. En dat de kwetsbare twijg van een aantal jaren geleden, eindelijk een boom is
geworden …
Voor ons stijgt de Trocadero uit, met zijn gloeiende tuinen en de waterval, die, na een val van
33 voet, afdaalt naar de vijvers via een gigantische trap. Het geheel wordt bekroond door het
paleis, wiens armen u met zeer veel gratie verwelkomen. Gezien vanuit de tuin zijn zelfs de
beroemde torens, 300 meter hoog en door critici onvriendelijk behandelt, een genot voor de
toeschouwers. Vele andere dingen zouden de toeschouwers doen vergeten dat zij in
Frankrijk zijn, maar in deze torens zullen zij de Franse neiging om uit te blinken, in woord
en daad, en een uiting van nationale trots herkennen. Onder ons vloeit de Seine die de
reflecties van dit kortstondig maar briljant feest in haar rimpels meevoert naar de zee. ( Uit:
A.S BARNES, World’s fair no2, C. GRINDIEZ, “The Paris International Exhibition of 1878.”,
New York, 1878, 13-21.)
1. De achtergrond van de auteurs kan het verschil tussen deze tekst en de
voorgaande verklaren. Leg uit!
9
Charles Grindiez heeft het vooral over de architecturale schoonheid van wat hij ziet,
omdat hij als Fransman trots is op de nationale verwezenlijkingen, terwijl Ma
Jianzhong het vooral heeft over technische procédés/elementen die hij al wel, of nog
nooit eerder zag omdat hij tijdens zijn reis in het Westen zoveel mogelijk nieuwe,
technische snufjes wil leren kennen, om achteraf eventueel in China in te voeren (dit
is niet af te leiden uit de tekst)
DEEL 2: Wereldtentoonstellingen (15 min.)
Lees onderstaand fragment. Het is afkomstig uit het boek Zeng Jize, Mandarijn in
Europa. Dit boek is de naar het Nederlands vertaalde uitgave van het dagboek van Zeng Jize
van de jaren 1878 tot 1886. Zeng Jize was een diplomaat die door de Qing-dynastie naar
Europa werd gezonden.
In dit fragment beschrijft Zeng Jize een tentoonstelling die hij bezocht, samen met de Brit
Robert Hart, die als leerling-tolk naar China was gegaan in 1854. In 1863 werd Hart
inspecteur-generaal van de Chinese Douanedienst. De hoge Chinese onderscheidingen die
hem ten deel vielen getuigen van zijn geliefdheid in de Chinese regeringskringen. Hart was
daardoor gedurende een halve eeuw, één van de meest invloedrijke Westerlingen in China.
21 februari 1879
Ik [Zeng Jize] ben naar een kleine expositie geweest waar Frans porselein en borduurwerk te
zien waren. Deze worden almaar fijner van kwaliteit maar toch blijft er in alle families
[Europese families] een rage bestaan voor Chinees antiek porselein en Chinees borduurwerk
waarvoor ik de reden niet goed begrijp. De mensen genieten nu juist van wat wij hebben en
bewonderen dat. Ze schamen zich erover dat zij ons niet kunnen evenaren en ze spannen
zich voortdurend in om informatie los te krijgen (…)
2 maart 1879
Ik heb met [de Brit] Hart besproken dat er op de Chinese ambassade eens wat meer Chinese
artikelen gebruikt moeten worden. Ik wilde goederen van wat mindere kwaliteit aankopen,
want ik verlang alleen dat ze stevig in elkaar zitten, van mij hoeven ze dan niet zo mooi te
zijn. Hart vond dat de Chinese artikelen die we over zee laten komen bepaald van de
allerfijnste kwaliteit moeten zijn. Het zou prachtig zijn als we op die manier de afgunst van
de westerlingen opwekten, maar als dat niet lukt is het zonde. Hart zei verder dat de prijzen,
inclusief verpakking- en verschepingskosten, van Chinese kwaliteitsartikelen nauwelijks in
dezelfde klasse liggen als die van de gewone gebruiksvoorwerpen van de westerlingen. Ook
10
[de Engelsman] Macartney [verbonden aan de Chinese legatie (=gezantschap of
diplomatieke vertegenwoordiging) als adviseur] zei dat de bedoeling van tentoonstellingen
en musea bij de westerlingen is om in verre landen begeerte en kooplust te wekken, wat de
handel bevordert en de levensstandaard van het volk omhoog brengt. Wanneer de
ambassade wat meer fijne kwaliteitsartikelen uit China zou bezitten, zou dat wel een grote
uitgave betekenen maar toch ook ongemerkte grote voordelen inhouden. (…) (Uit: A. BAL,
Zeng Jize: Mandarijn in Europa, Amsterdam, 1980, 98-101.)
1. Omcirkel wat past
a. Zeng Jize is ervan overtuigd dat Westerse producten almaar fijner worden van
kwaliteit. Hij is ervan overtuigd dat Westerse en Chinese producten
evenwaardig zijn.
b. Zeng Jize denkt dat het Westen zich schaamt omdat ze de kwaliteit van
Chinese artikelen niet kunnen evenaren. Hij gaat dus uit van een
superioriteitsgevoel.
c. Zeng Jize schrijft vanuit een minderwaardigheidsgevoel. Dat blijkt uit
het feit dat hij het belangrijk vindt om toch met iets te kunnen pronken. Hij
raadt de ambassade bijvoorbeeld aan kwaliteitsgoederen aan te schaffen
vanuit China, om hiermee de Westerlingen de ogen uit te steken.
