Gender in de lagere school
advertisement
© RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 MEISJES ZIJN ANDERS. EN JONGENS OOK. Gender(rollen) in de lagere school Gender(rollen) in de lagere school 1. HUH? GENDER? Gender? Welke gender bedoel je? Hoe werkt gender? Enkele misverstanden 2. GENDERBEWUST LESGEVEN Is er een probleem? Genderbewust lesgeven Genderbewust vs. Genderneutraal Tips voor een genderbewuste klas 3. GENDER in de LAGERE SCHOOL Startpositie Genderscreening Eindevaluatie © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Huh? Gender? - OEFENING Even testen… Oefening: “Stel dat je bij je geboorte een ander geslacht had, wat zou er dan allemaal veranderen in je leven? In het verleden, in het heden en in de toekomst?” © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 GENDER? SEKSE = biologisch geslacht = biologische verschillen tussen mannen en vrouwen universeel en (meestal) onveranderlijk GENDER = sociale geslacht = ideeën, verwachtingen/normen mannelijkheid en vrouwelijkheid = ‘wat betekent het om man of vrouw te zijn?’ sociaal en cultureel bepaald voortdurend veranderd, verfijnd of bijgeschaafd naargelang tijd en context Bron foto: abvv © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Welke gender bedoel je? GENDER = vrouwen én mannen ‘wat betekent het om man of vrouw te zijn?’ normen en waarden alles wat mannen en vrouwen doen en wat van hen verwacht wordt kan en zal veranderen (tijd, cultuur) biologische verschillen vaak vertaald worden in sociale ongelijkheid © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Hoe werkt gender? 1. 2. Mannelijke & vrouwelijke eigenschappen? Invloed op 3 niveaus = identiteit, samenleving & cultuur 3. Enkele misverstanden: = Gender is passé? = Genderrollen zijn onschuldig? © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Mannelijke vs. vrouwelijke eigenschappen? basispakket lijkt onveranderlijk ‘kleeft’ aan sekse - lijkt alsof altijd samen vb. meisjes zijn zorgend jongens zijn ondernemend onderscheid is niet neutraal: er hangt een waardeoordeel aan vast vb. rationeel zijn (mannelijk kenmerk) schat men hoger in dan emotioneel zijn (vrouwelijk kenmerk) © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 OEFENING: “Jongen-Meisje” Er wordt algemeen aanvaard van een jongen/meisje dat hij/zij …. is. Vul de voorbeelden in en vul aan of dit algemeen aanvaardt wordt voor een jongen of een meisje. Gender speelt op 3 niveaus 1. 2. 3. Identiteit Samenleving Normen & waarden 1. Gender als onderdeel van je identiteit Ideeën rond vrouwelijkheid en mannelijkheid spelen een rol bij: - je zelfbeeld - bij het beeld dat anderen van je hebben Ons zelfbeeld wordt sterk beïnvloed door de opmerkingen en de beelden die we krijgen van onze omgeving, ouders, opvoeders, media,… © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Beïnvloeden de clichés jouw denken? Doe de test! https://implicit.harvard.edu/implicit/ of op www.hetideemv.nl Iedereen heeft onbewuste vooroordelen over gender(rollen) © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Doe de test: Project Implicit Hoe Genderverwachtingen onze maatschappij hebben opgedeeld: Oefening Hoe genderverwachtingen onze maatschappij hebben opgedeeld: We doen de test! - 2. Gender ordent de samenleving Man- vrouw tegenstelling geldt als ordeningsprincipe Ordening is niet neutraal Historisch gegroeide genderconstructies kunnen leiden tot discriminaties, ongelijke toegang/controle over geld, arbeid, politieke en economische besluitvorming en andere sociale onrechtvaardigheden opdeling ons hele leven lang: babykamer – speelgoedwinkel – vrijetijdsbesteding – studiekeuze – arbeidsmarkt – taakverdeling - pensioenen Studiekeuze: kloof tussen “meisjes”- en “jongens”-richtingen = latere kloof minder betaalde ‘vrouwenjobs’ - beter betaalde ‘mannenjobs’ © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Gender ordent de samenleving (2) Individuele keuze? © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Gender