2. Synthese van de 3 bronfragmenten
a. Hoe keken de Chinese auteurs van de bronfragmenten naar het Westen?
Ma Jianzhong: Hij kijkt erg functioneel naar het Westen. Van tentoonstellingen
wil Ma graag dingen leren, die hij nog niet wist. Hij lijkt vooral geïnteresseerd
in technische procedures om achteraf eventueel in China in te voeren.
Zeng Jize: Hij beschouwt Chinese artikelen zoals porselein superieur aan
Europese artikelen en ziet het als een opportuniteit om deze in te voeren in de
ambassade om zo kooplust aan te wakkeren. Ook hij kijkt dus erg functioneel
naar het Westen.
b. Wat
is
de belangrijkste
reden
voor
de verschillende
kijk op
de
(wereld)tentoonstelling van Charles Grindiez t.o.v. de kijk van Ma Jianzhong
en Zeng Jize. (Duid het MEEST juiste antwoord aan)
i. Standplaatsgebondenheid: de context (tijd, ruimte, klasse waartoe ze
behoorden, het beroep dat ze hadden, hun land van herkomst, …) van
waaruit de auteurs de wereld om hen heen bekeken.
ii. De nationaliteit: omdat Charles Grindiez een Fransman was, en Ma
Jianzhong en Zeng Jize Chinezen.
11
iii. Ma Jianzhong en Zeng Jize waren jaloers op het succes van het
Westen. Daarom konden ze de Westerse producenten niet op waarde
schatten, terwijl Charles Grindiez dit wel kon.
DEEL 3: Afsluitende opdracht (10 min.)

Beantwoord de centrale vraag: Hoe keken de Chinezen naar Westerlingen in het
Westen en waarom?

Het is de bedoeling dat je dit presenteert aan je klasgenoten in 5 min. Doe dit aan de
hand van een treffend bronfragment dat je uit deze bundel haalt.
DEEL 4: voorstelling (20 min.) 5 min./groep
12
2) Hoe de Chinezen keken naar de Westerlingen in China
DEEL 1: missionarissen (15 min.)
Na 1861 werden ook missionarissen uit Europa en Amerika actief in China. Zij waren zowel
protestants als katholiek. De aanwezigheid van Westerse missionarissen zorgde echter voor
spanningen, die regelmatig uitmondden in geweld. In 1870 was er bv. het Bloedbad van
Tianjin.
Lees het onderstaande document. Het is een naar het Nederlands vertaald fragment uit
een officieel rapport van Gengyin Chonghou, geschreven op 23 juni 1870. Deze man had de
eindverantwoordelijkheid over de drie noordelijke havens Tianjin, Niuzhuang en Zhifu. Hij
beschrijft een incident dat plaatsvond in Tianjin: het zogenaamde “Tianjin bloedbad” (zomer
1870), gericht tegen de Westerse missionarissen.
Sinds de zomer is het weer steeds warmer en droger in de regio van Tianjin, en het volk is
rusteloos. Onder de bevolking hebben er zich geruchten verspreid. Sommigen zeggen dat [de
buitenlanders] medicijnen gebruiken om jongeren en kinderen te ontvoeren. Anderen dan
weer zeggen dat er soms lichamen en beenderen van jongeren en kinderen worden uitgestald
in de publieke begraafplaats. Sommigen zeggen ook dat de katholieken ogen uitsteken en
harten uitsnijden. De geruchten verspreidden zich in grote getale en stichtten veel
verwarring, maar ze zijn zonder een stevige basis. Vervolgens werden er in de landsstreek
Tianjin twee bandieten aangehouden, Zhang Xuan en Guo Guai, die kinderen ontvoerden.
Ze werden volledig onderzocht en werden dan geëxecuteerd. Praatjes over ontvoering
werden echter meer en meer wijdverbreid onder de bevolking. Daardoor waren de straten en
steegjes niet rustig. Vervolgens hield de bevolking een “lezer” van de kerk aan, genaamd
Chen Xilbao. Hij was geslagen en naar de magistraat gestuurd. Hij werd ondervraagd door
de prefect van Tianjin, Liu Jie. In werkelijkheid was hij studenten naar huis aan het
begeleiden, en was hij hen niet aan het kidnappen. Hij werd dan vervolgens vrijgelaten…
(Brontekst afkomstig uit: China since 1644 - A history through primary sources, Boston,
2013, 93-94.)
4. Wat was volgens Genyin Chonghou een oorzaak voor het geweld op christenen
door de bevolking uit Tianjin?
-
Het warme weer
-
Het rusteloze volk
-
Het verspreiden van geruchten over christenen
13
5. De functie van de auteur (zoals gezegd droeg hij de verantwoordelijkheid over wat
er gebeurde in de drie noordelijke havens Tianjin, Niuzhuang en Zhifu) bepaalt mee
de inhoud van dit fragment. Geef daar één voorbeeld van.
Mogelijke antwoorden
-
Hij wast zijn handen in onschuld. Hij wil duidelijk maken dat hij niet
verantwoordelijk is voor het gebeurde (zie de oorzaken van het geweld) en dat
alles gedaan werd, wat nodig was om het geweld te voorkomen (voorbeeld: de
echte kidnappers werden geëxecuteerd…)
-
Hij is diplomatisch. Als verantwoordelijke van de havensteden kwam Gengyin
Chonghou immers vaak in contact met buitenlanders (en dus christenen), daarom
zal hij in deze tekst niet de schuld op Westerlingen steken. Het ging immers
slechts om ongegronde geruchten.
DEEL 2: Vervolg (15 min.)
Confronteer vorige tekst met het volgende fragment. Het is een pamflet dat in de
regio van Kanton circuleerde in de vroege jaren 1890. Onderstaand geschrift zou geschreven
zijn door de legercommandant van Kanton. (Pamfletten zijn gedrukte teksten die direct of
indirect betrekking hebben op actuele kwesties. Ze werden gebruikt om bepaalde meningen
snel te verspreiden. Je kan het een heel klein beetje vergelijken met de sociale media zoals
Facebook vandaag)
De Rooms-katholieke religie dankt zijn oorsprong aan Jezus, en wordt beoefend door alle
Westerse landen, en door hen onderwezen aan anderen; het spoort mensen aan tot
deugdzaamheid. De stichter werd aan een kruis genageld en gesneden tot hij dood was, door
slechte mensen. Zijn discipelen werden vervolgens verstrooid over de hele wereld om de
doctrine te verspreiden. De hoofdverantwoordelijke wordt de Fa Wang Fu [De Koninklijke
vader van de Doctrine] genoemd. Seksuele gemeenschap zonder schaamte3 wordt door hen
“een publieke ontmoeting”, of “een liefdadige gemeenschap” genoemd. Wanneer ze trouwen
doen ze geen beroep op een bemiddelaar, en maken ze geen onderscheid tussen oud en jong.
Elke man en vrouw die samen zouden willen zijn, moeten alleen maar eerst gehoorzamen
aan de bisschop, en tot Shangdi [God] bidden. De bruid moet steevast eerst met de spirituele
leider slapen, wie de eerste vruchten van haar maagdelijkheid plukt… Twee vrouwen mag
men niet hebben, zo zeggen ze, omdat Shangdi bij het begin één man, en één vrouw schiep.
In deze landen wordt het buitenechtelijk samenwonen niet gepraktiseerd, maar geen enkele
andere onkuisheid in andere richtingen is verboden. Wanneer een vrouw sterft, mag je een
andere hebben. Wanneer een vader sterft, mag zijn zoon, zijn eigen moeder trouwen.
3
Losbandige seks
14
Wanneer een zoon sterft, mag de vader de vrouw van zijn zoon trouwen; en zelfs met zijn
eigen dochter. Broers, ooms, en nichten mogen promiscue onder elkaar trouwen. Broers en
zussen met dezelfde ouders mogen ook met elkaar trouwen.
(…)
Wanneer deze [buitenlandse] duivels een kapel openen, beginnen ze met hun vrouwelijke
bekeerlingen een tablet toe te dienen. Wanneer ze dit hebben doorgeslikt, zijn ze misleid en
staan ze zichzelf toe ontheiligd te worden. Wanneer de priester dan geweld op hen heeft
gepleegd, reciteert hij een toverformule. De placenta wordt dan gemakkelijk weggehaald, en
wordt in stukken gesneden om er een ingrediënt van te maken voor hun betoverende drugs.
In Tientsin maken ze er een gewoonte van jonge kinderen te misleiden en weg te lokken, om
hun hart uit te snijden. Wanneer mensen dit ontdekken, halen ze hun grote buitenlandse
huizen neer, binnenin vinden ze dan stapels van ontvoerde kinderlichamen, zowel van
jongens als van meisjes.
Al deze feiten zouden ons waakzaam moeten houden, gelijkaardige gevaren niet te laten
gebeuren. We zouden onze handen en harten moeten verenigen om de duivel buiten te
houden, voordat hij ons in zijn greep heeft.
Zijne excellentie de legercommandant van de provincie Kanton.
Bronfragment uit: JONATHAN SPENCE e.a., The search for modern China, a documentary
collection, 1999.
6. Het is niet de bedoeling van de auteur van dit pamflet om de Rooms-katholieke
godsdienst zo waarheidsgetrouw mogelijk te beschrijven. Markeer de passages
-
In het GEEL als ze volgens jou ONWAAR zijn.
-
In het ORANJE als ze volgens jou OVERDREVEN zijn.
-
In het GROEN als ze volgens jou WAAR zijn.
7. Noem één mogelijke reden waarom de legercommandant van de provincie
Kanton een dergelijk document zou laten verspreiden?
Mogelijk antwoord:
Als legercommandant heeft hij de mogelijkheid een opstand te ontketenen, misschien
was dit zijn doel. Hij heeft vast ook meegevochten in de opiumoorlogen, wat bij hem
misschien een haat tegen alles wat Westers is, heeft doen ontstaan.