ordent de samenleving (3) 3. Gender als basis voor normen & waarden opvattingen over mannen en vrouwen bepalen wat kan, mag en wat niet mag in onze samenleving. Ze zitten vervat in regels, gebruiken, cultuur, taal Voorbeelden Gewoonten/gebruiken: vrouwenbesnijdenis • waardering vrouwenberoepen - mannenberoepen • Studierichtingen zijn vaak opgesteld met een bepaalde sekse in het achterhoofd • © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Studierichtingen zijn vaak opgesteld met een bepaalde sekse in het achterhoofd 3 niveaus beïnvloeden elkaar ! Identiteit – samenleving – normen: staan niet op zichzelf. Als we verandering willen in onze samenleving: mentaliteit veranderen Een start hiervoor kan gemaakt worden in de klas & op school: GENDERBEWUST LES GEVEN. © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Enkele misverstanden… 1. 2. Gender is passé? Genderrollen zijn onschuldig 1. Genderrollen zijn passé? Loonkloof in België 14% Slechts 11 van de 192 verkozen regeringsleiders zijn vrouwen 42 % vrouwen werkt deeltijds, slechts 8 % mannen nog steeds ‘mannenberoepen’ en ‘vrouwenberoepen’. 99% diëtisten, 98, 2% schoonmakers, 97,6% kleuterleiders = VROUW 99% bouvakkers, 98,9% havenarbeiders, 97,8% elektriciens= MAN Voltijdswerkende vrouwen besteden per week gemiddeld 7,5 uur meer aan zorgarbeid dan voltijdswerkende mannen. Deze besteden per week dan weer 4 uur meer aan betaalde arbeid © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Genderrollen zijn passé? (2) 40% Vlaamse pubermeisjes vindt zich te dik 9/10 advertenties maken gebruik van schoonheidsideaal. In 97 % gaat het om afbeeldingen van 'perfecte vrouwen‘ Het gewicht van een model bedroeg in de jaren ‘70 nog 6% minder dat van de gemiddelde vrouw, nu is dat 23% minder Volgens Unicef: 2/3 gedane arbeid door vrouwenhanden, toch krijgen ze slechts 1/10 beschikbare inkomen Vrouwen hebben minder dan één percent van alle bezittingen in handen. 1 op 5 vrouwen wereldwijd wordt in haar leven geconfronteerd met geweld Meer feiten? Zie www.rosadoc.be en ga naar “kwesties” © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2011 We zien wat we willen zien boos of bang? Sex differences: a Study of the Eye of the Beholder, Condry and Condry, 1976 2. Genderrollen zijn onschuldig Feiten spreken voor zich Helft van potentieel onbenut Wie buiten de norm valt, heeft het moeilijker © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 GENDERBEWUST LESGEVEN Is er een probleem? Genderbewust lesgeven Genderneutraal vs. genderbewust Tips voor een genderbewuste klas Is er een probleem? Omdat meisjes anders zijn. En jongens ook. Stereotiepe ideeën over mannen en vrouwen spelen onbewust een grotere rol dan je zou denken. Ze beperken de mogelijkheden en verwachtingen van jongens en meisjes. Precies daarom is het belangrijk dat leerkrachten genderbewust voor de klas staan en dat ze leerlingen aanleren om kritisch met genderverwachtingen om te gaan. Dit betekent niet dat de verschillen tussen jongens en meisjes genegeerd moeten worden, noch dat de rollen omgedraaid moeten worden. De centrale boodschap van een genderbewuste opvoeding is: Er bestaat geen één juiste manier om een jongen of meisje te zijn, allerlei invullingen zijn mogelijk. © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2011 Is er een probleem? Genderstereotypen spelen vanaf de geboorte Vanaf 3 jaar: al erg stereotiepe ideeën Onderzoek ‘opdeling’: uiterlijke kenmerken en gedrag ipv fysiek sekse verschillen meisjes? = rokjes, lang haar, lief, … Stereotypen beperken de ontdekkingstochten van kinderen Sommige activiteiten worden niet uitgeprobeerd Is er een probleem? (2) Genderverschillen in onderwijs Verschillen in interactie andere soorten vragen, andere feedback Lesstijlen: voor alle leerlingen op maat? Feminisering van het onderwijs Kleuteronderwijs: 9 op 10 is vrouw Lager onderwijs: 8 op 10 is vrouw © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Feminisering van het Onderwijs Bronnen: De Morgen & De Standaard van 29/05/2013 Is er een probleem? Wat zien jullie in de klas en op school? Wat zegt de dagelijkse realiteit jullie? Is er een probleem? (3) Studiekeuze = Nog steeds veel jongens- en meisjesrichtingen in het secundair. = Basis hiervoor in lager onderwijs: verwachtingen? Aanbod? Ideeën en verwachtingen 29% jongens vindt buitenhuiswerkende vrouwen geen goede moeders. 