DEEL 3: afsluitende opdracht (10 min.)

Beantwoord de centrale vraag: Hoe keken Chinezen naar Westerlingen in China (in
dit geval missionarissen)? En waarom? Tip: betrek het Westerse imperialisme en de
functie van de auteurs van de bronteksten bij je antwoord.
15

Het is de bedoeling dat je dit presenteert aan je klasgenoten in 5 min. aan de hand van
een treffend bronfragmentje uit deze bundel.
DEEL 4: voorstelling (20 min.)
16
3) Hoe het Westen keek naar Chinezen in China
De kijk van het Westen (in dit geval de V.S.A.) op China werd nogal eens bepaald door de
aanwezigheid van Chinezen in de eigen staat. In de 19e eeuw waren er in de V.S.A. heel wat
Chinezen aanwezig.
Deel 1 (10 min.)
Lees het volgende tekstje.
“Tussen de twee Opiumoorlogen [1839-1842; 1856-1860], gingen vele duizenden
Chinese immigranten naar Amerika om in de goudmijnen te werken tijdens de
Californische goudkoorts (1848-1855). Ze bleven bij elkaar en leefden in
gemeenschappen die uitsluitend uit mannen bestonden. De Amerikanen vonden hun
gewoonten, kledij en voeding vreemd en eigenaardig. Een tweede golf Chinese
immigranten stroomde toe in Amerika tijdens de constructie van de Pacifische
Spoorweg (1863-1869). Toen de goudkoorts was weggeëbt en de spoorweg klaar was,
werden de immigranten een bron van goedkope arbeid in de Californische
boerderijen.”
(A.POS, “The Yellow Peril (1880”-1914). Reframing Western Sinophobic Stereotypes.”,
To Dazzle the Eye and Stir the Heart. The Red Lantern and the Boxer Rebellion, 61.)
1. Omcirkel op de kaart de staat
California. Gebruik hiervoor
een atlas.
Bovenstaand tekstje legt de redenen voor
de Chinese migratie naar Amerika bij de
aantrekkingskracht
noemt
men
een
van
Amerika
(dit
PULL-factor;
een
aantrekkingsfactor). Er zijn echter ook
PUSH-factoren te bedenken.
factoren,
die
Chinezen
uit
Dit
zijn
China
“wegduwden”.
2. Haal één pull-factor uit het tekstje.
De belofte rijk te worden, door in de goudmijnen te gaan werken.
17
3. Kan je enkele PUSH-factoren halen uit de introductie van deze les?
De opiumoorlogen
DEEL 2 (15 min.)
De kijk van Amerikanen op China werd niet alleen bepaald door de aanwezigheid van
Chinezen in de eigen staat, maar ook door het zogenaamde Amerikaanse oriëntalisme, dat in
het begin van de 20e eeuw belangrijk werd.

Het oriëntalisme volgens Van Dale Handwoordenboek Hedendaags Nederlands
(1994): “Navolging van Oosterse stijlen in Europa.” Hier gaat het dus om een
fascinatie voor het Oosten, die zich bijvoorbeeld uit in het afbeelden van zogezegd
“typisch” Oosterse taferelen, zoals harems.

Sinds de publicatie van het boek Orientalism van Edward Saïd is men echter steeds
meer gaan benadrukken dat het Oosten, zoals dat wordt voorgesteld door het Westen
niet neutraal is, maar een bepaald denkschema volgt, waarbij het Westen als
superieur wordt voorgesteld. De Oriënt wordt getypeerd als irrationeel, sensueel,
primitief, feminien, terwijl het Westen de sterke, rationele, democratische,
progressieve, masculiene tegenhanger vormt.
Deze inzichten toegepast op het Amerikaanse oriëntalisme met betrekking tot de Chinezen: je
zou kunnen stellen dat het Amerikaanse
oriëntalisme
bestaat
uit
twee
componenten. Enerzijds is er een fascinatie
voor China, anderzijds wordt er op de
Chinezen neergekeken.
Dit oriëntalisme was nauw verbonden met het Westerse imperialisme (1880-1914). Dit hield
in dat het Westen probeerde zijn invloed zo veel mogelijk te vergroten in de gebieden die
volgens hen zogezegd “minder ontwikkeld” waren. Op deze manier werd China na de
opiumoorlogen (1839-1842; 1856-1860) onderworpen aan ongelijke verdragen, waarbij
verschillende havens werden open gesteld voor het Westen, en waarbij Groot-Brittannië
bijvoorbeeld Hongkong annexeerde.
18
Een
goed
voorbeeld
van
het
Amerikaanse
oriëntalisme is de film To Dazzle the Eye and Stir
the Heart. The Red Lantern, Nazimova and the
Boxer Rebellion.
Deze film werd voor het eerst getoond op 14 mei
1919 in Rivoli, één van de grootste zogenaamde
“picture palaces”4 van New York op dat moment.
Het verhaal gaat over een meisje dat half Aziatisch is, half Westers. Ze ervaart daardoor heel
wat moeilijkheden. In de Chinese wereld wordt ze niet helemaal geaccepteerd, maar in de
Westerse evenmin. Wanneer ze verliefd wordt op een Westerse jongen die haar afwijst omdat
ze niet volledig blank is, beseft ze dat ze nooit aanvaard zal worden door de Westerlingen.
Uiteindelijk kiest ze resoluut de zijde van de Chinezen, waar ze een soort spiritueel leidster
wordt in de Bokseropstand.
De Bokseropstand (1899-1901)
Deze opstand begon met aanvallen op Chinese christenen en buitenlandse missionarissen in
Noord-China door bendes jongemannen. In 1900 kreeg de opstand een nieuwe dimensie,
toen Westerse en Japanse inwoners van Beijing 55 dagen werden gegijzelend. Vanaf toen
koos de Qing-dynastie ervoor om de opstandelingen te steunen. Eerder twijfelde ze of de
opstandelingen nu louter bandieten waren die moesten worden onderdrukt, of dat het om
loyale onderdanen ging, die moesten worden geprezen. De crisis duurde tot 1901.
Buitenlandse soldaten begonnen toen wraakacties uit te voeren, en de leden van de Qingdynastie moesten de hoofdstad ontvluchten. De crisis eindigde in september 1901 toen de
Qing dynastie een vredesverdrag tekende, het zogenaamde Bokserprotocol.
(J.N.WASSERSTROM, China in the 21st Century. What everyone needs to know., 35.)
In de film is er duidelijk sprake van VOOR/NA. Het breukmoment is zoals gezegd de
afwijzing van de blanke man, waarop ze verliefd was.
4. Welke uiterlijke verschillen merk je op in het hoofdpersonage tussen VOOR en
NA?
4
Dit waren voorlopers van onze huidige cinema’s.
19
VOOR:
een
stuk
braver, rationeler.
NA:
exotischer,
sensueler
Deel 3 (20 min.)
Bekijk met je groep een
fragment
uit
de
film
(vanaf 11:50 tot 15:18).
Los volgende vragen op!
5. Wat is de verhaallijn van het fragmentje?
Het fragment is een scène waarbij de grootmoeder van Maley op sterven ligt. Zij wil
nog dat de ongebonden voeten van haar kleindochter worden afgesneden, vooraleer
ze haar levensadem uitblaast. Mahlee snijdt in haar voet, maar valt dan flauw. Een
blanke man komt haar redden.
6. Let ook op het decor, de muziek en de acteurs. Hoe is geprobeerd een zogezegd
“typisch” Chinese sfeer op te roepen?
Decor: allerlei zogezegd ‘typisch’ Chinese spulletjes, Chinese tekens op de muur, een
soort wierookvat dat staat te dampen…
Muziek: Ook de muziek zou ‘typisch’ Chinees moeten lijken. In werkelijkheid is dit
niet het geval. De muziek is steeds een variant op het deuntje ‘A Japanese Sunset’ van
Jessie L. Deppen, een Amerikaans componist.
Acteurs: De hoofdrolspelers zijn allen van Europese afkomst. Alla Nazimova
(Mahlee in het fragmentje) is bijvoorbeeld een Russisch-Amerikaanse. Om hen te
laten doorgaan voor “echte” Chinezen kregen ze een typische “yellow face” make-up.
7. Op welke historische vragen (vragen die een historicus zich zou stellen), zou dit
fragmentje je een antwoord kunnen bieden? (Meer dan één juist antwoord is
mogelijk)
a. Welk beeld werd er in de laat 19e-eeuwse Amerikaanse cinema geschetst van
het China van de 19e eeuw?
b. Welk idee leefde er in de Amerikaanse samenleving van de 19e eeuw over de
toenmalige Chinese samenleving?
c. Welke gewoontes hielden Chinezen er in de 19e eeuw op na?
Deze film was vanaf de eerste vertoning een succes, mede dankzij een nog nooit eerder
geziene reclamecampagne en de acteertalenten van de diva Alla Nazimova.
20
Er kwam echter ook kritiek op deze film, vanwege enkele Amerikaanse Chinezen.
In een brief, gepubliceerd in de Washington Post op 20 juli 1919 verwezen C.K. Chang5, Ta
Chen6 en S.C. Kiang7 expliciet naar de film als een voorbeeld van de ‘verderfelijke’ verdraaiing
van de feiten, wat betreft de Chinezen. Over het fragmentje dat jullie zagen, schreven ze het
volgende:
“Hoewel Chinezen de gewoonte hadden de voeten van hun dochters te binden,
probeerden ze hen nooit kleiner te maken door ze af te snijden. Bijgeloof en
onwetendheid waren nooit zo extreem dat ze een moeder aanzetten de voeten
van haar dochter af te snijden…”
(fragment uit: S. FRANCK, “Contextualising The Red Lantern”, To Dazzle the Eye and Stir
the Heart. The Red Lantern and the Boxer Rebellion, 4-5.)
8. Wat kan het filmfragmentje je leren over het “China van de 19e eeuw?”
als je het confronteert met de brief van 20 juli 1919?
Het filmfragmentje leert niet zo heel veel over hoe het “China van de 19 e eeuw” was,
wel hoe dit verbeeld werd in Amerika.