15% jongens zou het vervelend vinden om onder een vrouwelijke baas te werken. 25% jongeren vindt het zorgen voor een gezin voor een vrouw belangrijker dan een baan buitenshuis. 25% jongens vindt dat je jongens vrijer kan opvoeden dan meisjes, 9.5 % van de meisjes is het daar mee eens. 32% jongens en 22% meisjes vindt mannen en vrouwen niet even geschikt om kinderen op te voeden. 86% meisjes ziet zichzelf met een partner die het huishouden met hen deelt, 26% jongens vindt het nog steeds logisch dat een man minder doet in het huishouden (bron: Humo’s jongerenenquête 2010) © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2011 Genderbewust lesgeven = Leren omgaan met tegenstellingen verwachtingen vs. reële meisjes/jongens Leren keuzes maken gebaseerd op persoonlijkheid ipv stereotypen Dromen van alle kinderen zo breed mogelijk houden (!) Dit betekent NIET dat je genderstereotiep gedrag moet weren. Dit is immers een belangrijk onderdeel van de opbouw van de eigen genderidentiteit. © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2011 Genderneutraal vs. genderbewust Genderneutraal = geen rekening houden met de verschillen tussen mannen en vrouwen corrigeren op genderstereotypen: leiderskwaliteiten bij meisjes stimuleren, zachtere waarden bij jongens ontdekken MAAR: recht op verschil! Genderbewust = rekening houden met , maar niet blindstaren op de verschillen tussen mannen en vrouwen respect voor eigenheid van iedereen respect voor gelijke kansen tussen mannen en vrouwen doorbreken van traditionele rollenpatronen © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2011 Bron foto: libertynews Tips voor een genderbewuste klas © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Interactie Lesstijlen Lesmateriaal Omgeving Ouders Interactie © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Interactie (2) Uit observatie onderzoeken blijkt: Jongens en meisjes krijgen andersoortige vragen meisjes krijgen meer en langere leesbeurten Probleemoplossend denken: - meisjes krijgen meer oplossingen aangereikt - jongens krijgen meer tijd en ruimte om zelf tot oplossing te komen. Bijsturen: jongens worden sneller en vaker berispt dan meisjes Tip: Zorg voor variatie! Wissel direct & indirect taalgebruik af Stel verschillende soorten vragen aan iedereen: herhalingsvragen, denkvragen, … Voorbeelden: zorg dat iedereen zich aangesproken voelt. Klastaken: vermijd jongen- en meisjesopdrachten, gebruik liever een rotatiesysteem © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Interactie - Tips 1. Start bij jezelf Wees je bewust van de grote diversiteit bij leerlingen Leer omgaan met =/ tussen verwachtingen en realiteit M/J Sta open voor roldoorbrekend gedrag 2. Genderbewuste feedback Jongens en meisjes krijgen om verschillende redenen complimentjes lief, zorgzaam, sociaal gedrag vs. ondernemingszin , experimenteerlust Wees kritisch voor jezelf: worden jongens en meisjes beiden voor zowel hun ‘vrouwelijke’ als ‘mannelijke’ eigenschappen geapprecieerd? Illustratie: www.ehbf.be Interactie – Tips (2) 3. “Houden jongens ook van roze?” Een oprechte vraag verdient een eerlijk antwoord zonder in genderstereotypen te vervallen Breng respect voor diversiteit bij Bestrijd actief stereotiepe en/of seksistische opmerkingen 4. Stimuleer de kritische geest van kinderen Stimuleer kinderen om verder te kijken dan de clichés Hou hun blik open voor de verschillende mogelijkheden & corrigeer genderstereotiepe reacties Boeken kunnen hierbij helpen © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Interactie – opgepast! Hou ook rekening met de verschillen jongens en meisjes leven zich soms op andere manieren uit jongens en meisjes komen soms op andere manieren tot de oplossing jongens en meisjes ontwikkelen zich soms op een ander tempo Maar staar je daar niet blind op! niet alle jongens/meisjes reageren hetzelfde Let op voor (onbewust) stereotiepe uitspraken: - "Niet huilen, je bent toch een flinke, grote jongen" - “Ik heb nieuwe glitterstiften: daar zullen mijn meisjes blij mee zijn!" - “Heeft mama die lekkere cake gebakken?