9. Gebruik het filmfragmentje om een voorbeeld van elk van beide
aspecten van het Amerikaans oriëntalisme (neerkijken op + fascinatie)
te geven.
Voorbeeld van fascinatie:
Het feit alleen al dat er een film wordt gemaakt over China.
De moeite die er werd gestoken om alles zo veel mogelijk “authentiek Chinees” te
laten lijken.
Voorbeeld van neerkijken op:
een vertegenwoordiger van de Chinese Nationale Verdedigingsliga
Lid van de Chinese Studentenalliantie, V.S.A.
7
Lid van de Chinese Welvaartssamenleving van Californië
5
6
21
Het feit dat een blanke Mahlee komt redden van de barbaarse praktijken van haar
grootmoeder.
Lees het volgende tekstje!
De economische crisis van de jaren 1870 en de toenemende werkloosheid maakten dat
men op zoek ging naar een zondebok voor dit alles. Al gauw werden de aanwezige
Chinezen in Amerika als boosdoeners aangeduid. Dit had als gevolg dat agressie tegen
Chinezen bijna als iets normaals werd beschouwd. Ook werd de eis gesteld Chinese
immigratie te stoppen. Negatieve stereotypen over en de demonisering van de Chinezen
in onder meer de kranten zette deze eis kracht bij. Het vormde ook de publieke opinie.
“The Chinese must go!” werd een populaire slogan. Chinezen in Amerika werden
slachtoffer van alle mogelijke vormen van discriminatie en in 1882 werd de Chinese
immigratie naar Amerika met de Chinese Exclusion Act bij wet verboden. Deze bepaling
bleef overeind tot 1943.
(Naar:
A.POS, “The Yellow Peril (1880”-1914). Reframing Western Sinophobic
Stereotypes.”, To Dazzle the Eye and Stir the Heart. The Red Lantern and the Boxer
Rebellion, 61-62.)
Betrek deze informatie bij de volgende vraag:
10. Geef een voorbeeld uit de film die deze anti-Chinese tijdsgeest in Amerika
illustreert.
Voorbeeld: Nadat Mahlee flauw valt, wordt even een zogenaamd “typisch” Chinees
steegje in beeld gebracht. Dit ziet er erg grauw uit, en lijkt meer op een soort van
maffiabuurt. Misschien wilde de maker van de film de herkenbaarheid zo
vergroten, door te alluderen op de “typische” steegjes uit de Chinatowns in
Amerika.
DEEL 4: afsluitende opdracht (15 min.)

Beantwoord de centrale vraag: Hoe keken Westerlingen (in dit geval Amerikanen)
naar Chinezen in China? En waarom? Tip: betrek hierbij de Chinese immigratie en de
Chinese Exclusion Act van 1882.

Het is de bedoeling dat je dit presenteert aan je klasgenoten in 5 min. aan de hand van
een treffend bronfragmentje uit deze bundel.
DEEL 5: voorstelling (20 min.)
22
4) Hoe de Westerlingen keken naar de Chinezen in het Westen
Deel 1: Context – De ontwikkeling van Chinatown
Als Westerlingen al in contact
kwamen met Chinezen in het
Westen, dan was dat vooral in
één van de ‘Chinatowns’ die
ontstonden in de 19e eeuw. Een
Chinatown is een wijk of buurt
binnen een stad waar zich veel
Chinese immigranten hebben
gevestigd. De eerste Chinatown
van Europa ontstond in 1834 in
Liverpool toen Chinese zeelui
zich vestigden in de havenstad om er katoen en zijde uit Shanghai te verhandelen. Het
duurde niet lang voor er over heel Europa en Amerika zulke Chinatowns ontstonden. Een
voorbeeld hiervan is de Chinatown van San Francisco, de oudste en grootste Chinese enclave
buiten Azië. Deze ontstond in de jaren 1850 toen 30.000 Chinezen vanuit de
Guangdongprovincie naar Amerika kwamen op zoek naar goud in Californië. Na de
goudkoorts staken nog veel Chinezen de Stille Oceaan over om te werken aan spoorwegen of
als fabrieks- of landarbeider.
Chinezen hadden het niet altijd gemakkelijk in het Westen. In haar boek San Francisco’s
Chinatown heeft Judy Yung het over de vroegste ontwikkeling van de Chinatown in San
Francisco. Lees onderstaand fragment:
De vroegste Chinese immigranten noemden Chinatown Tong Yun Fow of “stad van het
Tangvolk”, een referentie naar hun afkomst van de Tang dynastie. Aan de ene kant, kozen
Chinezen om in deze buurt te leven omdat het hen in alles voorzag dat ze nodig hadden –
werk, voedsel en benodigdheden, hulporganisaties, religieuze tempels, medische zorg,
amusement en kranten. Langs de andere kant verhinderden raciale discriminatie en
vijandigheden in de jaren 1870 hen het vinden van betere jobs en huizen buiten Chinatown.
Het duurde niet lang voordat Chinatown in een overbevolkte achterbuurt veranderde,
berucht om haar bendeoorlogen, opiumholen en prostitutie. Toeristen kwamen naar
Chinatown voor zowel deze onderwereld als voor exotische curiositeiten van de ‘Oriënt’.
1. Waarom gingen Chinezen in Chinatowns wonen en niet elders in de stad?
23
Chinezen gingen om twee redenen in Chinatowns wonen. Omdat het hen voorzag in alles wat
ze als Chinees nodig hadden en door raciale discriminatie van de Westerlingen zelf.
2. Welke 2 redenen geeft Yung aan voor het toerisme in Chinatown?
Als ‘ramptoerisme’ bezochten Westerlingen de gokhallen en prostitués. Maar ook de
fascinatie voor de Chinese cultuur zorgde voor aantrek.
Deel 2: Hoe werden Chinezen afgebeeld in Westerse media?
De problemen in de Chinatowns in het Westen beïnvloedde de verbeelding van Chinezen in
de Westerse media sterk. Een voorbeeld hiervan is The Wasp, een satirisch weekblad dat
tegen de Chinese migratie naar de Verenigde Staten was. Het ontstond in 1876 vanuit
Protestantse Angelsaksische hoek (WASP staat voor White Anglo-Saxon Protestant) in San
Francisco en was vooral bekend voor haar politiek en sociaal gekleurde cartoons.
Bekijk de in bijlage toegevoegde cartoons en krantenartikelen uit Westerse 19eeeuwse kranten en tijdschriften.
1. Hoe worden Chinezen afgebeeld in Westerse media? (Schrijf alleen op wat je ziet!)
-
Cartoon 1: Een chinees wordt afgebeeld als een moordenaar die onder zijn kleren
wapens verstopt.
-
Cartoon 2: Rond een tafel staan Chinezen die gokken en opium roken. Onder de prent
staat ‘Chinese life’.
-
Krantenartikel 1: De Chinezen worden als een leugenachtig en onbetrouwbaar volk
afgeschilderd.
-
Krantenartikel 2: Chinezen worden afgebeeld als misdadigers die in stegen
ronddwalen en mensen overvallen. De wapens die zij hiervoor gebruiken worden mee
afgebeeld.
-
Krantenartikel 3: Chinezen hebben een lampionnentocht gehouden en hierover wordt
bericht in de krant. Een getekende foto geeft een sfeerbeeld en een geschreven tekst
geeft een uitleg bij dit ‘vreemde gebeuren’.
2. Hoe worden Chinezen afgebeeld in de krantenartikelen en de cartoons?
(interpreteer!) (negatief – positief) Waar gaat de meeste aandacht naar uit?
De Chinezen werden zeer negatief afgebeeld. Zij werden als dieven, leugenaars,
overvallers, gokkers en opiumrokers afgebeeld. Anderzijds berichtten kranten ook
over de curiositeiten van de Chinezen, waar het artikel over de lampionnentocht
24
getuige van is. De meeste aandacht gaat uit naar de misdadige en minder goede
kwaliteiten van de Chinese migranten.
Deel 3: Judy Yung
Judy Yung is een Amerikaanse professor Amerikaanse studies van Chinese afkomst die een
boek schreef over de Chinatown van San Francisco. Zij geeft in haar boek foto’s weer die
genomen zijn in negentiende eeuw.
Bekijk de foto’s van Judy Yung en lees de bijschriften.
1. Hoe geeft Yung het leven in de Chinatown weer? Welke aspecten worden vooral
belicht?
Het doel van Yung is om het echte dagelijkse leven in Chinatown weer te geven. De
foto’s zouden moeten weergeven hoe het er echt aan toe ging. Yung laat het specifieke
interieur van een restaurant of het uitzicht van het operahuis zien. Op die manier
focust ze meer op de eigenheid van de Chinese cultuur. .
2. Vergelijk deze foto’s met de cartoons en krantenartikelen. Wat is het verschil? Welke
weergave geeft het meest positieve beeld? TIP: Vergelijk de foto van een steeg in
Chinatown uit een westerse krant met de foto van een Chinese steeg van Judy Yung.
Yung geeft een veel positiever beeld van de Chinatown in San Francisco. Zij focust op
de mooiheid en eigenheid van de Chinese cultuur. Terwijl de westerse pers niet verder
komt dan het stereotiepe beeld van de gokkende en opium rokende ‘misdaadChinees’. De vergelijking van de afbeelding van een steeg als plek waar de Chinezen
onschuldige mensen overvallen en een steeg in Chinatown waar handel wordt
gedreven is hier een mooi voorbeeld van.
3. Kan je een paar redenen bedenken voor dit verschil in weergave?
Yung is afkomstig van de Chinatown in San Francisco, het is dus logisch dat zij vanuit
een positiever standpunt naar de 19e eeuwse Chinatown kijkt.
The Wasp was tegen Chinese migratie naar Amerika, zij deden er dus alles aan om de
Chinezen in een slecht daglicht te stellen.
Deel 4:
Wat is nu de reden voor het verschil in weergave tussen Judy Yung’s foto’s en de
krantenartikelen en cartoons? Het antwoord op die vraag kan gevonden worden in de
bedoelingen van de auteurs. Judy Yung is zelf van Chinese afkomst en haar grootouders
woonden in de Chinatown van San Francisco, zij wilde dus een positiever beeld schetsen van
25
de wijk van haar oorsprong. Maar waarom berichtte de Westerse pers dan zo negatief over de
Chinese samenlevingen in het Westen?