“ deel de klas niet op in jongens en meisjes, tenzij er duidelijke aanleiding toe is Zo voelt iedereen zich aangesproken in je klas Illustratie: www.ehbf.be © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Lesstijlen Genderbewust? Laat ik =/ methoden aan bod komen? Betrek ik M/J in gelijke mate bij dezelfde opdrachten/thema’s/… ? Ook hier: zorg voor variatie! Denker, doener, observeerder, toepasser: zorg dat elke leerstijl aan bod komt Doe-activiteiten, talige opdrachten, groepswerk, competitie, overleg, creativiteit,… zorg dat alle competenties van leerlingen aan bod komen. Doorbreek vastgeroeste gewoontes Maak duidelijk dat het niet of/of is Ga eens bewust roldoorbrekend aan de slag met kinderen Zo wordt elke leerling (m/v) gestimuleerd! Illustraties uit: JONGENS/MEISJESDINGEN Nathalie Faber, Matthijs Immink. © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Lesmateriaal Beelden en Teksten Kijk bewust naar de beelden en teksten die gebruikt worden in de les welke visie op meisjes en jongens wordt er afgebeeld? Is er voldoende diversiteit in het beeldmateriaal zodat iedereen zich aangesproken voelt? Zorg voor een goed evenwicht tussen neutrale en genderstereotiepe afbeeldingen Zorg dat alle leerlingen zich aangesproken voelen door het aangeboden materiaal zie checklist klasse! & checklist çavaria : Open Boek Boeken Er zijn heel wat fantasierijke kinderboeken op de markt die op een verfrissende manier omgaan met gender en diversiteit. Stereotiepe klassiekers hoeven natuurlijk niet uit de klas geweerd worden, maar kunnen bijvoorbeeld aanleiding geven tot een gesprek over jongens en meisjes. zie www.rosadoc.be/kinderboeken Illustratie: www.rosadoc.be/kinderboeken Beeldmateriaal © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Omgeving Indeling van de ruimte Observeer: hoe wordt de speelplaats gebruikt en door wie? wat kan beter? Zijn er ongelijkheden, grijp dan in: organiseer de speelplaats anders, baken terreinen af, spreek regels af met de leerlingen,... Zorg voor voldoende diversiteit in het spelaanbod op de speelplaats: ballen, springtouw, rekkers, knikkerbaan, klimmuur, natuurhoek, zandbank, .... Stimuleer zowel de jongens als de meisjes om deel te nemen aan de speelplaatsspelen: een voetbalwedstrijd met allen, samen springtouwen,... Aankleden van de ruimte Bekijk de prenten en affiches in de speel- of leefruimte: Welke visie op jongens en meisjes wordt er afgebeeld? Is er voldoende diversiteit zodat iedereen zich aangesproken voelt? © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Ouders Ouderparticipatie “we zullen de mama's vragen om de kostuums te maken en de papa's om het podium te bouwen” Vermijd genderstereotiepe vragen bij ouderparticipatie spreek beide ouders aan. Probeer ook papa's te betrekken bij activiteiten/contacten waar traditioneel vooral mama's aanwezig zijn. Nodig nadrukkelijk beide ouders uit. Oudercontact Hou rekening met de diversiteit binnen je klas en de verschillende visies op gender die hiermee meegebracht worden: Ook hier is de boodschap: 'jouw achtergrond is een van de vele mogelijkheden die allemaal hun bestaansrecht hebben in deze klas' Een gezamenlijke visie van de school op genderverhoudingen en cultuurverschillen zal je positie als leerkracht versterken. © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Gender in de lagere school 1. 2. 