Lees onderstaande tekst:
De economische crisis van de jaren 1870 en de toenemende werkloosheid maakten dat
men op zoek ging naar een zondebok voor dit alles. Al gauw werden de aanwezige
Chinezen in Amerika als boosdoeners aangeduid. Dit had als gevolg dat agressie tegen
Chinezen bijna als iets normaals werd beschouwd. Ook werd de eis gesteld Chinese
immigratie te stoppen. Negatieve stereotypen over en de demonisering van de Chinezen
in onder meer de kranten zetten deze eis kracht bij. Het vormde ook de publieke opinie.
“The Chinese must go!” werd een populaire slogan. Chinezen in Amerika werden
slachtoffer van alle mogelijke vormen van discriminatie en in 1882 werd de Chinese
immigratie naar Amerika met de Chinese Exclusion Act bij wet verboden. Deze bepaling
bleef overeind tot 1943.
(Naar: A.POS, “The Yellow Peril (1880”-1914). Reframing Western Sinophobic
Stereotypes.”, To Dazzle the Eye and Stir the Heart. The Red Lantern and the Boxer
Rebellion, 61-62.)
1. Betrek deze tekst op het vraagstuk van hierboven. Wat was de reden voor de
westerse pers om Chinezen zo negatief af te beelden?
Chinezen hadden duidelijk een andere cultuur dan die van het Westen en werden
daardoor als ‘anders’ bekeken. Hierdoor werden zij een gemakkelijk doelwit en als
zondebok aangeduid voor de economische crisis en de toenemende werkloosheid.
Chinezen kwamen de jobs van de ‘echte’ Amerikanen afnemen en werden daardoor in
de pers hard aangepakt en negatief afgebeeld.
De Westerse kijk op de Chinezen in het Westen werd ook beïnvloed door het Amerikaans
oriëntalisme.
De kijk van Amerikanen op China werd niet alleen bepaald door de aanwezigheid van
Chinezen in de eigen staat, maar ook door het zogenaamde Amerikaanse oriëntalisme, dat in
het begin van de 20e eeuw belangrijk werd.

Het oriëntalisme volgens Van Dale Handwoordenboek Hedendaags Nederlands
(1994): “Navolging van Oosterse stijlen in Europa.” Hier gaat het dus om een
fascinatie voor het Oosten, die zich bijvoorbeeld uit in het afbeelden van zogezegd
26
“typisch” Oosterse taferelen, zoals harems.

Sinds de publicatie van het boek Orientalism van Edward Saïd is men echter steeds
meer gaan benadrukken dat het Oosten, zoals dat wordt voorgesteld door het Westen
niet neutraal is, maar een bepaald denkschema volgt, waarbij het Westen als
superieur wordt voorgesteld. De Oriënt wordt getypeerd als irrationeel, sensueel,
primitief, feminien, terwijl het Westen de sterke, rationele, democratische,
progressieve, masculiene tegenhanger vormt.
Dit oriëntalisme had twee facetten. Enerzijds
waren de Westerlingen gefascineerd door de
aparte Chinese cultuur, anderzijds keken de
Westerlingen neer op de Chinezen.
2. Haal
uit
de
cartoons
en
krantenartikelen twee voorbeelden van het neerkijken op en één voorbeeld
van de fascinatie voor de Chinese cultuur. Leg telkens uit waarom het een goed
voorbeeld is.
Neerkijken op:
o
Cartoon 2: Chinezen worden afgebeeld rond een goktafel met daaronder het
opschrift ‘het Chinese leven’. De auteur kijkt neer op de Chinezen die zogezegd
alleen maar gokken en opiumroken en daardoor niet veel waard zijn.
o
Krantenartikel 1: Chinezen zijn leugenaars en bedriegers en dat zit ingebakken
in hun cultuur. De westerse auteur kijkt neer op de Chinese cultuur omdat zij
zogezegd niet de vrome deugden en plichten (zoals eerlijkheid) op zich neemt
die de Westerse cultuur wel met zich meedraagt.
Fascinatie:
o
Krantenartikel 3: Een lampionnentocht is iets nieuws voor het Westen. Over
deze nieuwigheden wordt door ook gretig en met veel fascinatie bericht.
Deel 5: Afsluitende opdracht

Beantwoord de centrale vraag: hoe keken westerlingen naar chinezen in het Westen?
En waarom?
27

Het is de bedoeling dat jullie dit voorstellen aan jullie klasgenoten in 5 minuten.
Gebruik hiervoor één van de cartoons of krantenartikelen.
Deel 6: Voorstelling
28
Westerse kranten over Chinezen
Cartoon 1 uit The Wasp uit 1893:
29
Cartoon 2 uit 1850 over het dagelijkse Chinese leven in San Francisco:
-
Man op de achtergrond rookt opium
De Chinezen staan rond een goktafel
30
Krantenartikel 1 uit Harper’s weekly uit 1860:
31
Krantenartikel 2 uit Harper’s Weekly uit 1886:
32
Krantenartikel 3 over een lampionnentocht in Chinatown:
33
Judy Yung: San Francisco’s Chinatown
34
35