3. Startpositie Genderscreening: 1. Materiaal 2. Schoolbeleid Eindevaluatie 1. Gender in de klas: startpositie Hoe ga ik nu genderbewust aan de slag in de klas? Stap 1: bewustwording verwachtingen & realiteit kunnen verschillen Stap 2: elk kind is uniek – hou dromen zo breed mogelijk Stap 3: wees je bewust van de manier waarop JIJZELF naar meisjes & jongens kijkt Stap 4: zoek naar voorbeelden die alle kinderen aanspreken + zorg voor variatie! Stap 5: zorg voor variatie in lesstijlen Stap 6: wees een model in het serieus nemen van alle leerlingen en bestrijd actief seksistische, genderstereotypen-herbevestigende opmerkingen Stel jezelf af en toe een/in vraag: Geef je m/j om dezelfde reden complimentjes? Heb je dezelfde verwachtingen van m/j? Geeft je educatief materiaal een gelijke indruk van mannen en vrouwen? Worden m/j beiden om zowel hun ‘vrouwelijke’ als ‘mannelijke’ eigenschappen beloond? © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 2. Genderscreening Wat betekent gender in jouw klas of school? Zoek uit of je als leerkracht en/of school genderbewust te werk gaat. Ontdek aan de hand van screeningsinstrumenten waar je in slaagt, wat anders kan en wat je aandachtspunten zijn. Aan de slag Op onze website www.genderindeklas.be: volledige lijst van screeningsinstrumenten per onderwijsniveau zelfevaluatie voor leerkrachten screenen van lesmateriaal Screenen van het schoolbeleid Algemeen Voor een algemene screening, bekijk zeker alvast even: Eerste lijn: Meisjes/Jongens (Klasse) GenBaSec: Handboek voor gendercoaching op school © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Genderscreening (2) In de Lagere school? Hij Zij Wijzer hoe functioneren meisjes en jongens op school en hoe ga je er mee om? I love technologie meisjes warm maken voor technologie? Girls’ day: aan de slag in je eigen bedrijf eigen bedrijf opstarten en leiden? Meisjes spelen met poppen, jongens met blokken? genderrollen & speelgoed Gender in de kinderboeken Lespakketten? Gelijk is niet hetzelfde zijn mannen en vrouwen gelijk? In welke mate zijn verschillen tussen hen opgedrongen? (4e-6e leerjaar) Literatuur AnKie: Anders Kiezen meisjes bewust maken van hun talenten (1-6e leerjaar) Wie voert het hoogste woord? Interactie in het eerste leerjaar vanuit genderperspectief (Sara Bossaert, 2009) Zie: http://www.genderindeklas.be/lessen/lagere_school.htm © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Oefening Hoe werkt zo’n genderscreening? Doe de test! © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Schoolbeleid Waarom? Genderbewust lesgeven geeft pas nut indien dit ondersteund wordt door een genderbewust lessenpakket (en dit voor alle klassen en alle niveaus) en een ruimere genderbewuste omgeving. De directie kan een cruciale rol spelen in het verspreiden en ondersteunen van diversiteit. Denk hierbij aan: Hoe kleed ik de school aan? (afbeeldingen in de gangen, op de speelplaats, ..) Hoe benader ik de ouders van leerlingen? Hoe gaan we om met problemen als pestgedrag en andere die zich op de school voordoen? Op weg naar een genderbewuste school Op onze website www.genderindeklas.be zijn per onderwijsniveau een aantal screeningselementen voorzien om het algemeen schoolbeleid meer open te stellen voor omgaan met verschillende vormen van diversiteit. Neem zeker eens een kijkje! © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 3. Eindevaluatie Begin bij jezelf Wees je bewust van stereotypen en het veranderlijke karakter hiervan Screen je materiaal en doorbreek bewust het ENKEL aanbieden van materiaal dat stereotypen herbevestigd – bied ook andere mogelijkheden aan! Stimuleer open en kritische geesten bij je leerlingen Nood aan ruimere visie: schoolbeleid! Vakoverschrijdende benadering: kan zowel in WO, taal, wiskunde, enz… In functie van eindtermen mogelijk © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 © RoSa vzw www.rosadoc.be - 2012 Meer informatie www.rosadoc.be www.genderindeklas.be www.rosadoc.be/kinderboeken www.ehbf.be www.genderindeklas.be – update Augustus 2013 !
